Gemeentelijke samenwerking & public governance
description
Transcript of Gemeentelijke samenwerking & public governance
Gemeentelijke samenwerking & Public Governance
Dr. J. Horn
13-04-2023 2
Grootste systeemwijziging sedert 1848
De omvang en complexiteit van het gemeentelijk takenpakket wordt steeds groter
Het budget wordt in relatie daarmee kleiner, De ‘vraag’ naar diensten van de gemeenten neemt niet af.
Integendeel Het Rijk bemoeit zich met (te) veel zaken: ‘decentraliseren met
behoud van controle’.
13-04-2023 3
Verschraling
Veel gemeenten worden gedwongen om de bestaande taken goedkoper uit voeren. Minder goed, minder vaak of met minder mensen. Dat leidt uiteindelijk tot een verschraling van de dienstverlening, met als gevolg toenemende onvrede en kritiek op de lokale overheid.
13-04-2023 4
Impact op het schaalniveau …
Wettelijke eisen aan uitvoering nemen toe en vereisen meer deskundigheid
Ontwikkeling rond samenhang in frontoffice-ontwikkeling en IT ondersteuning, compliceert sterk
Veel beleidsontwikkeling steeds meer in samenhang, op groter schaalniveau
Decentralisatie brengt complexe vraagstukken met ongekend grote risico’s
Veel meer programma’s vragen projectmatige inbreng van marktpartijen en derden. Aansturing en regie worden complexer
Druk op de uitvoeringskosten
13-04-2023 5
Schaalgrootte
De toegenomen complexiteit vergt een ander schaalniveau dan nu
Taken zullen niet meer op één niveau, maar op verschillende georganiseerd worden; taken moeten verschillend georganiseerd worden op het optimale schaalniveau voor kwaliteit en efficiency en nabijheid voor de burger
Kleine gemeenten zullen in toenemende mate onder druk komen te staan omdat er onvoldoende ervaring is in specialisme vragende projecten om deze vraagstukken zelf op te pakken
Voor een zeer groot deel van het lokale takenpakket zal in 2020 een organisatie met de diversiteit en specialisatie nodig zijn die je ‘op een niveau van 70.000 inwoners aantreft waar dat begin deze eeuw nog op 40.000 lag’
De uitdaging om taken die op een veel kleiner schaalniveau het best kunnen worden uitgevoerd, dicht bij de burger, én de democratische nabijheid, vragen extra aandacht
13-04-2023 6
Samenwerking is niet altijd positief
Weliswaar hebben veel gemeenten ervaring met samenwerkingsverbanden, maar deze ervaringen zijn niet altijd positief;• verlies aan politieke invloed, • gebrekkig toezicht, • kosten zijn vaak hoger dan verwacht• Kwaliteit is niet altijd gegarandeerd
13-04-2023 7
De uitdaging
Het gaat er om die (regionale) schaal te kiezen waar mee zowel aan de noodzaak om complexe vraagstukken samen met anderen op te pakken, als aan de behoefte van een bestuur dicht bij de burger, kan worden voldaan.
Sommige vraagstukken vragen wellicht een hogere schaal, maar er kunnen wellicht ook taken naar wijken en buurten worden “gedelegeerd”.
Opschalen en downsizen. Voor dat laatste is (nog) te weinig aandacht.
13-04-2023 8
Iedere taak zijn schaalniveau; iedere schaal zijn autonomie
Gemeente ‘zelf’
Burgercontact enLeefbaarheid
Max 25.000
• Kleinschalige plannen• Balies burgers en bedrijven• Klachten• Leefbaarheid kernen• Welzijn• Sport• Onderwijs Accommodaties
Ism Buurgemeente
Bedrijfsvoering, uitvoering, ope-rationeel beleid
Max 50.000
• Operationeel beleid economie en ruimte• Ingenieursbureau• Sociale dienst/ WMO• Financiën• HRM• Facilitair
Subregionaal
Beleid, complexe uitvoering, ‘kaders bedrijfsvoering
Rond 100.000
• Arbeidsmarktbeleid• Woningmarktbeleid• Transitie AWBZ• Transitie WWnV• Netwerken ondernemers• SSC ICT en processen• Inkoop• Juridische control• Externe relaties
Regionaal
Complexiteit,Positionering,lobby
300.000 – 500.000
• Ruimtelijke-economisch• Vervoer/ verkeer• Veiligheid• Jeugdzorg• RUD• Afval• Belastingen• Inkoop• Waterbeheersing• Lobby-netwerken
Autonomie (geborgd)Efficiency (geborgd)
13-04-2023 9
Samenwerkingsdoelen
Beter schaalniveau voor beleidsontwikkeling Beter schaalniveau voor aantrekken nodige disciplines in
complexere uitvoering Beter schaalniveau voor netwerken met externe partners op
arbeidsmarkt, woningmarkt, economische ontwikkeling Beter schaalniveau als gesprekspartner provincie en andere
netwerken Beter schaalniveau om bedrijfsvoering te organiseren Voldoende politiek bestuurlijke legitimering
13-04-2023 10
Organiseren naar boven en naar beneden
Provinciaal niveau
Boven regionaal
Regionaal niveau
Subregio-naal
niveau
Lokaal niveau
Kernen/wijken
Eigen leefomgeving
Eenvoudige lokale taken/eerste lijn uitvoering
1000 – 2500 inwoners
Tot 45/50.000 maximaal
80.000/ 100.000
300.000- 500.000Maximaal 5 gemeenten
1 miljoen/samenwerking meerdere regio’s
Beleid/ 2e lijn uitvoering
Beleid/ 2e lijn uitvoering/ beleid bedrijfsvoering
Regionaal beleid/ Economie/ lobby/ruimte
13-04-2023 11
Inwoner aantal is niet altijd leidend
Ga uit van de taken. Voor ieder type taak zou een optimaal schaalniveau bepaald
kunnen worden op basis van o de ambities, o mogelijkheden, o kansen, o bedreigingen en wenselijkheden van gemeenteno kwaliteit, efficiëntie, effectiviteit
Samenwerken niet simpelweg omdat het moet, maar doelgericht.
13-04-2023 12
De strategische vraag gaat vooraf
Bewoners
Het gebied
De kansenDe opgaven
Het unieke
13-04-2023 13
Uit gaan van eigen kracht
Wat wil ik zelf
Wat moet ik
..
.
.
Bestaande samenwerkin
g
13-04-2023 14
Relevante vragen
Is nieuwe samenwerking noodzakelijk of nuttig? Kan het de eigen gemeente sterker maken?
Hoe en met wie zouden nieuwe effectieve samenwerkingsarrangementen gevormd kunnen worden?
Hoe effectief zijn bestaande samenwerkingsarrangementen? Is de huidige organisatie toegerust op het besturen van de actuele
en toekomstige samenwerkingsarrangementen? Is er sprake van een goede democratisch gelegitimeerde
controle?
13-04-2023 15
Analyse
Bepaal ambities, maar ook mogelijkheden, kansen, bedreigingen en wenselijkheden;
Stel vast waar de belangrijkste uitdagingen voor de gemeente liggen.
Analyseer waar de kansen voor het overdragen van taken en bevoegdheden aan partners, burgers of andere overheden liggen
Ga na welke taken je ‘dichtbij wilt houden’ en welke kan je delen met of uitbesteden aan derden?
Maak een portfolio analyse van de bestaande samenwerkingen.
Maak daarbij onderscheid in samenwerkingsvormen die te maken hebben met de bedrijfsvoering en samenwerkingsverbanden die verplicht zijn en samenwerkingsverbanden die overeenkomen met de eigen prioriteiten
13-04-2023 16
Samenwerking op bedrijfsvoering
Planning en Control (concerncontrol) Interne controle (IC) Bestuurlijk / Juridische advisering Communicatie P&O Vastgoed, huisvesting en Services Informatisering (DIV en ICT) Financiële en administratieve ondersteuning Treasury Verzekeringen Inkoop Administratieve organisatie
13-04-2023 17
Samenwerking vanuit eigen positie
De eigen gemeent
e
Kwaliteit organisati
e
Bestuurs-kracht
Grote transities
Complexe opgaven
Ruimtelijk econo-misch beleid
Sociale en
culturele orientatie
13-04-2023 18
Toetsingskader samenwerking
Doelgerichtheid/ doelmatigheid
Participatie
Legitimiteit
Verantwoording
Kosten
Schaal
13-04-2023 19
Welke organisatievorm
Er bestaan vele verschillende samenwerkingsvormen, van vrijblijvende samenwerking zonder veel wederzijdse verplichtingen, tot een volledig samengaan of fusie waarin de eigen zelfstandigheid grotendeels wordt opgegeven.
Samenwerken kan gezien worden als een beweging, waarin continu een afweging moet worden gemaakt tussen effectiviteit, efficiëntie en autonomie.
13-04-2023 20
13-04-2023 21
Ambitie versus samenwerking
13-04-2023 22
Onze aanpak
Elke gemeente afzonderlijk zal een aantal stappen moeten doorlopen om antwoord te kunnen geven op de vraag naar de verdere toekomst.
Processtap 1 Missie en strategie bepalen.
Processtap 2 Keuzen maken. Positie bepalen
Processtap 3 Ontwikkelen toekomstscenario
Processtap 4 Bepalen ambitieniveau en samenwerkings- behoefte.
Processtap 5 Eigen organisatie op orde
Processtap 6 Inrichten organisatie en samenwerking
13-04-2023 23
Onze dienstverlening
Socratisch onderzoek naar nut en noodzaak van, en visie op samenwerking
Bestuurskundig onderzoek naar de effectiviteit van samenwerkingsarrangementen
Portfolioanalyse van de bestaande samenwerking. Het vlot trekken, verbeteren en op-/inrichten van
samenwerkingsarrangementen Adviseren over versterking n verbetering van de eigen
staande organisatie in samenwerkingsrelaties Juridische vormgeving van bestaande en nieuwe
samenwerkingsrelaties
13-04-2023 24
Onze mensen
Dr. Jo Horn - Lead Associate Directie, management- en advieservaring bij gemeenten, provincies, en rijksoverheid. O.m. gemeentesecretaris in Leiden, Moerdijk en Veghel. Betrokken bij samenwerking West Brabant, As 50, fusie Stichtse Vecht. Gemeenteraadslid Amsterdam en Lid Tweede Kamer.
Dick de Cloe AssociateJarenlang Tweede Kamerlid. Voorzitter vaste Kamercommissie Binnenlandse Zaken. Waarnemend burgemeester in onder meer Bergen op Zoom, Schoonhoven, Maasdriel.
Drs. M.R.G.P. (Marco) Mud - Directeur AT Osborne B&O Management en advieservaring bij gemeenten, provincies en rijksdiensten. Provincie Noord-Brabant, gemeenten Zaltbommel, Ermelo. Procesmanager Betuweroute exploitatiemaatschappij voor ProRail, Havenbedrijven Rotterdam, Amsterdam
13-04-2023 25
Onze mensen
Drs. Barend van Kouterik - Associate Meer dan 30 jaar ervaring in organisatieadvies, controllerfuncties, HRM, interim management in o.a. gemeenten, rijksoverheid, gezondheidszorg en on
Mr. Gerrit van Hofwegen – AssociateWas onder andere gemeentesecretaris Leiderdorp, Bergen op zoom, Roosendaal en Wageningen. Heeft bovendien ruime ervaring als bestuurder in de jeugdzorg.
Geert Oosterloo MSc MMO – AssociateWas onder andere gemeentesecretaris Zaanstad, Maarssen, Secretaris Directeur Waterschap Aa en Maas.
13-04-2023 26
Contact
Marco Mud, Directeur AT Osborne Bestuur & Organisatie06 214 39 [email protected]
Jo Horn, Lead Associate AT Osborne Bestuur & Organisatie06 [email protected]