Gemeenten in beweging

Rapport

Gemeenten in beweging

Onderzoek naar de positionering van sport

in de gemeentelijke coalitieakkoorden 2014-2018

Afstudeeronderzoek Bestuurskunde, Universiteit Nijmegen

Arnhem, juni 2014

NOC*NSF

M.T. Buck

Pagina 2 van 49

Managementsamenvatting

In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 19 maart 2014 heeft NOC*NSF i.s.m.

sportbonden, Sportkracht12 en Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) een generieke

Sportcampagne en in 35 gemeenten een maatwerkcampagne gevoerd onder de vlag van het

Sportcampagne TeamNL. In deze evaluatie komen een aantal bevindingen naar voren over

de effectiviteit van deze Sportcampagne en aanbevelingen voor de organisatie van het

Sportcampagne TeamNL richting komende provinciale, landelijke en

gemeenteraadsverkiezingen.

De evaluatie bestaat uit 3 delen:

1) Analyse coalitieakkoorden

2) Benchmark: verloop Sportcampagne

3) Samenwerking Sportcampagne TeamNL

Analyse coalitieakkoorden

De Sportcampagne concentreerde zich rondom een vijftal speerpunten, te weten:

Focus in sporten accommodatiebeleid

Bevorder samenwerking op buurtniveau

Maak sport vast onderdeel van integrale buurtaanpak

Bevorder ontwikkeling van open clubs

Bied talent de kans om te excelleren

Bij analyse van de coalitieakkoorden van 67 gemeenten krijgt met name het

accommodatiebeleid (als van oudsher) een grote rol toebedeeld. Zowel in meer traditionele

zin (onderhoud en aanleg van accommodaties) als in meer moderne zin; er is meer aandacht

voor (buiten)sport bij de inrichting van de openbare ruimte en aandacht voor het clusteren

van (sport)accommodaties. Vaak ligt hier een onderhouds-efficiencyslag aan ten grondslag.

Ook het multifunctioneel en multidisciplinair gebruik van sportaccommodaties krijgt steeds

meer aandacht. Met name samenwerking met onderwijs en zorg staat hierbij centraal. Steeds

minder hoort een accommodatie aan één sportclub of alleen aan de sport toe.

Daarnaast is ook het betrekken van sport in de buurtaanpak een punt dat tot veel

beleidsvoornemens in de nieuwe gemeentebesturen heeft geleid. Verreweg de grootste

component hieraan is het gewenste beleidsvoornemen “Stimuleer dwarsverbanden met

sport”. Sport wordt in veel coalities niet meer puur als sport op zichzelf gezien, maar wordt in

combinatie gebracht met:

Zorg & Welzijn (31% van de dwarsverbanden)

Participatie (25%)

Onderwijs (25%)

Economie/Toerisme (7,5%)

Pagina 3 van 49

Ruimtelijke Ordening (6%)

Veiligheid (5%)

Impliciet lijkt de sport de oplossing te zijn voor uitdagingen op andere beleidsterreinen, maar

veelal blijft onduidelijk wat de sport met deze samenwerking wint. Hoewel de voorbeelden

legio zijn, ontbreekt vaak ook nog een concrete invulling.

Met name op het gebied van de decentralisaties liggen er nog geen goed doorwerkte

plannen die sport kunnen integreren met thema’s als participatie, zorg en welzijn. Dit vraagt

ook een actieve houding van de sport om haar rol in deze aanpalende thema’s voor de

komende jaren te verankeren.

Hoewel gemeenten dwarsverbanden tussen sport en andere beleidsterreinen weten te vinden

en deze ook stimuleren, ontbreekt veelal een bredere visie op sport als gelijkwaardig partner

binnen lokale samenwerkingsverbanden (‘open club’) . Binnen een open club werken

sportclub(s), cultuur, buurtorganisaties en andere maatschappelijke organisaties zoals

gezondheidszorg, onderwijs en welzijn samen. Een open club is geen nieuw concept maar

een verzamelnaam van reeds bestaande initiatieven zoals: het Buurthuis van de Toekomst

(Den Haag) en de Sportplusvereniging (Rotterdam).

De visie van de open club komt nog onvoldoende in de coalitieakkoorden naar voren.

Kanttekening daarbij is wel dat dit ook vaak initiatieven zijn die vanuit sportclubs zelf

ondernomen worden, en zodoende veelal bottom-up ontstaan. Toch is een goede sturing en

ondersteuning van sportclubs door het gemeentebestuur vaak cruciaal om de juiste stappen

te kunnen zetten richting andere sportclubs en maatschappelijke organisaties.

Dat vereist van een gemeentebestuur een drietal dingen. Allereerst moet de gemeente

duidelijk maken wát zij wil op het gebied van de open club. Vervolgens moet in kaart worden

gebracht met welke sportclub(s) dit gewenst is (niet iedere sportclub is ook direct een open

club). En ten slotte moet duidelijk zijn wat nodig is om deze sportclubs hun extra

maatschappelijke rol goed te laten vervullen.

Met name de grote gemeenten hebben in hun coalitieakkoord expliciet opgenomen om te

investeren in topsport (CTO Amsterdam) en (bids te gaan voorbereiden en/of geld te

reserveren) voor (top)sportevenementen.

Ten slotte

Al met al is NOC*NSF verheugd over het effect en het verloop van de Sportcampagne, maar

blijft er zorg over zowel financiering van de sport (najaar 2014 is de financiële uitwerking van

de coalitie-akkoorden bij de meeste gemeenten pas bekend) als invulling van de

decentralisaties in samenwerking met de sport. De komende jaren zal NOC*NSF daar met het

Sportcampagne TeamNL hard aan gaan werken. Op die manier kunnen gemeenten de

komende jaren nog veel met sport winnen!

Pagina 4 van 49

Inhoudsopgave

Managementsamenvatting 2

H1 Vooraf 6

H2 Onderzoeksopzet 7

H3 Analyse coalitieakkoorden 10

3.1 Samenstelling colleges 10

3.2 Algemeen beeld 11

3.3 Focus in sporten accommodatiebeleid 12

3.4 Bevorder samenwerking op buurtniveau 14

3.5 Maak sport vast onderdeel van integrale buurtaanpak 15

3.6 Bevorder ontwikkeling open clubs 18

3.7 Bied talent de kans te excelleren 19

3.8 Financiën 20

H4 Conclusies en aanbevelingen 22

Bijlage 1 Overzicht onderzochte gemeenten 24

Bijlage 2 Overzicht voorgenomen beleidsimpulsen in gemeenten 25

Bijlage 3 Samenstelling coalities & bezetting portefeuille sport 49

Bijlage 4 Overzichtsboek quick scans coalitieakkoorden per gemeente (apart bijgevoegd)

Pagina 5 van 49

H1 Vooraf

Op 18 juni 2010 werd het rapport “Meer voor minder” opgeleverd als analyse van de

positie van sport in de collegeprogramma’s in de periode 2010-2014. In dit rapport

werden een aantal kwantitatieve en kwalitatieve analyses van 31 collegeprogramma’s

op het gebied van sport gegeven. Het rapport was het vervolg op een

Sportcampagne die rondom de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 was

georganiseerd.

In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen 2014 heeft het Sportcampagne TeamNL van

NOC*NSF in samenwerking met sportbonden, Sportkracht12 en Vereniging Sport en

Gemeente (VSG) een Sportcampagne gevoerd onder de vlag van het Sportcampagne

TeamNL: “Sport, het middel voor een kerngezonde samenleving”. Mulier en het Nederlands

Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) hebben het Sportcampagne TeamNL ondersteunt. In

verschillende campagnematerialen zijn verschillende inhoudelijke speerpunten van de

campagne belicht.

De Sportcampagne is op twee wijzen gevoerd: enerzijds middels een generieke campagne en

anderzijds een maatwerkcampagne in 35 gemeenten. De generieke campagne was bedoeld

om zoveel mogelijk gemeenten te bereiken met een positieve boodschap omtrent

sportbeleid.

In de maatwerkcampagne is daarbij (in samenwerking met de partners in lokale

Sportcampagne Teams) specifieker ingegaan op in gemeenten spelende problemen en de

manier waarop de sport daarbij aan een oplossing zou kunnen bijdragen.

Nu de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 achter de rug zijn, is het goed te kijken in

hoeverre de inhoud van de sportcampagne heeft geleid tot concrete resultaten in

coalitieakkoorden.

In dit rapport wordt bekeken in hoeverre de campagne vruchten heeft afgeworpen en op

welke wijze de samenwerking tussen de verschillende partners verlopen is.

Pagina 6 van 49

H2 Onderzoeksopzet

Aanleiding

Thans, twee maanden na de verkiezingen, zijn de collegeonderhandelingen in de meeste

gemeenten afgerond. Een goed moment om te bezien op welke wijze sport terugkomt in de

nieuwe coalitieakkoorden. Wat zien we terug uit de Sportcampagne? Welke accenten leggen

de colleges in het sportbeleid? Is sport een kind van de rekening in geval van bezuinigingen?

Hieronder vindt u de uitkomsten van een onderzoek dat NOC*NSF deed naar de positie van

sport in de collegeakkoorden van 67 gemeenten: de G-32 en een aantal focusgemeenten,

waar in de meeste gevallen een gerichte maatwerkcampagne is gevoerd. In bijlage 1 is een

overzicht van deze gemeenten terug te vinden.

De Sportcampagne omvatte een aantal maatregelen, die rondom vijf speerpunten zijn

opgesteld. De speerpunten waren als volgt:

Speerpunten Sportcampagne gemeenteraadsverkiezingen 2014:

Focus in sporten accommodatiebeleid


Maak sport vast onderdeel van integrale buurtaanpak

Bevorder ontwikkeling van open clubs

Bied talent de kans om te excelleren

Probleemstelling

NOC*NSF heeft zich tot doel gesteld te kijken in hoeverre sport terugkomt in de

verschillende coalitieakkoorden. Enerzijds om de positie van de sport in gemeenten voor de

komende jaren te kunnen duiden, anderzijds om te kijken in hoeverre de Sportcampagne

haar vruchten heeft afgeworpen. Om dat laatste doel te bewerkstelligen hebben ook een

benchmark en een evaluatie van de samenwerking binnen het Sportcampagne TeamNL

plaatsgevonden. De twee laatstgenoemde vormen geen onderdeel van deze rapportage.

Wat betreft de analyse van de coalitieakkoorden, staan de volgende vragen centraal:

1. In hoeverre komt elk van de 5 speerpunten terug in de coalitieakkoorden?

2. Waar leggen de gemeenten hun sportprioriteiten?

3. Welke uitspraken doen gemeenten over het sportbudget?

Pagina 7 van 49

Afbakening

Voor de analyse van de coalitieakkoorden is er een kwantitatieve analyse toegepast: allereerst

zijn van 67 gemeenten (G-32 & maatwerkgemeenten) de coalitieakkoorden onderzocht op

het voorkomen van sportgerelateerde thema’s, waarna getracht is deze te clusteren aan de

hand van de speerpunten uit de Sportcampagne. Vervolgens zijn de thema’s nog verder

geduid, hetgeen geleid heeft tot dit onderzoek.

De doorsnede die we daarmee hebben gemaakt van de Nederlandse gemeenten is voor

NOC*NSF beleidsmatig van groot belang, maar nog geen representatieve steekproef van de

coalitieakkoorden van alle 403 Nederlandse gemeenten. Ook is het rapport geen

fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, maar een analyse aan de hand van quick-scans

van alle coalitieakkoorden. Deze quick-scans per gemeente zijn afzonderlijk terug te vinden

in bijlage 4.

Opbouw

In het volgende hoofdstuk geven we eerst een algemeen beeld van de coalitieakkoorden in

relatie tot de speerpunten uit de Sportcampagne. Daarna bekijken we de plannen van

colleges per speerpunt. We vergelijken hun beleidsvoornemens en maatregelen met de

gewenste beleidsimpulsen zoals die in de campagne zijn uitgedragen.

Vervolgens zullen we ingaan op de financiële onderbouwing van het sportbeleid. Daarnaast

zal ook een terugblik op de Sportcampagne worden gegeven. We sluiten het onderzoek af

met enkele aanbevelingen.

Voorbehoud

Dit onderzoek gaat over de plannen die de nieuwe coalities hebben gemaakt voor de

komende bestuursperiode, niet over de daadwerkelijke invulling daarvan. Daarbij horen twee

belangrijke kanttekeningen. Allereerst is een coalitieakkoord met name bedoeld om

wijzigingen in beleid duidelijk te articuleren. Indien het staande beleid gehandhaafd wordt,

vindt dat vaak op een mindere wijze zijn weerslag in een akkoord zoals wij geanalyseerd

hebben. Dat kan betekenen dat gemeenten uit dit onderzoek negatiever (of minder

prominent) naar voren komen op het gebied van sportbeleid dan de actuele situatie zou

vereisen.

Daarenboven is terughoudendheid geboden, omdat de uitwerkingsplannen van de colleges

in een later stadium volgen. Dan zal ook nog bezien worden in hoeverre de plannen hun

financiële weerslag hebben.

Pagina 8 van 49

H3 Analyse

3.1 Samenstelling colleges

Wanneer we naar de invulling van colleges (en meer in het bijzonder de portefeuillehouder

sport) gaan kijken, valt op dat een aantal landelijk getrokken conclusies van de

gemeenteraadsverkiezingen ook hier zichtbaar zijn. Lokale partijen maken niet alleen een

opmars waar het gaat over coalitiedeelname, maar ze leveren ook nog eens 8 extra

sportwethouders in de door ons onderzochte populatie: bijna een verdubbeling. Daar

tegenover staat een halvering van het aantal PvdA-sportwethouders, en een forse afname

(van 14 naar 9) van het aantal VVD-sportwethouders. De ChristenUnie en de SP doen goede

zaken: bij de ChristenUnie verdubbelt het aantal collegedeelnames en verviervoudigt het

aantal sportwethouders; de SP levert 7 sportwethouders in 2014-2018. Het CDA neemt in

evenveel coalities deel, maar levert één sportwethouder meer dan in de vorige periode.

2010 (69 gemeenten)

Partij Aantal

colleges

waarin de

partij

deelneemt

Aantal

wethouders

sport

VVD 55 14

PvdA 54 20

CDA 47 12

Lokale

partijen

38 10

D66 36 8

GroenLinks 29 2

ChristenUnie 12 1

SP 7 2

SGP 4 0

2014 (67 gemeenten)

Partij Aantal

colleges

waarin de

partij

deelneemt

Aantal

wethouders

sport

VVD 41 9

PvdA 37 10

CDA 47 13

Lokale

partijen

45 18

D66 45 7

GroenLinks 22 1

ChristenUnie 23 4

SP 22 7

SGP 9 0

Zie ook bijlage 3 voor een overzicht van de politieke partijen waaruit de sportwethouders

afkomstig zijn in de bestuursperiode 2014-2018, vergeleken met de periode 2010-2014;

almede de samenstelling van de betreffende colleges.

Pagina 9 van 49

3.2 Algemeen beeld

“ Sport is bij uitstek een terrein waar het eigen initiatief van mensen en de

organisatiekracht van de samenleving zichtbaar is. Sport vormt, in samenwerking

met maatschappelijke partners, een middel voor gezondheidsbevordering en het

versterken van de sociale cohesie.”

- Coalitieakkoord Nijmegen 2014-2018

Ook na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 neemt sport weer een prominente plek in

op de agenda van de nieuwgevormde coalities. Slechts in 6 van de 69 geanalyseerde

akkoorden blijft sportbeleid ongenoemd.

Vaak komt sport als apart speerpunt terug in coalitieakkoord en is het ook als zodanig terug

te vinden in de portefeuilleverdeling van de colleges van B&W. Toch komt sport ook steeds

vaker terug in paragrafen over andere beleidsterreinen (zoals gezondheid en economie &

toerisme).

Wanneer we de concrete beleidsmaatregelen uit de coalitieakkoorden afzetten tegen de

speerpunten uit de Sportcampagne van het Sportcampagne TeamNL, volgt de volgende

verdeling:

Twee speerpunten springen er duidelijk uit, te weten: “Maak sport vast onderdeel van

integrale buurtaanpak” en “Focus in sporten accommodatiebeleid”. De andere

onderwerpen blijven duidelijk achter, hoewel vermeld moet worden dat bijvoorbeeld een

speerpunt als “Bied talent de kans te excelleren” toch in 15 akkoorden (in totaal 26 keer)

vernoemd is, waarmee het toch in meer dan 20% van de gemeenten een relevant thema is.

0 20 40 60 80 100 120 140

Focus in sporten accomodatiebeleid


Maak sport vast onderdeel van integralebuurtaanpak

Bevorder ontwikkeling open clubs

Bied talent de kans te excelleren

Concrete maatregelen per speerpunt Sportcampagne

Pagina 10 van 49

3.2 Focus in sporten accommodatiebeleid

Het speerpunt omtrent sporten accommodatiebeleid is traditioneel sterk vertegenwoordigd

in coalitieakkoorden. Blijkbaar blijven accommodaties voor gemeenten toch een van de

meest concrete onderwerpen waarmee succes op sportgebied te profileren is. In 40 van de

67 onderzochte gemeenten komt accommodatiebeleid naar voren als een onderwerp in de

coalitieakkoorden.

In veel gevallen (65 beleidsvoornemens) gaat het hierbij om accommodatiebeleid in de meest

platte zin: geld voor accommodaties. Of het nu het behoud van het gemeentelijke zwembad

is, het aanleggen van kunstgrasvelden voor voetbal- en hockeyclubs of de renovatie van

sporthallen; al deze tamelijk traditionele voornemens omtrent accommodaties komen ook

voor de komende bestuursperiode voor in de onderzochte coalitieakkoorden.

Daarnaast wordt er in de akkoorden ook veel gesproken over zelfbeheer. Gemeenten zien

blijkbaar het vrijwilligerswerk dat bij veel sportverenigingen inherent is als opstapje om

bezuinigingen in samenspraak met sportclubs te kunnen doorvoeren. Soms wordt een

maatschappelijke tegenprestatie expliciet benoemd; soms worden eerst de juridische

gevolgen nog onderzocht.

“De verantwoordelijkheid voor de toekomst van de sport in Noordoostpolder ligt bij

de verenigingen zelf. We kijken waar het onderhoud door de verenigingen kan

worden gedaan en treden in overleg met de verenigingen als het gaat om de

besteding en de beschikbare middelen voor sport.”

- Coalitieakkoord Noordoostpolder 2014-2018

Gewenste beleidsimpulsen

In de Sportcampagne zijn een aantal gewenste beleidsimpulsen geformuleerd. In de grafiek

op de volgende pagina is weergegeven in hoeverre deze impulsen ook terug te vinden zijn in

de akkoorden.

Pagina 11 van 49

In algemene zin in te zeggen dat het buitensporten in gemeenten steeds meer op de kaart

staat. Het is een vorm van sporten die relatief individueel gedaan kan worden en daardoor

ook dynamisch te beoefenen is. De trend om daarmee ook rekening te houden bij het

inrichten van de openbare ruimte zien we dan ook in 11 akkoorden terug. Het kan hierbij

gaan om het inrichten van routes voor fietsers, wandelaars en ruiters, maar ook om het

onderhoud van bos- en waterwegen.

“We zetten ons in voor meer ruimte voor het beoefenen van informele buitensport

en meer zichtbare hardlooproutes in de stad zoals het bruggenrondje.”

Coalitieakkoord Rotterdam 2014-2018

Tegelijkertijd staat openbare ruimte ook in de belangstelling met betrekking tot de veiligheid

en bereikbaarheid van accommodaties. Een aantal gemeenten neemt expliciet in

coalitieakkoorden op dat het voor de (vaak jonge doelgroep) sportenden te allen tijde

mogelijk moet zijn om veilig de accommodatie te bereiken. Hiertoe zijn sommige gemeenten

ook bereid extra verkeersmaatregelen te nemen.

Ook ziet een elftal gemeenten de meerwaarde van het clusteren van accommodaties in.

Hierbij kunnen verschillende clubs gebruik maken van één accommodatie. Daarbij kan het

gaan om een hal of veld waarop verschillende sporten beoefend kunnen worden, maar ook

om het delen van faciliteiten die nodig zijn voor sport. Enerzijds om te zorgen voor een

aantrekkelijke sportbeleving in gemeenten, maar anderzijds ook om verenigingen financieel

beter te kunnen bedienen; het verminderen van het accommodaties vermindert ook de

hoeveelheid gemeentelijke kosten.

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Clustering accommodaties

Minder overhead en regeldruk

Ondersteunen vrijwilligers

Rekening houden met sport bji inrichtingopenbare ruimte

Braakliggende grond inzetten bij sport enevenementen

Duurzaamheid binnen sport bevorderen

Beleidsimpulsen Focus in sporten accommodatiebeleid

Pagina 12 van 49

“In het kader van de krimp, ontgroening en vergrijzing gaan we sportvoorzieningen

centraliseren. Nieuwe sportvoorzieningen worden geconcentreerd in Gaanderen, Wehl, en

Doetinchem – Sportpark Zuid en de Bezelhorst.”

Coalitieakkoord Doetinchem 2014-2018

Verder neemt de aandacht voor duurzaamheid binnen de sport toe. Of het nu gaat over

duurzaamheidseisen bij het bouwen van nieuwe accommodaties of het verlenen van

duurzaamheidsimpulsen aan bestaande accommodaties (bijvoorbeeld het plaatsen van

zonnepanelen op daken van accommodaties), duidelijk is dat de weg naar duurzaamheid

steeds vaker gevonden wordt; het zij door het verlenen van subsidies aan clubs, het zij door

het beschikbaar maken van duurzaamheidsprojecten bij sportclubs.

Twee pijlers uit de sportcampagne die enigszins achterblijven zijn aandacht voor

vermindering van overhead en regeldruk en het idee om braakliggende grond in te zetten bij

(sport)evenementen. Juist in tijden waarin clubs tegen de grenzen van het capaciteit

aanzitten, is het jammer om te moeten constateren dat slechts één gemeente tracht de

overhead en regeldruk voor sportclubs te verminderen. De gemeente Breda geeft hier het

goede voorbeeld door zowel de regelgeving omtrent reclame tegen het licht te houden

(hetgeen inkomsten voor clubs kan doen toenemen) als door het creëren van een adviesloket

waar alle sportclubs terecht kunnen met vragen omtrent regelgeving en voor sportclubs

relevante ontwikkelingen.

3.4 Bevorder samenwerking op buurtniveau

Dit punt komt slechts in elf van de onderzochte gemeenten terug, en waar het genoemd

wordt vaak summier. Hiervoor bestaan twee mogelijke verklaringen: enerzijds is het

onmiskenbaar zo dat sport veelal in buurten en wijken verankerd is en vanuit die plek haar

eigen rol vervult. Anderzijds kan ook geconstateerd worden dat juist die rol door

gemeentebesturen (in ieder geval in hun coalitieakkoord) onvoldoende wordt erkend.

Pagina 13 van 49


Het punt van de multifunctionele accommodaties komt in algemene zin meer terug, maar

een concrete vorm of doelstelling ontbreekt vaak. Het creëren van sportbeleid op maat per

wijk lijkt evenwel praktisch geheel te ontbreken. Daar ligt duidelijk één van de gemiste

kansen voor zowel de sport als voor de gemeenten. Het blijft van belang in te zien welke rol

clubs binnen hun buurt of wijk vervullen. Dit zal de komende jaren dan ook veel vanuit de

wortels (de sportclubs zelf) duidelijk gemaakt moeten worden.

3.5 Maak sport vast onderdeel van integrale buurtaanpak

De gewenste beleidsimpulsen die NOC*NSF in de Sportcampagne heeft aangedragen op het

gebied van de integrale buurtaanpak komen ruimschoots terug in de onderzochte

akkoorden. Dat komt ook door de breedte van de beleidsimpulsen die in de Sportcampagne

zijn aangedragen: buurtsportcoaches, het Jeugdsportfonds, maar met name ook de cruciale

dwarsverbanden tussen sport en andere beleidsterreinen zijn erkende en terugkerende

thema’s.

“Mensen sporten in de buurt. Daarom investeren we in buurtsportcoaches bij

scholen, sportverenigingen en (zorg)instellingen die zorgen voor aantrekkelijke

sportprogramma’s voor kinderen, volwassenen en senioren.”

- Coalitieakkoord Den Haag 2014-2018

4,4 4,9 5,4 5,9 6,4 6,9 7,4

Wijkgedifferentieerd sportbeleid

Multifunctionele accommodaties

Beleidsimpulsen Bevorder samenwerking op buurtniveau

Pagina 14 van 49

Hierbeneden wordt de mate waarin de in de Sportcampagne genoemde beleidsimpulsen

terug te zien zijn weergegeven.


Buiten kijf staat dat het stimuleren van dwarsverbanden in de sport verreweg het meest

wordt aangehaald in de verschillende coalitieakkoorden. De dwarsverbanden zijn divers;

zowel de mate waarin ze geconcretiseerd zijn als de verschillende beleidsterreinen die met

sport in verband worden gebracht bestrijken een breed pallet. Hierbeneden volgt een korte

indicatie van die verschillende beleidsterreinen:

Sport & Ruimtelijke Ordening (6% van de genoemde dwarsverbanden)

o Niet alleen de manier waarop sportaccommodaties bereikbaar zijn, maar ook

de ruimtelijke gevolgen van keuzes voor topsport worden benoemd. Zo zet de

gemeente Sittard-Geleen bewust in op woonruimte in of dichtbij het centrum

van in de gemeente residerende topsporters.

Sport & Economie/Toerisme (7,5%)

o Gemeenten zien in dat sport bijdraagt aan een gunstig leef- en

bezoekersklimaat voor een stad. Daartoe tracht men evenementen binnen te

halen, maar er zijn ook gemeenten die bedrijven actief benaderen zich voor

sport in te zetten. Een goed voorbeeld hiervan is de gemeente Noordenveld,

die zich hard maakt voor een invulling van ‘social return’ door bedrijven bij

aanbestedingen, door sportvoorzieningen in buurten aan te bieden.

Sport & Zorg/Welzijn (31%)

o Verreweg de populairste combinatie blijkt die tussen sport en zorg en welzijn

te zijn. Dat sport gezond is, daarvan zijn de meeste gemeenten overtuigd,

maar er zijn ook gemeenten die actief de verbinding tussen sport en het

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Stimuleren dwarsverbanden sport

Investeren in buurtsportcoach

Gebruik Jeugdsportfonds

Aandacht voor minder vitale inwoners

Beleidsimpulsen Maak sport vast onderdeel van integrale buurtaanpak

Pagina 15 van 49

zorgveld durven te zoeken. Zo gaat de gemeente Hillegom een actief

onderzoek uitvoeren naar de achterblijvende gezondheid van haar inwoners

en dit in samenwerking met sportclubs aanpakken.

Sport & Participatie (25%)

o Gemeenten zien ook in dat sport zorgt voor sociale cohesie. Derhalve zijn

kortingsregelingen voor minima en ouderen nog altijd populair. De gemeente

Haarlemmermeer zet zelfs in op een Community School die kinderen

naschools opvangt en sporten culturele activiteiten aanbiedt, zodat sociale

competenties en ontwikkelingskansen vergroot worden.

Sport & Onderwijs (25%)

o Ook de rol van sport en bewegen in samenwerking met het onderwijs wordt

door een flink aantal gemeenten serieus genomen. Uiteraard ter voorkoming

van bekende problemen als obesitas, maar ook om een gezonde leefstijl vanaf

jonge leeftijd te bevorderen. Hiertoe heeft de gemeente Venray een plan

opgezet om integrale kindcentra op te zetten, waar kinderen gedurende de

hele dag elkaar ontmoeten, maar ook leren sporten. De gemeente Delft gaat

samen met scholen het bewegingsonderwijs opnieuw vormgeven, zodat

kinderen ook na schooltijd in staat zijn te gaan sporten.

Sport & Veiligheid (5%)

o Een viertal gemeenten rept ook over de preventieve werking van sport (en de

cohesie binnen clubs) wanneer het gaat om veiligheid. In dit geval wordt vaak

gesproken over het alcohol- en drugsbeleid in gemeenten. Getracht wordt via

sportclubs een overstijgende set normen en waarden mee te geven met

betrekking tot het gebruik van drugs en alcohol. De gemeente Zoetermeer zet

sportclubs in bij een wijkgerichte criminaliteitsaanpak, in samenwerking met

andere partners uit het maatschappelijk middenveld.

Zoals te lezen zijn er ideeën te over om dwarsverbanden met de sport wereld aan te halen.

Tegelijkertijd lijken weinig colleges sport een rol toe te dichten bij de grote decentralisaties

die op de gemeenten afkomen. En zelfs wanneer ze dat doen, lijkt de wijze waarop men sport

hierbij wil betrekken bijzonder vaag. Positieve uitzondering daarop is de gemeente

Doetinchem, die de decentralisatie van de Jeugdzorg specifiek gaat vormgeven in

samenspraak met het onderwijs en de sportwereld.

“Wij dagen sportverenigingen uit om een belangrijke rol te spelen bij het vervullen

van de maatschappelijke opgave die hoort bij de Participatiewet, de Wmo 2015 en

de nieuwe Jeugdwet.”

- Coalitieakkoord Oldenzaal 2014-2018

Pagina 16 van 49

Het is precies bovenstaand citaat dat de houding van veel gemeenten weergeeft. Zelf

vooralsnog onzeker over wat er allemaal op hen afkomt, maar wel met verwachtingen van

(veelal) vrijwilligers om zelf oplossingen aan te dragen. Op die wijze wordt er te veel een

claim bij de sport gelegd, en komt het initiatief tot een goede doorwerking van de

decentralisaties (met inbegrip van de sport) te weinig vanuit de gemeenten.

Tegelijkertijd blijven gemeenten investeren in bestaande structuren. Zo benoemen elf

gemeenten het bestaan van het Jeugsportfonds als cruciaal participatiemiddel, en zijn er

ongeveer evenveel gemeenten die een gemeentelijk equivalent hiervan in het leven roepen

of houden.

Ook de buurtsportcoaches worden in tien gemeenten geroemd om hun goede en bewezen

werk. De kunst is om dit te blijven uitdragen en te zorgen dat ze op de agenda blijven,

waardoor middelen beschikbaar blijven om dit belangrijk werk te kunnen blijven vervullen.

Ten slotte is er ook in een kleiner deel van de onderzochte gemeenten aandacht voor de

minder vitale sporter. Dat sport voor iedereen toegankelijk zijn, mag dan wel een breed

gedeelde gedachte zijn; aandacht in coalitieakkoorden ontbreekt toch voor een deel.

Bemoedigend is het wel te zien dat er uiteraard ook gemeenten zijn die er direct werk van

maken.

“De komende jaren legt het college de prioriteit bij de toegankelijkheid en

bereikbaarheid van breedtesport(voorzieningen) voor alle inwoners, en sport voor

mensen met een beperking (G-sport) in het bijzonder.”

- Coalitieakkoord Haarlemmermeer 2014-2018

3.6 Bevorder ontwikkeling open clubs

Het idee van open clubs (waarin verschillende disciplines en buurtbewoners elkaar

tegenkomen) wordt in slechts vier van de onderzochte gemeenten opgenomen in de

coalitieakkoorden. Daarbij dient uiteraard te worden opgemerkt dat de ontwikkeling van

open clubs vaak ook in handen is van clubs zelf, en in mindere mate van de gemeenten. Een

betere ondersteuning zou op dat punt wel gewenst zijn.


De gewenste beleidsimpulsen uit de Sportcampagne worden hier beneden weergegeven:

Steun open clubs (proces en langdurig)

Verleid sportaanbieders mee te doen

Pagina 17 van 49

Geconcludeerd moet worden dat deze beleidsimpulsen vooralsnog te weinig geland lijken in

de coalitieakkoorden. Uiteraard zal dat deels ook komen omdat het staand beleid is, maar

toch is het in de huidige ontwikkeling van de sportwereld een gemiste kans wanneer de open

club niet tot het gemeengoed gaat behoren binnen de lokale sportbeoefening. Verdere

ontwikkeling is daarom noodzakelijk.

“Sportverenigingen worden uitgenodigd de accommodatie die zijn gebruiken in te

zetten voor andere maatschappelijke doelen (buurthuisfunctie). We faciliteren de

verenigingen door noodzakelijke (kleine) aanpassingen aan de accommodatie te

financieren uit het geld dat beschikbaar is voor het eerder genoemde Buurthuis van

de toekomst, in aanvulling op wat de vereniging zelf doet en kan.”

- Coalitieakkoord Breda 2014-2018

3.7 Bied talent de kans te excelleren

Talentontwikkeling staat in 16 van de onderzocht gemeenten centraal en vormt daarmee

toch een van de meer majeure punten uit deze Sportcampagne. Opvallend is de mate waarin

de gewenste beleidsimpulsen uit de campagne terugkomen:


De bestaande RTC’s, CTO’s en NTC’s worden nagenoeg niet genoemd; hetgeen allicht te

verklaren is uit het feit dat deze centra vaak bestaande successen zijn die hun impulsen uit

het verleden al hebben gehad.

0 2 4 6 8 10 12 14

Ontwikkel RTC/CTO

Steun topsport

Sport als onderdeel van citymarketing

Beleidsimpulsen Bied talent de kans te excelleren

Pagina 18 van 49

Wel prominenter op de agenda is de steun voor topsport, hoewel daar ook vaak over

voetbal(stadions) gesproken wordt. Toch is topsport in gemeenten meer dan dat. Veel

gemeenten spreken ook over de kansen die de synergie tussen top- en breedtesport voor

het sportbeleid in hun gemeente moet opleveren. Derhalve blijft topsport dan ook in negen

gemeenten prioriteit hebben.

“Wij koesteren sporttalenten en maken gebruik van hun voorbeeldfunctie voor de

stad. Marketing van Groningen is ook marketing van topsporttalent.

Topsportprestaties inspireren, verbinden en geven een goed gevoel.”

- Coalitieakkoord Groningen 2014-2018

Het meest genoemd wordt echter de rol van sport in citymarketing. Aan de ene kant door

het beeld van topsportactiviteiten en –evenementen naar buiten, aan de andere kant door

het imago van een stad als sportstad. Op die manier wordt ook dit punt uit de

Sportcampagne gestand gedaan.

“Er komt een sportevenementenfonds, waarmee we de organisatie van internationale

topsportevenementen, zoals het EK voetbal van 2020, gaan co-financieren.”

- Coalitieakkoord Amsterdam 2014-2018

3.8 Financiën

In de gemeenten waar het financieel beleid reeds bekend is, zien we een gemengd beeld

voor wat betreft de financiering van de sport. Sommige gemeenten bezuinigen drastisch,

anders maken juist geld vrij voor sport. Wel dient vermeld te worden dat ook de gemeenten

die investeren in sport dit veelal ad hoc doen (denk bijvoorbeeld aan de renovatie van

sportvelden). Een aantal structurele investeringen dient de sport te delen met andere

beleidsterreinen of zijn nog niet geheel ingevuld. Dit blijft een punt van aandacht in de

komende vier jaren.

Gemeente Beleidsvoornemen 2015 2016 2017 2018

Almelo Terugdraaien

bezuinigingen

500 500 500 500

Amersfoort Investeringen in sport 1250 1250 - -

Zwembad tbv Vathorst - Pm - -

Sportevenementen 150 150 150 150

Buurtsportcoaches 180 180 180 180

Pagina 19 van 49

Combinatiefunctionarissen 75 75 75 75

Aflopende prioriteit

Sportplan

-2000 -2000 -2000 -2000

Investering

Jongerencultuurfonds en

Jeugdsportfonds

3000 3000 3000 3000

Sport 700 700 700 700

Sportevenementen 2000 2000 2000 2000

Sportaccommodatiefonds

(incidenteel)

20000

Apeldoorn Bezuiniging Cultuur &

Sport

-3446 -3601 -3601 -

Investering

topsportevenementen

Pm Pm Pm Pm

Breda Topsportalliantie 150 150 150 150

Instandhouding

buitensportaccommodaties

1200 1200 1200 1200

Den Haag Kunstgras (4 velden p/j);

aanleg en onderhoud

100 200 300 400

Kunstgras (incidenteel) 8000

Breedtesport

accommodaties; extra

ondersteuning

sportverenigingen

750 750 750 1000

Geen huurverhoging

sportaccommodaties

280 280 280 280

Sportevenementen

(incidenteel)

1400

Sport in de

buurt/combinatie-

functionarissen

2300 2300 2300

Topsport 500 1000 1000 1000

Topsport (incidenteel) 2500

Buurthuis van de toekomst

(incidenteel)

3000

Eindhoven Bezuiniging Cultuur &

Sport

0 -1000 -1000 -1000

Pagina 20 van 49

Gorinchem 3e veld Rapid 3 3 3 3

Groningen Investering Sport in

openbare ruimte

300 300 300 300

Haarlem Minder sportvoorzieningen

en –subsidies

-300 -300 -300 -300

Investering veiligheid,

duurzaamheid, groen,

sport en fietsbeleid

1000 1000 1000 1000

Midden-

Drenthe

Duurdere sporttarieven -50 -50 -50 -50

Nijmegen Sportpark Staddijk 100

Meerjarenrenovatie

zwembaden

500 200 200 200

Kunstgras hockeyvelden 219 25 674 264

Renovatie sporthal

Meijhorst

1000

Kunstgras voetbalvelden 175 337

Rotterdam Bezuiniging sport -1000 -2000 -2000

Veghel Bijdragen accommodaties

buitensportverenigingen

275

Venlo Structurele bezuiniging -300 -300 -300 -300

Zaanstad Routekaart binnensport 100 200 300

Pagina 21 van 49

H4 Aanbevelingen

De Sportcampagne 2014 biedt een aantal concrete handvatten en aanbevelingen, die in dit

hoofdstuk zullen worden opgesomd. Daarbij zijn zowel de gesprekken met betrokkenen als

de benchmark van de Sportcampagne 2014 leidend geweest.

1. Houd het Sportcampagne TeamNL in stand

Alvorens over te gaan tot meer specifieke aanbevelingen, gericht op komende

verkiezingen, is het wijs iets te zeggen over de kracht van het Sportcampagne

TeamNL. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 heeft dit verband van

NOC*NSF, VSG, Sportkracht12 en sportbonden zich bewezen op verschillende

fronten. Daarom is het goed om de contacten te onderhouden (denk hierbij aan vaste

contactpersonen) en gezamenlijk op te trekken in de komende

verkiezingscampagnes.

2. Voer gerichte maatcampagne tijdens de herindelingsverkiezingen van november

2014

Het concept voor een goede sportcampagne voor de herindelingsverkiezingen van

2014 is kant-en-klaar: de huidige Sportcampagne kan één op één overgenomen

worden. Met goed maatwerk is het dan ook mogelijk de vijf gemeenten die gaan

fuseren te bereiken, te weten:

Nieuwe gemeente Provincie Ontstaan uit

Almere Noord-Holland Almere

Graft-De Rijp

Schermer

Groesbeek/Berg en Dal Gelderland Groesbeek

Millingen aan de Rijn

Ubbergen

Nissewaard Zuid-Holland Bernisse

Spijkenisse

Krimpenerwaard Zuid-Holland Bergambacht

Nederlek

Ouderkerk

Schoonhoven

Vlist

’s-Hertogenbosch Noord-Brabant ’s-Hertogenbosch

Nuland

Vinkel

Oss Noord-Brabant Oss

Geffen

Met relatief weinig middelen kan hier een succesvolle sportcampagne worden

ingezet. Een unieke kans voor het Sportcampagne TeamNL.

Pagina 22 van 49

3. Werk aan een gedegen voorbereiding voor de Provinciale Statenverkiezingen

2015

De campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen van maart 2015 dient in de

zomer in de steigers gezet te worden, wil deze even succesvol zijn als de

Sportcampagne 2014. Dat vereist onder andere goede afstemming met

Sportkracht12, omdat zowel het aantal verkiezingen dit keer beperkt is, maar het te

bestrijken gebied des te groter. Goede inbedding in provinciale (sport)thema’s is dan

ook onontbeerlijk.

4. De Sportcampagne 2014 is nog niet af: onderhoud contacten!

In de Sportcampagne 2014 zijn veel contacten bij gemeenten opgedaan door de

verschillende partners. Het zou zonde zijn deze te laten verwateren. Daarbij zou het

kunnen helpen in gesprekken met gemeenten de quick-scan van het betreffende

coalitieakkoord (zie bijlage 4) mee te nemen, om ook te kijken in hoeverre de

beleidsvoornemens in de verschillende gemeenten ook daadwerkelijk ten uitvoer

worden gebracht.

5. Werk aan een gedegen voorbereiding voor twee campagnes: Tweede

Kamerverkiezingen 2017 en Gemeenteraadsverkiezingen 2018

In 2017 zijn er weer Tweede Kamerverkiezingen. De politieke situatie in de afgelopen

30 jaar heeft echter geleerd dat verkiezingen vaak eerder plaatsvinden dan verwacht.

Op dat moment is het nog uitstippelen én uitvoeren van een gunstige campagne vaak

moeilijk haalbaar. Derhalve is het goed de komende periode te gebruiken voor

bezinning op thema’s die landelijk zouden kunnen gaan spelen bij de komende

Tweede Kamerverkiezingen. Maak daarbij gebruik van de best practices uit de

gevoerde Sportcampagne 2014.

Daarnaast gaan ook de gemeenten in 2018 weer naar de stembus. Iets wat nu nog ver

weg lijkt, maar wat met rasse schreden zal naderen. Het is daarom goed om landelijke

contacten (met programmacommissies) te onderhouden en (zoals ook al onder

aanbeveling 4 gemeld) duidelijk te blijven communiceren met gemeenten. Wees

daarbij niet alleen sturend, maar ook ondersteunend, bijvoorbeeld op de vragen die

uit dit rapport naar voren komen (e.g. welke rol kan de sport spelen bij de

decentralisaties?)

Pagina 23 van 49

BIJLAGE 1: OVERZICHT ONDERZOCHTE GEMEENTEN

Aa en Hunze

Almelo

Almere

Amersfoort

Amsterdam

Apeldoorn

Arnhem

Assen

Bergen op Zoom

Borger-Odoorn

Breda

Coevorden

De Bilt

De Wolden

Delft

Den Haag

Deventer

Doetinchem

Dordrecht

Ede

Eemsmond

Eindhoven

Emmen

Enkhuizen

Enschede

Goes

Gorinchem

Groningen

Haarlem

Haarlemmermeer

Heerlen

Helmond

Hengelo

Hillegom

Hoogeveen

Hoogezand Sappemeer

Leiden

Lelystad

Lingewaard

Lisse

Maastricht

Meppel

Midden-Drenthe

Nijmegen

Noordenveld

Noordoostpolder

Noordwijk

Noordwijkerhout

Oldenzaal

Pijnacker-Nootdorp

Roosendaal

Rotterdam

Schiedam

Sittard-Geleen

Teylingen

Tilburg

Tynaarlo

Utrecht

Veghel

Venlo

Venray

Westerveld

Woerden

Zaanstad

Zoetermeer

Zwolle

Pagina 24 van 49

BIJLAGE 1: OVERZICHT GEWENSTE BELEIDSIMPULSEN

SPEERPUNT 1 – FOCUS IN SPORT- EN ACCOMMODATIEBELEID

Overzicht beleidsvoornemens per gemeente

Almere

In een vroeg stadium moeten Almeerders, planologen en

stedenbouwkundigen al meedenken over het inrichten van de openbare

ruimte om te komen tot een bewegingsvriendelijke omgeving voor

mensen van alle leeftijden.

Almelo

Zwemmen is belangrijk voor de inwoners van Almelo en de voorziening

van het zwembad staat niet ter discussie. Het huidige zwembad kan

beter benut worden. Het zwembad is in 2025 economisch afgeschreven.

We geven het Sportbedrijf de opdracht voor de korte- en lange termijn

na te gaan wat de beste oplossing is voor het zwembad en de stad.

Daarbij vragen we het Sportbedrijf te kijken naar de mogelijkheden voor

het toevoegen van functies op het gebied van sport en beleving, waarbij

we hechten aan de functies van sport in de wijk en sport op school.

Huisvesting honkbalclub De Uitsmijters

Er komt een plan van aanpak voor de herinrichting van het Sportpark

Ossenkoppelerhoek, in samenwerking met de sportverenigingen.

Amersfoort

Wachtlijsten bij sportverenigingen zorgen ervoor dat veel kinderen niet

in verenigingsverband kunnen sporten. Het college wordt gevraagd om

in samenspraak met sportorganisaties de wachtlijsten weg te werken.

Dit vraagt om investeringen in sportaccommodaties. De kosten zijn

geraamd op circa € 2.500.000. Het college wordt gevraagd om een

gefaseerd plan voor te bereiden met een reële begroting. Hierbij moet

ook gekeken worden naar mogelijkheden voor meer samenwerking

tussen sportverenigingen en het aanbieden van activiteiten voor

kinderen op de wachtlijsten.

Om ook de openbare ruimte voor sport te benutten worden nieuwe

sportroutes uitgezet

Gezien de groei van de stad aan de noordkant wordt ernaar gestreefd

om in samenwerking met Nijkerk een zwembad voor Vathorst en

Nijkerk te realiseren.

Amsterdam

De bestuurscommissies krijgen de mogelijkheid om in winkelgebieden

of bij sportvelden blauwe zones voor te stellen, waar gratis of tegen

gereduceerd tarief kort geparkeerd kan worden.

We gaan meer geld steken in sportaccommodaties. De

eenderderegeling voor de financiering van verenigingsgebouwen, zoals

kantines en kleedkamers, wordt uitgebreid.

Er komt een sportaccommodatiefonds, waarmee sportvelden,

zwembaden en andere terreinen worden gefinancierd. Hierbij gaan we

buurtgericht te werk en geven we prioriteit aan delen van de stad waar

een tekort aan sportfaciliteiten is, zoals IJburg.

De interesse van jongeren in sport verplaatst zich van traditionele

sporten naar nieuwe vormen, zoals urban sports en

verdedigingssporten. We gaan daarom meer aandacht besteden aan

deze sporten.

Borger-Odoorn

De komende jaren wordt samen met de sportverenigingen het beleid

voor binnen- en buitensportaccommodaties verder ingevuld. Voor zover

mogelijk streven we daarbij naar het overdragen van accommodaties

Pagina 25 van 49

aan verenigingen.

Breda

Door fors oplopende (onderhouds)kosten komen sportverenigingen, bij

ongewijzigd beleid, in financiële problemen. Wij maken het de

verenigingen mogelijk, door meer werkzaamheden in eigen beheer uit

te voeren, die kostenstijging te reduceren.

Tevens reserveren wij €1,2 miljoen per jaar om sportverenigingen

tegemoet te komen in de kosten.

Samen met verenigingen werken we aan duurzame oplossingen,

bijvoorbeeld op het gebied van energie en beheerarme

toegangssystemen voor gedeeld gebruik. Door deze extra middelen

kunnen tarieven voor de Bredase verenigingen en sporters beheerst

worden.

Er wordt bezien of de regelgeving omtrent reclame aangepast kan

worden om sportverenigingen in staat te stellen daaruit meer

inkomsten te genereren.

Via een inventarisatie van knelpunten voor binnensporten zoeken wij,

samen met verenigingen, naar geschikte oplossingen. Met name de

gymzalen en sporthallen verbonden aan het onderwijs willen we daarbij

betrekken.

Breda Actief en de gemeente zorgen samen voor één loket waar

informatie voor sportverenigingen makkelijk toegankelijk is en ook

advies gegeven wordt over toepassing van regelgeving en andere, voor

(sport)verenigingen relevante, ontwikkelingen.

Coevorden

De komende jaren wordt samen met de sportverenigingen het beleid

voor binnen- en buitensportaccommodaties verder ingevuld. Voor zover

mogelijk streven we daarbij naar het overdragen van accommodaties

aan verenigingen.

De Bilt Maartensdijk verdient een kloppend hart waar zowel sporters, culturele

gebruikers als de bibliotheek hun plek vinden.

De Wolden

Wij willen ons daarom inspannen om de honderd sportverenigingen in

De Wolden te behouden en daar waar nodig te versterken. Dit in de

wetenschap dat een sterke verenigingsstructuur een garantie is voor

goede prestaties aan de bestuurstafel en op het veld. Bij een goede

infrastructuur horen ook goede en voldoende accommodaties. Met de

uitvoering van het project ‘Hard Gras’ is hier voor de buitensport al

invulling gegeven.

In De Wolden gebeurt er veel op sportgebied. Vanuit het oogpunt van

overheidsparticipatie liggen er kansen om samen met de verenigingen

de verantwoordelijkheden te gaan verleggen. Het beheer, onderhoud

en de exploitatie van de buitensportaccommodaties gaat over naar

sportverenigingen.

De zwembaden vallen onder sport. Na overdracht van het zwembad in

Ruinen aan een stichting worden ook de zwembaden van Zuidwolde en

De Wijk verzelfstandigd. Ook hier worden voor het openhouden van het

zwembad de dorpen zelf uitgenodigd om het initiatief te gaan nemen.

Den Haag

Een goed parkeerbeleid vraagt juist nu ook aandacht voor de

specifieke positie van mantelzorgers, (sport-)verenigingen en

vrijwilligers.

Pagina 26 van 49

De aanleg van meer kunstgrasvelden zorgt voor een betere

bespeelbaarheid en benutting van sportvelden.

Tarieven voor sporthallen en zwembaden willen we zo laag mogelijk

houden.

We bevorderen outdoor sporten op sportief ingerichte pleinen (o.a.

Cruyff Courts en Krajicek Playgrounds), parken, zee en strand met

sportieve programma’s en evenementen.

Doetinchem

In het kader van de krimp, ontgroening en vergrijzing gaan we

sportvoorzieningen centraliseren. Nieuwe sportvoorzieningen worden

geconcentreerd in Gaanderen, Wehl, en Doetinchem – Sportpark Zuid

en de Bezelhorst.

De gemeente dient breedtesport mogelijk te maken. Het

accommodatiebeleid moet gericht zijn op afspraken die voor alle

verenigingen gelden.

Dordrecht

[over parkeren bij sportvoorzieningen] Allereerst zetten we in op

bewustwording, zodat meer mensen fietsen naar sportvoorzieningen.

Daarnaast vinden we het belangrijk dat parkeervoorzieningen bij

sportparken op orde zijn. Specifiek op de locatie Sportpark Stadspolders

ondernemen we actie.

Veel sportverenigingen bloeien, met inzet van vrijwilligers, als nooit

tevoren en andere hebben het moeilijk. Financieel is er minder ruimte

en om de betrokkenheid tussen de gemeente en verenigingen te

versterken, zetten wij met name in op verbinding en samenwerking met

verenigingen die hun zaken goed op orde hebben en een belangrijke

positie hebben in de Dordtse samenleving.

Wij komen, na overleg met betrokkenen, met voorstellen tot integrale

afweging en zo nodig herstructurering van alle publieke

sportvoorzieningen (velden en hallen) in de stad. Het functioneren en

de positie van de verenigingen bepalen mogelijke subsidie en tarifering.

De toezeggingen die gemaakt zijn met de sportclubs aan de

Schenkeldijk komen we na. We betrekken deze bij de integrale afweging

en herstructurering van het sportpark.

Voor de totstandkoming van een nieuw stadion van FC Dordrecht

wachten wij een voorstel van het clubbestuur af. Daarbij is ons

uitgangspunt dat we geen financiële bijdrage of gemeentegarantie voor

een nieuw stadion geven. Wel zijn wij bereid de omliggende

infrastructuur aan te leggen. Dit heeft immers ook voordelen voor de

omliggende sportfaciliteiten.

Met Optisport bespreken we de verruiming van de

gebruiksmogelijkheden van de Sportboulevard.

De zwembaden De Dubbel en Wantijbad willen wij openhouden. Ze

hebben een belangrijke wijkfunctie.

Eindhoven

De afgesproken jaarlijkse tariefverhoging van 5% in het seizoen 2014-

2015 is de laatste. Buiten de inflatiecorrectie verhogen we de tarieven

niet meer.

We moeten nog bezuinigingen vanuit het verleden realiseren, wat wil

zeggen dat we pijnlijke keuzes moeten maken om het financiële plaatje

de komende jaren sluitend te krijgen. In ons pakket van maatregelen

noemen we een aanvullende bezuiniging op sport van een half miljoen.

Om zwemmen voor alle Eindhovenaren toegankelijk te houden wordt

het recreatiegedeelte van de Tongelreep omgevormd naar een

gezinsbad zoals het Ir. Ottenbad. We beëindigen de investeringen in het

Pagina 27 van 49

golfslagbad en stoppen met het in de lucht houden van een lokaal

gemeentelijk ‘waterpretpark’. Daarmee kunnen we de structurele

begroting van de Tongelreep op termijn omlaag brengen.

Daarnaast maken we samen met onder andere de Sportraad vóór de

behandeling van de programmabegroting 2015 een nieuwe visie op

sport. En gaan we samen met hen op zoek naar concrete maatregelen

als invulling van de bezuinigingstaakstelling. Hierbij stellen wij de rol

van de overheid op het gebied van sport ter discussie. We schuwen

hierin geen maatregelen. We kijken hoe we de gebruikersdichtheid

kunnen verhogen. Dit kan leiden tot het sluiten van accommodaties en

het fuseren van clubs. Sportvoorzieningen die leegstaan zijn zonde van

het geld en van de schaarse ruimte in de stad.

Emmen

Tarieven voor sportvelden, -hallen en –zalen worden in 2015 en 2016

bevroren (geen stijging) en stijgen vanaf 2017 ten hoogste met het

inflatiepercentage.

Enschede

De gemeente ondersteunt sportverenigingen en sportvoorzieningen.

Toch willen we de komende periode het bijbehorende subsidiesysteem

evalueren om te kijken of het nog efficiënter kan worden ingericht.

Daarnaast draagt sporten ook bij aan andere waarden, zoals integratie,

vrijwilligerswerk en ontplooiing. In dezelfde lijn ligt de oprichting van

een maatschappelijk geëngageerd en ondernemend Sportbedrijf. De

fusie met de Enschedese Zwembaden en de verbinding met

verenigingen, sportpartners en mogelijke samenwerking met de

Universiteit Twente, biedt perspectief. Het Sportbedrijf wordt een

“slagvaardig publiekrechtelijke onderneming” met een marktgerichte

CAO voor alle personeelsleden.

We zullen daarnaast voorstellen doen om al in 2014 incidentele

middelen vrij te maken voor actuele knelpunten bij

sportaccommodaties.

Goes

Het masterplan Het Schenge wordt in de komende periode afgerond.

Samen met marktpartijen wordt de realisatie van een nieuwe tennishal

onderzocht.

Gorinchem

Wij zetten bewust in op breedtesport en niet op topsport. Gorinchem

Beweegt levert een belangrijke bijdrage aan het stimuleren van

deelname aan sport, maar ook aan culturele activiteiten. Het vervult ook

een rol in het faciliteren van initiatieven uit de wijken en daarmee in de

omslag die we als gemeente willen maken naar meer zelforganiserend

vermogen en eigen verantwoordelijkheid van de burgers. Dit zullen wij

in deze collegeperiode 2014-2018 voortzetten. Wel willen we een

discussie over wat de corebusiness van Gorinchem Beweegt in de ogen

van de raad moet zijn. Omdat de financiering van Gorinchem Beweegt

in 2019 afloopt, gaan we voor die tijd in discussie over de vraag op

welke wijze we Gorinchem Beweegt dan in stand willen houden.

We snappen, gelet op het aantal leden en de wachtlijst, de behoefte van

Rapid voor een 3e veld en waarderen het initiatief om hier zelf in te

willen investeren. We willen het initiatief ondersteunen door een deel

van de kosten van het uitvoeren van de noodzakelijke infrastructurele

werken voor onze rekening te nemen. Deze kosten dekken we door

vrijval van budgetten als gevolg van de herstructurering van het

complex en een andere verdeling van verantwoordelijkheden tussen

gemeente en vereniging. De eenmalige afschrijvingskosten die hierdoor

voor de gemeente in 2015 ontstaan en waarvoor in de begroting geen

dekking is, nemen wij echter niet voor onze rekening en wij zullen het

bestuur van Rapid aangeven dat zij hier een oplossing voor moeten

zoeken.

Groningen We willen onderzoeken of we de Diepen aantrekkelijk kunnen maken

Pagina 28 van 49

voor watersport.

Overigens sport niet iedereen in clubverband: onze bijzondere aandacht

verdienen mensen die individueel sporten in de openbare ruimte.

Haarlemmermeer

Er zijn veel kwalitatief hoogwaardige sportvoorzieningen in

Haarlemmermeer, zowel voor de binnen- als buitensporten. Het college

zet er op in dat onze uitstekende breedte- en topsportvoorzieningen

optimaal worden gebruikt.

Tot 1 oktober 2014 blijft het zwemgedeelte van het Spectrum

gehandhaafd om ondernemers de kans te geven concrete

(overname)plannen aan het college te presenteren. Na 1 oktober zal het

college met plannen komen voor herontwikkeling van dit gebied.

Heerlen

Op het gebied van sport hebben we de afgelopen jaren krachtig ingezet

op de herstructurering van onze accommodaties. We willen de

ingeslagen weg binnen de bestaande ruimte voortzetten.

Daarnaast willen we de mogelijkheden onderzoeken om samen met

buurgemeenten tot de ontwikkeling van een regionaal zwembad te

komen én zullen we het schoolzwemmen in onze stad behouden.

Hengelo

Wij vragen van (sport)verenigingen in hun organisatie ruimte te bieden

aan vrijwilligers uit de doelgroep van maatschappelijke participatie.

We willen dat de besturen van de sportverenigingen voldoende

professioneel zijn toegerust. Als gemeente willen we hier onder andere

ondersteunen door het organiseren van themabijeenkomsten. Daar

waar een nauwe financiële relatie bestaat tussen de gemeente en de

verenigingen, stellen we eisen aan de governance.

De huidige binnen- en buitensportaccommodaties moeten op orde zijn.

Het uitgangspunt –passend bij de eisen van de tijd en sportieve

ambities van de club- is dat er gekeken wordt naar optimalisatie van het

gebruik van de huidige accommodaties en dat pas daarna sprake kan

zijn van uitbreiding.

Daar waar investeringen noodzakelijk blijken te zijn, onder andere in

kunstgrasvelden, neemt de gemeente de kosten voor haar rekening en

brengt daarvoor een kostendekkende huur in rekening. De noodzaak

kunnen we door middel van een capaciteit- en behoeftevraagstuk

toetsen. De verenigingen krijgen de mogelijkheid door

zelfwerkzaamheid de kosten zoveel mogelijk te beperken om zo de te

betalen huur omlaag te brengen. De financiële positie van de vereniging

zal onderdeel uitmaken van de afweging om te investeren.

Hillegom

Het bloeiende verenigingsleven in Hillegom met goede en betaalbare

sportaccommodaties (voor verenigingen én gemeente) houden wij in

stand en stimuleren wij waar mogelijk. Het tarievenbeleid houden wij

tegen het licht en de drempel voor het aanvragen en organiseren van

activiteiten maken wij zo laag mogelijk.

Hoogeveen

Door de bezuinigingen op sport heeft een aantal clubs moeite om

financieel het hoofd boven water te houden. Ook hier geldt: we gaan uit

van eigen verantwoordelijkheid, maar wie echt hulp nodig heeft kan op

ons rekenen. Daarom gaan we een ‘knelpuntenpot’ instellen. Daarop

kunnen clubs, die in hun voortbestaan worden bedreigd, eenmalig een

beroep doen.

Daarnaast willen wij verenigingen die ’binnen’ sporten én die geen

Pagina 29 van 49

kantineinkomsten hebben tegemoet komen. We vinden dat voor die

verenigingen tarieven die maximaal 20% van de kosten dekken

gerechtvaardigd zijn.

Verder gaan we met buitensportverenigingen in gesprek over de

mogelijkheden om meer inkomsten te genereren en om vanuit hun

eigen verantwoordelijkheid meer te doen aan beheer en onderhoud van

hun sportaccommodaties. Het initiatief tot ‘privatisering’ van het

onderhoud van accommodatie, velden en groen van VV

Noordscheschut vinden wij daarvan een aansprekend voorbeeld.

Hoogezand Sappemeer

Sport is en blijft belangrijk. Als bindmiddel in de samenleving, maar ook

voor de volksgezondheid. Vanuit dat perspectief blijven we samen met

sportverenigingen sporten actief stimuleren.

De inzet is dat bestaande voorzieningen behouden blijven.

We doen onderzoek naar mogelijkheden om het gebruik van de

voorzieningen te verbeteren, bijvoorbeeld door meer kunstgrasvelden

te realiseren.

Leiden

Met de inhoudelijke agenda voor het college kiezen we voor

continuïteit, uitvoering en vooruitgang. Dit betekent bijvoorbeeld (…)

dat we het investeringsprogramma uit de recente Sportnota zullen

uitvoeren.

Lingewaard

We zullen ons inspannen voor verplaatsing van de sportvelden van

Jonge Kracht door de aanleg van een nieuw sportpark aan de Polseweg.

We besteden speciale aandacht aan de toekomst van sporthal de

Bongerd in Bemmel, door aan te koersen op een geïntegreerde aanpak

met potentiële partners zoals het OverBetuwe College.

We willen het reeds ontwikkelde accommodatiebeleid verder uitrollen,

in onderlinge samenhang met het evenementenbeheer, het

vastgoedbeheer en het subsidiebeleid.

Maastricht

In 2018 hebben we twee nieuwe sportaccommodaties gerealiseerd in

het Geusseltgebied en Randwyck.

Midden-Drenthe

De sporttarieven zullen deze periode stijgen.

We stimuleren het zelfbeheer van sportaccommodaties.

We onderzoeken de mogelijkheden voor kunstgrasvelden in Beilen en

Westerbork, waarbij in elk geval de noodzaak, de kosten en baten en de

intensiteit van gebruik een criterium zijn.

Nijmegen

De coalitie ondersteunt het initiatief van de watersporters voor de

realisatie bij de Nevengeul. Met de universiteit gaan wij de

voorkeurslocatie Bastion verder uitwerken en onderzoeken op

haalbaarheid.

Skatevoorziening Waalhalla moet vanwege de

nieuwbouwontwikkelingen in het Brugkwartier Waalfront haar huidige

locatie per juli 2015 verlaten. We vinden dat Waalhalla een meerwaarde

heeft voor de stad. De coalitie zal Waalhalla ondersteunen in haar

zoektocht naar de mogelijkheden om de skatevoorziening elders in de

stad te huisvesten en daarmee de voorziening voor Nijmegen te

behouden.

Pagina 30 van 49

Voor het eind van het jaar onderzoeken we de volgende

duurzaamheidsopties: verbreding van de gemeentelijke ESCO-

constructie van maatschappelijk vastgoed naar particuliere woningen,

sportverenigingen, culturele instellingen en scholen.

De sporthal in de Meijhorst, waarvan intensief gebruik wordt gemaakt,

renoveren we grondig. We zetten hiervoor €1 miljoen in. Met een

bijdrage van €300.000,- knappen we Zwembad Dukenburg op; daardoor

wordt een efficiëntere exploitatie mogelijk.

Sport is bij uitstek een terrein waar het eigen initiatief van mensen en de

organisatiekracht van de samenleving zichtbaar is. Sport vormt, in

samenwerking met maatschappelijke partners, een middel voor

gezondheidsbevordering en het versterken van de sociale cohesie. Er is

in Nijmegen een bloeiend sportverenigingsleven, waar het fundament

van breedte- en topsport ligt.

Om de kwaliteit van sportaccommodaties te garanderen creëren we in

de komende jaren een investeringsruimte van ruim € 1,6 miljoen voor

die situaties waar vervangingsinvesteringen tot problemen leiden, o.a.

bij kunstgras voor hockey en voetbal. In een gezamenlijke

werkconferentie brengen we met de betrokken sportverenigingen

knelpunten en oplossingsrichtingen in beeld.

We doen onderzoek naar een mogelijke herinrichting van het sportpark

Staddijk en zetten daarvoor € 100.000 in.

We dragen € 800.000 bij in het groot onderhoud van de zwembaden.

Om een duurzame exploitatie en zelfbeheer mogelijk te maken,

investeren we € 300.000 in renovatie van zwembad Dukenburg.

Tennisvereniging Rapiditas is tenslotte al vele jaren op zoek naar een

goede locatie om op eigen kosten een overdekte tennishal te bouwen

bedoeld voor de wintertraining. Om dit mogelijk te maken gaan we in

gesprek met de Radboud Universiteit, Rapiditas en Kolping Dynamo. Er

zijn meerdere oplossingen mogelijk. Verdere uitwerking van de

ruimtelijke en financiële consequenties is noodzakelijk.

Noordenveld

Het behoud van de vier zwembaden heeft prioriteit.

De inrichting van de openbare ruimte nodigt zoveel mogelijk uit voor

bewegen.

In het huidige beleid worden mogelijkheden van kleinschalige

energieopwekking en optimaal energiebeheer gecombineerd. Niet

alleen bij gebouwen in gemeentelijk eigendom, maar ook bij

dorpshuizen, musea, sportkantines en andere gebouwen van

organisaties in Noordenveld die (mee) afhankelijk zijn van

gemeentelijke subsidies.

Noordoostpolder

De verantwoordelijkheid voor de toekomst van de sport in

Noordoostpolder ligt bij de verenigingen zelf. We kijken waar het

onderhoud door de verenigingen kan worden gedaan en treden in

overleg met de verenigingen als het gaat om de besteding en de

beschikbare middelen voor sport.

We willen in deze collegeperiode een onderzoek uitvoeren naar de

meerwaarde van een Sportbedrijf in Noordoostpolder.

Noordwijk

De sportaccommodaties in Noordwijk behoren van goede kwaliteit te

zijn. Voor een enkele accommodatie betekent dit, dat nog investeringen

moeten worden gedaan. Wanneer de trimbaan weer het beeld van de

Noord-duinen gaat kleuren vergt dat ook extra middelen. Dat geldt ook

voor andere initiatieven op gebied van (de individuele)

sportbeoefening.

SJC krijgt in deze periode nieuwe kleedkamers. Bovendien zal de

Pagina 31 van 49

gemeente Noordwijk bij her-/nieuwbouwwensen van de vereniging

deze maximaal ondersteunen om dit mogelijk te maken. Daarmee

beschikken in 2018 alle sportverenigingen over moderne

accommodaties.

Voor het behoud en optimalisering van onze hoogwaardige

voorzieningen op het gebied van sport, cultuur, welzijn en onderwijs.

Er wordt verder ingezet op veilige verkeersroutes met name rond

scholen, verenigingen, verzorgingscentra en sportfaciliteiten.

In de afgelopen jaren is een stevige impuls gegeven aan de sportieve

infrastructuur van Noordwijk. De gemeente faciliteert de

georganiseerde sport door kwalitatief goede accommodaties te

bouwen, te onderhouden en ter beschikking te stellen. Voor het overige

kunnen sportverenigingen zo veel mogelijk op eigen benen staan.

De individuele sporter kan ook rekenen op door de gemeente

gefaciliteerde voorzieningen. Er wordt een visie geschreven op groene-

outdoor sportbeoefening. Daarin staat vastgelegd op welke wijze er in

Noordwijk invulling wordt gegeven aan sportinfrastructuur (wandelen,

nordic walking, ruitersport zwemmen, fietsen, etc.).

Een plan voor het in ere herstellen van de ‘trimbaan in duin’ in de vorm

van een bootcamp-terrein wordt uitgewerkt.

Noordwijkerhout

In het kader van de herstructurering van de woonkern De Zilk zijn de

volgende zaken recentelijk gerealiseerd dan wel bijna afgerond:

- nieuwbouw Egelantierschool,

- renovatie van Trefcentrum De Duinpan,

- aanleg van nieuw sportpark,

- nieuwbouw van sportkantines

- 34 woningen op de locatie Hoekgat 2.

De verkeersveiligheid rondom scholen – vooral voor de schoolgaande

jeugd - en sportterreinen is uiterst belangrijk.

Oldenzaal

In onze visie vormen de rijke historie en de kleinschalige sfeervolle

binnenstad belangrijke elementen voor prettig wonen, verblijven en

recreëren. Daarnaast zijn cultuuruitingen en aanwezigheid van culturele

beleving van belang voor het sociaal economisch vestigingsklimaat. Het

verenigingsleven met al haar vrijwilligers, vormt het cement van de

Oldenzaalse samenleving. Inwoners kennen elkaar uit de straat, de

buurt, de wijk en de stad en van de sport-, cultuur- of buurtvereniging.

Het verenigingsleven is een verrijking voor het individu en bevordert de

maatschappelijke integratie en samenhang.

Oldenzaal kent kwalitatief goede sportvoorzieningen en -

accommodaties. Dit willen we graag op peil houden. In samenspraak

met de Oldenzaalse sportverenigingen gaan wij kijken naar de

mogelijkheden om gezamenlijk te investeren in die voorzieningen die

(op korte termijn) aan vervanging toe zijn. Wij onderzoeken samen met

de Oldenzaalse sportverenigingen of privatisering van het onderhoud

van sportaccommodaties mogelijk is, waarbij de mogelijkheden van

afzonderlijke verenigingen bepalend zijn.

Rotterdam

We koesteren de sportverenigingen die Rotterdam rijk is.

Sportverenigingen verdienen ondersteuning, maar moeten wel op eigen

benen kunnen staan. In gebieden met geen of weinig sportclubs, zetten

we in op schoolsportverenigingen. Er komen – behalve indexatie - geen

prijsstijgingen voor deze verenigingen voor de huur van de

accommodaties.

Om het onderhoud van sportaccommodaties te verbeteren, komt er een

meerjarenplan voor de vervanging van sportaccommodaties. Daarin

wordt ook de toegankelijkheid voor gehandicapten meegenomen.

We zetten ons in voor meer ruimte voor het beoefenen van informele

buitensport en meer zichtbare hardlooproutes in de stad zoals het

Pagina 32 van 49

bruggenrondje.

Het energiebesparingsfonds moet voor meer sportverenigingen

toegankelijker worden.

Tilburg

De situatie van de voetbalverenigingen is in kaart gebracht. Wij maken

dit af. Maar we gaan verder: omdat er al enkele jaren een tekort is op de

exploitatie van de sportaccommodaties gaan we de exploitatie van het

gemeentelijke sportbedrijf op orde brengen en samen met de

verenigingen bekijken wat er moet gebeuren om op lange termijn sport

voor de Tilburgers mogelijk te houden.

Tynaarlo

Ons gemeentelijk vastgoed voor welzijn, onderwijs en sport is sterk

verouderd en vraagt om groot onderhoud. Wij kiezen daarom voor een

uitgebreide analyse en herijking van nut, noodzaak en gehanteerde

uitgangspunten van het IAB-beleid.

Utrecht

De sportagenda raakt veel facetten van het dagelijks leven van de

Utrechter. Ontspanning, gezondheid, vrijwillige inzet, toegankelijk voor

iedereen en sociale ontmoeting zijn de sleutelwoorden. Het bieden van

aantrekkelijke ruimte voor sport en bewegen in de openbare ruimte

(wandelen, fietsen, skaten) is een aandachtspunt bij ruimtelijke

ontwikkeling en groot onderhoud van de openbare ruimte.

Investeringen en onderhoud van de sportaccommodaties worden

afgestemd met de VSU en betrokken verenigingen

Investeringen en onderhoud van sportaccommodaties worden waar

mogelijk gecombineerd met maatregelen tbv energiebesparing en

verduurzaming in bredere zin

We willen bezettingsgraad van accommodaties verhogen en ruimte

bieden aan initiatieven op het gebied van zelfwerkzaamheid en

zelfbeheer. De verschillende soorten van bestaande formele

gemeentelijke jeugdhulpstructuren, zoals jeugdgezondheidszorg, en

andere jeugdondersteuningsprogramma’s zoals op het terrein van sport

zullen in het netwerk van de buurtteams nadrukkelijk worden

betrokken.

Veghel (6 mei)

Passende sportaccommodaties zijn een gezamenlijke

verantwoordelijkheid van verenigingen en de gemeente.

Venlo

De sportbegroting is de afgelopen jaren ontzien als dit vergeleken

wordt met andere domeinen. De keuze om als overheid los te laten, kan

ook in de Sport verder worden door vertaald. Hierbij kan gedacht

worden aan o.a. verschuiven van eigendom van accommodaties naar

gebruikers, het verschuiven van onderhoudstaken inclusief budget naar

gebruikers en/of het gericht verhogen van tarieven voor volwassen

sporters. De portefeuillehouder sport zal in coproductie met sportend

Venlo nadere voorstellen tot invulling van deze taakstelling voorleggen

aan de gemeenteraad.

Venray

Bouw 4e sporthal

Westerveld

Sportief Westerveld bereikt veel op eigen initiatief. Als

sportverenigingen het goed doen, kiest het college ervoor die alleen

waar nodig bij te staan. Sportverenigingen die in problemen komen,

reiken we de helpende hand. Het college stimuleert samenwerking

Pagina 33 van 49

tussen sportverenigingen en ondersteunt verenigingen die willen

fuseren.

De sporthallen in Vledder en Dwingeloo houdt het college in stand.

Mocht het nodig zijn, dan wordt hiervoor extra geld in de begroting

opgenomen

Woerden

Het college komt met een geactualiseerde sportnota waarin zij het

ingezette beleid voortzet. In de sportnota wordt eveneens aandacht

besteed aan de binnensportaccommodaties en de zwembaden. Het

college zal bij eventuele nadelige effecten met sportverenigingen in

gesprek gaan over oplossingsrichtingen. Sportparticipatie van de jeugd

is hierbij een speerpunt.

Op het moment dat de contracten met de zwembaden aflopen, wordt

bij de onderhandelingen over nieuwe contracten meer vrijheid aan de

exploitant gegeven. Daarmee wordt de exploitatie voor de gemeente

per saldo voordeliger

Zaanstad

Een beroep doen op de eigen kracht van de bewoners vereist dat de

voorzieningen op het gebied van sport, cultuur, ontmoeting en

onderwijs daar ook op zijn toegerust. Goede maatschappelijke

voorzieningen zijn een belangrijke voorwaarde voor behoud en

versterken van de zelf- en samenredzaamheid. Vandaar dat extra

middelen worden toegekend aan juist deze voorzieningen. Een

transformatie van deze omvang en met beperkte financiën is complex,

spannend en heeft tijd en vertrouwen nodig om te kunnen slagen. Deze

coalitie gaat door met transformeren, neemt daarvoor de tijd en biedt

dat vertrouwen.

Elke Zaankanter moet kunnen sporten. Daarom heeft Zaanstad

geïnvesteerd in voldoende en aantrekkelijke sportvoorzieningen en

wordt de routekaart sport afgemaakt. Aan randvoorwaarden die sporten

voor iedereen mogelijk maken moet worden voldaan Zo is er een

sportbedrijf opgericht met de opdracht om samen met de verenigingen

nog meer inwoners van jong tot oud enthousiast te maken om te

sporten. De bewoners zorgen zelf voor een actief verenigingsleven.

De routekaart buitensprot geeft richting aan verbeteren en vernieuwen

met het beperkte geld dat er is. Om verdere uitvoering kracht bij te

zetten reserveert het college extra ruimte in de begroting.

Zoetermeer

Nieuwbouwplannen van scholen, sportverenigingen en culturele

instellingen moeten een hoog duurzaamheidslabel hebben.

SPEERPUNT 2 – BEVORDER SAMENWERKING OP BUURTNIVEAU

Apeldoorn

We hebben oog voor het belang van sport voor de Apeldoorner en de

plek van de vereniging in de wijken en dorpen.

Bergen op Zoom

In overleg met sportverenigingen zal worden gekeken hoe

onderhoudstaken kunnen worden overgenomen en in hoeverre ruimtes

multifunctioneel kunnen worden gebruikt. Er zal in dat kader samen met

sportverenigingen een programma worden opgezet om jeugd meer aan

het sporten te krijgen.

Doetinchem

Sport is voor ons een verbindende schakel in buurt, wijk, stad en regio.

De sportverenigingen hebben hierin een centrale rol. We ondersteunen

en faciliteren sportinitiatieven zoals buitenschools sporten bij voorkeur

via constructies als het Naoberfonds of wijkbudgetten.

Pagina 34 van 49

Eemsmond

Uitgaande van de ervaringen met deze buurtbudgetten zijn we

voornemens om groenbudgetten voor bijvoorbeeld dorps- en

sportverenigingen in te stellen. We willen onderzoeken in hoeverre het

mogelijk is het beheer van delen van de openbare ruimte aan hen over

te dragen, waarbij enerzijds het groen in Eemsmond er goed uitziet en

anderzijds verenigingen of stichtingen (nog) meer voor hun omgeving

kunnen betekenen.

Eindhoven

Sportaccommodaties zouden wat ons betreft toegankelijk gemaakt

kunnen worden voor andere activiteiten zoals kinderopvang,

buitenschoolse activiteiten en buurontmoeting.

Emmen

Ondersteuning van sporten culturele verenigingen om hun sociale

functie verder te ontwikkelen, waarbij eveneens de verbinding gelegd

wordt met scholen, buitenschoolse opvang, welzijn, jeugdzorg,

wijkcentra en/of dorpshuizen. De combinatiefunctionarissen vervullen

daarbij blijvend een belangrijke rol.

Inzetten op multifunctioneel gebruik van sportparken en -

accommodaties.

Enschede

Publieke voorzieningen willen we meer bundelen. Bijvoorbeeld op het

gebied van vervoer, sportaccommodaties, welzijns- en jongerenwerk,

cultuur en educatie.

Groningen

De ontwikkeling van een kind vindt niet alleen plaats op school, maar

ook op straat, bij de sportclub, in het buurtcentrum en natuurlijk thuis.

De school neemt in de wijk een centrale plek in en is één van de

schakels van organisaties die allen het belang van het kind centraal

stellen. Als het aan ons ligt, werken al deze organisaties in de wijken

gezamenlijk aan een brede ontwikkelingsagenda. Dit past bij onze

wijkgerichte benadering.

Haarlemmermeer

In en om de wijken en kernen zijn sporten spelvoorzieningen

beschikbaar en toegankelijk voor iedereen.

Lingewaard

We hebben aandacht voor kwantitatief en kwalitatief goede

sportaccommodaties. Uitbreiding of renovatie van

(binnensport)accommodaties krijgen prioriteit. We geven daaraan

gestalte in samenspraak met huidige gebruikers en mogelijke

toekomstige partners en streven ernaar deze om te vormen tot

multifunctionele voorzieningen, ten behoeve van onderwijsinstellingen,

sportverenigingen en individuele sporters. We zetten dan vooral in op

breedtesport.

Noordwijk

In de aankomende coalitieperiode wordt, nu de infrastructuur op orde

is, de nadruk gelegd op het verstevigen van de maatschappelijke functie

van sport(verenigingen) en sportaccommodaties.

Noordenveld Mogelijkheden voor meervoudig gebruik van sportaccommodaties

worden onderzocht en gestimuleerd

SPEERPUNT 3 – MAAK SPORT VAST ONDERDEEL VAN INTEGRALE BUURTAANPAK

Aa en Hunze

Ook breedtesport en het toegankelijk maken van sport voor mensen

met beperkingen zal daarin meegenomen moeten worden.

Almere Fonds Verstedelijking Almere zal o.a. ingezet worden voor sport.

Een goed sportklimaat is ook belangrijk voor de aantrekkingskracht van

Pagina 35 van 49

de stad op bewoners en bedrijven.

Almelo

Om de binnenstad aantrekkelijker te maken moeten er diverse functies

aan de binnenstad worden gekoppeld zoals wonen, werken, cultuur,

sport en recreatie.

Amersfoort

Bij gezond leven hoort ook ruimte voor gezond voedsel en bewegen.

Buurtsportcoaches en programma’s als ‘Kies je sport’ zijn belangrijk om

kinderen aan het sporten te krijgen. Daarom wordt voor de

(co)financiering jaarlijks € 180.000 vrijgemaakt.

Het college zal onderzoeken of, en zo ja welke, voorzieningen nodig zijn

om kinderen in deze gezinnen kansen te geven zich te ontwikkelen.

Daarin wordt ook meegenomen het verhogen van de inkomensgrens

voor jeugdsportfonds en jeugdcultuurfonds.

Amsterdam

Het Jeugdsportfonds en Jongerencultuurfonds gaan we uitbreiden en

grotendeels structureel financieren.

We stoppen met onbetaald werk en bieden werk dat zowel van

meerwaarde is voor degene die het verricht als voor Amsterdam als

geheel. Dat kan voor de gemeente zijn, maar bijvoorbeeld ook voor

scholen, sportverenigingen of culturele instellingen.

Het Jump-in programma slaagt er uitstekend in om kinderen meer te

laten bewegen en een gezondere levensstijl te ontwikkelen. We gaan

dat programma daarom structureel financieren. Omdat vroeg beginnen

met sport ervoor zorgt dat mensen blijven sporten, breiden we

sportvakonderwijs ook uit, onder andere voor kleuters.

Mensen met een beperking doen uitzonderlijk weinig aan sport. Om dit

beter te stimuleren is in het huidige sportplan al de ambitie

uitgesproken om gehandicaptensport een duidelijke focus te geven. Het

college komt met een uitgewerkte aanpak om dit te realiseren.

Apeldoorn

Sport raakt aan veel belangrijke zaken: het stimuleert de gezondheid en

draagt bij aan de ontwikkeling van kinderen. Daarnaast vormt de

sportvereniging een centrale plek in de wijk waar met veel vrijwilligers

wordt gewerkt aan zaken die verder gaan dan sportbeoefening.

Sport en participatie gaan gelijk op. Wij gaan het gesprek aan met

sportend Apeldoorn om meer samenwerking te bereiken opdat punt en

onze bevindingen vastleggen in een notitie over sport en bewegen

Arnhem

Alle Arnhemmers moeten mee kunnen doen aan activiteiten. Dat kan

met de GelrePas. Iedereen die van een krap inkomen (maximaal 20%

boven de bijstandsnorm) moet rondkomen, kan de pas gratis krijgen. Zo

kunnen ze toch een dagje uit, een cursus volgen, sporten of naar het

theater gaan.

Assen

De combinatiefunctionarissen zijn een spil in de wijk op het gebied van

sporteducatie, cultuureducatie en verenigingsondersteuning. Daarmee

wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan een gezonde leefstijl en

aan educatieve doelstellingen. We continueren de inzet van de

buurtsportcoaches.

Bergen op Zoom

Goede (voorschoolse) educatie, voldoende werkgelegenheid, voortijdig

schoolverlaten tegengaan en cultuur en sport dragen ertoe bij dat

iedere inwoner de kans krijgt om ten volle deel uit te maken van onze

gemeenschap.

Er wordt ingezet op sterke verenigingen zoals omschreven in de

Pagina 36 van 49

sportnota. Het gemeentelijke subsidiebeleid zal worden herijkt. Ook de

relatie tussen sport en gezondheidsbeleid krijgt nadrukkelijker een

plaats in het sportbeleid van de gemeente.

Borger-Odoorn

In brede scholen wordt steeds nauwer samengewerkt met andere

partners, zoals de bibliotheek en combicoaches sport en cultuur en is de

opvang van 0 tot 12 jaar geregeld.

Breda

We houden het jeugdsport- en cultuurfonds in stand om het kinderen

die leven in armoede mogelijk te maken deel te nemen aan sporten

cultuuractiviteiten. Daarbij hoort dat geldproblemen zwemles zeker niet

in de weg mogen staan.

[Voor- en vroegschoolse opvang] We onderzoeken de mogelijkheden

voor versoepeling van regels waardoor alternatieve opvang bij

sportverenigingen of samenwerkende ouders makkelijker wordt.

Zorgaanbieders, buurthuizen en sportverenigingen worden betrokken

bij de praktische vormgeving van de zorgtaak in de wijken.

Met Building Breda en het gezamenlijke basisonderwijs maken we een

plan van aanpak om bij de nieuwbouw van gym- en sportzalen meer

rekening te houden met eisen die vanuit diverse binnensporten gesteld

worden aan bijvoorbeeld afmetingen en afzonderlijke toegang.

In overleg met de regiogemeenten kijken we hoe we de topsport en de

gehandicaptensport in West-Brabant gezamenlijk een impuls kunnen

geven, vanzelfsprekend in aanvulling op ambities van de

sportverenigingen zelf. Deltalent en het Sportloket voor aangepaste

sporten vragen we daarin het voortouw te nemen.

Coevorden

In brede scholen wordt steeds nauwer samengewerkt met andere

partners, zoals de bibliotheek en combicoaches sport en cultuur en is de

opvang van 0 tot 12 jaar geregeld.

De Wolden

We streven naar de optimale ontwikkeling van kinderen en jongeren

door onderwijs, sport en cultuur.

De effecten van sportbeoefening gaan verder dan het plezier in het

spelletje. Sport zien wij niet alleen als op zichzelf staand doel, maar ook

als functie bij het realiseren van maatschappelijke doelen. Sport

stimuleert de maatschappelijke participatie. Grote aantallen inwoners

van De Wolden zijn immers actief, als beoefenaar of als vrijwilliger.

Sport brengt mensen bij elkaar en bevordert daarmee de sociale

cohesie en de integratie van bevolkingsgroepen. Bijvoorbeeld van

ouderen en mensen met een beperking. Sport is een terrein om

ontmoetingen en interacties tot stand te laten komen: tussen

leeftijdsgroepen, culturen en zonder rang of stand. Sport bevordert een

gezonde leefstijl en speelt een belangrijke rol in het bestrijden van

bewegingsarmoede en overgewicht. Samen met de verenigingen en het

Sportplatform gaan we op dit gebied aan heldere doelen werken.

Den Haag

We breiden de bestaande vacaturebank voor stages uit met sociale

stages. Hier kunnen sociale stages worden aangemeld voor (werkloze)

jongeren tussen de 18 en 27 jaar en als re-integratiemaatregel voor

mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Deze stages kunnen

Pagina 37 van 49

bijvoorbeeld bij (…) sportorganisaties zijn.

We continueren de inzet van combinatiefunctionarissen sport en

cultuur, zodat opvang, scholen, sportverenigingen en culturele

instellingen gezamenlijk een aantrekkelijk aanbod kunnen organiseren.

Ieder kind moet kunnen sporten, in aanraking kunnen komen met

cultuur, gezond eten en een groene speelomgeving moet

vanzelfsprekend zijn. Er wordt de komende jaren meer geld

uitgetrokken en er komt een actieplan om armoede onder Haagse

kinderen vroegtijdig te signaleren en effectief te bestrijden.

Alle Hagenaars moeten regelmatig kunnen sporten. Samen met

partners uit het onderwijs, bedrijfsleven, welzijn, en zorg leveren we

maatwerk via de actie-programma’s sport en bewegen.

Mensen sporten in de buurt. Daarom investeren we in

buurtsportcoaches bij scholen, sportverenigingen en

(zorg)instellingen die zorgen voor aantrekkelijke sportprogramma’s

voor kinderen, volwassenen en senioren.

Delft

Samenwerking tussen sportpartners en partners op het gebied van

cultuur, welzijn, zorg en onderwijs levert aantoonbare positieve effecten,

met minder geld van de gemeente en met meer resultaat.

Voortbouwend op het succes van de buurtsportcoaches ontwikkelen

deze zich verder tot maatschappelijk verantwoorde

verenigingsmanagers. Deze verenigingsmanagers zetten we ook in voor

kleinere verenigingen.

We hervormen het bewegingsonderwijs in onze stad, zodat er een

doorlopende ontwikkelingslijn is tijdens en na schooltijd, in

samenwerking met sportverenigingen.

Iedereen moet mee kunnen doen. Daarom komt er extra capaciteit voor

re-integratietrajecten in de sport en ondersteuning van mensen met

een beperking die mee willen doen.

Deventer

Bestaande bedrijven en bedrijven die zich willen vestigen, stimuleren wij

om een binding met Deventer aan te gaan of te versterker door deel te

nemen in (sociale, sportieve en culturele) evenementen.

Wij willen veiligheid een prominentere rol toekennen in verschillende

onderdelen van ons beleid. Bij huiselijk geweld, in sport, onderwijs,

wonen en zorg.

Doetinchem

De jeugdagenda zal hiertoe aangepast worden in overeenstemming

met DDK en de decentralisatie van de Jeugdzorg. Belangrijk zijn de

dwarsverbanden met consultatiebureaus, voorschoolse voorzieningen

en alle vormen van primair en voortgezet onderwijs (passend onderwijs

en Brede Schoolnetwerk), sport-, en culturele voorzieningen.

We gaan uit van eigen kunnen en eigen kracht van inwoners. Hierbij zijn

de sectoren kunst, cultuur, sport, evenementen en

(levensbeschouwende) instellingen het bindweefsel. Met deze sectoren

gaan we intensief in gesprek en daar waar nodig en mogelijk

ondersteunen we hen. Inhoudelijk, financieel en organisatorisch.

Sport wordt door ons ook gezien als een middel om

beleidsdoelstellingen op andere terreinen te realiseren. De link met

gezondheid en meer specifiek de Wet maatschappelijke ondersteuning

ligt voor de hand. Het is onze bedoeling dat mensen op het juiste spoor

worden gezet om (preventief) aan hun gezondheid en participatie in de

samenleving te werken.

Ede (8 mei)

We willen het maatschappelijk vastgoed in Ede zo efficiënt en effectief

mogelijk inzetten voor het geheel van de maatschappelijke zorg. Dat

geldt bijvoorbeeld voor buurthuizen, zorgcentra, scholen,

Pagina 38 van 49

sportaccommodaties.

Sport is niet alleen een middel voor fysieke activiteit, maar is van grote

preventieve betekenis op het gebied van volksgezondheid, zowel op

psychisch als fysiek gebied.

Eemsmond

Het gemeentelijk jeugdbeleid moet goed aansluiten bij deze

ontwikkelingen. Daarbij wordt niet alleen naar jongerenwerkers, maar

ook naar sportfunctionarissen en anderen gekeken.

Ook zal gezocht kunnen worden naar mogelijke synergie met

dorpsvoorzieningen zodat ook de combinatie met bijvoorbeeld sport en

cultuur en muziek mogelijk wordt (blijft). Daarnaast kan gedacht worden

aan de verbinding met zorg (Centrum Jeugd en Gezin), hetgeen aansluit

bij de ontwikkelingen rondom Passend Onderwijs.

Eindhoven

Sport is belangrijk, omdat sporten leidt tot verbinding, ontmoeting en

gezondheid. Sport is het cement van de samenleving en van onze

wijken en draagt bij aan het imago en vestigingsklimaat van de stad.

Onze doelstelling is dan ook vast te houden aan onze ambitie om de

sportparticipatie op peil te houden. We schenken daarbij speciale

aandacht aan mensen met een fysieke en sociale beperking. Onze

kernsporten zijn voetbal, hockey, zwemmen en hardlopen.

We maken in het maatregelenpakket ruimte voor sporten op iedere

school en we gaan door met de buurtsportcoaches als aanjager voor

het samen leven in wijken.

Emmen Het actief bevorderen van sportbeoefening. Alle kinderen maken kennis

met sport op en buiten school.

Goes

De visie op sport, bewegen en gezondheid is in breed overleg met

betrokken partijen in Goes samengesteld. Verenigingen, onderwijs,

private aanbieders en overheid werken samen om meer Goesenaren aan

het bewegen en in betere gezondheid te krijgen.

In overleg met CIOS en de scholen ontwikkelen wij een plan om beter

bewegingsonderwijs in het primair onderwijs te realiseren.

Goes blijft meedoen aan het Jeugdsportfonds en het Jeugdcultuurfonds.

We gaan bekijken wat we kunnen doen aan overmatig alcoholgebruik,

ook in combinatie met sport.

Gorinchem

Het vele water in en rond Gorinchem maakt dat het belangrijk is dat

kinderen en volwassenen kunnen zwemmen. Het schoolzwemmen is

afgeschaft en er is een regeling bij de Stichting Leergeld ingevoerd voor

minder draagkrachtige ouders om zwemles te kunnen bekostigen. Wij

vinden het essentieel dat kinderen die de basisschool verlaten een

zwemdiploma hebben. Daarom gaan we onderzoeken hoeveel kinderen

in groep 6 geen zwemdiploma hebben en wat hiervan de reden is en

onderzoeken de bekendheid van Stichting Leergeld alsmede de

resultaten die daar tot nu toe behaald zijn als het gaat om

zwemvaardigheid. Op basis hiervan kunnen we dan samen met het

Carbibabad, Gorinchem Beweegt en de Stichting Leergeld kijken hoe

het bewustzijn bij ouders vergroot kan worden.

Groningen

Sociale teams zijn de oren en ogen van de wijk. Zij staan in verbinding

met scholen, de politie, sportverenigingen, huisartsen en anderen om

zorgbehoeftes snel te signaleren.

Wij vragen scholen, sporten buurtverenigingen een rol te spelen in

signalering, doorverwijzing en andere situaties die aandacht verdienen.

Het vensterschoolconcept nieuwe stijl is de leidraad en kan in meer

wijken en bij meer scholen worden toegepast. Iedereen die wil sporten,

Pagina 39 van 49

moet de mogelijkheid krijgen om te sporten. Toegankelijkheid is dan

ook een voorwaarde.

Het Jeugdsportfonds blijft een belangrijke rol spelen om financiële

drempels weg te nemen: ieder kind kan sporten.

Haarlem

Zorg en welzijn zijn sterk verbonden met arbeid, gezondheid, sport en

cultuur. Door een integrale aanpak voeren wij in het sociale domein een

innovatief beleid.

Wij zien goede koppelingen tussen sport en de oplossing voor

maatschappelijke vraagstukken. Wij ontwerpen hiervoor een meer

gedifferentieerde subsidiestructuur, waarbij ook een bijdrage aan

verenigingen mogelijk is, als zij bijdragen aan deze oplossingen.

Haarlemmermeer

Een Haarlemmermeerse Community School biedt naschoolse

activiteiten op het gebied van sport en cultuur, vergroot

ontwikkelingskansen van kinderen, versterkt hun sociale competenties

en bevordert hun culturele en maatschappelijke participatie.

De JeugdSportPas en het JeugdSportFonds zijn belangrijke middelen

om sport en bewegen voor alle kinderen mogelijk te maken. Het college

ondersteunt beide initiatieven blijvend.

. De komende jaren legt het college de prioriteit bij de toegankelijkheid

en bereikbaarheid van breedtesport(voorzieningen) voor alle inwoners,

en sport voor mensen met een beperking (G-sport) in het bijzonder.

Ook blijft het college inzetten op sport als middel om gezondheid, de

ontwikkeling van sociale vaardigheden en sociale samenhang te

bevorderen.

Hengelo

We willen sport, muziek, cultuureducatie en techniekonderwijs zoveel

mogelijk naar scholen brengen.

De huidige relatie met de Voedselbank en het Jeugdsportfonds zetten

we voort.

De belangrijkste doelgroep voor het sportbeleid is de jeugd in Hengelo.

Hiervoor is Hengelo Sport een belangrijke partner, onder andere in haar

overdracht van kennis en kunde aan leerkrachten en hun verbindende

rol tussen onderwijs en sport(verenigingen).

Wij vragen aan sportverenigingen zich niet alleen te richten op hun

eigen leden, maar ook oog te hebben voor de directe omgeving en hun

maatschappelijke positie in de stad.

Hillegom

De signalering van inwoners in Hillegom die een minder gezonde

levensstijl hebben en die baat kunnen hebben bij de maatregelen uit

het sporten gezondheidsbeleid krijgt onze aandacht. Ook willen wij

onderzoeken en analyseren waarom Hillegommers t.o.v. de ons

omringende gemeenten een minder goede gezondheid hebben en een

hogere zorgconsumptie. De resultaten van dit onderzoek verwerken wij

waar mogelijk in ons (zorg)beleid.

Door te sporten en te bewegen blijven de inwoners van Hillegom zowel

geestelijk als lichamelijk langer gezond, blijven ze onder de mensen en

doen ze mee. De beleidsnota Gezond door Bewegen en de Sportnota

dienen als onderliggers voor het beleid.

Hoogeveen

Wij hebben speciale aandacht voor kinderen die opgroeien in armoede.

Wij willen deze kinderen steunen bij hun ontwikkeling en zoveel

mogelijk helpen om de kansen in onze samenleving te pakken. Het

Jeugd sport en cultuurfonds verbreden we daarom tot een zogenaamd

kindpakket.

Sport is goed voor iedereen. Sport stimuleert de lichamelijke en sociale

Pagina 40 van 49

ontwikkeling van kinderen en jongeren. Daarom willen wij de sport

toegankelijk en betaalbaar houden. Onze sportverenigingen spelen

hierbij een cruciale rol.

Hoogezand Sappemeer

Onderwijs in muziek, cultuur en sport is net zo belangrijk voor een

goede ontwikkeling als onderwijs in rekenen, taal en wereldoriëntatie.

Leiden

We vinden het belangrijk dat kinderen aan sport kunnen doen. Daarom

krijgt het Jeugdsportfonds extra ondersteuning.

Lingewaard

Het invoeren voor kortingsregelingen voor minima om deel te nemen

aan cultuur en sport wordt onderzocht en zo mogelijk ingevoerd.

Maastricht

In overleg met de sportwereld inzetten op verdere stimulering van

breedtesport. Onder andere door versterking rol vakleerkracht in

bewegingsonderwijs.

Sport, beweging en gezondheid zijn meer dan ooit onlosmakelijk met

elkaar verbonden (bijvoorbeeld Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG)),

maar ook binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)).

Midden-Drenthe

Het sportbeleid zien wij als een integraal onderdeel van andere

beleidsterreinen (onderwijs, gezondheid, leefbaarheid). Daarmee is

sportbeleid ook preventief beleid. We gaan deze bestuursperiode

samen met de sportverenigingen kijken hoe we deze brede functie van

de sport zo gericht mogelijk kunnen inzetten. Als dat wenselijk is, leidt

dat tot aanpassing van bestaand beleid.

Nijmegen

Met de inzet van onder andere gezondheidsmakelaars en

buurtsportcoaches werken we samen met zorgverzekeraars en

zorgkantoor aan de bevordering van een gezonde leefstijl en het

voorkomen van gezondheidsproblemen.

We verliezen de volwassenen die langdurig rond moeten komen van

een laag inkomen niet uit het oog. Ten aanzien daarvan onderzoeken

we de mogelijkheden om te komen tot één integrale regeling voor

minima ten behoeve van cultuur, mobiliteit/vervoer, sport en een dagje

uit.

Het aantal mensen dat op eigen initiatief, alleen of in groepsverband,

aan sport doet neemt nog steeds jaarlijks toe. De gemeente biedt voor

deze sporters vooral een basis, met sportaccommodaties en andere

faciliteiten om sport te kunnen beoefenen. Voor mensen voor wie het

minder vanzelfsprekend is om aan sportactiviteiten deel te nemen, zijn

we actief op het gebied van sportstimulering en met regelingen voor

mensen die hierbij een steuntje in de rug nodig hebben.

Noordenveld

Het alcohol- en drugsgebruik door jongeren wordt, in samenwerking

met alle betrokkenen (ouders, winkels, horeca, sportverenigingen), door

preventie en handhaving tegengegaan.

Het college gaat overleggen met de sportverenigingen en de scholen

over de mogelijkheden waarop verenigingen bij kunnen dragen aan het

bewegingsonderwijs op de scholen en een gezondere leefstijl van

jongeren.

(Buurt)sportcoaches worden nog gerichter ingezet voor specifieke

Pagina 41 van 49

doelgroepen. Hierbij wordt samenwerking met verenigingen gezocht.

Het project eindigt in 2016.

Ouders met een inkomen tot 115% van het wettelijk minimumloon

worden ondersteund om kinderen mee te laten doen aan sport, cultuur

en schoolactiviteiten.

Bij aanbesteding wordt van bedrijven een vorm van maatschappelijke

inzet gevraagd. Dat kan ook via bijvoorbeeld een voorziening voor sport

en bewegen in de buurt.

Noordwijk

Nieuwe ondernemersinitiatieven op het gebied van Sport, Health &

Wellness (die het imago van Noordwijk als ‘gezonde badplaats aan de

kust’ versterken) worden door de gemeente waar mogelijk gefaciliteerd.

Deze coalitie verwacht van sportverenigingen in Noordwijk dat zij een

actieve bijdrage leveren aan de uitvoering van het ‘sportbeleid’ zoals

hierboven omschreven. De gemeente is bereid te onderzoeken of

hiervoor middelen kunnen worden vrijgemaakt. Zeker ook voor de

(kwetsbare) inwoner van Noordwijk die het op eigen kracht niet redt.

Verenigingen kunnen een (preventieve) bijdrage leveren door vroeg-

signalering van omstandigheden en situaties (verwaarlozing,

ontsporing, etc.) die vragen om interventie. Ook ziet de coalitie een taak

weggelegd voor scholen om een brug te slaan tussen onderwijs en

sport(verenigingen).

Noordwijkerhout

Voorlichting en communicatie zijn belangrijke instrumenten bij de

beheersing van alcohol- en drugsgebruik. Samen met de organisaties,

die zich richten op jongeren (scholen, sporten welzijnsorganisaties),

wordt actief beleid gevoerd om de kennis en bewustwording van

jongeren te verbeteren.

Met sportverenigingen en sociaal-culturele organisaties zal worden

bezien waar hun mogelijkheden liggen en de gemeente zal een actieve

rol spelen in het ondersteunen van kansrijke initiatieven.

Oldenzaal

Wij benadrukken het grote belang van sport voor de Oldenzaalse

samenleving. Zo is sport ondermeer een middel om de gezondheid van

inwoners te verbeteren, ontwikkelen sporters zelfwaardering door

lichamelijke prestaties en leren zij omgaan met winnen en verliezen.

Tevens biedt sport een ontmoetingsplek voor inwoners van alle

leeftijden en uit verschillende lagen van de bevolking. Sport bevordert

de sociale binding tussen de inwoners van Oldenzaal.

Wij dagen sportverenigingen uit om een belangrijke rol te spelen bij het

vervullen van de maatschappelijke opgave die hoort bij de

Participatiewet, de Wmo 2015 en de nieuwe Jeugdwet.

Rotterdam

Sporten levert veel voor jezelf op, zoals een gezonder lichaam, een fitter

gevoel en leuke contacten. Sport levert ook veel voor de samenleving

op, zoals een aantrekkelijker woon- en leefklimaat, omgangsvormen,

sociale verbanden, een betere gezondheid en lagere zorgkosten. We

willen daarom nog meer Rotterdammers uitdagen om te gaan sporten

en bewegen. Dat geldt natuurlijk voor kinderen, maar ook voor ouderen

is meer bewegen belangrijk om gezond oud te kunnen worden.

Om sport aantrekkelijker te maken, zijn sporthelden op aansprekende

evenementen cruciaal. We blijven daarom inzetten op het binnenhalen

van grote sportevenementen, met daaromheen side-events, die een

impact hebben op de stad en op het ondersteunen van topsport in

Rotterdam.

Doorzetten van sportprogramma’s om overgewicht te voorkomen en te

bestrijden.

Schiedam Partijen onderschrijven dat een breed scala aan sportvoorzieningen van

belang is voor de aantrekkelijkheid van Schiedam. Sporten draagt bij

Pagina 42 van 49

aan een gezonde levensstijl en helpt bij sociale ontwikkeling.

Goede sportvoorzieningen en vitale verenigingen zijn een belangrijk

doel op zich. Daarnaast wordt sport steeds meer ingezet voor

maatschappelijke doelen. Wijksport en schoolsport zijn hiervan

aansprekende voorbeelden.

Sittard-Geleen

Sportzone wordt genoemd als trekker toerisme, economie en recreatie

Wij vinden het van belang dat iedereen moet kunnen sporten. Daarom

ondersteunen wij het jeugdsportfonds.

Wij hanteren als uitgangspunt dat de Sportzone, als bovenregionale

voorziening, op Zuid-Limburgs niveau gedragen moet worden en

onderzoeken in hoeverre de Sportzone verbonden kan worden met

thema’s op het gebied van stedelijke ontwikkeling en het

Brainportprogramma.

Wij koppelen de huisvesting van sporters aan de binnenstad en/of de

aangrenzende wijken.

Teylingen

Sport en cultuur moeten toegankelijk zijn voor iedereen en daarom

wordt de regeling sport en cultuur gehandhaafd. Deze regeling heeft als

doelstelling inwoners die financieel minder draagkrachtig zijn, in staat te

stellen aan sport en cultuur te kunnen (blijven) deelnemen.

Sport is gezond en draagt bij aan ons fysiek en geestelijk welzijn.

Daarom zal de gemeente sport stimuleren en faciliteren voor alle

bevolkingsgroepen.

Sport is met name voor de jeugd erg belangrijk en daarom zal de

gemeente de samenwerking stimuleren tussen sportverenigingen en

scholen. Daarbij wordt ook aandacht gegeven aan sportactiviteiten in

de buitenschoolse en naschoolse opvang en bij het realiseren van Brede

Scholen.

Tilburg

Sport is goed voor de gezondheid, fijn voor de sociale contacten en

sport verbetert het saamhorigheidsgevoel. Sporten draagt bij aan

participatie tussen jong en oud. Wij kunnen en willen mensen niet

dwingen om te sporten. Wij kunnen sport wel zo toegankelijk mogelijk

maken door de sportverenigingen te faciliteren en onze gemeentelijke

sportvoorzieningen voor iedereen toegankelijk te houden. Ook de

mogelijkheden voor ongebonden sporters horen hierbij.

Topsport draagt bij aan de aantrekkelijkheid van de stad. Wij

verwachten van topsport een ondernemende houding.

Tynaarlo

Stimuleren van koppeling tussen onderwijs, welzijn, cultuur, zorg en

sport om probleemgedrag van jongeren zo vroeg mogelijk te

signaleren.

Wij zorgen voor adequate sportvoorzieningen. Deze voorzieningen

worden met en door gebruikers in stand gehouden. Met het oog op

sportdeelname van jeugd en jongeren blijven we het Sportpret-

programma voorlopig aanbieden. Want jong geleerd, is oud gedaan.

Op termijn dragen wij de uitvoering ervan geleidelijk over aan de

sportverenigingen.

Veghel (6 mei)

De sport in Veghel draagt bij aan een gezond leefklimaat en de

verenigingen spelen hier een actieve rol in.

Pagina 43 van 49

Het lidmaatschap van een sportvereniging is voor elke inwoner van

onze gemeente financieel mogelijk en fysiek bereikbaar.

Venray

Binnen integrale kindcentra werken school, kinderopvang, voorschoolse

educatie, buitenschoolse opvang, sport en cultuur samen. Het is een

voorziening voor kinderen Coalitieakkoord 2014-2018 van 0-12 jaar,

waar zij gedurende de dag komen om te leren, spelen, zich te

ontwikkelen en ontmoeten. De gemeente heeft daarbij een verbindende

rol.

Voldoende sporten en bewegen is een belangrijk speerpunt voor de

coalitie. We blijven daarbij inzetten op het stimuleren van

samenwerking tussen de betrokken partners (o.a. sportverenigingen,

scholen, kinderopvang). Onze buurtsportcoaches fungeren daarbij als

belangrijke intermediair en ondersteuner.

We stimuleren het bewegen en sporten in Venray door onder meer de

inzet van buurtsportcoaches. Een budgetneutrale uitvoering is daarbij

onze belangrijkste randvoorwaarde.

Westerveld

We stimuleren dat jongeren in aanraking komen met sport, kunst en

cultuur.

De gemeente stimuleert dat jongeren in aanraking komen met sport,

kunst en cultuur in Westerveld. In dat proces hebben sporten

cultuurcoaches de afgelopen jaren een belangrijke rol gespeeld. De

raad evalueert de opbrengsten van de inzet van de coaches en neemt

aan de hand van de uitkomst een besluit over het vervolgtraject.

Woerden

Gemeentelijke voorzieningen zoals de combinatiefunctionaris en

jeugdsportfonds worden indien nodig via scholen onder de aandacht

gebracht.

Zaanstad Het Jeugdsportfonds wordt gepromoot als middel op sport voor

kinderen betaalbaar te maken.

Zoetermeer

We geven prioriteit aan een integrale aanpak om criminaliteit te

voorkomen en terug te dringen. Dit doen wij door een wijkgerichte

aanpak, samen met inwoners zelf, het onderwijs, zorginstanties en

sport-/buurt-/wijk-/culturele verenigingen, die een sleutelrol vervullen

in het voorkomen en aanpakken van criminaliteit

Zwolle

Er liggen veel uitdagingen op het gebied van sport, cultuureducatie en

zorg op school, onder andere passend onderwijs. Stuk voor stuk

thema’s die grote raakvlakken hebben met gemeentelijke

beleidsterreinen.

Het aanmoedigen van de verstrekking van gezonde voedingsmiddelen

in school- en sportkantines (…) behoren tot de mogelijkheden.

SPEERPUNT 4 – BEVORDER ONTWIKKELING OPEN CLUBS

Breda

Sportverenigingen worden uitgenodigd de accommodatie die zij

gebruiken in te zetten voor andere maatschappelijke doelen

(buurthuisfunctie). We faciliteren de verenigingen door noodzakelijke

(kleine) aanpassingen aan de accommodatie te financieren uit het geld

dat beschikbaar is voor het eerder genoemde Buurthuis van de

toekomst, in aanvulling op wat de vereniging zelf doet en kan.

Pagina 44 van 49

Deventer

Het multifunctionele en gedeelde gebruik van (sport)accommodaties

wordt gestimuleerd.

Den Haag

De verdere uitbouw van het bewezen succesvolle ‘Buurthuis van de

Toekomst’ concept, is hierbij een belangrijk instrument. Ook

herschikking van buitensportcomplexen om wachtlijsten te kunnen

wegwerken is noodzakelijk.

Haarlemmermeer

Het maatschappelijk vastgoed wordt flexibel ingezet om de

doelstellingen in het sociale domein te behalen. Dit geldt voor

wijkcentra, dorpshuizen, (brede) scholen, jongerencentra, publiekscentra

en sportaccommodaties. Uiterlijk 2017 wordt een voorstel gemaakt om

deze centra breed open te stellen voor gewenste maatschappelijke

activiteiten.

Medegebruik van sportvoorzieningen is hiervoor een voorwaarde. Het

college biedt hiervoor actief ruimte aan maatschappelijke organisaties.

Zorgpunt hierbij zijn de vernielingen die plaatsvinden aan de openbaar

toegankelijke sportvoorzieningen. Het college zal op korte termijn

maatregelen nemen om dit tot een minimum te beperken.

Nijmegen

Naast het ontwikkelen en uitvoeren van het traditionele sportaanbod,

zien we dat sportverenigingen steeds vaker betrokken zijn bij

maatschappelijke projecten en samenwerken met partners in de wijk.

Ook zien we dat sportverenigingen een sporten beweegaanbod

ontwikkelen voor niet-leden. Dit soort initiatieven juichen wij toe. We

vinden dat clubs zelf primair verantwoordelijk zijn voor de keuze om al

dan niet dit soort initiatieven te ontplooien. Daarbij zijn we ons ervan

bewust dat deze ontwikkelingen een extra belasting geven voor het

verenigingskader. Met het concept ‘Open Clubs’ willen we een impuls

geven aan deze initiatieven door sportverenigingen die zich inspannen

om dit soort activiteiten op te zetten te ondersteunen, bijvoorbeeld met

de inzet van buurtsportcoaches.

SPEERPUNT 5 – BIED TALENT DE KANS TE EXCELLEREN

Amersfoort

Bij scholen, sportverenigingen en culturele organisaties ligt een grote

verantwoordelijkheid om talenten van jeugd en jongeren te signaleren

en te begeleiden. De coalitie gaat in samenspraak met organisaties na

welke rol het gemeentebestuur hierbij kan spelen.

Voor de organisatie van één- of meerdaagse sportactiviteiten en -

toernooien wordt € 150.000 per jaar ingezet als cofinanciering. De

nadruk ligt op sportactiviteiten voor jeugd en jongeren.

Amsterdam

De topsport is een belangrijk voorbeeld dat mensen kan inspireren

meer te gaan bewegen. Dat vraagt om continue aandacht van de

gemeente voor topsportinfrastructuur en het binnenhalen van

aantrekkelijke evenementen. We gaan de centra voor topsport en

onderwijs (CTO) in Amsterdam structureel financieren.

Er komt een sportevenementenfonds, waarmee we de organisatie van

internationale topsportevenementen, zoals het EK voetbal van 2020,

gaan co-financieren.

Apeldoorn Topsport is een belangrijke inspirator voor de breedtesport. Daarom

zoeken we naar vormen om topsportevenementen naar Apeldoorn te

Pagina 45 van 49

krijgen.

Arnhem

Arnhem heeft een aantal topmerken op het gebied van mode, (…) en

sport. Denk aan ArtEZ, Introdans, Vitesse en Papendal Arnhem. Nog te

weinig mensen buiten de stadsgrenzen weten dat. Daar gaan we via

citymarketing wat aan doen.

Bergen op Zoom

Ook het binnenhalen van nationale en internationale sportevenementen

blijft een speerpunt.

Breda

Op het gebied van (internationale) sportevenementen zoeken wei n de

regio nog meer de samenwerking.

Den Haag

Watersporten zijn in opkomst, zowel recreatief als (top)sportief.

Scheveningen-Haven vormt een uitstekende plek voor bedrijven en

verenigingen om deze sporten te bedrijven en aan te bieden. Het is een

goede plek voor (internationale) nautische evenementen, waar veel

Hagenaars plezier aan beleven. We investeren in de doorontwikkeling

van de zeezeilhaven en het sportstrand met meer mogelijkheden voor

(kite)surfen, beachvolleybal en een plek voor surfdorp FAST.

Naast het Kyocera Stadion, het Hofbad en de Sportcampus Zuiderpark

is ook ruimte voor een passende topsportaccommodatie voor o.a.

hockey, waardoor de wachtlijsten bij deze sport kunnen slinken. De

ondersteuning van de vele talenten die stad heeft en de daaruit

voortkomende topsporters en topsportorganisaties die in deze

accommodaties maximaal kunnen gaan presteren, is van essentieel

belang.

We proberen om jaarlijks tenminste één groot internationaal

aansprekend sportevenement naar Den Haag te halen. Daarnaast is er

ruimte voor kleinere innovatieve evenementen in o.a. het Hofbad,

Sportcampus Zuiderpark, de haven en op het strand die zichtbaar

bijdragen aan Den Haag als diverse evenementenstad. Deze

investeringen dragen niet alleen bij aan de herkenbaarheid en trots van

Den Haag, maar leveren ook banen op voor de stad.

Eindhoven

We zetten in op top- en breedtesport. Het samen openhouden van

bovenlokale sportvoorzieningen stemmen we af met onze

regiogemeenten.

In het kader van talentontwikkeling stimuleren wij eveneens

kennismaking met cultuur en sport op scholen en subsidiëren wij de

Stichting Leergeld Eindhoven, het Jeugdcultuurfonds Eindhoven en het

Jeugdsportfonds Eindhoven zodat elk kind in onze stad kan meedoen.

Emmen

Ontwikkeling van een actief topsportbeleid, gericht op ondersteuning

aan topsportverenigingen/-stichtingen en individuele topsporters op de

hoogste niveaus van een erkende sportbond in Nederland.

Continuering van talentondersteuning om regionale toppers en talenten

en die niet worden ondersteund door NOC-NSF o.a. middels RTC ‘s

mogelijkheden te bieden in de eigen regio.

Groningen

In ons sportbeleid is zowel aandacht voor breedtesport als voor (semi-)

topsport. Die laatste is een belangrijke aanvullende ambitie op de

breedtesport door zijn uitstraling naar toerisme, economie en

talentontwikkeling en werkt stimulerend voor de breedtesport. Wij

koesteren sporttalenten en maken gebruik van hun voorbeeldfunctie

voor de stad. Marketing van Groningen is ook marketing van

topsporttalent. Topsportprestaties inspireren, verbinden en geven een

goed gevoel.

Het stimuleren van talent betekent ook dat we een betere verbinding

Pagina 46 van 49

kunnen leggen met het aanwezige talent op de sportopleidingen in

onze stad; studenten kunnen ervaring opdoen door het geven van

bewegingsonderwijs of bij naschoolse sportfaciliteiten. Naast

kennisinstellingen en het healthy ageing-programma zoeken we met

verenigingen de samenwerking met zorgverzekeraars om sporten op

alle niveaus te stimuleren.

Haarlem

De Agenda voor de Sport vormt het uitgangspunt voor het sportbeleid.

Ook de wereld van de sport ontkomt niet aan bezuinigingen.

Desondanks willen wij middelen vrijmaken om de ontwikkeling van

topsport, breedtesport, talentontwikkeling en sportevenementen

(Sportstimuleringsfonds) de komende bestuursperiode mogelijk te

maken.

Haarlemmermeer

Evenementen hebben een positieve uitstraling op Haarlemmermeer en

het college ondersteunt dan ook het organiseren van evenementen op

het vlak van muziek, cultuur en sport. De economische spin-off van

muziek-, culturele- en sportevenementen is hierbij van groot belang

voor de lokale ondernemers.

Sport en bewegen is belangrijk voor alle inwoners. Breedtesport en

topsport gaan daarbij hand in hand. Ze hebben elkaar nodig en ze

versterken elkaar.

Helmond

Als gemeente willen wij het vestigingsklimaat van onze stad versterken.

Dan gaat het over goede culturele, sociale en sportvoorzieningen.

Hengelo

We vinden het van belang dat het Sports Centre Hengelo wordt

gerealiseerd. (…) De ambitie is om het gebied rondom het stadion

samen met Welbions en FC Twente te ontwikkelen. Ten aanzien van FC

Twente ligt onze voorkeur niet bij het verstrekken van een lening.

Nijmegen

NEC is van grote betekenis voor onze stad. Wij willen NEC dan ook

ondersteunen in haar sportieve en maatschappelijke ambities. We

voeren overleg met NEC over de verkoop van het Goffertstadion.

Uitgangspunt hierbij blijft voor ons dat er sprake moet zijn van een

reële verkoopprijs. Door de verkoop stellen wij NEC in de gelegenheid

de exploitatie van het stadion. Al dan niet in samenwerking met een

derde partij, te verbeteren. NEC is hiervoor dan als eigenaar zelf

verantwoordelijk. Indien gewenst zijn wij bereid, mits dit niet ten koste

gaat van de bestaande groenstructuur, medewerking te verlenen aan

een uitbreiding van het stadion. Bij de verkoop van het stadion maken

wij ook concrete afspraken over het parkeren bij het stadion en in de

omliggende wijk. Verkoop van het stadion moet passen binnen de

regelgeving ten aanzien van Staatssteun. Zolang verkoop niet aan de

orde is, handhaven we de afspraken uit de huurovereenkomst.

Er is een aantal grote jaarlijkse evenementen, die niet meer weg te

denken zijn uit de (landelijke) sportevenementenkalender.

We realiseren Talent Centraal op het sportpark De Dennen. Met deze

breedte- en topsportaccommodatie geven we een impuls aan de

ontwikkeling van talentvolle judoka’s en turners.

Noordwijk

(Top)sportevenementen kunnen een drijfveer zijn voor de lokale

economie. Hier zien wij kansen voor particuliere initiatieven, zeker nu

Noordwijk beschikt over hoogwaardige sportfaciliteiten.

Rotterdam

In Rotterdam is ruimte voor topsporttalenten. We blijven daarom de

ontwikkeling van topsport in Rotterdam ondersteunen, onder meer

door het borgen van een goede infrastructuur aan

Pagina 47 van 49

(top)sportvoorzieningen (bijvoorbeeld Topsportcentrum, Willem

Alexanderroeibaan en Ahoy).

De coalitie vindt het stadion voor Feyenoord een belangrijke

ontwikkeling voor de stad. Wij zien de verantwoordelijkheid van de

gemeente in de ontwikkeling van het Stadionpark en de benodigde

infrastructuur, binnen de hiervoor bestaande budgettaire kaders en de

staatssteunregelgeving die daarvoor zijn gesteld. Een voorstel wachten

we af.

Sittard-Geleen

Wij verbinden randvoorwaarden aan de realisatie van fase 2 van de

Sportzone, namelijk: duidelijkheid over de toekomstige financiering van

NTC’s en RTC’s, een sluitende exploitatie voor fase 2, koppeling met

breedtesport en gehandicaptensport, alsmede een functionele

verbinding met andere topsportfuncties.

Teylingen

Het streven is te komen tot een regionaal marketingplan, (…) inclusief

promotie van watersport.

OVERIGE GENOEMDE BELEIDSVOORNEMENS:

Aa en Hunze

De sportnota zal al in 2014 weer ‘tegen het licht’ worden gehouden.

Arnhem

De gemeente hoeft allerlei werkzaamheden niet zelf uit te voeren. Ze

zijn prima in handen bij (…) de vele sportverenigingen waar je samen

sport en het met elkaar gezellig hebt. En Ome Joop’s Tour: een

tiendaagse fietsvakantie voor kinderen die zelden of nooit op pad gaan.

De Wolden

Het Sportplatform De Wolden zal de komende jaren nadrukkelijker de

belangen van de Woldense sportverenigingen behartigen. Ook bij de

totstandkoming van gemeentelijk sportbeleid wordt het Sportplatform

nadrukkelijk betrokken. Het Sportplatform is bij uitstek het instituut om

verenigingen bij elkaar te brengen, zodat men van elkaar kan leren en

meer mogelijkheden voor ontplooiing krijgt.

Goes

Schoolzwemmen vinden wij belangrijk en blijven wij financieren.

Groningen

Een aparte vermelding verdient onze relatie met Duitsland. Op

economisch, cultureel en sportief vlak. Deze relatie willen we versterken

en verdiepen.

Hengelo

Inwoners van Hengelo zijn in grote mate zelf verantwoordelijk voor hun

eigen sportgedrag, wel zien we een rol om sport en bewegen te

stimuleren bij alle inwoners, jong en oud.

Rotterdam

Wij starten een haalbaarheidsonderzoek naar de verzelfstandiging van

drie gemeentelijke onderdelen: de uitvoerende taken van Stadsbeheer,

de taken rondom sport, en natuur- en milieueducatie.

Komende periode wordt een Rotterdams bid voor de Jeugd Olympische

Spelen van 2022 voorbereid.

Schiedam

Het beleid zoals vastgelegd in de nota ‘Een leven lang sporten en

bewegen’ en waaraan inmiddels uitvoering wordt gegeven, wordt

voortgezet en toekomstbestendig gemaakt.

Pagina 48 van 49

BIJLAGE 3 – SAMENSTELLING COALITIES & PORTEFEUILLEHOUDER SPORT

Aa en Hunze GL Gemeentebelangen/GL/CDA

Almelo CDA CDA/D66/SP/PvdA

Almere D66 D66/PvdA/VVD/LA/CDA

Amersfoort VVD D66/VVD/PvdA/CU

Amsterdam VVD D66/GL/VVD

Apeldoorn CDA D66/CDA/CU/PvdA/GL

Arnhem SP SP/GL/D66/CDA

Assen PvdA PvdA/D66/CU/PLOP

Bergen op Zoom GBWP GBWP/LiLi/VVD/D66

Borger-Odoorn CDA Gemeentebelangen/CDA/D66

Breda Breda97 SP/CDA/PvdA/GL/Breda97

Coevorden PvdA BBC2014/CDA/PvdA

De Bilt CDA D66/VVD/CDA/GL

De Wolden Gemeentebelangen Gemeentebelangen/VVD

Delft PvdA D66/STIP/GL/PvdA/VVD

Den Haag PvdA D66/HSP/PvdA/VVD/CDA

Deventer Gemeentebelang Gemeentebelang/PvdA/D66/CDA

Doetinchem CDA CDA/VVD/D66/GL/SGP/CU

Dordrecht Beter voor Dordt BvD/CDA/VVD/SGP/CU

Ede D66 CDA/CU/GB/D66/PvdA

Eemsmond GBE GBE/SP/CDA/CU

Eindhoven SP PvdA/D66/SP/GL

Emmen PvdA Wakker Emmen/PvdA/CDA

Enkhuizen SP SP/CDA/NE/CU/SGP

Enschede CU D66/BBE/CDA/VVD/CU

Goes CDA CDA/SGP/CU/VVD

Gorinchem CU SP/VVD/D66/CU/SGP/GL

Groningen D66 D66/PvdA/GL/VVD

Haarlem CDA D66/PvdA/GL/CDA

Haarlemmermeer VVD VVD/HAP/D66/PvdA

Heerlen VVD/D66 SP/OPH/PvdA/D66/VVD

Helmond CDA SP/VVD/CDA/GL/Helmond Actief

Hengelo D66 SP/CDA/D66/PvdA

Hillegom CDA BBH/VVD/D66/CDA

Hoogeveen Gemeentebelangen CDA/Gemeentebelangen/CU

Hoogezand Sappemeer PvdA SP/PvdA/GL/CU/CDA

Leiden D66 D66/SP/VVD/PvdA

Lelystad SP VVD/InwonersPartij/PvdA/SP/CU

Lingewaard lingewaard.NU VVD/Lokaal Belang/CDA/lingewaard.NU

Lisse Nieuw Lisse D66/SGP/CU/Nieuw Lisse

Maastricht Seniorenpartij Seniorenpartij/D66/SP/GL/VVD

Meppel PvdA VVD/PvdA/CDA/CU

Midden-Drenthe CDA PvdA/CDA/CU/GL

Pagina 49 van 49

Nijmegen SP SP/GL/PvdA/DNF

Noordenveld CDA/CU/Gemeentebelangen* Gemeentebelangen/PvdA/CDA/CU

Noordoostpolder Politieke Unie CDA/CU/SGP/PU/VVD

Noordwijk Puur Noordwijk D66/PvdA/GL/LSN/Puur Noordwijk

Noordwijkerhout VVD VVD/CDA/D66

Oldenzaal WG WG/CDA/GL

Pijnacker-Nootdorp VVD CDA/VVD/D66/Gemeentebelangen

Roosendaal Roosendaalse Lijst Roosendaalse Lijst/CDA/SP/VVD

Rotterdam D66 LR/D66/CDA

Schiedam VVD D66/PvdA/SP/VVD/CDA

Sittard-Geleen PvdA CDA/GOB/PvdA/D66/VVD

Teylingen VVD VVD/D66/CDA

Tilburg SP D66/CDA/SP/GL

Tynaarlo PvdA VVD/D66/PvdA/CDA

Utrecht SP D66/GL/VVD/SP

Veghel HVV CDA/HVV/VVD

Venlo Venlokaal VVD/CDA/PvdA/Venlokaal

Venray CDA CDA/D66/SV

Westerveld CDA CDA/PvdA/VVD

Woerden Sterk Woerden

D66/Progressief Woerden/VVD/CU/SGP/Sterk

Woerden

Zaanstad PvdA D66/PvdA/VVD/CDA/CU/ZOG

Zoetermeer Lijst Hilbrand Nawijn D66/Lijst Hilbrand Nawijn/VVD/PvdA

Zwolle VVD CU/PvdA/D66/VVD

Gemeenten in beweging

Documents

Transcript of Gemeenten in beweging