NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

Rt

20

11

NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

Rt

20

11

Jaargang 9 numm

er 6 2012

Vaktijdschrift oVer geVels & daken Jaargang 9 I nummer 6Jaargang 9 I nummer 6

In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:

Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche

innoVatieVe bioreactoren in gebouwgeVelinnoVatieVe bioreactoren in gebouwgeVel

reliëf en structuur in geVelontwerpreliëf en structuur in geVelontwerp

the glass house: wonen op topniVeauthe glass house: wonen op topniVeau

AESTHETIC COMFORT SPECIALISTT h e s o l u t i o n a g a i n s t d e g r a d a t i o n

®®

Wie dit leest weet dat NeroQom een Aesthetic Comfort Specialist is

NeroQom advertentie Gevelbouw Juni 2012.indd 1 6/11/2012 4:57:31 PM

DucoSun EllipsArchitecturale zonwering

HO

ME

OF

OXY

GEN

info@duco.eu - Bedrijvenlaan 2 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 66 - fax +32 58 33 00 67

De ellipsvormige lamellen van de DucoSun Ellips zorgen

voor een maximum aan diffuus daglicht. De lamellen zijn

vast of elektronisch verstelbaar. Dankzij het groot aantal

hellingshoeken kan het systeem een ruimte optimaal

beschaduwen, ongeacht de glasoppervlakte of de stand

van de zon.

We inspire at www.duco.eu

Bezoek ons op stand 01.B010 en 01.C0104 tot 9 februari 2013

DUCO OP ‘BOUWBEURS UTRECHT’ 2013

14072009_DUCO_Gevelbouw.indd 13 13/11/12 09:31

w w w . a l u c o l . n l ontwerp & realisatie www.t-quila.com

ANODISEREN IS EEN KUNST

BI-COLOUR ANODISEREN 2 kleuren, 1 behandeling

NANODISEREN®

Nano-impregnatie tijdens anodiseren

In één handeling twee anodiseerkleuren produ-ceren van reeds samengestelde (ingerolde) brute ISO-profielen. Door deze gepatenteerde techniek hoort het samenstellen (inrollen) van twee ver-schillend gekleurde profielen ná het anodiseren tot het verleden.

Voordelen van het bi-colour anodiseren :• minder kans op beschadigingen• kleiner te anodiseren oppervlak• kortere levertijd• lagere kostprijs• meer ontwerp mogelijkheden

Met NANODISEREN® wordt er een non-stick anodiseerlaag gevormd waardoor een waterafsto-tende en vuilwerende werking ontstaat. Uw alu-minium blijft langdurig schoon. Hierdoor kan de reinigingsfrequentie omlaag waardoor de onder-houdskosten dalen.

Ideaal voor buitentoepassingen.

Interesse in een inspirerend gesprek? E-mail innovatie@alucol.nl of bel +31-475-595280.

Zonder Nanodiseren® Met Nanodiseren®

AlucolGevelbouw1212.indd 1 5/12/12 15:34

5

Voor u ligt alweer de laatste uitgave van Gevelbouw voor dit jaar.

Het jaar 2012 is een zeer bevlogen jaar geweest. Ook een moei-

lijk jaar voor vele bedrijven in de sector. De crisis zet ons weer

met beide benen op de grond, maar biedt ook kansen.

In deze editie laten we een tweetal gevestigde namen in de

branche aan het woord. Volgens Johan Roo, algemeen directeur

van de Rollecate Groep, moeten we niet zo pessimistisch doen.

“Laten we met z’n allen een positieve houding etaleren, dan komt

het vertrouwen op den duur vanzelf weer terug. Maar, zegt hij

ook terecht, het wordt nooit meer zoals vroeger.”

Ook Chris Geurts, werkzaam bij TNO en hoogleraar aan de TUE,

ziet lichtpuntjes, maar stelt wel dat het roer om moet. Hij vindt dat

er momenteel teveel geëxperimenteerd wordt in de branche. “Ge-

bouwen moeten integraal worden benaderd, waarbij voortdurend

overleg is tussen architect, installatiedeskundigen en bouwkun-

digen. Dat vergt een andere zienswijze in de zeer traditionele

bouwsector.”

Kortom, genoeg stof tot nadenken de komende periode. Zoals u

van ons gewend bent, brengen we ook in 2013 weer zes edities

van ons vaktijdschrift Gevelbouw met zeer gevarieerde onder-

werpen. Rest mij nog, mede namens de medewerkers en directie

van Louwers Uitgevers, u allen fijne Kerstdagen en een goed en

gezond Nieuwjaar te wensen!

Roel van Gils

Voorwoord

johan roo: een positieve houding etaleren 08

interview chris geurts: duurzaamheid op 1, 2, 3 en 4 12

journaal 16

VMrg pagina'scolumn bert lieverse 19Meesterstuk Mr. bettina hertstein 21anodiseren volgens de richtlijnen van british standard 3987 22beter communiceren, hoe doe je dat? 23green inspirations, inspiratieboek over architectuur en duurzaamheid 24column green inspirations 25Visitekaartjes 26duurzaamheid, een hype of trend? 28reliëf en structuur in gevelontwerp 30binnenklimaat als grote winnaar 34the glass house: wonen op topniveau 36face the international façade community 41

1208

3028

Vaktijdschrift over gevels en daken

Jaargang 9 | nummer 6 Verschijnt 6 x per jaarISSN 1572-1310

Uitgever

Schatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 AE WeertT +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335E info@louwersuitgevers.nlW www.louwersuitgevers.nl

Redactie adresSchatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 AE WeertT +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335E gevelbouw@louwersuitgevers.nlW www.gevelbouw.info

RedacteurenPatricia van der Beek, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils

EindredactieRoel van Gils

BladmanagementTim van Lieshout:E t.vanlieshout@louwersuitgevers.nl

SecretariaatManuela DepenbrockSandra Reijnders

AdvertentiesOnline aanleveren:http://ftp2.louwersuitgevers.nlUsername: gevelbouw, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, NederlandT +31 (0)495 450095E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs€ 63,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BVo.v.v. Gevelbouw.Informatie over abonnementen:T +31 (0)495 450095

AdreswijzigingenSchriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OpzeggingenIndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op zegging is ontvangen, wordt het abon-nement auto matisch met een jaar verlengd.

DoelgroepGEVELBOUW is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdracht-gevers, brancheorganisaties, gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheids- en semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties. De VMRG is inhoudelijk verantwoordelijk voor haar eigen pagina’s.

Vormgeving/Art DirectionLogo Reclame- Ontwerpbureau BVE info@logobv.nlValerie Berben

Niets uit deze uitgave mag worden over genomen of ver menig vuldigd zon-der uitdruk kelijke toestemming van de uitgever en zon der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorg vuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig heid van de informatie. Zij aan vaar den dan ook geen enkele aansprake lijkheid voor schade, van wel ke aard ook, die het gevolg is van hande lingen en/of beslis singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

In samenwerking met:

Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche

7

de verscheidenheid van deurfuncties in een hotel 42

column sven brinkman ceo neroQom bV 45

algen in gevels 46

reeshof college tilburg: bling bling 50

duurzaam door aesthetic comfort 55

Zonwering in de praktijk 56

lean produceren met één softwareoplossing 60

ducosun architecturale zonwering: functioneel én esthetisch 63

Manifest beter aanbesteden 64

rollecate realiseert iconische gevel hilton hotel op schiphol 67

wie doet wat 69

InhoudN

UM

ME

R 6

90

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

RT

20

11

NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

RT

20

11

Jaargang 9 numm

er 6 2012

VAKTIJDSCHRIFT OVER GEVELS & DAKEN Jaargang 9 I nummer 6Jaargang 9 I nummer 6Jaargang 9 I nummer 6

In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:

Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen Vereniging Metalen Ramen Vereniging Metalen Ramen Vereniging Metalen Ramen Vereniging Metalen Ramen Vereniging Metalen Ramen en Gevelbrancheen Gevelbrancheen Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche

INNOVATIEVE BIOREACTOREN IN GEBOUWGEVELINNOVATIEVE BIOREACTOREN IN GEBOUWGEVELINNOVATIEVE BIOREACTOREN IN GEBOUWGEVEL

RELIËF EN STRUCTUUR IN GEVELONTWERPRELIËF RELIËF EN STRUEN STRUCTUUR IN GEVELONTWERPCTUUR IN GEVELONTWERPRELIËF EN STRUCTUUR IN GEVELONTWERP

THE GLASS HOUSE: WONEN OP TOPNIVEAUTHE GLASS HOUSE: WONEN OP TOPNIVEAUTHE GLASS HOUSE: WONEN OP TOPNIVEAU

nummer 6

5046

4260

cover: Pettelaarpark, Den Bosch

Beeld: Michel Kievits

8

Johan Roo: een positieve houding etalerenals algemeen directeur van de rollecate groep sleepte johan roo in 2011 de prestigieuze ondernemersprijs in de wacht: ‘ernst & Young accelerating entrepreneur of the Year’. roo heeft een duidelijke visie voor ogen. “we moeten niet te pessimistisch doen. laten we met z’n allen een positieve houding etaleren, dan komt het vertrouwen op den duur vanzelf weer terug. Maar, zegt hij, het wordt nooit meer zoals vroeger.”

Ondanks zijn positivisme ziet Roo de nabije toekomst nog somber in. “De ko-mende twee tot drie jaar zal het niet veel beter worden. De overheid, beleggers, banken, iedereen is negatief gestemd. En dat pessimisme buig je niet zomaar even om. Toch is het allemaal niet zo erg als het lijkt. Er ligt echt een berg werk op ons te wachten. Zo zijn er een heel veel verkeerd (energie)gelabelde woonhuizen en zal ook voor het enorm aantal leegstaande kantoorpanden een andere bestemming moeten worden

gezocht. Als de overheid al eens zou beginnen met een positieve houding te etaleren, dan volgen de banken vanzelf en dat komt vervolgens het consumen-tenvertrouwen weer ten goede.”

Gevel leasenOp de middellange termijn ziet Roo de markt weer opkrabbelen. “Over een jaar of drie gaat het echt wel weer beter. Dat kan niet anders. Er liggen immers nog genoeg uitdagingen op ons te wachten. Wie denkt op dezelfde voet verder te

gaan als voor de crisis gaat echt mis-rekenen. De markt wordt nooit meer zoals hij was. De vraag is structureel gewijzigd. Er zal op een andere manier invulling moeten worden gegeven aan het begrip duurzaamheid, flexibiliteit alsmede de financiering. De financie-ring zal in veel gevallen anders worden geregeld. Denk aan mogelijkheden op basis van leaseconstructies. Jawel, ook voor de gevel. Een PPS-constructie, een publiek private samenwerking, zal gemeengoed worden.” ›

Sylvius Astellas

interview johan roo

9

Artikelnaam

9

interview johan roo

Voor de kwaliteitvan hang-en sluitwerk eenster-aanduiding volgens nen 5089:

Tegen inbraak eenklasse voor ramenen deuren volgensnen 5096:

SKG

SKG

SKG

bezoekadresNieuwe Kanaal 9-f6709 pa Wageningen

postadrespostbus 3626700 aj Wageningen

t 0317 - 421 720f 0317 - 421 677e info@skg.nli www.skg.nl

Stichting Kwaliteit Gevelbouwskg is erkende attestering- en certificatieinstellingvoor de afgifte van het komo (attest-met-) Product -certificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunst-stof ramen deuren en puien, � hang- en sluitwerk� branddeuren � ventilatieroosters � veiligheids -beglazing en structureel gelijmde beglazing � metalengevelbekleding systemen en panelen � lijmen voorpanelen � e.a.

skg is testinstituut voor: � water en winddichtheidvan metalen- en kunststof gevelelementen � inbraak -werendheid van metalen en kunststof gevelelementen� inbraak werende eigenschappen van hang- en sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkte-eigenschappen � e.a.

skg is notified body voor: � de ce-markering � deafgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor allehierboven genoemde producten in de gevelbouw(nb-nr.: 0960)

Kwaliteitsramen FabrikantramenstadCertificaatnr SKG’07.aaa.bb.cc SKG

2

skg is lid van eotavoor het opstellenvan de eta voor dece-markering.

skg is partner vanskh en shr in cb&v.

skg is geaccrediteerd voor:* Productcertificatie en attestering* Managementsysteemcertificatie

(iso 9001/vca)* Laboratoriumactiviteiten

Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skghet komo keurmerk. De kwaliteit van inbraak-werende ramen en deuren herkent u aan deklasseaanduiding volgens nen 5096. komo ismaatgevend voor de bouw.

GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 56

11130101_skg.indd 1 19-04-2011 11:10:30

11

Volgens Roo wordt een gebouw straks als een integraal ‘product’ beschouwd, een woon- of werkplekproduct. Dat vertaalt zich door in de gevel. De ge-bruiker ‘koopt’ of ‘least’ een bepaald niveau aan gevelcomfort in plaats van een systeem met ramen en panelen. Ons vak wordt steeds meer een écht vak. We zijn doorgegroeid van een raam- en metaalbewerker naar een to-taaloplosser. Er wordt op een andere manier naar de gevel gekeken, reke-ninghoudend met toekomstige eisen als het omgaan met de energietoe-treding, lichtinval en comfortwensen, alsmede de koeling en/of verwarming, waarbij uiteindelijk elk pand een kleine energiecentrale kan gaan worden.”

Made in HollandAnders kijken naar de gevel, betekent volgens Roo wel dat een gevelbouwer al in een vroeg stadium met de op-drachtgever en architect om tafel moet gaan zitten. “Als projectorganisatie is

Rollecate GroepJohan Roo staat aan het roer van een waar gevelimperium. Vanuit zijn kantoor langs de A28 geeft hij, samen met zijn broer Diederik, lei-ding aan de Rollecate Groep. Het in 1954 door vader Roelof opgerichte bedrijf begon als producent van sta-len ramen en deuren. “Maar dat is steeds meer geworden. We ontwer-pen, produceren, onderhouden en monteren.” Daarnaast trekt de on-derneming ook steeds meer ‘naar binnen’. “Met name onze glasdivisie groeit hard. Die gaat zich meer en meer richten op balustrades, trap-pen, tochtsluizen en vloeren.” Rolle-cate is door de jaren heen langzaam uitgegroeid tot een onderneming met een omzet van 67 miljoen. De Rollecate Groep zet jaarlijks zo’n 110 miljoen euro om. Ook beho-rende tot de groep is het bedrijf Ge-velbeheer. “Dit sterk groeiend bedrijf verzorgt landelijk de service en het onderhoud aan gevels. Slechts een klein deel daarvan (30%) is Rollecate productie. Gevelbeheer houdt zich bovendien bezig met het adviseren in verduurzaming of revitalisering van gebouwen. Een sterk groeiende markt,” zegt Johan Roo tot besluit.

het van belang om de wensen en eisen te vertalen naar rendabele oplossingen. En dat ook nog eens in een versneld tempo. Daar vraagt de markt om, nu en straks zeer zeker. Bovendien is het zaak om als organisatie te gaan werken aan scherpe(re) kostprijzen. Dat bete-kent meer samenwerken, optimaliseren en meer, of beter gezegd, uitsluitend just-in-time aanleveren.”

Aangezien de markt in Nederland mo-menteel erg dun is, is de Rollecate Groep ook actief in het buitenland. “We merken dat het credo ‘Made in Holland’ voor buitenlandse opdrachtgevers nog-al tot de verbeelding spreekt. Er zijn im-mers vele mondiale concurrenten waar wij het prijstechnisch niet van kunnen winnen. Maar door onze achtergrond krijgen wij toch de opdracht toebe-deeld. Made in Holland wordt in het buitenland geassocieerd met onderne-merschap, kwaliteit, betrouwbaarheid en creativiteit. Meer dan ooit tevoren

heeft de opdrachtgever behoefte aan het afdekken van het projectrisico. En daar staat de ‘Hollandse’ betrouwbaar-heid en kwaliteit in het buitenland sy-noniem voor. Een mooi visitekaartje.” ❚

Las Palmas.

Foto boven: CJIb.Foto onder: nieuw in opdracht Hilton.

interview johan roo

12

Prof. Dr. Ir. ChrIs Geurts

DuurzaamheIDoP 1, 2, 3 en 4DuurzaamheIDoP 1, 2, 3 en 4als hoogleraar aan de technische universiteit in eindhoven bekleedt prof. dr. ir. chris geurts de leerstoel ‘technologie van de gebouwschil’. de aandacht gaat daarbij uit naar onderzoek in het functioneren en presteren van zowel de gevel als het dak. “als we kijken naar de belangrijkste aspecten in het onderzoek staat duurzaamheid op 1, 2, 3 en 4,” stelt geurts.

interview chris geurts

beeld: Jasper Bosman en TNO

13

De werkzaamheden van Geurts aan de TUE zijn grofweg op te splitsen in drie groepen, te weten colleges verzorgen over gevels en daken, het begeleiden van afstudeerders en promo-vendi. “Dat laatste vormt feitelijk het bestaansrecht van elke leerstoel; onderzoeksoutput vergaren. De leerstoel wordt gefi-nancierd door partijen met een commercieel belang, aanvan-kelijk voornamelijk afkomstig uit de dakensector. Op dit mo-ment neemt in het onderzoek het begrip duurzaamheid in al zijn facetten een prominente rol in.”

Duurzaamheid op 1, 2, 3 en 4, dat vraagt enige uitleg. “In wille-keurige volgorde gaat het over energiebesparing, waarin voor de gebouwschil een cruciale rol is weggelegd, en het gaat over energieopwekking, waarbij specifiek voor de daken een grote rol is weggelegd, zeker als je denkt in termen van zonne-ener-gie,” zo legt Geurts uit. “Ook bij de materiaalkeuze komt het begrip duurzaamheid weer naar voren, en dat wordt steeds belangrijker. Per 1 januari 2013 dienen immers de milieupres-tatie-eisen bij een bouwaanvraag te worden aangetoond. En tot slot het vierde punt, een aspect dat de laatste tijd erg on-derbelicht blijft, is de levensduur. Hoe lang presteert de totale gebouwschil?”

KwaliteitsborgingDuurzaamheid op een juiste wijze interpreteren kan volgens Geurts niet zonder kwaliteitsborging, datgene leveren wat je belooft. “Het bouwtoezicht zal in de nabije toekomst anders ingevuld moeten worden door een (externe) partij die over de schouder meekijkt. Het is echt af en toe echt zorgelijk hoe met de veiligheid van gevels, zoals de windbelasting bij hoge ge-

bouwen of het effect van temperatuurswisselingen, wordt om-gegaan. Of beter gezegd, niet wordt omgegaan. Er doen zich nog altijd incidenten voor. En ieder incident is er één te veel. Op cruciale punten, op kruispunten van disciplines, moet er een onafhankelijke partij de regie voeren om de kwaliteitsborging te garanderen.”

Volgens Geurts wordt er veel geëxperimenteerd. “De mogelijk-heden in materiaaltoepassingen voor gevels zijn enorm. Iedere architect heeft zo zijn eigen ideeën over de invulling van de gebouwschil. Dat betekent feitelijk dat aan alle kanten wordt geëxperimenteerd. ‘Iets’ wat je voor het eerst maakt, zou je im-mers als een experiment kunnen beschouwen. In het verleden is bewezen dat niet alles dat wordt bedacht ook één op één voldoet in de praktijk. Hier mist een stukje kwaliteitsborging. Nu wordt men letterlijk door schade en schande wijs. Dat kan en moet anders.” ›

'Ook bij de materiaalkeuzekomt het begrip duurzaamheid weer naar voren, en dat wordt

steeds belangrijker'

interview chris geurts

FOTO BOVENonderzoek naar drukvereffening

FOTO ONDERChris Geurts

Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

DICTATOR sluisbesturing

TOEGANGCONTROLE IN SLUISFUNCTIE MOEILIJK REALISEERBAAR?NIET MET ONZE 3e GENERATIE SLUISBESTURING

Volledig modulair en in eigen beheer ontwikkeld systeem Eenvoudige installatie en ingebruikname, ook op bestaande systemen Instelbaar middels DIP-switches dus geen software of dure licenties nodig Wordt stekkerklaar geleverd met flatcables en RJ 45 stekkers Integratie tot 8 deuren in afhankelijkheid van elkaar binnen één systeem mogelijk Speciale Ex-uitvoering leverbaar Aansluitingen voor ontruimingssystemen(BMI’s), of extra indicatoren en bedienelementen

Veel toegepast in ziekenhuizen, laboratoria, banken en cleanrooms etc.

15

VisieGeurts is behalve ‘deeltijdhoogleraar’ ook werkzaam bij TNO en heeft een duidelijke visie over de gevel van de toekomst. Die bestaat namelijk in zijn ogen niet. “De gevel is de scheiding tus-sen buiten en binnen. Buiten heb je te maken met wisselende (weers)omstandigheden, binnen wil je bepaalde omstandighe-den creëren, afhankelijk van de functie en de gebruikers. De gevel is hierin de spil om deze wensen te vervullen en kan in de toekomst niet meer los worden gezien van de installaties.

Men zal integraal moeten ontwerpen. Nauw overleg tussen ar-chitect, installatiedeskundigen en bouwkundigen is hierbij een vereiste. De gevel van de toekomst definiëren is onmogelijk. Iedere situatie vraagt om een maatwerkoplossing, dat kan heel hightech, daar waar er behoefte aan is, maar ook lowtech on-der weer andere omstandigheden. Ik geloof ook niet in stan-daardoplossingen. Enerzijds wil de architect zoals gezegd altijd zijn stempel drukken op het ontwerp en anderzijds heeft iedere gebruiker zo zijn eigen wensen.”

DrukvereffeningGeurts is in zijn functie als hoogleraar en wetenschapper bij TNO nauw betrokken bij een onderzoek van TNO, Centrum Natuursteen, Kennis Centrum Gevelbouw, gevelbouwer Blitta en DHV Haskoning om het begrip drukvereffening beter in de vingers te krijgen. “Van gebouweigenaar Vesteda hebben we in Rotterdam de unieke mogelijkheid gekregen om op de gevel van het gebouw New Orleans op 100 meter hoogte metingen te kunnen verrichten. Er wordt generieke informatie verzameld over de drukverschillen tussen de natuursteen plaatgevel en de spouw.” Het onderzoek neemt een aantal jaar in beslag en beslaat dus ook de vier seizoenen. Vooral de winterperiode is volgens Geurts een ideale periode om data te verzamelen. De eerste resultaten worden medio volgend jaar vrijgegeven. Uiteindelijk doel is om een gevel zo te kunnen realiseren met minimale drukverschillen, want hoe kleiner het drukverschil hoe gunstiger dit is voor de waterdichtheid en stormvastheid.” Geurts komt hier volgend jaar in Gevelbouw uitgebreid op te-rug. Wordt dus vervolgd. ❚

'Ik geloof niet in standaardoplossingen. Enerzijds wil de architect altijd zijn stempel

drukken op het ontwerp en anderzijds heeft iedere gebruiker

zo zijn eigen wensen'

interview chris geurts

natuursteen plaatgevel van gebouw new orleans in rotterdam

16

JournaalJournaal

RappoRt: de vooRdelen van gRoene daken en gevelsVoorzitter Elco Brinkman van Bouwend Nederland nam op 3 december jongstle-den het rapport 'Technische eigenschappen van groene daken' in ontvangst uit handen van Hans van Cooten, voorzitter van de vakgroep Dak- en Gevelbegroe-ners van Branchevereniging VHG. Het rapport is opgesteld door Jos Brouwers, hoogleraar Bouwkunde aan de Tech-nische Universiteit Eindhoven, en Nicky Damen, student aan deze faculteit. In dit rapport worden de voordelen van groene daken en gevels op een rij gezet voor de bouwwereld. De VHG-vakgroep Dak- en Gevelbegroeners, die de opdracht voor dit wetenschappelijk onderzoek gaf, biedt met het rapport een handreiking aan de bouwsector en de overheid om in Nederland serieus werk te maken van vergroening van gebouwen. In het rapport wordt ingegaan op de mogelijkheden die vegetatiedaken en gevels bieden om regenwater te bufferen en vertraagd af te voeren. De toenemende piek-belasting tijdens heftige neerslag is voor veel steden een toenemend probleem dat met groene daken uitstekend kan worden opgevangen. Ook verbeteren groene daken en gevels de energieprestatie van gebouwen aanzienlijk, vooral door bespa-ring op koellasten in de zomer, maar ook door een verhoogde warmteweerstand. Op het gebied van duurzaamheid zorgen groene daken voor een langere levens-duur van de dakbedekking, een betere luchtkwaliteit, hogere biodiversiteit en verminderde opwarming van de stedelijke omgeving. Veel van deze eigenschap-

pen waren in de vakwereld al bekend. De Technische Universiteit Eindhoven heeft in het rapport alle bij hun bekende literatuur op een rij gezet en vertaald naar de Nederlandse klimaatomstandigheden. Nieuw is ook de duidelijke kwantificering van onder andere waterbuffering, gerelateerd aan de opbouw van het groene dak.Branchevereniging VHG wil met deze studie de bouwwereld stimuleren meer groene daken en gevels toe te passen. In het rapport worden handreikingen ge-daan om eenvoudig de besparingen te berekenen die groene daken en gevels bieden in de exploitatiekosten van gebouwen. Ook wil VHG met dit rapport een bijdrage leveren aan de standaardisering van groene daken en gevels en hun technische eigenschappen door de NEN.

BouwBeuRs 2013De Internationale BouwBeurs is dé tweejaarlijkse ontmoetingsplaats waar bou-wend Nederland bij elkaar komt. Deze editie is het thema Bewust Bouwen.In de huidige markt draait het om meer dan alleen het aanbieden van degelijke producten en diensten. Succesvolle bedrijven nemen de eindgebruiker serieus,

Bouwongeval.nl veRhoogt veiligheidOp 6 december jongstleden heeft Arbouw tijdens het symposium ‘Leren van ongevallen’ de website Bouwongeval.nl gelanceerd. Met Bouwongeval.nl heb-ben de bedrijven in de bouw, infra, afbouw en onderhoud een gratis instrument om hun (bijna)ongevallen te registreren. Hiermee zet de bedrijfstak een belang-rijke stap in het verbeteren van de veiligheid en de preventie van ongevallen.

Bouwongeval.nl is ontwikkeld door Arbouw in opdracht van Bouwend Nederland, FOSAG, NOA, FNV Bouw en CNV Vakmensen en met ondersteuning van het Mi-nisterie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Het is voor het eerst dat een bedrijfstak in Nederland afspreekt om op grote schaal een ongevalsregistratie-instrument toe te passen. Door alle voorkomende ongevallen en bijna-ongevallen met Bouwongeval.nl te registreren, voldoet het bedrijf direct aan alle geldende wet- en regelgeving en certificeringseisen (VCA, OHSAS en ISO). Op basis van de ingevoerde gegevens, geeft het instrument de vereiste Arbo-maatregelen, waarmee herhaling van het incident in de toekomst kan worden voorkomen. Bij dit alles werkt de gebruiker in een beschermde omgeving, zodat de privacy is gewaarborgd.

houten wolkenkRaBBeRArchitect Michael Green heeft plannen voor een houten, dertig verdiepingen hoge wolkenkrabber in Vancouver. In Noorwegen en Oostenrijk staan reeds gebouwen van 17 en 20 verdiepingen die ook hout als belangrijkste bouwmateriaal gebruiken. “We denken dat meer dan 30 verdiepingen mogelijk is,” stelt Green. “Honderd jaar geleden zijn we gestopt met kijken naar de mogelijkheden van hout met de komst van staal en beton, maar nu zijn we opnieuw zoek naar de mogelijkheden van hout.”

komen de bouwer tegemoet met slimme en efficiënte bouwconcepten en hou-den rekening met de eisen die de maatschappij stelt. Bewust Bouwen is de gebruiker centraal stellen. Bouwen op de juiste locatie. Duurzaam, innovatief en ambitieus. Inspelen op de toekomst.

Op de Internationale BouwBeurs 2013 vindt u wat de markt u te bieden heeft. Wilt u Bewust Bouwen aan uw succes, nu en in de toekomst? De Internationale BouwBeurs is uw startpunt. Hier doet u de kennis en contacten op die u nodig heeft en maakt u kennis met nieuwe producten, systemen en ideeën. Aandachtsge-bieden zijn renoveren en herbestemmen, greenbuild ofwel duurzaam, energiezuinig en bio-based, virtueel bouwen met BIM, ketensamenwerking & lean bouwen, de ondernemende zzp’er en Material Xperience ‘The making off’.De Internationale BouwBeurs vindt plaats van maandag 4 t/m zaterdag 9 februari 2013 in de Jaarbeurs in Utrecht.

17

Journaal

Renson® leveRt nieuwe lamelmet maximale waterwerendheid: linius® type l.050w

RENSON® levert een nieuwe extreem waterwerende lamel Linius® L.050W getest volgens HEVAC klasse A2 tot 3,0 m/s. Verdere unieke eigenschappen zijn de uitstekende luchtdoorstroom, een goede fysische vrije doorlaat en de grote vrije overspanning van de lamel tussen twee draagprofielen.

het alledaagse gezin van de stadHoe zorg je ervoor dat gezinnen in de stad blijven, in plaats van er uit weg te trekken omdat ze ontevreden zijn over hun woning en woonomgeving? Die vraag staat centraal in de studie ‘Het alledaagse gezin in de stad’ van BNA Onderzoek. Negentien architectenbureaus hebben hierin de wensen en behoeften van ge-zinnen met een modaal (‘alledaags’) inkomen onderzocht. De oplossing: relatief kleine, goedkope stadsappartementen geschikt maken voor gezinnen door een slimmer ruimtegebruik. Onder de vlag van BNA Onderzoek bestudeerden de archi-tecten woonwensen van gezinnen, belemmeringen daarvoor in stedelijke apparte-menten en mogelijke oplossingen. De bevindingen komen in een boek dat in het voorjaar wordt gepresenteerd. Dat is bedoeld als ‘gereedschapskist’ om woningen (en hun omgeving) zo te maken, dat gezinnen ermee de stad in zijn te lokken.Gezien de beperkte nieuwbouw moet ook nadrukkelijk worden gekeken naar de bestaande woningvoorraad. Keuzes zijn nodig zodat de belangrijkste wensen realiseerbaar zijn op een beperkt oppervlak. Want lage vierkantemeterprijzen op binnenstedelijke locaties lijken vooralsnog een illusie.Gezinswensen realiseren in een relatief klein appartement kan bijvoorbeeld door flexibel ruimtegebruik. Te denken valt aan het samenvoegen of juist split-sen van ruimtes. Als te overwegen combinaties moet men denken aan het toilet en de badkamer, de keuken en de hal.Een klassiek fenomeen dat herwaardering verdient, is de woonkamer met schuifseparatie. Eén grote (woon)kamer of twee kleinere is de flexibele keus, denk aan spelen of tv kijken in de ene en rustig huiswerk maken in de andere. Opties zijn verder opklapbare bedden en tafels. Nog een slaapkamer te weinig? Ook de ouderwetse alkoof blijkt weer hip.

Het nieuwe gepatenteerde systeem Linius® L.050W van RENSON® is een hoog performante gevelbekleding met een elegante esthetiek. Het systeem bestaat uit extreem waterwerende lamellen, getest volgens HEVAC klasse A2 tot 3,0 m/s, met een stap van 50 mm, eenvoudig en onzichtbaar gemonteerd in de lamel-lenhouders door middel van clipsmontage. Deze lamellen kunnen geanodiseerd worden, maar zijn ook verkrijgbaar in polyester poederlak in alle RAL-kleuren.

technische gegevens:Linius® L.050WStap (mm) 50Diepte (mm) 130Hoogte (mm) 90K-Factor (toevoer) 10,46Fysische vrije doorlaat (%) 57Max. vrije overspanning tussen twee dragers (mm) 1900Bij winddruk qb 800 pa

Green zegt dat de moderne houten materialen al ongeveer twintig jaar beschik-baar zijn, maar tot voor kort zijn ze louter in laagbouw gebruikt. Architecten kijken momenteel op een andere manier naar hout dan enkele jaren terug. “De echte verandering kwam toen we begonnen na te denken over de klimaatver-andering. Staal en beton zijn geweldig, maar niet milieuvriendelijk,” vervolgt hij. “Het kappen van bomen om gebouwen te maken klinkt niet meteen eco-vriendelijk, maar als het afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen (zoals die in Europa en Noord-Amerika), het is het aanzienlijk duurzamer dan staal en beton. Houten gebouwen vangen koolstofdioxide voor de levenscyclus van een structuur, terwijl de productie van staal en beton grote hoeveelheden CO2 pro-duceert.” Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) schat dat voor elke tien kilo cement die gemaakt wordt, zes tot negen kilo CO2 wordt geproduceerd.

Green’s zogeheten ‘Tall Wood’-structuur is ontworpen met grote panelen van gelaagde houtstrengen, een composiet gemaakt van strengen hout die aan elkaar gelijmd worden. De architect vergelijkt de nieuwe verkenning van hout als bouwmateriaal met wat de bouw van de Eiffeltoren voor staal betekende.

Architecten zien ons liever niet.

Smits air

Smitsair luchttechniek. Onopvallend aanwezig.

Ventilatiesystemen maken een gebouw vaak niet mooier. Terwijl een architect het juist met alle vakmanschap en liefde heeft ontworpen. Bij Smitsair werken we daarom al in een vroeg stadium samen met de architect. Zo kunnen wij goed meedenken en ervoor zorgen dat onze lucht toe- en afvoersystemen echt geïntegreerd zijn in het gebouw. Je ziet ze dus zo min mogelijk. Daarbij zijn ze ook nog eens van zo’n hoge kwaliteit dat je er jarenlang niet naar om hoeft te kijken. kijk op www.onopvallendaanwezig.nl

11130514_smitsair.indd 1 03-11-2011 10:05:52

19

column

Met beukend geweld sloegen de golven op New York. Al binnen een dag was men geëvacueerd en werd het financiële hart van de States en de wereld stilgelegd. De stroom viel uit, tunnels en metro-buizen liepen tot aan de rand toe vol met water. Ondanks alle noodvoorzieningen kwamen ook ziekenhuizen zonder stroom en moesten patiënten zonder moderne hulpmiddelen in leven worden gehouden. 30 tot 50 miljard schade wordt geprognotiseerd en dat is dan de directe schade en de indirecte economische schade. Men verwacht na twee tot drie dagen!!! weer overal stroom te hebben.

Natuurverschijnselen en natuurwetten zijn ons altijd de baas. Ook in onze industrie is de klimaatverandering desastreus en schade wordt continu aangericht. Elke dag gaan er uit de kring van onze belangrijkste opdrachtgevers bedrijven failliet. Immers bouwbedrijven scoren het hoogst als het gaat om aantallen faillissementen. En ook hier is er directe en indirecte schade. Toeleveranciers maken voor 70-80% deel uit van de omzet van een bouwbedrijf en dan is het logisch dat een belangrijk deel van de rekening daar wordt neergelegd. En als je er dan denkt te zijn met het incasseren van het verlies door een faillissement van een bouwbedrijf, dan komt er nog zo'n inhalige over je heen. Elk project wordt natuurlijk afgemaakt door opvolgers die graag de kozijnen en gevelelementen voor een prikje of zelfs voor niets willen komen ophalen. Je contract met de vorige bouwer en dus het project bestaat immers niet meer. Over de absurde betalings-termijnen wordt niet eens meer gesproken, maar daarmee zijn ze nog niet weg. En als je dan niet mee wil werken en een redelijke vergoeding wil vragen, dan gaat de betreffende bouwer gewoon wederom de markt op om een nieuw slachtoffer te vinden die gedwongen door de economische malaise bereid is om grote concessies te doen. Persoonlijke, bedrijfsmatige en maatschappelijke schade is het gevolg. Volgens mij is het tijd voor een fatsoenlijke gedragscode of zoals in de advo-catuur een Raad van Discipline die schorsingen of uitsluitingen kan opleggen.

De immoraliteit van de bouwsector is naar mijn mening ook één van die krachtige golven die beuken op de kust van wat een fatsoenlijke bedrijfstak hoort te zijn. Maar golven hebben ook positieve kanten. Wellicht is het zaak dat de toeleverende en echt creërende sector eens op zoek gaat naar nieuwe trends, nieuwe golven, maar dan positieve waarop we naar een gezonde toe-komst kunnen surfen en het rampgebied achter ons kunnen laten. Ik denk dat de sleutel daar-voor bij de eindkant, de gebruiker ligt.

Bert LieverseDirecteur VMRG

21

december 2010 GEVELBOUW 67

Onlangs overleed schrijver HarryMulisch. Volgens kenners de laatstevan ‘De Grote Drie’. Zoals gebruikelijkstond onmiddellijk een keur aanopkomende en gevestigde schrijversklaar om onze televisie te dominerenmet verhalen over hun bewonderingvoor H.M.. Zonder uitzondering warenze allemaal reuze geïnspireerd geraakt door diens stijl. Door eenenkeling werd hij zelfs omschrevenals ‘de Homerus’ van de huidige tijd.De inspiratie door de ‘meester’ staatechter niet garant voor voldoendeeigen scheppend vermogen van deMulisch adepten. Daardoor is – al danniet geoorloofd – kopieergedrag nietondenkbaar. Ook in de bouw is diteen niet onbekend fenomeen.

Recentelijk moest door tussenkomstvan een arbiter uitkomst worden geboden in een geschil waar tweeopdrachtgevers en hun voormalig aannemer de hoofdrol speelden. Deze opdrachtgevers hadden met deaannemer, op grond van een ontwerpvan hun architect, een aannemings -overeenkomst voor de bouw van eentwee-onder-één-kapwoning gesloten. In de technische omschrijvingbehorend bij deze overeenkomst wasopgenomen: “Het is de aannemer uitdrukkelijk niet toegestaan ooit een kopievan het ontwerp te verkopen dan wel totuitvoer te (laten) brengen anders dan naschriftelijke goed keuring van beideopdrachtgevers.” Enkele jaren na deoplevering van de woningen is door deaannemer een bouwplan uitgevoerdbestaande uit twee twee-onder-één-kapwoningen. De opdrachtgevers stellen nu dat hetbouwplan onmiskenbare gelijkenis methet ontwerp van hun woningen vertoont en derhalve uitsluitend kanzijn ontleend aan het, naar hunmening, unieke ontwerp van hunwoningen. Daardoor is door de aan-nemer onrechtmatig gebruik gemaaktvan het ontwerp van hun architect.

De aannemer betwist dat hij het ont -werp van de opdrachtgevers één opéén heeft gebruikt. Hij stelt dat hetbouwplan op elf punten verschilt methet ontwerp van de opdrachtgevers endat daarmee aantoonbaar geen sprakeis van een volledig identiek bouwplan.Bovendien is het architectonische concept van beide bouwplannen nietuniek omdat de zogeheten ‘retro jarendertig stijl’ inmiddels al meer dan 10jaar door het gehele land wordt gerea -liseerd door verschillende architectenen bouwbedrijven.

Arbiter overweegt dat het ‘dertigerjaren ontwerp’ van de opdrachtgeverseen thans veel voorkomende ontwerp-stijl is waarbinnen zich talloze vari -anten manifesteren. Gelet hierop isarbiter van oordeel dat genoemdebepaling uit de technische omschrij -ving niet te ruim dient te worden uit -gelegd. Het zou naar zijn oordeel nietaanvaardbaar zijn dat de aannemerdoor deze bepaling in belangrijke matebeperkt zou worden om binnen debedoelde ontwerpstijl diverse varian -ten te kunnen realiseren. Ook uit de inhet geding gebrachte stukken alsmedeuit hetgeen arbiter bij de bezichtigingheeft waargenomen, is hem niet ge bleken dat het ontwerp van hetbouwplan identiek is aan dat van dewoningen van de opdracht gevers. Naar het oordeel van arbiter kan hetbouwplan derhalve niet worden aan -gemerkt als een kopie in de zin vangenoemde bepaling in de technischeomschrijving. Hij wijst de vorderingenvan de opdrachtgevers tot schadever-goeding en tot een verbod voor toe -komstig gebruik van het oor spronke -lijke ontwerp dan ook af.

Meent u meer unieks in uw mars tehebben dan uw DNA? Kies dan vooreen check-up en een stijlvolle scan bijde leden van de VMRG. Daar voorkomtu onplezierige verrassingen mee!

MEESTERSTUKMR.BETTINAHERTSTEIN

Stijlloos

Mr. Bettina Hertsteinwww.bouwrechtbedrijf.nl

GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:17 Pagina 67

M E E S T E R S T U KMR. BETT INAH E R T S T E I NEen groene gevel

rtikel 7:17 Burgerlijk Wetboek geeft voor een koopovereenkomst een 'ontsnappingsclausule': non-conformiteit. Als de

gekochte zaak niet de eigenschap-pen blijkt te bezitten die de koper bij normaal gebruik ervan had mogen verwachten, kan de koper – als de zaak onherstelbaar mocht blijken – als uiterste mogelijkheid er onder omstandigheden 'van af'. Hoe zit dat in de bouw? Een koper van een woning kwam van een kou-de kermis thuis toen arbiter hem in het ongelijk stelde in een kwestie die zowel hem als zijn contractpar-tij (de ondernemer) al enige tijd als een baksteen op de maag lag.

Wat was er aan de hand? Koper had met de ondernemer een koop-/aannemingsovereenkomst gesloten. Een half jaar na de oplevering deed zich algengroei voor op de gevels van zijn woning. Ondernemer stelde voor te wachten tot het voorjaar om te kijken of de algengroei uit zich zelf zou verdwijnen. Nu er zich in de opvolgende herfst weer algengroei voordeed en de ondernemer iedere aansprakelijkheid van de hand wees, groeiden niet alleen de algen

maar ook de wrevel. Koper stelde dat de algengroei een rechtstreeks gevolg van de ondeugdelijke dan wel ondeugdelijk toegepaste bakste-nen is. Zijn met algen begroeide woning was niet conform hetgeen hij op grond van de overeenkomst had mogen verwachten. Anderzijds was er volgens hem sprake van een verborgen gebrek dat toe kan worden gerekend aan de onderne-mer. Hij vorderde herstel dan wel (vervangende) schadevergoeding. Ondernemer betwistte het door de koper gestelde. Hij was van mening dat de bakstenen deugdelijk zijn en deugdelijk zijn toegepast.

Arbiter oordeelde dat art. 7:17 BW betreffende de non-conformiteit van de bakstenen, toepasselijkheid mist. Dat artikel heeft immers be-trekking op de koopovereenkomst, welke hier uitsluitend op de koop van de bouwgrond ziet. Aangezien de koper niet de deugdelijkheid van de grond maar de bakstenen betwist, kan de ondernemer slechts uit hoofde van het aannemingsge-deelte van de overeenkomst worden aangesproken. Was er dan wel sprake van een verborgen gebrek? Tijdens de

bezichtiging constateerde arbi-ter een extreme algengroei op de voorgevel aan de noordzijde en in mindere mate op de zij- en achter-gevel van de woning. Hieruit leidt arbiter af dat er geen relatie is met plaatsen op de gevel waar normali-ter meer vochtopeenhoping te ver-wachten is. Daarnaast heeft arbiter vastgesteld dat de algengroei zich eveneens voordoet op de geschilder-de metalen kolommen, de betonla-teien en de betonnen muurafdek-king. Ook de omliggende woningen met andere steensoorten hebben algengroei. Arbiter concludeert dat de ontwikkeling van algengroei niet te wijten is aan een ondeugdelijke steensoort of aan een ondeugdelijke toepassing (lees: metsel- of voegwerk) daarvan. Hij acht het aannemelijk dat het in dezen om een natuurver-schijnsel gaat, waar de ondernemer niet aansprakelijk voor kan worden gehouden. Hij wijst de vordering dan ook af.

Heeft u ook een gevelprobleem dat zwaar ligt op de maag? De VMRG helpt u natuurlijk graag!

Mr. Bettina Hertsteinwww.bouwrechtbedrijf.nl ❚

Een overeenkomst tot koop komt tot stand door wilsovereenstemming: door het aanbod van de zaak door de ene partij en aanvaarding daarvan door de an-dere partij. Of dat nu gaat om bijvoorbeeld een wasmachine of een auto. Na de bevestigende verklaringen over en weer, is het helaas maar al te vaak uit met de pret. Men wil bij nader (in)zien van de overeenkomst af. En dat blijkt niet altijd zo eenvoudig, immers afspraak is afspraak.

A