GERARD SANDERS' PORTRET VANARCHIBALD HOPE

DOOR MR. A. STARING.

Sinds, in 1911, een ongenoemde de Dulwich Gallery, het schil-derijenmuseum van Alleyn's College of God's Gift te Dulwich,met eene serie portretten, grootendeels uit de Engelsche school,verrijkte, hangt aldaar ook een fraai portret van een bejaardheer, blijkens de kleederdracht en de wijze van op het doek plaat-sen der figuur, vervaardigd in het tweede vierendeel der 18deeeuw. Wegens de signatuur „G. Sanders" was door den samen-steller van den catalogus als de schilder opgegeven de Engelsch-man George Sanders, n.b. een schilder, die in 1774 geboren was!Op eene enveloppe, die de afgebeelde persoon in de hand houdt,staat geschreven: ,,To Mr. Archibald Hope, Mercht, Rotter-dam". De woonplaats van dezen heer Hope wees er op, dat mennaar den schilder niet allereerst zou moeten zoeken onder deEngelsche meesters. Indien de samensteller van den catalogusdeze vingerwijzing had opgevolgd, zoude hij ongetwijfeld eenRotterdamschen schilder nebben gevonden, aan wien met meerwaarschijnlijkheid het fraaie portret kon worden toegeschrevendan aan den in de 19de eeuw werkzamen Engelschman.

Deze Rotterdamsche schilder is Gerard Sanders, geboren teWezel in 1702 en te Rotterdam werkzaam, waar hij in 1767 over-leed. Hij was niet voornamelijk portretschilder. Het toenmaligeaantal gegoede inwoners zijner woonplaats maakte het wensche-lijk, dat de beroepsschilders in meer takken van kunst ervarenwaren dan uitsluitend het portret, waaraan alleen zij onmogelijkhun brood zouden kunnen verdienen. Ook Sanders' tijdgenootenDionys van Nijmegen (wiens oom Tobias Sanders' stiefvader was)en de jongere Jan Stolker schikten zich daarnaar. Hoewel hunneportretten talrijker zijn dan die van Sanders, zijn ook van hunnehand vele decoratieve schilderstukken afkomstig, en van Stolkervooral ook geaquarelleerde copieën naar oudere meesters, ver-vaardigd voor de portefeuilles der reproductie-verzamelaars.

In Sanders' oeuvre zijn de decoratieve schilderstukken over-wegend in aantal. Zijn portretten zijn zeldzaam en daarom is hetvan belang, dat op een voor het publiek toegankelijke plaats, zijhet ook in het buitenland, een portret van zijn hand aanwezig is,42

ü

•

•

Üüt

lp

- - - -

i mi

4

t^4 KV^

•HF-

•

w

I

p. !

Kb''', 1

' ' . ' • •

ARCHIBALD HOPE, OLIEVERFPORTRET DOOR GERARDSANDERS, IN DULWICH GALLERY TE LONDEN

dat zooveel eer doet aan zijn talent en dat, eenige vertegenwoor-diger der Nederlandsche 18de-eeuwsche portretkunst te middenvan een groot aantal werken van goede Engelsche portrettisten,het recht op erkenning dier 18de-eeuwsche Hollandsche schoolzoo duidelijk aantoont, duidelijker dan in eenig Nederlandsenmuseum het geval kan zijn, waar vergelijking met het werk vanknappe vreemdelingen uit hetzelfde tijdvak moeilijk is, door deafwezigheid van buitenlandsch werk, of door de verwijderdeopstelling van zulk vergelijkingsmateriaal, meestal echter door tespaarzame vertegenwoordiging der goede Nederlandsche mees-ters zei ven.

De oude heer, die voor Sanders' portret geposeerd heeft, isafgebeeld in halffiguur van voren, in een ovaal, in een ruimekamerjapon, met losgestrikte das, dragende de lange pruik, dieoudere heeren de geheele 18de eeuw door plachten te dragenmet slechts onbelangrijke afwijkingen der mode; de rechterhand,die een geadresseerden brief vasthoudt, rust op een tafel met roodkleed. In warme bruine tinten is zijn portret geschilderd. De toetsvan het penseel is kort, maar daarom niet minder krachtig. Dunligt de verf op het doek, niet bijgewerkt tot een egale couche,gelijk toen een belangrijke qualiteit voor een schilderij werd ge-acht. Misschien verraadt zich daarin de behangselschilder, voorwien de uiterst geacheveerde werkmanier der fijnschilders on-doenlijk was.

Het eenige bezwaar, dat men tegen dit portret zoude kunneninbrengen, is dat de schaduwen zoo weinig krachtig en diep zijn(de photo geeft een geflatteerden indruk!), wat men bij een zoowarm geschilderd doek niet verwachten zoude. Vergeten wijechter niet, dat het geschilderd is in een tijd, waarin de kunst-richting van de régence en het Louis X V ook onze portretkunsthad beïnvloed en ook daar, evenals in alle beeldende kunst, dediepe schaduwen uit den booze werden geacht. Bij de Haagscheschilders, die meer de mode van den dag volgden, was het resul-taat van dien gewijzigden smaak een palet van zeer koele kleuren.Bij vele Amsterdammers en, wij zien het hier, ook bij sommigeRotterdammers bleven echter de warme kleuren der oudevader-landsche meesters nog lang in eere.

Ook in Engeland hebben de wijzigingen van den Franschensmaak in den loop der 18de eeuw weinig invloed gehad (denk ook

43

aan de meubelkunst!), veel minder dan in Duitschland, de Neder-landen en de landen om de Oostzee. Daar in Engeland had eenegeleidelijke evolutie plaats, van Van Dijck over Lely en Kneller,Hudson en Ramsay naar de vrije, nieuwe schildermanier dergroote 18de-eeuwers. Een plaatsing van het onderhavige por-tret, dat zoo weinig rococo aandoet, in de Engelsche school isdus niet zoo héél dom, in aanmerking genomen dat men daarevenmin als hier de Nederlandsche 18de-eeuwsche portretkunstvoldoende kent. Dergelijke korte, geïsoleerde penseelstreken, eendergelijk gering relief, zulk een gebrek aan diepe schaduwen vindtmen b.v. bij den grooten Gainsborough, hoewel men Sanders'warme, oud-Hollandsche tonen in zijn portretten mist.

Er is ook een andere verwantschap met Engelsche portretkunst,nl. die van het sujet. Het weergegeven type is niet dat van eenvermogend Nederlander, gelijk trouwens het adres op den briefvoldoende bewijst. In den tijd, toen dit portret werd gemaakt,waren de Nederlanders van goeden huize nog niet de mannenvan de wereld, die zij in Tischbein's tijd veelal werkelijk waren.Zij waren nog de weinig bereisde, weinig verlichte vertegen-woordigers van weliswaar reeds aanzienlijke, maar toch door endoor burgerlijke geslachten, waar de ouderwetsche degelijkheidvergoeden moest het gemis aan fijnen zin, aan den geest en densmaak, die langer gevestigde aristocratieën in beschaafde landensieren. Slechts zij, die als diplomaten, als hovelingen der Oranjesof als gecommitteerden in eenig Haagsch regeeringscollege denonderlingen band hadden leeren voelen, die alle fijnstbeschaafdender wereld bindt en min of meer tot wereldburgers maakt, haddende allure van. den aristocraat kunnen verkrijgen, zooals de Huy-gensen, de Boreels, Bentincks, Aerssens, Tuylls, Reede's en an-dere, veelal adellijke geslachten. Zulke lieden zal Rotterdam welweinig onder zijne burgers hebben geteld. Ook al had ArchibaldHope niet het bewijsstuk van zijn buitenlandsche afkomst in dehand, wij zouden hem zeker niet voor een provinciaal notabelevan Hollandschen bloede hebben aangezien. Door hem stroomtander bloed. Het samengaan van de kracht, die deze grijsaard nogin zich heeft, en van een zoo gedistingeerde waardigheid bewijstzulks. Welke Hollandsche koopman uit dien tijd zou zooveel na-tuurlijk zelfgevoel op zoo beschaafde manier hebben getoond alsdeze bejaarde Hope? De volstrekt niet bijzonder fijn gesneden44

trekken maken door de bewuste kracht die er uit spreekt en doorde fierheid van hoofdhouding, doch ook door de totale afwezig-heid van de zelfgenoegzame welgedaanheid der meeste wel-varende heeren uit dien tijd, den indruk van bijzondere voor-naamheid, waartoe de groote, ernstige, donkere oogen en de nogonvergrijsde wenkbrauwen medewerken.

Wie was deze Archibald Hope, koopman te Rotterdam? Uitwelk milieu stamde hij, wat heeft hij voortgebracht? Elias'Vroed-schap van Amsterdam, aangevuld met een mededeeling vanDr. E. Wiersum, een artikel van denzelfde uit dit jaarboekjevoor 1918 en ten slotte Burke's Peerage en Landed Gentry stel-len mij in staat daarvan een en ander mede te deelen.

Archibald Hope's ouders waren Henry Hope, geboren in Schot-land omstreeks 1630, na 1664 te Rotterdam gevestigd, en eenzekere Anna, die Burke Ann Hope noemt, doch wier familienaamElias veiligheidshalve als onbekend opgeeft. Door James Hopeen een ouderen Henry stamde eerstgenoemde Henry af vanEdward, in 1560 „commissioner" voor Edinburgh in het Parle-ment. Diens vader John de Hope heet met James' V KoninginMagdalena naar Engeland te zijn gekomen.

Voornoemden James' broeder Sir Thomas Hope of Kerse (deeerste baronet), lord advocaat van Schotland, had een zoon SirJames Hope of Hopetoun, wiens kleinzoon Charles burggraafAithrie, baron Hope en graaf Hopetoun werd gecreëerd en alszoodanig pair van Schotland was. In 1814 werd de toenmaligetitularis als baron Niddy of Niddy Castle onder de Engelschepairs opgenomen. Diens kleinzoon, de 6de graaf Hopetoun,werd in 1902 na een eervolle carrière verheven tot markies vanLinlithgow.

Wij zien dus dat aan Archibald Hope's verschijning, zoo wijBurke's stamreeks mogen aannemen, een reeks aanzienlijke gene-raties voorafging, en dat de in Engeland gebleven tak gestadigin belangrijkheid toenam.

Archibald Hope zelve is in de Schotsche kerk te Rotterdamgedoopt 7 December 1664. Hij had een belangrijken handel opEngeland en Ierland, daarna op Amerika, later in compagnie metzijn zoons, nl. in 1723 onder de firma Archibald en Henry Hope,in 1741 onder de firma Archibald, Isaac 6 Zachary Hope. Hijwoonde te Rotterdam aan de zuidzijde van het Haringvliet, waar

45

hij in 1702 en 1710 perceelen aankocht. Als zomerverblijf bouw-de Hope de buitenplaats Lindenhoff, later Ypenhof genaamd,aan 'sGravenweg te Kralingen, waarvoor hij zich in 1716 intwee koopen van het noodige terrein had verzekerd. Zijn echt-genoote heette Anna Claus. Bij testament van 3 Maart 1734 be-paalden zij, dat na zijn dood de buitenplaats aan haar zou verblij-ven. Hij overleed 2 of 3 April 1743 en is 8 April d.a.v. begravenin de Fransche kerk te Rotterdam. Zijn weduwe overleefde hemtot 1752, waarna de buitenplaats aan hun zoon Zacharias kwam,die zijn grondbezit nog uitbreidde.

Had Archibald Hope zich reeds als koopman een aanzienlijkepositie vermeesterd, den hoogsten bloei bereikte de Nederland-sche tak der Hope's in de volgende generaties. Onder de 10kinderen, die Archibald Hope bij Anna Claus had, zijn er ver-scheidene, die een aanzienlijke positie in de handels- en bank-wereld hebben bekleed, en het door eenige hunner gestichtebankiershuis Hope ö Co. getuigt nog heden van de voortvarend-heid in zaken, die de generatie der stichters kenmerkte.

Wij willen de meest bekende van Hope's zoons vermelden.De oudste was Henry, in 1723 compagnon zijns vaders in de

firma Archibald 6 Henry Hope. Hij ging vervolgens onder eigennaam handel drijven, leed daarbij groote verliezen en trok in 1730naar Amerika, waar hij zijn fortuin glansrijk herstelde. Zijn zoonHenry, geboren te Boston omstreeks 1730 en ongehuwd in En-geland overleden in 1814, werd in 1762 door zijn ooms Thomasen Adrian in hun bankierskantoor opgenomen. Hij was een voor-treffelijk financier en bewerkte, dat Catharina II de Russischeleeningen van 1788 en volgende jaren door de Hope's liet plaat-sen. Hij liet in 1785-88 het bekende Pavilloen in den Haarlemmer-hout bouwen, dat hij, na zijn uitwijken naar Engeland in 1794,overliet aan zijn zustersschoonzoon John Williams Hope, sinds1782 firmant van Hope 6 Co. Deze verkocht het in 1808 aanLodewijk Napoleon, Koning van Holland.Archibald, John en James Hope waren kooplieden, van wie

niets bijzonders te zeggen valt.Isaac, overleden in 1766, was koopman en reeder op Engeland,

Ierland en Amerika te Rotterdam. Met zijn vader en zijn broederZachary, later alleen met zijn broeder geassocieerd, was hij deeerste die op groote schaal landverhuizerstransporten naar de En-46

gelsche koloniën in Amerika organiseerde. Uit zijn huwelijk (1730)met de Rotterdamsche Maria van Vlierden sproot voort eenzoon, die de eenige patriotsgezinde onder de Hope's was endaarom niet meer door de Amsterdamsche Hope's als familielidwerd erkend.

Thomas, geboren te Rotterdam in 1704 en overleden te Amster-dam in 1779, stichtte met zijn jongeren broeder Adrian het han-dels- en bankierskantoor Thomas 6 Adrian Hope, later, na op-name van Henry Jr. en Thomas' zoon John (in 1762) veranderdin Hope 6 Co. Thomas was vertegenwoordiger van Prins Wil-lem IV als opperbewindhebber der W . I. C , en later van denvolgenden Erfstadhouder in dezelfde hoedanigheid bij de O.I.C.Hij bezat de hofstede Vreugdenhoff aan den Amstel en was in1727 te Amsterdam gehuwd met Margaretha Marselis 1705-1758.Het 9de kind van Archibald Hope was Adrian, medeoprichter

van Hope 6 Co., die kinderloos overleed en zijn vermogen aanJohn, zoon van Thomas voornoemd, naliet.

Zachary, geboren te Rotterdam in 1711, overleden aldaar in1770, was compagnon zijns vaders en zijns broeders Isaac, reederen koopman op Amerika te Rotterdam. Zijn zoon Archibald, in1747 te Rotterdam geboren en in 1821 te 's Gravenhage kinder-loos overleden, was eigenaar der buitenplaats Waterland onderVelsen.

Thomas' reeds genoemde zoon John, heer van Nederhorst-den-Berg en 's Gravenambacht, bekleedde te Amsterdam verschillen-de regeeringsposten en was sinds 1770 ook bewindhebber derO. I. C. In 1767 kocht hij de buitenplaats Groenendael, later ookBosbeek, onder Heemstede, in 1771 samen met zijn oom Adriande kunstverzameling door de Rotterdamsche gebroeders Bisschopbijeengebracht. In 1763 was hij te Rotterdam gehuwd met Phi-lippina Barbara van der Hoeven 1738-1790, dochter van Mr.Elias, burgemeester van Rotterdam. Uit zijn zoon Thomas Hopevan Deepdene, Sussex, stamt een tweede aanzienlijke Engelschetak van dit geslacht. Deze Thomas was, evenals zijn vader, eenbekend kunstverzamelaar.

De hevige bloei van de Hope's in de Nederlanden is kort ge-weest. Niets is hier van hen overgebleven dan het beroemdebankiershuis door hen gesticht, de herinnering aan hun rijkdomen de buitenplaatsen door hen gebouwd of verfraaid. Het is

47

jammer, dat het onderhavige fraaie portret niet tot die overblijf-selen hier te lande behoort.

Ook voor andere Hope's dan Archibald heeft Sanders gewerkt;Van Gooi vermeldt een zaalbeschildering in het huis van Isaac.

Toen ik de aandacht der betrokken autoriteiten op de verkeerdetoeschrijving en op de identiteit van den afgebeelde vestigde,bleek, bij onderzoek, het portret behalve gesigneerd ook geda-teerd te zijn, en wel 1737. Hope was toen 72 jaar oud. Thans ishet knappe portret weer aan den waren maker teruggegeven enkunnen Rotterdamsche bezoekers van Dulwich Gallery mettevredenheid het werk van een overleden stadgenoot aanschou-wen en zich tevens herinneren, dat het groote Huis Hope vanAmsterdam zijn stichting en bloei te danken heeft aan afstamme-lingen van Archibald Hope, koopman te Rotterdam.

DE GOEDE OUDE TIJD.Er wordt gevraagd een Mensch van omtrent 30 jaren, in een

klein huishouden als meid alleen, mits zeer goed kunnende kokenen van solide getuigen voorzien, tegen eene huur van 50 gulden,zonder op eenig verval te rekenen.

Advertentieblad 28 September 1813 blz. 7.48

S

2 ̂

65

CO

5Tl UJ

IL O4/

2 ^

H

Oei

3

> U '^

« O «J

Z w

ei i>

/

a

TITELBLAD EN TITELPRENT VAN DEN VERREZENHONDSCHEN DIOGENES