Gemeentelijk Klimaatbeleid als opportuniteitKnelpunten & kansen voor Begijnendijk

Dominique De Munck

1

Van ‘noodtoestand’ naar duurzame welvaart?

● Ja, we stevenen nog steeds af op een rampzalige 3° à 4° opwarming.● Nee, we zijn niet “gedoemd”● Media: “Goed nieuws is geen nieuws”● Technisch is het haalbaar, economisch is het interessant

(positieve baten/kosten)● 2015: kantelmoment in geschiedenis!

‘Yes we can’ besef bij alle wereldleiders (akkoord van Parijs)

Ja het kan, welvaart voor 9 miljard binnen de grenzen van de planeet! 2

Ecologisch optimisme - Tien lichtpunten

1. CO2-emissies stabiliseren voor het eerst wereldwijd ondanks een gemiddelde economische groei van 6,5 percent = megatrend

2. China sluit haar steenkoolcentrales en investeert zwaar in cleantech.

3. De doorbraak in het mondiale klimaatbeleid (Parijs 2015)

4. De doorbraak van de disinvestment-beweging (KBC, …)

5. Fossiele energiebedrijen boeren (snel) achteruit.

3

Ecologisch optimisme (2/2)

6. Hernieuwbare energie breekt het ene record na het andere.

7. De elektrificatie van het wagenpark komt op gang.

8. De peer-to-peereconomie doet zijn intrede.

9. De circulaire economie is het nieuwe Leitmotiv.

10. Zelfs stortplaatsen leveren nieuwe grondstoffen.

4

Exponentiële daling kosten zonnepanelen!

Elke keer de productie van PV verdubbelt, verminderen de kosten met 26%!

5

Leidt tot onstuitbare hernieuwbare energierevolutie

6

Sneller dan bijna alle voorspellingen

7

MAAR nog te traag voor een leefbaar klimaat

8

De duurzaamheidstransitie is dé uitdaging van de 21ste eeuw.● Niet-lineariteit van milieuproblemen!● Overschrijden van kritische drempelwaarden zeer gevaarlijk:● Hoe langer we wachten, hoe groter de risico’s op abrupte, onomkeerbare en voor

de mens desastreuze veranderingen● ‘Window of opportunity’ is aan het krimpen● Iédereen is betrokken partij: overheden, bedrijven én burgers.

“We zijn de eerste generatie die de gevolgen van de klimaatverandering ondervindt, en de laatste die er iets aan kan doen”Barack Obama

9

“The dumbest experiment in history”Elon Musk

“The people of the world are gambling for colossal stakes… the risks from a changing climate over the next hundred years and beyond are immense… (with) a strong possibility that the relationship between human and their environment will be so fundamentally changed that hundreds of millions of people, perhaps billions, would have to move”

Lord Stern

10

Waarop wachten we?

11

CO2 emissies Begijnendijk: -20% tegen 2020?

-20% is uitdagend gezien de uitbreiding van Begijnendijk, maar technisch/economisch perfect haalbaar!

Er zijn nu al gezinnen die een 0-uitstoot hebben volgens deze methodiek. 12

Huishoudens: elektriciteit & verwarming● Elektriciteit:

○ Kiezen voor groene elektriciteit○ Coöperant worden - http://www.rescoopv.be/ ○ Investeren in eigen zonnepanelen

brengt veel meer op dan spaarrekening!Begijnendijk heeft een enorme dakoppervlakte! Dankzij prijsdaling nu ook West en Oost oriëntatie positief rendement

● Verwarming:○ Energetische renovaties leveren € besparingen op○ 50% verwarmt nog met stookolie! -> Enorm potentieel warmtepomp

http://www.iedereenhernieuwbaar.be/

13

Mobiliteit: enorme besparingen & gezondheidswinst ligt voor het grijpen

€ 3000 ; 45km/u

€ 500-1300 € 15 000 + batterijverhuur € 80/maand

Explosie van Autodeel mogelijkheden, 2de wagen weg = besparing van € 1000+ 14

Hoe burgers mee krijgen? 4E Model

Beschrijving cfrTerra Reversa

15

4E model -> Klimaatplan Begijnendijk

● Gemeentelijke overheid moet vooral bewustzijn creëren en faciliteren● Mobiliteit: ambitieus fietsbeleid voeren

○ Veilige fietsinfrastructuur voorzien; 90% wegen zijn gemeentewegen!○ Fietscultuur mee versterken

● Wonen: ontzorgen van burger○ De burger via partners bijstaan in de energetische renovatie en investeringen

16

Probleem: er is géén noemenswaardig budget voorzien voor acties in klimaatplan...● Momenteel zou er maar iets van een €10 000 op jaarbasis voorzien zijn?● Hiermee kan je GEEN EFFECTIEF beleid voeren. Bvb. mobiliteit:

○ Begrote uitgaven voor fietsinfrastr. en -cultuur onvoldoende voor de nodige mobiliteitsshift○ De cel mobiliteit verdrinkt nu al in de projecten! Versterking nodig voor duurzaam mobiliteitsbeleid

● Tegelijk heeft de gemeenteraad ervoor gestemd om voor € 2 miljoen in voetbalinfrastructuur te investeren?Na reeds miljoenen investeringen in atletiekpiste, … ?

● Dit is geen “goede huisvader” politiek! (cfr. gewonnen Klimaatzaak NL, BE, VS)● We zijn in staat om beide doelstellingen te realiseren. Maar dan moet er

“budgettaire ademruimte” komen! Anders, klimaatplan = weggegooid geld.

17

Analyse financieel profiel Begijnendijk

● In 2014 hadden we, steeds per inwoner, 20% minder ontvangsten dan de gemiddelde woongemeente in Vlaanderen (252ste plaats)

● Als we naar “eigen belastingen” kijken, is dit zelf 40% minder!● In 2014 hadden we 7% minder exploitatie uitgaven (150ste plaats); qua

personeelsuitgaven staan we op positie 238. We zijn dus best zuinig

● In 2008-2013: 50% minder geïnvesteerd dan de gemiddelde woongemeente (282ste plaats)!

● Nu wordt er aanzienlijk geïnvesteerd. Inkomsten komen echter voor een groot deel uit verkoop gemeentegrond. Kosten dekken door uitbreiding van een plattelandsgemeente is maatschappelijk nefast (files, …)

18

Gemeentefinanciën onder druk

Federale tax-shift -> inkomsten nog lager de komende jaren

Vergrijzing van de bevolking -> lagere inkomsten

Meer bevoegdheden en diensten-> hogere uitgaven

Nu “goedkoopste” politiezone van Vlaanderen, aanzienlijk aandeel gemeentebudget, effectieve verkeershandhaving kost geld, uitgaven zullen stijgen (aanzienlijk)

Wat nu?19

Doel van politiek: gelukkige burgers?Eurostat overall life satisfaction 2013

20

UN World Happiness score 2015, EU

21

Goed aangewende belastingen bijdragen maken mensen gelukkig

Eurostat 2014- % bijdragen in functie van BNP

22

Private consumptieuitgaven versus….

Jaarlijks € 5 miljard méér aan nieuwe wagens tov het Nederlandse uitgavenpatroon

Vlaams budget fietsinfrastructuur:€ 100 miljoen

Uitgaven nieuwe personenwagens excl. btw

23

… publieke investeringen + onderhoud wegennet

% invest bnp* bnp BE

24

Investeren is het sleutelwoord, meer dan ooit

● Economische groei stokt, rente staat extreem laag

● Belgen spaarden € 27 miljard in 2015, voor een groot deel op spaarboekje...

● Netto financieel vermogen van Belgen: € 1250 miljard ; Schulden € 265 miljard

● Ter info: overheidsschuld: € 430 miljard● Netto mediaanvermogen incl. vastgoed:

€ 131 000/volwassene: 2de plaats wereldwijd! (ondanks ‘Bourgondische’ levensstijl)

● De meeste klimaatinvesteringen brengen geld op! 25

Conclusie analyse gemeentefinanciën, geluksonderzoek en economische context● Begijnendijk investeert minder in infrastructuur dan het Vlaamse gemiddelde, dat

al het laagste van Europa is!● ‘Slim’ besparen is hier en daar mogelijk, maar gaat niet volstaan● Kiezersbedrog als je zegt dat met het budget van Begijnendijk én ‘sport in eigen

gemeente’ én veilig verkeer én een klimaatbeleid kunt voeren● Gemeenteraad kan projecten goedkeuren, maar dan moet er budget voor zijn!● Inkomsten verhogen is onvermijdelijk. Maar deze gaan integraal terug naar de

burgers:○ Ondersteuning bij klimaatinvesteringen○ Betere (wandel & fiets) infrastructuur○ Hogere leefkwaliteit○ Leefbaar klimaat op lange termijn! 26

Hoe inkomsten verhogen & transitie naar rechtvaardige duurzaamheid versnellen?● Denemarken bewijst dat een groene tax-shift klimaatleiderschap oplevert én het

geluk van haar burgers niet in de weg staat, wel in tegendeel● Gemeenten hebben grondwettelijk zéér uitgebreide belastingsbevoegdheden, in

theorie is veel mogelijk● Begijnendijk: kleine gemeente, weinig juridische expertise, best niet te veel

experimenteren

27

Onroerende voorheffing -> meest rechtvaardige gemeentelijke ‘groene’ belasting

● Hoog kadastraal inkomen binnen één gemeente komt grosso modo overeen met○ Hoog materialenbeslag○ Hoog energiegebruik○ Groot beslag op openbare ruimte, géén ecosysteemdiensten nodig voor biodiversiteit!○ Grote verhardingsoppervlakte: hoge kosten riolering & zuivering, wordt nu niet pro rata voor betaald○ In regel een kapitaalkrachtigere eigenaar

● Onroerende voorheffing wordt op dit KI berekend● Een te lage onroerende voorheffing moedigt ruimtebeslag aan en leidt tot een

onderbenutting woningpark● Vlaanderen zal energetische renovaties belonen door kortingen tot 100% op de

onroerende voorheffing! Hoe hoger de onroerende voorheffing, hoe sterker deze groene hefboom!

28

● Begijnendijk, nieuw passiefhuis, 4 slaapkamers + tuin = € 660/jaar● Jette, appartement 65m², 1 slaapkamer: € 950/jaar

Aanslagvoet onroerende voorheffing

Begijnendijk = 1200, 236ste plaats

29

Opcentiemen - variatie van 800 tot 2250

30

Waarom lage onroerende voorheffing in een woongemeente problematisch is1. Plattelandsgemeente heeft door spreiding bewoning veel hogere kosten per

inwoner dan een stad: wegen, voetpaden, rioleringen, ….2. Het kadastraal inkomen is al laag, met een laag opcentiemen tarief verlaag je de

inkomsten nog!3. Plattelandsgemeente heeft rijkere inwoners4. Willen we de leefkwaliteit in Vlaanderen behouden, dan dient uitbreiding in een

(rand)stedelijke omgeving te gebeuren! Nu ontmoedig je dit net fiscaal

‘The problem with land is that they stopped making it some time ago’

31

Verhoging opcentiemen, wie doet beter?● Essentiële voordelen:

○ Snel uitvoerbaar( fusie kan jaren duren)○ Géén administratieve kosten○ Garantie op berekenbare inkomsten

● Toekomstige eigenaars: gezinnen bieden op een huis/bouwground naargelang hun aflossingscapaciteit. Als we de opcentiemen verhogen, krijgt de gemeente (= de gemeenschap) meer inkomsten en de banken minder! (~ woonbonus fiasco)

● Bestaande eigenaars: door de extreem lage rente is de hypotheekkost sowieso met vaak +€ 1000/jaar verlaagd -> Extra consumptieuitgaven of klimaatinvesteringen?

● Verhoging moedigt mensen aan om het maximum uit hun ruimtebeslag te halen, door bvb. zonnepanelen te plaatsen

● ‘Woonpremie’ voor overlevingspensioenen en zeer lage inkomens kan voorzien worden in combinatie met middelentoets 32

Intergenerationele solidariteit ofhete aardappel doorschuiven?

● Verhogen we de gemeentelijke inkomsten nu niet, dan komen de kosten onherroepelijk méér bij de jongeren terecht:

○ zwakkere financiële positie van de gemeente○ gebrekkige wegeninfrastructuur, verkeersonveiligheid○ gevaarlijke achterstand op pad naar CO2-neutraliteit

● Jongeren zijn in België sowieso al zwaar benadeeld cfr., “Het grote pensioenbedrog. Hoe uw pensioen op drijfzand is gebouwd.”

Hoe snelle we ingrijpen hoe beter. De aardappel koelt niet af, maar warmt steeds meer op...

33

Samengevat: extra inkomsten voor sociaal rechtvaardig klimaatbeleid, levert rist voordelen op:

● Community building! Mensen samenbrengen rond een uitdaging

● Stimulering lokale tewerkstelling & economie● Minder verkeersstress en files● Lagere energie-uitgaven ; hoger comfort● Gezonde lucht● Stilte● Veilig & comfortabel fietsen = even fit als uw 10

jaar jongere evenknie● Vermijden van klimaatchaos

34

Volgende stappen?

“Ik geloof in de kracht van mensen om samen een verandering op gang te brengen en om gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen. Als we samen iets echt willen, staat er geen limiet op onze daadkracht”. VN milieuchef Erik Solheim

● Gemeenteraadscommissie om uitdagingen te bespreken● Een meerderheid/oppositie overstijgend voorstel = ideaal● Zaterdag 29 oktober: Fietsbeleid in Bonheiden (uitnodiging volgt)

○ 8u Begijnendijk, Gemeentehuis - Start fietstocht - mogelijkheid tot uittesten van Stromer ST1○ 9u-10u30 Gemeentehuis Bonheiden: burgemeester licht toe + uittesten fietsstraten

“No challenge facing humanity is broader in scope and importance than achieving a sustainable future. Every dimension of our lives is affected, and every discipline and sector of society must be involved in meeting the challenge” 35