Gemeente almere Verkenning mobiliteitsvisie · 2020. 9. 7. · Mobiliteits(beleid) faciliteert de...

42
Gemeente almere Verkenning mobiliteitsvisie Op weg naar een nieuwe mobiliteitsvisie 2030 Februari 2019 Verkenning mobiliteitsvisie Op weg naar een nieuwe visie op mobiliteit 2030 Februari 2019

Transcript of Gemeente almere Verkenning mobiliteitsvisie · 2020. 9. 7. · Mobiliteits(beleid) faciliteert de...

  • Gemeente almere

    Verkenning mobiliteitsvisie

    Op weg naar een nieuwe mobiliteitsvisie 2030

    Februari 2019

    Verkenning mobiliteitsvisie Op weg naar een nieuwe visie op mobiliteit 2030

    Februari 2019

  • 2Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Colofon

    Amsterdam, februari 2019. Dit document is opgesteld door APPM Management

    Consultants, Goudappel Coffeng en Rebel Group in opdracht van de gemeente

    Almere. Voor vragen of contact: [email protected]

    Foto’s in deze verkenning:

    Tenzij anders vermeld, zijn foto’s in deze verkenning afkomstig van ‘Unsplash.com’,

    gemeente Almere of eigen archieven van bovengenoemde bureaus.

    mailto:[email protected]

  • Inhoudsopgave

    1 Inleiding blz. 4

    1.1 Op weg naar een nieuwe mobiliteitsvisie

    1.2 leeswijzer

    2 Foto van Almere blz. 10

    2.1 Bevolking en economie

    2.2 Ruimtelijke structuur

    2.3 Mobiliteit

    2.4 Organisatie en financiering

    2.5. Uitkomsten gesprek met de stad

    3 Trends en ontwikkelingen blz. 22

    3.1 Algemene trends en ontwikkelingen

    3.2 Trends en ontwikkelingen voor mobiliteit

    4 Opgaven en kansen voor Almeerse mobiliteit blz. 31

    4.1 Richting een mobiliteitsvisie

    4.2 Opgaven en kansen Almeerse mobiliteit

    Bijlagen (aparte documenten)

    1. Uitkomsten enquête

    2. Uitkomsten stadsgesprekken

    3. Uitkomsten serious game

    4. Verkenning in cijfers

    5. Deelverkenning bekostiging mobiliteit

    3Verkenning mobiliteitsvisie Almere

  • 1.1. Op weg naar een nieuwe mobiliteitsvisie

    Almere een stad in beweging

    Almere is sterk in beweging; een stad van 40 jaar oud met veranderende behoeftes en

    vraagstukken. Onze stad blijft de komende decennia hard groeien van 200.000 naar 300.000

    inwoners, omdat er een dringende behoefte is aan veel meer woningen; niet alleen in Almere

    maar in de hele Randstad. Onze ligging en goede bereikbaarheid kan er ook aan bijdragen dat

    er meer werkgelegenheid naar onze stad komt. Almere verandert niet alleen in omvang, ook in

    samenstelling van de bevolking. In Almere gaat meer gebouwd worden in de bestaande delen

    van de stad. Bovendien maakt Almere onderdeel uit van de zich sterk ontwikkelende

    Metropoolregio Amsterdam. Veel Almeerders reizen dagelijks vanuit de verschillende

    stadsdelen naar werk, school of studie, veelal buiten Almere. Ook de mobiliteit zelf verandert

    naar nieuwe vormen van mobiliteit zoals deelmobiliteit, smart mobility en schone mobiliteit. Tot

    slot veroorzaakt mobiliteit ook milieueffecten op gebied van geluid en luchtkwaliteit.

    De stevige groei, de reispatronen van inwoners binnen en naar buiten Almere, wijzigingen in

    mobiliteit zelf en de milieueffecten, leiden de komende jaren tot nieuwe vragen en opgaven.

    Grote vragen waar we gezamenlijk voor staan:

    1. Inleiding

    Hoe zorgen we met elkaar voor een mobiliteitssysteem dat aantrekkelijk en toegankelijk

    is voor iedereen en dat past bij de gezonde groei van de stad?

    Hoe zorgen we ervoor dat dit systeem gezonder, zuiniger en veiliger is, een mobiliteits-

    systeem voor de reis van vandaag en de wereld van morgen?

    4Verkenning mobiliteitsvisie Almere

  • 5Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Grote maatschappelijke opgaven

    Ook in de toekomst willen we op een prettige manier kunnen samenleven. Hiervoor

    moeten we de manier waarop we leven drastisch verduurzamen. Anders kijken naar

    mobiliteit, goed voor één derde van de totale energieconsumptie, speelt een belangrijke

    rol in deze opgave. Het zoeken naar oplossingen vindt plaats in een omgeving en

    maatschappij die als gevolg van technologische ontwikkelingen en verregaande

    digitalisering snel verandert. Dit brengt kansen met zich mee voor innovatieve

    oplossingen en zeker ook uitdagingen. Hoe zorgen we dat technologie geen doel op zich

    is, maar een middel om onze opgaven aan te pakken?

    Binnen welk kader

    Mobiliteit is geen op zichzelf staand doel: het verhoudt zich tot andere opgaven uit het

    Coalitieakkoord en is een uitwerking van de Omgevingsvisie uit 2017. Mobiliteits(beleid)

    faciliteert de ruimtelijke en sociaal- economische groei en ontwikkelingen in de stad. Denk

    aan de woningbouwopgaven, verstedelijking, diversere stad worden in opbouw (ruimtelijk,

    sociaal en economisch) duurzaamheidsagenda, aantrekkelijk vestigingsklimaat en het

    insluiten van alle groepen in de stad (inclusiviteit).

    Met name de thema’s verstedelijking en verdichting, en ook economie en

    werkgelegenheid zijn bepalend voor de keuzes die op mobiliteitsgebied gemaakt worden.

    Hiervoor moet door de gemeente een duidelijk antwoord worden geformuleerd op de

    vraag: wat voor stad wil je zijn? En op wat voor economie wil je inzetten? De Almere

    Principles zijn hierin nog steeds onze leidraad:

    1. Koester diversiteit

    2. Verbind plaats en context

    3. Combineer stad en natuur

    4. Anticipeer op verandering

    5. Blijf innoveren

    6. Ontwerp gezonde systemen

    7. Mensen maken de stad

    Toekomstvisie voor mobiliteit

    De politiek en gemeenteraad in de gemeente zien dat er wat moet

    gebeuren en heeft een duidelijk signaal afgegeven. Bij het

    vaststellen van de Omgevingsvisie Almere op 7 december 2017

    heeft bijna de voltallige gemeenteraad de volgende motie

    aangenomen:

    Motie GroenLinks, ChristenUnie, PvdA, D66 en Leefbaar Almere:

    Toekomstvisie mobiliteit (RG-293)

    Roept het college op:

    Om de effecten van de veranderende mobiliteit nader in beeld te

    brengen als uitwerking van de omgevingsvisie en een toekomstvisie

    op mobiliteit te ontwikkelen, waarin in elk geval de volgende

    aspecten naar voren komen:

    a) de invloed van andere veranderende vervoersmiddelen op de

    inrichting van de ruimte;

    b) de kansen die veranderingen in de mobiliteit voor een duurzame

    en gezonde ruimtelijke inrichting van de stad biedt;

    c) de mogelijkheden om het gebruik van soorten vervoermiddelen te

    stimuleren die vanuit duurzaamheidsoogpunt gewenst zijn;

    en de resultaten van die verkenning in de toekomstvisie te delen

    met de raad.

  • 6Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Deze verkenning is de eerste stap om de opdracht uit de motie en het coalitieakkoord uit

    te voeren en de opmaat naar een nieuwe visie op duurzame mobiliteit in Almere tot 2030.

    Hiermee brengen we in kaart waar we - gezien de maatschappelijke en technologische

    trends en de ontwikkelingen in Almere - als stad tot en met 2030 op in moeten spelen om

    duurzaam, gezond en inclusief te blijven groeien voor al onze inwoners die hier willen

    wonen en werken. Het vormt daarmee een stevige basis om invulling te geven aan het

    antwoord op de vraag welke stad en economie Almere wil zijn.

    Samen maken we de visie

    Goede plannen maak je niet door binnen de gemeentehuismuren te blijven. De

    verkenning voor de mobiliteitsvisie is daarom niet alleen met experts uitgevoerd.

    Integendeel: voor deze verkenning zijn we in gesprek gegaan met de stad en onze

    partners. Via een stadsbrede enquête, stadsgesprekken en serious games met

    doelgroepen hebben is de verkenning completer gemaakt en is er richting gegeven. Het

    is de opmaat naar een gedragen mobiliteitsvisie.

    In het coalitieakkoord “Liefde voor Almere 2018-2021” staat

    hierover het volgende opgenomen:

    “Almere groeit nog steeds. Dit betekent ook aandacht voor de

    infrastructuur, zowel in onze stad als de verbinding met de regio, op

    korte termijn, maar zeker ook op de lange termijn. Om de kwaliteit

    van de infrastructuur in de stad te behouden vinden wij het

    noodzakelijk dat beheer en onderhoud op tijd en planmatig

    gebeuren. Communicatie over mogelijke gevolgen door afsluitingen

    en omleidingen en over de duur hiervan moet goed zijn.

    Doorstroming van verkeer en de veiligheid van fietspaden en

    kruisingen in Almere Poort hebben onze specifieke aandacht.

    De regionale bereikbaarheid blijft een punt van aandacht. We gaan

    actief lobbyen voor uitbreiding en verbetering van regionale

    openbaar vervoerverbindingen, zoals een IJmeerverbinding, een

    nachttrein, een lightrail langs de A27 naar Utrecht en een

    intercityverbinding naar Utrecht over het bestaande tracé. De

    knelpunten voor doorstroming op de A27 nemen de komende jaren

    toe. We gaan bepleiten om een verbetering van de doorstroming op

    de A27 op te nemen op de MIRT-agenda.

    Mobiliteit is aan verandering onderhevig; daarom wordt komend jaar

    een visie voorbereid op mobiliteit. Onderdeel hiervan is duurzame

    mobiliteit waarbij wordt gekeken naar een meer elektrisch

    wagenpark (ook van de gemeente zelf), laadpalen en alternatieven

    voor parkeren. Het college is zich bewust van de langlopende

    discussie rondom parkeertarieven en komt vóór 2020 met een

    parkeervisie.”

  • 7Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    1.2 Leeswijzer

    Deze rapportage is als volgt opgebouwd:

    • In het volgende hoofdstuk laten we ‘de foto van Almere’ zien in haar omgeving: hoe

    staat Almere er in 2019 voor in ruimtelijke structuur, economie, bevolking en wat is

    daarvan de weerslag op de mobiliteit.

    • Hoofdstuk 3 gaat over trends en ontwikkelingen zoals die (inter)nationaal spelen in

    maatschappij en techonologie.

    • Uit de confrontatie van de foto voor Almere, de trends en ontwikkelingen en de

    doelen die Almere nastreeft, komt een aantal kansen en opgaven voort waar we met

    de mobiliteitsvisie op willen inspelen. In deze verkenning geven we voor elk van

    deze aspecten ook richting voor de verdere uitwerking van de mobiliteitsvisie.

    Hierover gaat hoofdstuk 4.

  • 2. Foto van Almere

  • 9Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de huidige situatie van Almere,

    inclusief een doorkijk naar de toekomst, op de thema’s bevolking, economie,

    ruimte, mobiliteit en financiering. Ook is een samenvatting opgenomen van het

    gesprek met de stad, dat via een enquête, stadsbrede gesprekken en via

    serious games is uitgevoerd. De resultaten daarvan komen ook in de rest van

    het hoofdstuk terug.

    2.1. Bevolking en economie

    Sterke bevolkingsgroei, jonge bevolking

    Almere is een snel groeiende stad. Met name door woningbouw in Almere

    Poort en Hout blijft de bevolking in de komende jaren nog flink groeien.

    Almere kenmerkt zich in vergelijking met steden van dezelfde omvang door iets

    meer jonge mensen, meer gezinnen en duidelijk minder ouderen. Het aantal

    ouderen, paren zonder kind en alleenstaanden zal de komende jaren wel gaan

    toenemen. Almere krijgt langzaam ook steeds meer studenten. Deze

    demografische verandering zorgt voor een vraag naar een ander type

    woningen: meer eenpersoonswoningen, die voor meer stedelijkheid kunnen

    zorgen. Almere heeft relatief veel middeninkomens en mensen die middelbaar

    zijn opgeleid en kent een steeds diversere bevolkingssamenstelling naar

    achtergrond. Nu al herbergt Almere zo’n 160 verschillende nationaliteiten.

    Tevredenheid relatief hoog

    De inwoners van Almere zijn tevreden over hun buurt (gemiddelde score van

    7,1)1. Ruim 9 op de 10 inwoners van Almere vindt de eigen buurt prettig om te

    wonen. Er zijn wel inwoners die vinden dat hun buurt in het afgelopen jaar

    achteruit is gegaan dan vooruit. Met name Almere Hout en Almere Buiten

    worden hoog gewaardeerd door bewoners. Inwoners van Almere ervaren

    minder overlast op het gebied van verkeer en sociale aspecten dan gemiddeld

    in 100.000+ gemeenten. Tegelijkertijd vindt men dat hard rijden in de

    woonomgeving als eerste moet worden aangepakt.

    2. Foto van Almere

    1 Veiligheidsmonitor-wijkpeiling, Almere 2017

  • 10Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Relatief weinig banen, veel pendel

    In Almere zijn relatief weinig banen in verhouding tot het aantal inwoners: 57%

    werkt buiten de gemeente. Dat is erg weinig voor een gemeente met de

    omvang van Almere. Tussen 2008 en 2016 is de werkgelegenheid fors

    afgenomen in Almere. Sinds 2018 trekt dat weer wat aan, maar doordat het

    aantal inwoners veel harder groeit, is hierdoor de woon-werkbalans nog verder

    verslechterd. Dat veroorzaakt hoge pendelstromen, met name in de richting van

    Amsterdam en Schiphol2, zie ook de figuur.

    In andere gemeenten forenzen vooral de hogere inkomensgroepen over

    langere afstanden, maar in Almere geldt dit ook voor veel middeninkomens.

    In de figuur is te zien dat Almeerders in vergelijking met gemeenten van

    dezelfde orde grootte een grotere gemiddelde woon-werkafstand afleggen.

    Middeninkomens en betaalbaarheid onder druk

    Het aandeel huishoudens met een middeninkomen is wat hoger dan gemiddeld

    in Nederland en het aantal lage en hoge inkomens wat lager. Door de

    automatisering en de ontwikkeling naar een kenniseconomie staan juist de

    lonen van de middenbanen onder druk: dit kan een bedreiging zijn voor Almere.

    De woningprijzen zijn laag in vergelijking met de rest van de Metropool Regio

    Amsterdam (hierna: MRA). Almere vormt daarmee een betaalbaar alternatief

    voor de overspannen markt in Amsterdam. Tegelijkertijd behoorde Almere in

    2018 tot de grootste stijgers van prijzen van koopwoningen.

    2 Een vijfde van het aantal banen van werknemers die in Almere wonen

    bevindt zich in Amsterdam. 4% van het aantal banen bevindt zich in de

    Haarlemmermeer (m.n. Schiphol).

    Bron: Economische verkenningen MRA 2017.

    Figuur: Pendelstromen in de Metropoolregio Amsterdam

    05

    101520253035

    Figuur: Gemiddelde woon-werkafstand in kilometers (CBS)

  • 11Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Bedrijvigheid: snelle groei, onderscheidend profiel van belang

    De economische groei van Almere hoorde in 2017 bij de snelst groeiende van

    Nederland. De grote dynamiek en aantrekkingskracht van de metropoolregio

    Amsterdam trekt Almere mee naar boven. Tegelijkertijd is het een uitdaging

    voor Almere om haar identiteit te versterken met een onderscheidend profiel.

    Momenteel sluit het aanbod van werklocaties niet aan op de vraag. Veel

    werkgelegenheid bevindt zich op formele werklocaties in Almere, als uitvloeisel

    van een geplande stad. Er is juist behoefte aan meer informele en gemengde

    milieus met een goed multimodale bereikbaarheid.

    Almere is jong: de voorzieningenstructuur is daarom minder sterk ontwikkeld,

    maar deze neemt wel toe in de vorm van de vestiging van (hoge)scholen.

    Kleine winkelcentra staan onder druk, omdat er een schaalvergroting plaats

    vindt van voorzieningen. Het winkelaanbod is momenteel breed, maar ketens

    domineren boven de aantrekkelijke kleinschalige winkels.

    2.2. Ruimte

    Ruim opgezette diverse stad

    Almere is een New Town. Een geplande, nieuwe stad met als meest bepalende

    ruimtelijke principe dat het stedelijk gebied is opgebouwd uit meerdere kernen

    met elk een eigen karakter die zijn gelegen in een stevig landschappelijk

    raamwerk. De grote structuren of lijnen van het groenblauwe raamwerk zijn

    robuust en geven de nodige stedenbouwkundige flexibiliteit. Het maakt Almere

    tot een stad van mogelijkheden. In eerste aanleg vooral een stad met veel

    laagbouw en lage dichtheden. Door deze ruime opzet zijn de afstanden relatief

    lang: dit werkt het autogebruik in de hand.

    De huidige stad kent steeds meer diversiteit door onderscheidende stedelijke

    en landelijke leefmilieus. In toenemende mate herbergt het landschappelijke

    raamwerk zelf ook functies. Deze toeristisch-recreatieve concentratiepunten

    activeren het landschap en vormen belangrijke bestemmingen. Het groen wordt

    steeds meer het domein voor bewoners, recreanten en natuurliefhebbers en

    dat vergt passende voorzieningen als aantrekkelijke, comfortabele en sociaal

    veilige routes.

    Vernieuwingsopgave is groot

    Er ligt een grote vernieuwingsopgave voor de openbare ruimte, infrastructuur

    en in de gebouwen van Almere. Veel wijken stammen uit de jaren ’70 en ’80 en

    zijn niet energiezuinig. De financiering hiervan is een groot vraagstuk. Met de

    woningbouwcorporaties zijn hier afspraken over te maken, maar particulieren

    zullen niet altijd genoeg financiële mogelijkheden hebben. Daarnaast heeft

    Almere te kampen met een forse bodemdaling: de verzakkingen leiden tot

    schade en zorgen voor grote kosten voor onderhoud en beheer. Voor de centra

    van Almere Haven en Buiten worden in 2019 gebiedsvisies voor stedelijke

    vernieuwing.

    Figuur: Polycentrische structuur (Omgevingsvisie 2017)

  • 12Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Grote financiële beheersopgave

    De opzet van Almere met een meerkernige opzet, gescheiden

    verkeerssystemen en veel groen en water biedt een aantrekkelijke, groene,

    stedelijke woonomgeving. Dat betekent ook een grote beheeropgave. Almere

    heeft veel openbare ruimte. In de afgelopen coalitieperiode is met een

    bestuursopdracht een financieel tekort op het beheer opgelost. Dit financiële

    tekort is onder andere ontstaan doordat we in het verleden bij de ontwikkeling

    van de stad onvoldoende rekening hebben gehouden met de

    beheerconsequenties van onze keuzes.

    In de bestuursopdracht is de beheerorganisatie gestroomlijnd en zijn

    kostenbesparende maatregelen bij het beheer van de openbare ruimte

    genomen. Dit heeft pijn gedaan in de stad. In het huidige coalitieakkoord is er

    extra incidenteel geld vrijgemaakt om achterstanden in het beheer van de

    openbare ruimte in te lopen (ontstaan doordat we in de jaren voor de

    bestuursopdracht te weinig geld hadden om het geambieerde beheerniveau

    waar te maken) en extra structureel geld om de kwaliteit van de openbare

    ruimte te verhogen. Hiermee zijn de besparingen uit de bestuursopdracht nog

    niet ongedaan gemaakt. Het college evalueert in 2020 de totale

    bestuursopdracht en haar effecten in de stad. Op basis van deze evaluatie legt

    het college een nieuwe beheervisie voor aan de raad.

    Veel gebiedsontwikkelingen op stapel

    Het stadshart in Almere Centrum ontwikkelt zich steeds meer tot een regionaal

    centrum. Rondom het station wordt gewerkt aan het stationskwartier en er komt

    grootschalige transformatie aan in dit gebied. In Almere Centrum vindt

    stedelijke verdichting plaats, onder andere rond het Weerwater in samenhang

    met de Floriadewijk. Daarnaast gaan de gebiedsontwikkelingen in de nieuwe

    kernen door: in Oosterwold, Nobelhorst en Almere Poort wordt het meest

    gebouwd. De gebiedsontwikkeling krijgt steeds meer een verschillende

    karakter. Was in het verleden de architectuur het belangrijkste verschil, maar

    waren de woningtype en dichtheid in elke kern erg vergelijkbaar, nu ontstaan er

    steeds grotere verschillen tussen de gebieden qua type woonmilieu (stedelijk

    en minder stedelijk) en wijze van ontwikkeling. Zo wordt in Oosterwold

    organische gebiedsontwikkeling toegepast in lage dichtheden. Dat betekent

    ook nadenken over hoe je omgaat met verkeersstructureren en parkeren in

    deze verschillende gebiedstypen. Wellicht is hier ook meer differentiatie in

    nodig in hoe infrastructuur wordt ingepast en wat een passend parkeerbeleid is.

    Figuur: Ontwikkelplannen Floriade

  • 13Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    2.3. Mobiliteit

    Auto belangrijkste vervoermiddel, relatief hoog aandeel OV

    De auto is in Almere het belangrijkste vervoermiddel ook op afstanden tot 7,5

    km (zie figuur). Driekwart van alle verplaatsingen langer dan 7,5 km wordt met

    de auto gemaakt. Voor verplaatsingen tot 7,5 km (42%) neemt de fiets ook een

    belangrijke plek in. Toch wordt in vergelijking met andere 100.000+ gemeenten

    relatief weinig gefietst in Almere. Bij verplaatsingen onder de 7,5 km is het

    aandeel openbaar vervoer juist weer het hoogst van alle 100.000+ gemeenten

    (9%) als gevolg van het uitstekende interne bussysteem.

    Gescheiden netwerken als kenmerkend systeem

    Almere kent een gescheiden netwerken voor fiets, bus en auto. Een deel van

    de autowegen, met name door de stadskernen, worden dreven genoemd. De

    kern van het basisontwerp is dat fiets- en busverbindingen zo direct mogelijk

    tussen stadsdelen zijn gelegd, terwijl de autoverbindingen juist om de wijken

    heen slingeren. Deze typisch Almeerse structuur heeft veel voordelen: het

    busvervoer is concurrerend, de fietsroutes zijn direct en vrij liggend en de

    bereikbaarheid per auto en de doorstroming op de dreven is goed. De structuur

    zorgt voor verkeersveiligheid; Almere is één van de meest verkeersveilige

    steden van Nederland. Tegelijkertijd zorgen de vele vrij liggende fietspaden

    regelmatig voor een sociaal onveilig gevoel met name tussen de kernen, dit

    komt ook in gesprekken met scholieren en studenten als belangrijk

    aandachtspunt naar voren.

    Het systeem van vrij liggende busbanen zorgt voor een hoog gebruik van de

    bus. De reizigers en inwoners in Almere zijn bijzonder tevreden over het

    openbaar vervoer per bus en landelijk gezien is Almere de stad met het meest

    hoogwaardige busvervoersysteem van Nederland: hoge frequenties en zeer

    hoge gemiddelde snelheid van 29,5 kilometer per uur (in Amsterdam is dat 13

    kilometer per uur). Ondanks de hoge kostendekkingsgraad, staan de middelen

    voor exploitatie onder druk als gevolg van landelijke bezuinigingen. Daarnaast

    is in 2016 het Bestuursakkoord Zero Emissie Regionaal Openbaar Vervoer per

    Bus getekend. Dit betekent dat in 2025 alle nieuw instromende regionale

    bussen emissievrij aan de uitlaat moeten zijn. De kosten voor beheer van de

    vrije busbanen zijn relatief hoog.

    Het fietsgebruik is in Almere lager dan in vergelijkbare steden: de bus

    concurreert namelijk stevig met de fiets. Daarnaast zijn de afstanden in Almere

    relatief lang door de meerkernige structuur en de lage dichtheden. Bovendien

    werken veel inwoners buiten Almere, zodat zij de fiets niet gebruiken voor hun

    woon-werkverkeer.

    Figuur: Gebruik

    vervoermiddelen voor

    interne en externe

    verplaatsingen (GSM

    data, gecombineerd

    met OViN, 2010-

    2017)

  • 14Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    De interne autobereikbaarheid in Almere is goed. Deze is berekend op een

    stad van 250.000 inwoners. Dit neemt niet weg dat er lokaal wel

    aandachtspunten zijn:

    • In de huidige situatie gaat het om de capaciteit van de Buitenhoutsedreef in

    de spits, verkeersveiligheidsknelpunten op de Evenaar en de ontsluiting

    van het Stadscentrum.

    • In de komende jaren worden knelpunten verwacht bij de aansluiting van

    Almere Poort op de A6 en de capaciteit van de dreven in Almere Buiten.

    Parkeren: nieuwe visie

    De parkeernormen in Almere zijn relatief ruim vergeleken met andere steden.

    In Almere zijn op dit moment geen parkeerproblemen omdat er van meet af

    aan goed rekening is gehouden met autoverkeer. Het aantal voertuigen neemt

    wel toe door de groeiende bevolking. Een gevolg daarvan is dat het

    exploitatieresultaat van de parkeervoorzieningen in het Stadscentrum en in het

    centrum van Almere Buiten inmiddels positief is. Het betekent echter ook dat

    het parkeeraanbod mogelijk niet meer voldoende gaat zijn, het

    onvoorwaardelijk vergroten van het parkeeraanbod is inmiddels geen

    oplossing meer. Als uitwerking van de Mobiliteitsvisie wordt de parkeervisie

    vernieuwd, waarin een kader zal geboden worden hoe hiermee om te gaan.

    Spoor als ruggengraat – aandacht voor overstappen

    De spoorlijn, als ruggengraat door de stad, faciliteert de ontwikkeling naar

    meer stedelijke leefmilieus. Almere telt 6 treinstations. Het aantal reizigers per

    dag varieert sterk: waar station Almere Centrum nog ruim 33.000 reizigers per

    dag telt, maken tussen de 3.000 (Almere Parkwijk) en 7.600 (Almere Buiten)

    reizigers gebruik van de andere stations6. Almere Centrum ontwikkelt zich,

    mede door de Hanzelijn, tot een nationale OV-knoop. Tegelijkertijd blijft de

    overstap naar andere vervoersmiddelen vanaf dit station een aandachtspunt.

    De overstap naar fiets kan beter (ondanks dat de stations op fietsafstand

    liggen voor een groot deel van de stad) en de oriëntatie in en rond het station

    is voor nieuwe bezoekers lastig. Dit wordt onder andere in de gehouden

    gamesessies aangegeven. Ook scoren de stations relatief laag qua beleving –

    variërend tussen een 6,2 (Almere Buiten) en een 6,6 (Almere Centrum) blijkt

    uit onderzoek onder reizigers7. Dat is lager dan veel andere stations in de

    MRA.

    Regionale bereikbaarheid: oriëntatie op Amsterdam en verbindingen onder

    druk

    Almere is ruimtelijk-economisch sterk verweven met de regio Amsterdam; veel

    Almeerders werken en recreëren in deze regio en veel Almeerse ondernemers

    hebben hier zakelijke relaties. In mindere mate geldt dit voor de regio

    Gooi/Utrecht/Amersfoort.

    Rondom Almere is de afgelopen 10 jaar vooral de auto- en businfrastructuur

    met Amsterdam uitgebreid (waaronder A6-A1-A9 Almere-Amsterdam

    Zuidoost). Mede hierdoor is de afgelopen jaren het autoverkeer absoluut het

    sterkst gegroeid. Bovendien trekt de uitbreiding nieuw autoverkeer aan en

    loopt de A1 Diemen-Muiderberg rond 2030 naar verwachting opnieuw vast

    (bron: NMCA 2017). In de voor deze verkenning gehouden enquête

    beoordelen inwoners van Almere de regionale bereikbaarheid van Almere per

    auto het meest positief van alle thema’s rond mobiliteit.

    6 NS Jaarverslag: https://www.nsjaarverslag.nl/reizigersgedrag7 MIRT-onderzoek Stedelijke Bereikbaarheid Metropoolregio Amsterdam, 2016

  • 15Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Tot 2030 staan vooral spooruitbreidingen richting Amsterdam op de planning

    (waaronder knooppunt Weesp en stations Amsterdam Zuid en Amsterdam

    Centraal), maar rond 2030 worden weer nieuwe spoorknelpunten verwacht (bron:

    NMCA 2017). Mede doordat de sprinters in reistijd minder aantrekkelijk zijn

    geworden, groeien vooral de Intercitystations Almere Centrum en Buiten.

    Er is een ruimtereservering voor de Stichtse Lijn: een verbinding tussen Almere

    en Utrecht die de oostzijde van Almere ontsluit en via het Gooi rijdt. Uit

    onderzoek blijkt dat in elk geval tot 2040 er niet voldoende reizigers zijn om deze

    investering te rechtvaardigen (bron: Vervoerwaardestudie Stichtse Lijn, 2017).

    Waar de inwonersgroei in de regio Amsterdam zich de afgelopen 10 jaar hebben

    gespreid over de regio, concentreert de werkgelegenheidsgroei zich vrijwel alleen

    in de stad Amsterdam. Dit veroorzaakt toenemende mobiliteitsstromen tussen

    Amsterdam en de regio en toenemende scheefheid hierin omdat de pieken één

    richting op georiënteerd zijn. In de MRA zijn de afgelopen 5 jaar netto 80.000

    meer banen gekomen, waarvan er 78.000 in Amsterdam zijn geland.

    Ongebreideld bouwen zonder keren van de pendel zal dus toenemende druk

    geven op de corridor Almere-Amsterdam-Schiphol.

    De verbinding met Utrecht is de afgelopen 10 jaar verslechterd. Op het spoor rijdt

    er alleen nog een rechtstreekse Sprinter en de reistijd is langer geworden

    (landelijk één van de traagste treinverbindingen tussen steden van vergelijkbare

    grootte). Daarnaast staat de A27 tussen Utrecht en Almere hoog in de top-50 van

    meeste reistijdverlies door files.

    Hoge CO2-emissie

    De grote (auto)pendel zorgt voor hoge CO2-emissies per inwoner. Wegverkeer is

    een belangrijke component hierin, naast grote industrieën, gebouwde omgeving

    en energiebedrijven. Inwoners geven van alle ondervraagde thema’s de

    voorzieningen voor duurzame mobiliteit het laagste cijfer maar hechten er ook

    niet veel belang aan. De bereidheid van Almeerders voor deelfietsen en

    deelauto’s is laag, het overgrote deel zegt deze ook in de komende jaren niet te

    gaan gebruiken zo blijkt uit de gehouden enquête.

    Figuur: Avondspits autoverkeer: de dikste stroom is van en naar Amsterdam

  • 16Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Aandachtspunten voor geluid rond dreven

    Qua luchtkwaliteit is het gunstig dat de bebouwing in Almere vrij ver van drukke

    wegen is gelegen. Ten opzichte van de rest van de Randstad is in Almere de

    luchtkwaliteit beter. Op het gebied van geluid is dat niet het geval. Wegverkeer

    is de grootste hinderbron van geluid in Almere. Op ruim 20 locaties rond de

    dreven zijn inmiddels urgente knelpunten geconstateerd en in een actieplan

    opgenomen. Gezien het toenemende belang van gezondheid is het belangrijk

    om op geluidhinder te letten bij het realiseren en onderhouden van de

    leefomgeving.

    Vraag voor laadinfrastructuur veel groter dan aanbod

    Almere telt 452 laadpalen, dat is een 12e plaats (landelijk). Ter vergelijk:

    Amsterdam telt ruim 3.800 laadpalen, Utrecht 1.455 en Eindhoven 530. De

    vraag naar laadinfrastructuur neemt snel toe: was er voor 2018 een budget

    voor 60 laadpalen begroot, het aantal verzoeken was ruim het dubbele. Dit

    betekent dat budget nodig is om laadinfrastructuur te realiseren omdat

    ongeacht het beleid van de gemeente, de vraag naar laadpalen zal toenemen.

    Niets doen en geen regie voeren is, gezien het Rijksbeleid e-mobiliteit en de

    uitfasering van fossiele brandstoffen geen optie meer gebleken. Uit de studie

    naar de Laadpalenbehoefte tot 2025 blijkt dat de behoefte aan openbare palen

    in enkele wijken groter is dan in andere.

    Met een strategische laadkaart wordt in overleg met de omgeving bepaald

    waar nieuwe laadpalen komen. Voor nieuwbouwgebieden is het van belang dat

    de laadinfrastructuur van tevoren wordt vastgelegd.

    2.4. Organisatie en financiering

    Mobiliteit dienend aan veel andere doelen

    Op het gebied van mobiliteit heeft de gemeente Almere, net als andere

    gemeenten, een breed palet aan taken. Het gaat om beheer en onderhoud van

    de infrastructuur, reguleren van verkeer, parkeren, speciaal vervoer (leerlingen

    en gehandicapten). Belangrijke verantwoordelijkheid daarnaast is het

    bereikbaar houden van de stad op allerlei locaties, ten goede van leefklimaat,

    vestigingsklimaat en verkeersveiligheid. Mobiliteit is daarmee geen op zich zelf

    staand doel maar hangt nauw samen met ruimtelijke inrichting, economische

    ontwikkeling en werkgelegenheid.

    Financiering wordt opgave voor de stad zelf

    Almere is van oudsher een door het Rijk geïnitieerde stedelijke ontwikkeling.

    Het Rijk is altijd degene geweest die zorgdroeg voor de bekostiging van de

    daaraan gekoppelde opgaven. Deze financieringsstroom droogt echter op. De

    realisatie en de bekostiging van de opgaven is meer een opgave voor de stad

    zelf geworden. Daar hoort ook de ontwikkeling bij van het plannen van opgaven

    en het koppelen daaraan van bijbehorende dekking. Stip op de horizon daarbij

    is dat de revenuen van de verdergaande verstedelijking worden benut om

    toekomstige stedelijke opgaven (dus ook bereikbaarheid) te kunnen bekostigen

    (‘reserveren voor de toekomst’).

  • 17Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    2.5. Uitkomsten gesprek met de stad

    Belangrijk onderdeel van deze verkenningen in opmaat naar een nieuwe

    mobiliteitsvisie is het goede gesprek met de stad: Wat vinden Almeerders

    (bewoners, bedrijven en andere partners) van de bereikbaarheid van Almere

    en hoe verplaatsen ze zich nu en in de toekomst? Daarvoor hebben we

    enquête gehouden, serious games gespeeld met diverse doelgroepen (van

    scholieren tot hulpdiensten) en zijn we de stad in getrokken, zowel online als

    op markten en in zalen. Dit onder de vlag van Almere in Gesprek.

    Enquête

    Er is een enquête via social media verspreid en via een steekproef aan

    huisadressen verstuurd. Een representatieve groep van ruim 750 Almeerders

    heeft op die manier een reactie gegeven.

    In de enquête is voor een 16tal thema’s gevraagd hoe de huidige situatie

    beoordeeld wordt en hoe belangrijk het thema geacht wordt. De figuur laat de

    resultaten hiervan zien.

    Als de lijnen op een thema ver uit elkaar liggen betekent dit een groot verschil

    tussen hoe de huidige situatie ervaren wordt en hoe belangrijk men het thema

    vindt. Kortom: dan is er werk aan de winkel.

    Op de thema’s verkeersveiligheid, voetgangersvoorzieningen en aantrekkelijke

    openbare ruimte is dat het geval. Op deze thema’s willen bewoners graag dat

    er iets gebeurt, bijvoorbeeld een gezelliger uitstraling en minder leegstand in

    Almere Centrum.

    Een uitschieter is duurzame mobiliteit: bewoners geven een lage score voor de

    voorzieningen op dit gebied maar vinden het ook niet vaak belangrijk. Als

    gevraagd wordt naar de beste manier om te verduurzamen wordt het meest

    gekozen voor het aantrekkelijker maken van fietsen en de kwaliteit van de

    fietspaden vergroten.

    In bijlage 1 zijn alle resultaten te vinden.

    Figuur: Resultaten enquête. In de grafiek staat met de blauwe lijn aangegeven hoeveel

    respondenten de huidige situatie ‘goed’ of ‘zeer goed’ vinden en met de oranje lijn

    hoeveel respondenten de onderwerpen ‘belangrijk’ of ‘zeer belangrijk’ vinden

  • 18Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Top 3 per thema

    In de enquête is gevraagd voor verschillende thema’s te kiezen uit 5 tot 10

    onderwerpen. De vraag daarbij was: met welk onderwerp moet de gemeente

    aan de slag?

    Op basis van alle ingevulde enquêtes samen is per thema een top 3 opgesteld

    van onderwerpen die het vaakst op 1 werden gezet.

    Bereikbaarheid van plaatsen buiten Almere:

    1. Meer werkgelegenheid in Almere, zodat mensen minder hoeven te reizen

    2. Nieuwe metroverbinding tussen Almere en Amsterdam

    3. Verbeteren van de verbindingen per trein

    Toekomst van het openbaar vervoer:

    1. Meer treinen naar Amsterdam en Utrecht

    2. Meer directe busverbindingen met gebieden buiten Almere

    3. Betere aansluiting van bus op trein

    Woonstraten:

    1. Meer laadvoorzieningen voor elektrische auto’s

    2. De auto meer op afstand in ruil voor meer groen en speelplekken voor de

    deur

    3. Meer laadvoorzieningen voor elektrische fietsen

    Verbeteren van de reis per fiets:

    1. Kwaliteit van de huidige fietspaden vergroten (bijvoorbeeld de verlichting

    of het onderhoud)

    2. Sociale veiligheid op de fietsroutes verbeteren (goed zicht vanaf woningen

    op de fietspaden, altijd verlichting)

    3. Parkeervoorzieningen voor fiets verbeteren bij winkelcentra en stations

    Bereikbaarheid en aantrekkelijkheid Almere Centrum:

    1. Meer bankjes, bomen en gezelliger uitstraling om te verblijven

    2. Geen leegstand van winkelruimte

    3. Meer levendigheid: cafés en terrasjes

    Verduurzamen van de mobiliteit:

    1. Fietsen aantrekkelijker maken

    2. Meer elektrische bussen

    3. Meer laadvoorzieningen voor elektrische auto’s en fietsen

    Over alle onderwerpen heen bezien werden de volgende onderwerpen het

    vaakst op 1 gezet:

    • Kwaliteit van de huidige fietspaden vergroten

    • Meer bankjes, bomen en een gezelliger uitstraling om te verblijven in het

    centrum

  • 19Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Serious Game

    Vanuit verschillende doelgroepen hebben mensen die in Almere wonen,

    werken en naar school gaan, meegespeeld met de serious game. Aan de hand

    van diverse dilemma’s zijn de deelnemers (van brandweer, GGD,

    klankbordgroep ouderen in Almere, scholieren, studenten, winkeliers,

    ondernemers, ondersteuningsorganisatie voor mensen met een beperking) in

    gesprek gegaan over mobiliteitsthema’s in Almere.

    Hieruit bleek dat met name fietsen in Almere flink verbeterd kan worden. Het

    netwerk is momenteel te verspreid en plaatselijk onveilig en onoverzichtelijk.

    De Almeerders hebben behoefte aan een sterker hoofdnetwerk dat beter

    aansluit bij de woon-werk en woon-school stromen. Beplanting en bebossing

    mag op stukken minder, waardoor het prettiger fietsen wordt. Nieuwe

    fietsvormen zoals de elektrische fiets en speed-pedelec moeten zeker ruimte

    krijgen in Almere, aangezien het goed past bij de af te leggen afstanden.

    Veiligheid staat echter boven alles en de deelnemers pleiten voor het geven

    van eigen ruimte op stukken waar het erg druk is met langzamer fietsverkeer.

    Het groen zorgt niet alleen op fietspaden voor hinder, maar ook bij kruisingen

    van busbanen leidt het tot gevaarlijke situaties. Graag zien deelnemers hier

    verandering in. In de centra mag de kwaliteit van groen en openbare ruimte

    omhoog en op andere plekken dus juist wat functioneler. Een ander

    terugkerend thema is de bereidheid die wordt getoond om een tweede auto

    om, omwille van veiligheid voor kinderen, op een afstandje te parkeren. Het

    biedt bovendien kansen voor aanleg van elektrische laadpalen.

    De Almeerders misten in de game het thema lopen. Daar valt nog een hoop te

    verbeteren. Op weg naar school moet men vaak over het fietspad lopen omdat

    een trottoir of directe looproute ontbreekt.

    Ten aanzien van de bus werd tevredenheid geuit, al is er onder scholieren wel

    behoefte aan meer rechtstreekse lijnen. Leerlingen die van Buiten naar Poort

    reizen moet nu overstappen, dat zien ze graag anders. De trein is voor hen

    geen optie vanwege de kosten.

    Over de stations in Almere zijn met name de studenten heel duidelijk: Almere

    Centrum moet een flinke opknapbeurt krijgen door betere verlichting en betere

    oriëntatie.

    Stadsgesprek

    Het stadsgesprek is zowel via een online community als op markten en in zalen

    gevoerd. Niet alleen over mobiliteit, maar ook wonen, energie en andere zaken

    die Almeerders bezig houden. Ook in het stadsgesprek veel enthousiasme

    over het bussysteem. Alleen vinden Almeerders het jammer dat ze vaker over

    moeten stappen. Ze geven zelfs de voorkeur aan iedere 10 minuten een

    rechtstreekse lijn boven iedere 5 minuten een bus met overstap. Minder

    tevreden zijn ze over de kosten van het treinvervoer en regionale busvervoer.

    Over de volle treinen werd ook veel gesproken, net als de beleving op de

    treinstations, men vindt het daar niet prettig om te verblijven. Voor het

    regionale busvervoer vinden mensen het jammer dat er nu vaker over gestapt

    moet worden. Veel waardering is er voor de opgeknapte fietspaden. Wat er uit

    springt, is dat mensen zich ’s avonds onvoldoende veilig voelen op fietspaden,

    omdat het er te donker is en te stil. Bij het onderwerp verkeersveiligheid

    springen fietskruisingen (hoge bosschages) en kruisingen met de busbaan er

    uit als zorgpunt voor Almeerders. Verder vindt men de uitbreiding van de A6

    een goed project voor Almere.

  • 3. Trends en ontwikkelingen

  • 21Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    3.1. Algemene trends en ontwikkelingen

    Onder invloed van autonome ontwikkelingen op demografisch, economisch,

    technologisch, ecologisch en sociaal-cultureel vlak zijn in Nederland enkele

    grote trends & ontwikkelingen te onderscheiden. Deze leiden tot grote opgaven

    voor de maatschappij, maar ook voor Almere. Dit hoofdstuk behandelt de

    trends en ontwikkelingen, hoofdstuk 4 zal in gaan op de kansen en opgaven

    voor mobiliteit die dat opleveren voor Almere, gezien de opgaven om gezond te

    groeien en te verduurzamen.

    Demografie

    In Nederland groeit, volgens het CBS, de bevolking naar verwachting tussen

    2016 en 2040 van 17,0 miljoen naar 18,1 miljoen. Rond 2030 wordt het de

    grens van 18 miljoen inwoners bereikt. Met name in de vier grote steden vindt

    een toename van het inwoneraantal plaats. De meeste middelgrote gemeenten

    (vooral in de Randstad) volgen deze trend.

    Het aandeel 65-plussers neemt in de toekomst flink toe. Van 19 procent nu

    naar zo’n 26 procent rond 2040. Het aantal mensen in de leeftijd van 0 tot 20

    jarigen schommelt wat en zit rond 2040 weer in de lift richting 22 procent. De

    groep daartussen, van 20 tot 65 jaar, maakt dan ongeveer 50 procent uit van

    het totaal van de bevolking. Het aantal Nederlanders die zelf, of wiens ouders,

    in het buitenland geboren zijn neemt toe van 3,9 miljoen in 2017 naar 5,4

    miljoen in 2040. Door verandering in herkomst, door de jaren heen en in de

    toekomst, stijgt daarbij de diversiteit van de Nederlandse bevolking.

    Economie

    Vooralsnog groeit de economie in Nederland. In 2017 was de groei 2,9

    procent. Gevolg hiervan is een gespannen arbeidsmarkt, door de toename van

    het aantal banen en vacatures. Dat betekent niet dat iedereen een baan heeft

    aangezien er een substantiële mismatch zichtbaar is en veel 55+’ers nog

    steeds moeite hebben aan een baan te komen. Trends als automatisering,

    eventuele nieuwe crises, maar ook verdergaand protectionisme maakt dat het

    denkbaar is dat het absolute aantal banen of het aantal uren dat men werkt in

    de toekomst gaat afnemen. Hoewel de economie vooralsnog groeit, blijven de

    inkomens achter. Sinds 2002 groeit het binnenlands product (bruto) structureel

    sneller dan het inkomen en de consumptie van huishoudens.

    Verstedelijking

    Nederland volgt de trend die zich zowel op wereld- als Europese schaal

    duidelijk manifesteert. Een groot deel van de bevolking trekt naar stedelijke

    gebieden. Deze toename wordt naast natuurlijke groei van de bevolking vooral

    veroorzaakt door zowel Nederlandse als buitenlandse migranten die zich in de

    steden vestigen door het aantrekkelijke leefklimaat en toename van

    arbeidsplaatsen. Gevolg hiervan is een veranderende en grotere vraag naar

    dienstverlening in de zorg, voedsel, energie en veiligheid. Ook stelt het naar

    verwachting hogere eisen aan de infrastructuur in en rondom de steden.

    3. Trends en ontwikkelingen

  • 22Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Hoewel aan de ene kant sprake is van een trek naar de stad, hebben meer

    rurale regio’s te maken met steeds verdere krimp van inwoners en

    voorzieningen. De uitdaging is om ook voor de mensen die daar wonen de

    kwaliteit en bereikbaarheid van voorzieningen op peil te houden. Doordat veelal

    jonge mensen naar de stad trekken is vergijzing van overige gebieden een

    grote opgave. In de steden ontstaat tegelijkertijd de behoefte aan voldoende,

    passende en betaalbare woonruimte voor grotendeels

    eenpersoonshuishoudens.

    Klimaatverandering, verduurzaming en energietransitie

    Het KNMI stelt: “Het klimaat verandert onder invloed van natuurlijke factoren.

    De afgelopen eeuw speelde ook de mens een grote rol, door de uitstoot van

    broeikasgassen als koolstofdioxide en methaan.” Ook in Nederland is

    verandering merkbaar in onder andere temperatuurstijging. Dit heeft gevolgen

    voor het milieu en de oproep om maatregelen te treffen is wijdverbreid.

    Onder andere richt men zich op verduurzaming via reductie van Co2 uitstoot. In

    2015 is het klimaatakkoord van Parijs ondertekend, dat ingaat in 2020. In

    Nederland moeten aan de klimaattafels maatschappij brede afspraken worden

    gemaakt om aan de klimaatdoelen te voldoen tegen die tijd. De groeiende

    urgentie ten aanzien van verduurzaming uit zich in steeds meer plannen om de

    ruimte klimaatbestendig in te richten en onze (energie)netwerken voor te

    bereiden op de overstap van fossiele naar andere vormen van energiebronnen.

    Met name de dichtbevolkte gebieden, met grote energiebehoeften, werken aan

    een zogenaamde energietransitie.

    Leefomgeving

    De noodzaak van zorgvuldigere omgang met onze directe leefomgeving en het

    bewustzijn daarover neemt toe. Kwaliteit van leefomgeving is centraler komen

    te staan in denkbeelden van mensen over hoe Nederland zich verder moet

    ontwikkelen de komende jaren. Het is een breed thema van volksgezondheid-

    en veiligheid, luchtvervuiling tot aan geluidsoverlast.

    Gezondheid

    De relatie tussen sociaal-economische status enerzijds en leefstijl en

    gezondheid anderzijds lijkt in Nederland tot een tweedeling te leiden. Mensen

    uit lagere inkomensklassen hebben vaker langdurige beperkingen en vaker één

    of meer chronische aandoeningen. Naarmate mensen in een hogere

    inkomensklasse komen, verandert de leefstijl en daarmee de verwachting van

    het aantal levensjaren in goede gezondheid.

    Een voorbeeld van een aandoening die vaker voorkomt is overgewicht. Had in

    de jaren 90 nog een op de drie mensen in Nederland last van overgewicht, nu

    is dat ruim een op de twee mensen. Een van de oorzaken is het feit dat de

    leefomgeving de afgelopen decennia steeds meer is veranderd naar een

    omgeving die mensen stimuleert om te veel te eten en niet uitnodigt om te

    bewegen. Gevolg is dat bij de toename van obesitas chronische aandoeningen,

    zoals diabetes type 2 en psychische klachten, meer op de loer liggen.

  • 23Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Eigen verantwoordelijkheid en netwerksamenleving

    De verzorgingsstaat komt ten einde: geloof in de maakbaarheid van de

    samenleving en de oplossing van maatschappelijke problemen door

    overheidsingrijpen nemen af. De eigen verantwoordelijkheid van burgers

    neemt hierdoor toe.

    Gesproken kan worden van het ontstaan van een netwerksamenleving, zowel

    in fysieke als sociale zin. Dagelijkse verplaatsingspatronen tussen steden

    veranderen door de plek van een stad in het netwerk en de aanwezigheid van

    werk, school en voorzieningen. In sociale zin is het enerzijds zo dat mensen

    steeds meer als individu dan als groep bewegen in de samenleving. Dit leidt

    tot zwakkere informele controle op elkaars gedrag en handelen. Anderzijds

    zien we een tegenreactie van meer aandacht voor lokale verschillen,

    kleinschaligheid en groepsverbanden. Mensen zoeken elkaar bijvoorbeeld

    vaker op in buurtinitiatieven of in deelplatforms.

    Niet iedereen in de samenleving kan evenredig meekomen. Ook in Nederland

    zijn er groepen die dichtbij of onder de armoedegrens leven. Hoewel keuzes

    en mogelijkheden toenemen, kan niet iedereen hier aan mee doen. Voor

    scholen en overheden een uitdaging mensen gelijke kansen te geven.

    Daarnaast de taak aan bedrijven op inclusieve wijze arbeidskrachten te

    werven.

    Opkomende technologieën

    De technologie ontwikkelt zich in razend tempo; ontwikkelingen waarvan we 5

    jaar geleden dachten dat het niet zo’n vaart zou lopen, behoren inmiddels tot

    de realiteit. Er zijn verschillende technologische trends te onderscheiden:

    Internet of Things; het digitale platform-denken; robotisering (machine

    learning); kunstmatige intelligentie; de Blockchain en User Experience

    (augmented en virtual reality).

    Grote onderzoek- en consultancybureaus brengen jaarlijks verslag uit van de

    grootste trends op technologie gebied. De komende 10 jaar is de verwachting

    dat AI (kunstmatige intelligentie) steeds meer wijdverspreid wordt en komt het

    overal in de maatschappij terug. Door toepassing van deze technologie zijn

    bedrijven en organisaties in staat zich snel aan nieuwe situaties aan te passen

    en problemen op te lossen die nog niet eerder zijn tegengekomen. AI

    technologieën komen komend decennium steeds meer voor de massa

    beschikbaar via onder andere 5G, cloud computing, de development-

    community en open source. Kunstmatige intelligentie maakt het mogelijk dat

    machines steeds meer taken zelfstandig kunnen uitvoeren zonder aansturing

    door mensen, denk bijvoorbeeld aan de zelfrijdende auto en Chatbots.

  • 24Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Digitalisering

    Met ‘digitalisering’ worden de veranderingen bedoeld, in de maatschappij en

    economie, die zich voltrekken als gevolg van de zojuist genoemde

    communicatie en informatietechnologieën. In engere vorm doelt het op het

    omzetten van informatie naar binaire ofwel elektronische vorm. Het kan de

    komende jaren mogelijk veel positieve effecten op het functioneren van de

    samenleving. Het biedt grote kansen voor verhoging van de productiviteit,

    gezondheid en het maatschappelijk welzijn. Het effect van digitalisering is dat

    het aanbod van producten en diensten beter aansluit op de vraag van

    consumenten en dat transacties sneller gaan. Negatieve effecten zijn ook

    reëel, zoals banenverlies. Daarnaast ontstaan nieuwe risico’s, zoals

    informatieveiligheid, cybercriminaliteit en de digitale kloof tussen mensen die

    wel en die niet profiteren van de digitale technologie.

    3.2. Trends en ontwikkelingen voor mobiliteit

    Dagelijks wordt er vanwege verschillende redenen gereisd: om te werken, naar

    school te gaan, boodschappen te doen, te sporten, een museum te bezoeken,

    naar het ziekenhuis te gaan en weer terug naar het huis waar we wonen of dat

    van familie of vrienden. Daarnaast zorgt ook de bevoorrading van winkels tot

    reisgedrag en worden de goederen, producten of diensten die bedrijven

    produceren verplaatst. De bovenstaande trends en ontwikkelingen hebben

    invloed op de patronen in reisgedrag.

    Toename vervoerbewegingen en nieuwe vervoermiddelen

    De bevolkingstoename in en de trek van bedrijvigheid naar stedelijke gebieden

    leidt tot meer vervoersbewegingen en meer gebruikers van infrastructuur,

    netwerken en openbaar vervoer. Ook ontwikkelingen zoals internetwinkelen

    leidt tot veel extra bewegingen in woonwijken en met als bijkomende effecten

    veel C02-uitstoot per pakketje en een toenemende verkeersonveiligheid in

    woonwijken. De toenemende drukte op het wegennet heeft grote impact op de

    fysieke- en milieuruimte. De oplossing voor minder congestie is het voorkomen

    van verplaatsingen en het dichterbij brengen van werkgelegenheid of recreatie.

    Nieuwe technologieën leiden tot nieuwe vervoermiddelen. Er kunnen drie

    ontwikkelingen worden onderscheiden. Er komen steeds meer kleine

    elektrische voortuigen op de rijbaan c.q. het fietspad, zoals de speed-pedelec,

    elektrische fiets, scootmobiel, Biro of cargobikes en -karren en de elektrische

    step die zijn intrede doet in de grotere steden. Daarnaast zijn er veel nieuwe

    vervoermiddelen in ontwikkeling zoals drones of de hyperloop. In tegenstelling

    tot de eerste categorie is het minder aannemelijk dat de nieuwe

    vervoermiddelen de komende tien jaar al op of boven de weg aanwezig zijn,

    vanwege wet- en regelgeving en inpassing in de huidige publieke ruimte. Tot

    slot is ontwikkelen zich ook nieuwe vervoersdiensten op basis van bekende

    concepten, denk bijvoorbeeld aan de sterke opkomst van lange

    afstandsbussen.

  • 25Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Knooppuntenontwikkeling

    Ruimte wordt schaarser en de woningbehoefte is onverminderd groot. Er is een

    duidelijk trend gaande waarbij men het aantal en type vervoerbewegingen wil

    beïnvloeden. Een van de ontwikkelingen die uitkomst moet bieden is het

    ontwikkelen van knooppunten waar woningbouw, voorzieningen, infrastructuur

    en mobiliteit bij elkaar komen. Vaak zijn dit locaties waar een knooppunt van

    openbaar vervoer is of wordt uitgebreid. De auto krijgt op dergelijke, vaak

    centrale plekken in gebieden, minder ruimte dan voorheen. Openbaar of

    vraaggestuurd vervoer en langzaam verkeer zoals fietsen en lopen krijgen de

    voorkeur. Als maatregel om andere vervoermiddelen meer ruimte te geven

    gaan parkeernormen omlaag. Daarbij helpen goede voorzieningen zoals

    oplaadpunten voor elektrische vervoermiddelen. Dit gebeurt ook in nieuwe

    wijken in en vlakbij centra. De reden om ruimtelijke ontwikkeling en mobiliteit op

    deze manier in samenhang te zien is het bieden van meer ruimte en

    leefkwaliteit voor bewoners en bedrijven.

    In de gebieden waar de komende jaren geen sprake is van verdichting, is het

    de vraag of het aandeel van de verschillende modaliteiten veel zal wijzigen. De

    afgelopen jaren is de verdeling van modaliteiten naar afgelegde kilometers

    redelijk gelijk gebleven. De auto neemt een groot aandeel in. Fiets en trein zijn

    zichtbaar wel in opkomst. In Nederland reizen mensen relatief lange afstanden

    naar hun werk. Het blijkt dat men bereid is gemiddeld per dag ongeveer 70

    minuten te reizen. Door vergrijzing neemt het aandeel ouderen toe. De mensen

    van deze groep die langer moeten doorwerken zullen langer zakelijke reizen

    blijven maken. Anderen die al met pensioen zijn gaan er vaker op uit voor

    recreatieve doeleinden.

    Meer flexibiliteit

    Het blijkt dat met name jonge mensen flexibeler zijn in hun mobiliteitskeuzes. In

    hun reis van A naar B wisselen ze vaker van vervoersopties als dat de reis

    versnelt, vergemakkelijkt of veraangenaamt. De opkomst van het begrip

    Mobility as a Service (MaaS) hangt hiermee samen. Het vertegenwoordigt de

    trend dat mobiliteit in de komende jaren steeds meer een dienst zal zijn,

    toegespitst op persoonlijke reisvoorkeuren- en patronen. Ook de trend van bezit

    naar gebruik komt hierin terug, denk aan auto- of fietsdelen tegen betaling. Het

    maakt dat men flexibeler wordt en kan wisselen al naar gelang eigen behoefte.

    Delen

    Informatie over beschikbaarheid van vervoermiddelen en digitale platforms

    (apps) om deze informatie te delen en voor gebruik van te betalen maakt het

    steeds makkelijker om vervoermiddelen te delen (naast traditioneel OV ook

    fietsen, taxi’s , auto’s, vrachtwagens etc.). Ook kunnen allerlei mobiliteitsopties

    makkelijk worden aangeboden onder de paraplu van MaaS. Het gaat hierbij

    zowel om het samen maken van een verplaatsing als het na elkaar gebruiken

    van hetzelfde vervoermiddel. Voordelen van delen zijn lagere kosten voor de

    gebruiker, meer keuze uit vervoermiddelen en minder ruimtebeslag.

    Technologisch gedreven

    De opkomende technologieën en digitalisering hebben grote invloed op

    mobiliteit. Er is een toenemende roep om open data, vooral vanuit

    marktpartijen.

  • 26Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Partijen zoals Google en Apple richten zich naast de ICT- en datasector steeds

    meer op andere sectoren, zoals de automotive branche. 3D-printen biedt nieuwe

    kansen en kan een grote impact hebben op logistieke stromen. Een goed

    voorbeeld hiervan is de toenemende communicatie tussen voertuigen

    (connected en coöperatief), met infrastructuur en andere verkeersdeelnemers.

    Dit zorgt voor beter inzicht en begrip van het functioneren van het

    verkeersnetwerk op elk actueel moment. Daardoor kunnen individuele reizigers

    hun reis optimaliseren, maar ook het infra-systeem beter op elkaar afgestemd

    worden. Bovendien biedt het kansen voor minder materiaal in en langs de weg,

    zoals minder lussen in of borden langs de kant van de weg. Bij verbondenheid

    speelt ook het feit dat meer (realtime) data beschikbaar wordt gemaakt uit

    voertuigen en de wegkantsystemen (o.a. verkeerslichten). Met die informatie

    kunnen ontwikkelaars aan de slag om apps te bouwen die informatie geven over

    functioneren of beheer & onderhoud van het netwerk, beschikbaarheid van

    parkeerplaatsen etc.. Als het mobiliteitsgedrag steeds meer beïnvloed wordt

    door private partijen, betekent het ook dat de overheid minder mogelijkheden

    heeft om het verkeer zelf te sturen. Of goed moet nadenken over de condities

    waaronder nieuwe technologieën kunnen worden ingezet.

    Zelfrijdende auto in de stad voorlopig nog toekomstmuziek

    Een andere belangrijke opkomende ontwikkeling is die van automatisch vervoer.

    Hierbij gaat het niet alleen om de auto die steeds meer zaken zelf kan doen,

    maar ook de opkomst van zelfrijdende ‘pods’, die zonder bestuurder op

    vastgestelde trajecten rijden. Het is moeilijk te voorspellen hoe snel

    ontwikkelingen precies gaan. Technisch kan er al heel veel, maar tegelijkertijd

    zijn er nog veel ‘hobbels’ te nemen voor wat betreft de toepassing in een

    complexe stedelijke omgeving, op juridisch terrein en voor wat betreft de

    maatschappelijke acceptatie. Op snelwegen gaat het de komende tien jaar

    mogelijk wel al impact hebben, maar een zelfrijdende auto in de stad lijkt met de

    kennis van nu voor 2050 niet realistisch. Grote beleidsaanpassingen op lokaal

    niveau als gevolg van de opkomst van de zelfrijdende auto zijn daarom nu niet

    nodig, wellicht is het wel slim om bij voorzieningen die lang mee moeten gaan

    (zoals een parkeergarage) na te denken of het ontwerp inspeelt op nieuwe

    ontwikkelingen.

    Groene mobiliteit

    Een van de conclusies van een recent uitgevoerd survey onder topmanagers in

    de autobranche en meer dan tweeduizend consumenten is dat in 2040 een

    kwart van de auto’s elektrisch wordt aangedreven met een batterij, een kwart

    van de auto’s op waterstof rijdt, het derde kwart hybride is en het laatste kwart

    nog een conventionele verbrandingsmotor zal hebben.

    Elektrisch of zero emissie vervoer is een van de trends die de afgelopen jaren,

    aangejaagd door technologische ontwikkelingen en de wereldwijde aandacht

    voor duurzame mobiliteit, een sterke ontwikkeling heeft doorgemaakt. In

    tegenstelling tot tien jaar geleden hebben inmiddels vele fabrikanten een

    elektrisch of waterstof aangedreven model in de showroom of in de fabrieken

    klaar staan. Naast de personenauto is in de afgelopen jaren ook de elektrificatie

    van bedrijfsvoertuigen en zwaar (vracht-/bus-) vervoer onder de aandacht van

    producenten gekomen. De verwachting is dat de elektrische personenauto

    tussen 2022 en 2025 financieel concurrerend is met een conventionele auto,

    zonder subsidies en andere voordelen.

    Elektrisch vervoer bevindt zich in verschillende ontwikkelfasen. Voor wat betreft

    personenauto’s wordt de elektrische auto steeds meer gewoon. Het zijn

    momenteel consumenten en bedrijven, gedreven door maatschappelijke

    betrokkenheid, imago- en/of duurzaamheidsoverwegingen, die overstappen

    (early adopters).

  • 27Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Voor een groot deel van de samenleving staan de omvang, actieradius en

    technische mogelijkheden het gebruik van elektrisch vervoer nu nog in de weg.

    Kenmerkend is dan ook, dat stimuleringsmaatregelen (subsidies, leningen,

    garanties, fiscale voordelen) op dit moment nodig zijn voor marktintroductie en

    opschaling (vanuit decentrale overheden gezien).

    In het regeerakkoord is de ambitie opgenomen om uiterlijk in 2030 alle nieuwe

    auto’s emissieloos te laten zijn. Met als doel het verbeteren van luchtkwaliteit

    en terugdringen van CO2. Om in de buurt van de ambitie te komen moeten,

    naast dat het wagenpark in hoog tempo moet worden geëlektrificeerd en

    moeten de komende jaren vele nieuwe laadpunten worden aangelegd. Zowel

    snelladers als normale laadpunten zijn nodig.

    Naast personenvervoer worden ook openbaar vervoer, bestelauto’s,

    vrachtwagens, binnenvaartschepen duurzamer in de komende jaren. Voor

    openbaar vervoer geldt dat door het hele land in concessies als voorwaarde

    wordt gesteld dat alle bussen in de komende jaren 100% emissieloos worden.

    Daarnaast komen steeds meer light electric vehicles (LEV’s) de steden in

    rijden.

    De groei van elektrisch personenvervoer gaat gepaard met een laadbehoefte

    van 7.100 gigawattuur (GWh). Hiervoor zijn uiteindelijk 1,8 miljoen laadpunten

    voor nodig.

    Om aan die behoefte tegemoet te komen is in de loop van de jaren tussen

    2020-2030 de aanleg van honderden laadpunten per dag nodig.

    Daarnaast wijzen doorrekeningen uit dat voor de stadslogistiek alleen de

    laadbehoefte voor bestel- en vrachtauto’s in 2030 kan groeien tot 1.700 GWh,

    uitgaande van een positief scenario. Dat is in het geval dat een groot deel van

    de Nederlandse steden grote zero emissie zones gaat instellen.

    Uitgaande van dit scenario vertaalt deze energievraag zich in 18.600 laad-

    punten voor bestelauto’s en 7.400 voor vrachtauto’s.

    Toegang tot mobiliteit

    Ouderen blijken tot op latere leeftijd zelfstandig te blijven reizen met auto,

    scootmobiel, elektrische mobielen (zoals Canta) of de fiets. Voor een groot deel

    van deze groep (die groeit onder invloed van de vergrijzing) neemt de

    kwetsbaarheid naar verloop van tijd toe en worden deze mensen afhankelijker

    en wordt verkeersveiligheid een probleem. Nu al zien we dat het aantal

    verkeersslachtoffers voor het eerst sinds decennia weer toeneemt, vergrijzing

    lijkt een van de oorzaken. Ouderen maken langer gebruik van individuele

    vervoermiddelen en nemen in vergelijking met vroeger minder vaak het

    openbaar vervoer. Wel is de beschikbaarheid van speciale voorzieningen zoals

    regiotaxi’s steeds belangrijker. Hierbij is de prijs van het vervoer om mobiel te

    kunnen blijven essentieel voor mensen met lage inkomens. Naast ouderen zijn

    er ook andere groepen in de samenleving waarvoor aandacht nodig zal zijn de

    komende jaren om toegang tot mobiliteit te waarborgen.

  • 28Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Een toenemend probleem door de grotere kloof tussen arm en rijk is

    vervoersarmoede. Er is sprake van vervoersarmoede wanneer iemand niet in

    staat is te voorzien in zijn of haar persoonlijk verplaatsingsbehoefte,

    bijvoorbeeld als iemand geen toegang heeft tot een auto en voorzieningen

    waar men zich graag naar toe wil verplaatsen alleen met de auto te bereiken

    zijn. Drie aspecten zijn van invloed op vervoersarmoede:

    1. De beschikbaarheid van vervoermiddelen in een bepaald gebied. Als er

    geen openbaar vervoer is, heeft iedereen die aangewezen is op het

    openbaar vervoer te kampen met vervoerarmoede.

    2. De betaalbaarheid van vervoermiddelen.

    3. Of men fysiek in staat is om van een bepaald vervoermiddel gebruik te

    maken, bijvoorbeeld het wel of niet hebben van een rijbewijs, maar ook de

    mate waarin het openbaar vervoer toegankelijk is voor mensen met een

    fysieke beperking.

    Uit het (nog) beperkte onderzoek dat beschikbaar is op dit moment blijkt dat

    vervoersarmoede de kans op een baan en vasthouden van een baan verkleint.

    Voor steden als Almere is dit een extra probleem aangezien veel van de

    werkgelegenheid buiten de stad ligt.

    De komende jaren zal er in toenemende aandacht komen voor deze groep

    mensen, waarvan nog weinig beeld is in Nederland en op stedelijk niveau.

    Geraadpleegde bronnen voor dit hoofdstuk:

    CBS, KNMI, GGD

    Eigen inventarisatie en analyse voor deze verkenning van Goudappel Coffeng.

    2015 en 2018, VNG, Trends en ontwikkelingen.

    2016, ANWB: (Mega) Trends en ontwikkelingen - Impact op mobiliteit – Feitenonderzoek.

    2018, Capgemini, Trends in mobiliteit 2018.

    2018, BNL, Verkenning Mobiliteit 2030.

    2018, Nationaal Kennisplatform Laadinfrastructuur.

    2018, Gartner, Gartner top 10 Technology Trends for 2019

    Diverse blogs over technologische trends en ontwikkelingen.

  • 4. Opgaven en kansen voor Almeerse mobiliteit

  • 30Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    4.1. Richting een mobiliteitsvisie

    Doelstelling

    Gezien de opgaven uit ons coalitieakkoord en de duurzame groeiopgave van de stad

    is de volgende doelstelling voor toekomstig mobiliteitsbeleid in Almere opgesteld, uit

    te werken in de mobiliteitsvisie:

    Almere zet in op een mobiliteitsbeleid dat de ruimtelijke en

    sociaal-economische (door)ontwikkeling van de stad faciliteert.

    Op een wijze die duurzaam, veilig, slim, gezond en inclusief is.

    De groei van Almere moet worden opgevangen door bouw van woningen en

    voorzieningen voor de Almeerders, in de bestaande stad en in uitleggebieden, onder

    andere nabij knooppunten van vervoersvoorzieningen. Dat vraagt om investeringen

    en aanpassingen in de lokale en regionale infrastructuur. Gezonde groei betekent

    ook op een andere manier kijken naar hoe we de groei opvangen. Het zoeken naar

    een goede balans tussen bereikbaarheid en verblijfskwaliteit en het versterken van

    de interne- en externe bereikbaarheid. Niet automatisch faciliteren van de groeiende

    automobiliteit als gevolg van groei, maar ook kijken naar andere modaliteiten en

    beïnvloeden van gedrag. En inzetten op het verduurzamen van de automobiliteit. De

    groei van de stad en het mobiliteitsysteem doen we op een manier die bijdraagt aan

    de gezondheid, veiligheid, inclusiviteit en duurzaamheid van Almere. We spelen

    hierbij in op de kansen die nieuwe technologieën bieden. Het leveren van een

    bijdrage aan CO2-reductie in lijn met landelijke en internationale afspraken is van

    groot belang en Almere neemt daarin ook in het mobiliteitsbeleid haar

    verantwoordelijkheid. Duurzaam betekent ook toekomstgerichte en houdbare

    financiering van mobiliteit. Almere gaat hier mee aan de slag.

    Richtinggevende uitspraak doelstelling nieuwe mobiliteitsvisie:

    • Almere zet in op een mobiliteitsbeleid dat de ruimtelijke en sociaal-

    economische groei van de stad faciliteert. Op een wijze die duurzaam,

    veilig, slim, gezond en inclusief is.

    4. Opgaven en kansen voor Almeerse mobiliteitDoelen mobiliteitsvisie

  • 31Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Om deze doelstelling te bereiken in relatie tot de andere opgaven waar Almere

    voor staat en geconfronteerd met de maatschappelijke en technologische trends

    zien wij negen opgaven en kansen voor mobiliteitsbeleid om tot en met 2030 aan

    te werken. Iedere opgave is ook voorzien van richtinggevende uitspraken voor de

    mobiliteitsvisie.

    1. Groeiende stad zorgt voor blijvende aandacht voor de regionale

    bereikbaarheid en werkgelegenheid

    Als Almere blijft groeien tot 250.000 inwoners of zelfs meer dan 300.000 dan blijft

    de regionale bereikbaarheid een aandachtspunt. Zeker als de

    werkgelegenheidsontwikkeling in Almere zelf achterblijft. Het grootste deel van

    deze mensen zal voor werk pendelen richting de rest van de Metropoolregio

    Amsterdam en Regio Utrecht. De eerste stap is dus: verbeteren van het

    vestigingsklimaat, zodat Almeerders dichter bij huis meer kans op werk hebben.

    Het liefst op fietsafstand. De rijksweginfrastructuur is recent flink uitgebreid, maar

    loopt op termijn bij verdere groei van de stad weer vol. Investeringen in betere

    spoorverbindingen zijn gepland, maar laten lang op zich wachten. De verbinding

    met Utrecht blijft vooralsnog onder de maat, zowel voor openbaar vervoer als over

    de weg. Een snellere verbinding via het bestaande spoor is noodzakelijk. Een

    railverbinding via de Stichtse brug is bij de huidige dichtheden van inwoners en

    arbeidsplaatsen aan de oostkant van de stad voor 2030 niet haalbaar, maar het is

    verstandig deze optie in de ruimtelijke reserveringen open te houden en tot 2030 te

    werken aan het verbeteren via bestaand spoor, weg en HOV. Meerzijdige

    ontsluiting van Almere draagt ook bij aan de economische aantrekkelijkheid van de

    stad.

  • 32Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    Richtinggevende uitspraken regionale bereikbaarheid en werkgelegenheid

    • Samen met regionale partners zet Almere in op verbetering van het openbaar vervoer op de

    corridor Schiphol-Amsterdam-Almere.

    • Almere zet tot 2030 in op verbetering van de bestaande verbindingen met Utrecht en houdt vast

    aan een reservering voor een (light) railverbinding via de Stichtse brug op lange termijn.

    • Bij de startbeslissing over Pampus moet duidelijkheid zijn over de verbinding met Amsterdam via

    Pampus en IJburg.

    • Om de uitgaande pendel te verminderen werken we actief aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat,

    zodat er meer banen op fietsafstand komen.

    Gezien de beperkte financiële middelen is het voor agenderen van regionale

    bereikbaarheidsprojecten belangrijk om samen op te trekken met onze regionale partners en te kijken

    welke projecten voor meerdere opgaven een betekenis kunnen hebben.

    Hierbij gaat het zowel om het oplossen van bestaande knelpunten als het mogelijk maken van de

    woningbouwopgave. Het gaat immers niet alleen om de verbindingen van Almere met de rest van de

    MRA. De sterke groei van de hele MRA en regio Utrecht vraagt om een sprong in het

    mobiliteitsysteem in dit deel van de Randstad. Belang dus dat de gemeente zeer actief is in de regio

    en bijdraagt een opschaling van het mobiliteitssysteem in de hele regio en actief blijft werken aan het

    regionale netwerk. In de regionale samenwerking kan ook het gezamenlijk belang van een gunstigere

    woon-werkbalans in Almere benadrukt worden.

    Blijvende groei van Almere kan op termijn ook voor meer problemen zorgen in de stad, de huidige

    netwerken zijn berekend op een stad van 250.000 inwoners. De aansluiting op de A6 vanuit Almere

    Poort zal al voor 2025 een knelpunt zijn. De Hogering zal zonder uitbreidingen het verkeer uit Pampus

    niet kunnen afwikkelen. Verder betekent de opening van het bouwfront Pampus, dat er zicht moet zijn

    op de komst van de IJmeerlijn.

    Ontwerp gezonde systemen, anticipeer op verandering

  • 33Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    2. Transformatie, verdichten en organisch groeien betekent ook op

    een andere manier kijken naar interne mobiliteit: integratie

    ruimte en mobiliteit

    Bij de groei van Almere ligt de nadruk niet langer alleen op ontwikkelingen van

    nieuwe gebieden, maar gaat het nu steeds vaker om bouwen in de bestaande

    stad, met Almere-Centrum voorop. Ook komen de oudere delen van de stad in

    aanmerking voor stedelijke vernieuwing en gebiedsgerichte transformatie, zoals in

    de centra van Almere Buiten en Haven. Deze veranderingen in de bestaande

    stad, brengen nieuwe kansen en opgaven met zich mee. De verschillen tussen

    gebieden in de stad nemen toe en vragen om andere beleidskeuzes ook op het

    gebied van verkeer en vervoer. Verdichten in het centrum heeft een directe relatie

    met de budgetten en kosten van het beheer en met het parkeerbeleid. Verdichten

    betekent dat we de beschikbare ruimte meer bebouwen. Dit zal gevolgen hebben

    voor de zowel de vraag (groter) als de ruimte (minder) voor parkeren. Dat vraagt

    om sturend parkeerbeleid en nadenken over welke groepen voorrang krijgen

    (bewoners, bezoekers of ondernemers).

    Transformatie en verdichting bieden ook kansen om nieuwe ontwikkelingen op het

    gebied van mobiliteit, zoals deelauto’s en elektrisch rijden, te stimuleren. Vanuit

    bereikbaarheid en goede ruimtelijke ordening is het ook belangrijk om na te

    denken waar het beste verdicht kan worden. Almere heeft wat dat betreft met zes

    stationslocaties veel aanbod aan goede verdichtingslocaties, tegelijkertijd laat de

    praktijk zien dat deze kansen niet altijd worden benut en soms gekozen wordt

    voor ontwikkelingen in lage dichtheden op plekken die minder goed bereikbaar

    zijn met openbaar vervoer. Het verdient aanbeveling in de mobiliteitsvisie aan te

    geven welke locaties vanuit de mobiliteit gezien het beste in aanmerkingen komen

    voor verdichting en daaraan ook uitgangspunten te koppelen voor parkeerbeleid

    en nieuwe mobiliteit. Het Floriadegebied kan een innovatief experiment voor

    nieuwe vormen van vervoer zijn. In het stationskwartier liggen ultieme kansen

    voor verdichting en versterking van het economisch profiel van Almere en kansen

    voor starters en studenten op de woningmarkt. Dit vraagt wel om meer

    verblijfskwaliteit in de openbare ruimte en minder barrièrewerking van de

    infrastructuur. Dit kwam ook uit de gesprekken met de stad.

    Naast verdichting in de bestaande stad vindt er aan de randen van de stad in

    Oosterwold ook een heel andere manier van gebiedsontwikkeling plaats dan men

    gewend was in Almere. Deze meer organische ontwikkeling in lage dichtheden

    betekent dat de ontwikkeling van de bereikbaarheid veel meer volgend is. Met

    name voor aanbieden van openbaar vervoer ligt hier wel een uitdaging, omdat

    voor traditioneel openbaar vervoer en een vrije busbaan op dit moment geen

    vervoerkundig draagvlak is. Mogelijk dat nieuwe meer vraagafhankelijke

    mobiliteitsdiensten in dit gat kunnen springen.

    Ook in de nieuwe gebiedsontwikkelingen kunnen we, in het licht van de trends in

    de mobiliteit en de technologie, mogelijk anders omgaan met parkeernormen en

    de mate waarin parkeerplaatsen bijvoorbeeld voor de deur of op enige afstand

    worden gerealiseerd.

    (Ontwerp gezonde systemen, anticipeer op verandering,

    koester diversiteit en verbind plaats en context)

    Richtinggevende uitspraken integratie ruimte en mobiliteit

    • In ons mobiliteitsbeleid gaan we meer onderscheid maken tussen

    verschillende gebieden op basis van dichtheden en ligging nabij OV.

    • Nabij OV-knooppunten, zoals Centrum, Buiten en het Oor heeft het de

    voorkeur meer te verdichten en niet grondgebonden te bouwen. In centra en

    bij openbaar vervoerknooppunten wordt sterker gestuurd dan voorheen op

    stimuleren van fiets en OV met behulp van lagere parkeernormen en

    beperken uitgifte parkeervergunningen.

    • In gebieden met lage dichtheden zijn we volgend in ons parkeernormenbeleid,

    wel wordt elektrisch rijden gestimuleerd.

    • Bij nieuwbouw en transformatie stimuleren we nieuwe vormen van mobiliteit

    (delen, elektrisch).

  • 34Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    3. Meer aandacht voor kwaliteit van de openbare ruimte in wijken en

    centra

    Verdichten in de bestaande stad legt ook nog meer nadruk op de kwaliteit van de

    openbare ruimte. Dit is ook een aspect wat door bewoners in de enquête als erg

    belangrijk wordt gezien, maar waarvan ze ook aangeven dat het ze het nu nog

    onder de maat vinden. Kwaliteit van de openbare ruimte in centra en op

    knooppunten kan ook bijdrage aan een aantrekkelijker vestigingsmilieu. Het

    gescheiden verkeerssysteem dat Almere veel heeft gebracht als het gaat om de

    interne bereikbaarheid en verkeersveiligheid staat soms op gespannen voet met

    de kwaliteit van openbare ruimte, zeker in de centrumgebieden. De gescheiden

    structureren zorgen ervoor dat de openbare ruimte te veel voelt als

    verkeersruimte en te weinig als verblijfsruimte. De vrijliggende busbanen zijn een

    groot succes in Almere (hoge snelheid, goed gebruikt), die kwaliteit van Almere

    willen we behouden. De fietspaden en tunnels zijn verkeerskundig veilig, maar

    sociaal niet altijd veilig. De opgave is dus om het goede van de doorstroming te

    behouden, maar de sociale veiligheid te vergroten op fietspaden en langs

    busbanen. Dat kan door in nieuwe gebieden busbanen en fietspaden wel

    vrijliggend te maken, maar meer te bundelen. En door hoogwaardige gestrekte

    fietsassen aan te leggen, maar in de 30-kilometergebieden meer mee te fietsen

    in het verkeer.

    In de centrumgebieden moet gezocht worden naar een nieuwe balans tussen de

    goede aspecten van het huidige systeem en de wens om de openbare ruimte

    een impuls te geven en meer ruimte en kwaliteit te bieden voor de voetganger en

    fiets. Hierbij kan ook gedacht worden aan het afwaarderen of anders inrichten

    van enkele (delen van) dreven, wat snelheidsremmend werkt, leidt tot minder

    barrièrewerking, fietspaden toegankelijker maakt en meer ruimte biedt voor het

    ontwikkelen langs de dreven.

    In woonwijken kan samen met bewoners gekeken worden naar een andere

    indeling van de openbare ruimte, met meer ruimte voor groen en spelen in de

    straat of juist minder groen op plekken waar dat de overzichtelijkheid bevordert.

    Denk aan gelijkvloerse kruisingen van fietspaden en van wegen met de

    busbaan).

    (Ontwerp gezonde systemen, anticipeer op verandering,

    koester diversiteit en verbind plaats en context)

  • 35Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    4. Betere voorzieningen voor gezonde mobiliteit: lopen en fietsen

    Het stimuleren van gezonde mobiliteit - lopen en fietsen - heeft veel voordelen, het

    draagt bij aan duurzame en schone mobiliteit, het heeft een positieve impact op de

    gezondheid (minder obesitas) en versterkt de nabijheid van functies. Daarnaast is het

    zeer kostenefficiënt in aanleg en beheer. We zien de elektrische fietsen en andere

    snelle voertuigen als een enorme kans om meer mensen op de fiets te krijgen. De

    elektrische fiets vergroot de actieradus van 7 naar 15-20 kilometer, dus daarmee heel

    Almere. In het ontwerp van onze wijken en buurten krijgt dat al veel aandacht, maar

    we kunnen het mogelijk nog meer laten terugkomen in ontwerpen van onze wandel-

    en fietsnetwerken. We zien dat de Almeerders minder fietsen dan inwoners van

    andere Nederlandse steden en dat heeft verschillende oorzaken: lange afstanden

    binnen de stad, de sociale onveiligheid van de routes door het groen, concurrentie

    van de bus en de auto, samenstelling van de bevolking en het feit dat veel mensen

    voor hun werk naar gebieden buiten de stad reizen die niet op fietsafstand liggen. De

    fietsroutes door onze groene gebieden worden ook veel door wandelaars gebruikt

    waardoor deze voor fietsers minder aantrekkelijk zijn. Sommige van deze oorzaken

    verander je niet van vandaag op morgen, maar er zijn volop kansen om het lopen en

    fietsen in Almere te stimuleren. Fietsroutes tussen de stadsdelen lopen nu vaak door

    het groen of over bedrijventerreinen, wat uit het oogpunt van sociale veiligheid of

    verkeersveiligheid niet als prettig wordt ervaren. Het ontwikkelen van een beperkt

    deel van ons fietsnetwerk tot snelle en aantrekkelijke, sociaal veilige fietsroutes

    tussen de stadsdelen, maakt dat mensen eerder de fiets pakken om zich tussen de

    verschillende delen van de stad te verplaatsen. Het Spoorbaanpad is een stap in de

    goede richting wat dit betreft. Bekeken moet worden hoe omgegaan moet worden

    met de groeiende groep kleinschalige elektrische voertuigen (speed pedelec, cargo

    bikes, brommobiel etc.).Houden deze een plek op het fietspad of niet? Dit hangt

    vooral af van landelijke regelgeving. Een goede inrichting van routes of het slim

    toevoegen van ruimtelijke functies kan hier een oplossing voor bieden.

    De snelle groei van de E-fiets biedt ook meer kansen voor fiets over grotere

    afstanden. Almere heeft een goed bussysteem en wij willen dat graag behouden. Wel

    kan gekeken worden hoe bus en fiets elkaar nog meer kunnen versterken.

    Bijvoorbeeld door betere fietsparkeervoorzieningen bij de haltes en de stations. De

    verkeersveiligheid bij kruisingen tussen de busbanen en hoofdfietsroutes is ook een

    aandachtspunt in dit verband. Vanuit mobiliteit is het ook belangrijk om functies, zoals

    supermarkten en scholen zoveel mogelijk te situeren of vast te houden op plekken

    die goed bereikbaar zijn te voet met de fiets. Dus liever centraal in de wijk dan aan de

    rand. Uit de gesprekken met de stad blijkt ook dat looproutes binnen buurten niet

    altijd op orde zijn. Lopen en fietsen doen we ook voor recreatie. Almere is een stad

    waar onze inwoners veel recreatiemogelijkheden hebben en Almere wordt steeds

    meer een stad waar mensen voor recreatie naar toe komen met trekpleisters als het

    Weerwater, Noorder- en Lepelaarplassen, Oostvaardersplassen, De Kemphaan e.d..

    Goed om te bezien of onze netwerken hier goed op aansluiten en voor recreanten

    aantrekkelijk zijn.

    .(Ontwerp gezonde systemen, blijf innoveren, anticipeer op

    verandering)

    Richtinggevende uitspraken lopen en fietsen

    • Lopen en fietsen komen lokaal op de eerste plaats in ons mobiliteitsbeleid.

    Kwaliteit van de fietsverbindingen tussen de verschillende delen van de stad

    moet omhoog. Kwaliteit van de looproutes binnen buurten verdient meer

    aandacht.

    • We werken toe naar een systeem van hoogwaardige en gestrekte fietsassen,

    daarbuiten kan meer meegefietst worden met het overige verkeer. Door

    aanleg van laadplekken en campagnes stimuleren we het gebruik van de E-

    fiets, een vervoermiddel dat qua actieradius perfect bij de schaal van Almere

    past.

    • We maken toeristische en recreatieve bestemmingen in en om de stad beter

    bereikbaar te voet en met de fiets.

    • We introduceren fietsparkeernormen voor nieuwe gebouwen om fietsen naar

    werk en voorzieningen te stimuleren.

  • 36Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    5. Verduurzaming mobiliteit: Werk maken van schonere auto’s en

    bussen

    De meest duurzame vormen van mobiliteit zijn fiets en lopen. Die zullen we

    vanuit het oogpunt duurzaamheid actief stimuleren. Toch zal de automobiliteit

    een gegeven blijven. Almere is een van de gemeenten die het slechtst scoort

    als het gaat om de CO2 uitstoot per inwoners als gevolg van mobiliteit.

    Belangrijkste oorzaak hiervan is de grote pendelstromen met de auto. Veel van

    deze verplaatsingen zijn niet makkelijk te vervangen door de fiets en ook het

    openbaar vervoer moet eerst verder worden verbeterd om extra groei op te

    vangen. De meeste impact (CO2 reductie) op het verduurzamen van de

    mobiliteit in Almere heeft de overstap naar schonere auto’s en bussen. De

    elektrische auto wordt steeds meer gemeengoed en de aanvragen voor

    laadpalen in Almere overstijgen nu het beschikbare budget. De verwachting is

    dat elektrisch rijden mede door sterk toegenomen aandacht vanuit het rijk nog

    een sterke impuls zal krijgen ook waterstof wordt een steeds gangbaarder

    alternatief. De gemeente kan dit zelf extra aanjagen door een actiever

    laadpalenbeleid en het faciliteren van snellaadstations bij ringen en dreven,

    maar het staat of valt ook met het kweken van meer enthousiasme onder

    bewoners om hier mee aan de slag te gaan. Hierbij verdient het aanbeveling

    om vooral in te zetten op de koplopers: mensen die er al voor open staan maar

    nog een zetje nodig hebben om het echt te doen. Uit recent onderzoek naar

    laadpaalbehoefte in relatie tot de bevolkingssamenstelling is te zien dat er

    overal in de stad wel plekken zijn te aan te wijzen die zich lenen voor extra

    laadpunten. Ook kan de gemeente meer mensen kennis laten maken met

    elektrisch rijden door elektrische deelauto’s aan te bieden. Almere heeft al

    relatief schone bussen en zal op termijn in lijn met het landelijke

    bestuursakkoord de overstap maken naar Zero Emissie.

    Bij het verschonen van mobiliteit is het belangrijk ook aandacht te hebben voor

    de explosieve groei van pakketdiensten als gevolg van het groeiende aantal

    online aankopen. Het kan dan gaan om bundelen van pakketdiensten, het

    bevorderen van het gebruik van pick-up points, bijvoorbeeld bij bushaltes en

    het inzetten op het slimmer bevoorraden van winkels. Het remmen van de

    groei van de pakketbezorging is niet alleen goed voor een schone lucht, maar

    ook voor de leefbaarheid en verkeersveiligheid. Tot slot kunnen we zones

    aanwijzen waar we voorrang geven aan schone en gezonde mobiliteit: lopen,

    fietsen en elektrisch vervoer. Het tempo van de transitie naar schone mobiliteit

    kunnen wij wat beïnvloeden, maar hier ligt vooral een belangrijke rol bij het Rijk

    met het stellen van energiedoelen en normen (voor bijvoorbeeld luchtkwaliteit)

    en de beschikbaarheid van subsidies.

    .(Ontwerp gezonde systemen, blijf innoveren,

    anticipeer op verandering).

    Richtinggevende uitspraken schone mobiliteit

    • Almere zet in op een reductie van de uitstoot van CO2 als gevolg van

    mobiliteit in lijn met de landelijke doelstellingen.

    • Almere zet in op een actiever beleid waar het gaat om stimuleren van

    alternatieve brandstoffen (elektrisch en waterstof) en maakt hier

    middelen voor vrij.

    • Almere daagt burgers en bedrijven uit om met initiatieven te komen hoe

    de mobiliteit in de stad het beste te verduurzamen en zal deze faciliteren.

  • 37Verkenning mobiliteitsvisie Almere

    6. Een mobiliteitssysteem voor iedereen?

    Almere is een steeds diversere stad qua samenstelling, niet meer alleen

    een stad van gezinnen, maar ook een stad van studenten en ouderen.

    De middeninkomens zijn nog steeds sterk vertegenwoordigd, maar ook

    het aantal lage en hoge inkomens neemt toe. Het is ook een stad met

    steeds meer verschillende nationaliteiten en culturen. Een diverse stad

    kenmerkt zich door verschillende mobiliteitsbehoeften. De huidige

    structuur met een goede interne bereikbaarheid voor fiets, bus en auto

    lijkt een goede basis te bieden om deze behoefte op te vangen.

    Wij hebben in het collegeakkoord “liefde voor Almere” opgenomen:

    Almere is een inclusieve stad is. Duurzame mobiliteit is ook inclusieve

    mobiliteit: toegankelijk voor iedereen. Dat betekent: geen fysieke

    barrières in de openbare ruimte om deel te nemen aan het verkeer voor

    ouderen en mensen met een beperking.

    Maar ook de betaalbaarheid van mobiliteit kan een barrière zijn, zeker

    voor mensen die relatief grote afstanden moeten reizen voor werk. Ook

    is het de vraag hoe goed de huidige structuur is voor de hard groeiende

    groep kwetsbare ouderen. Nabijheid van voorzieningen, contact met

    anderen en toegankelijkheid van het openbaar vervoer zijn voor hen

    belangrijke thema’s. Mogelijk kunnen ook anderen in hun sociale

    omgeving of de buurt er voor zorgen dat kwetsbare bewoners mobiel

    blijven.

    De gebiedsontwikkeling in Oosterwold heeft geleid tot een gebied dat

    zeker voor mensen zonder auto minder mogelijkheden biedt zich te

    verplaatsen. Hier ligt op termijn een opgave voor toegankelijke mobiliteit

    voor alle inwoners.

    (Mensen maken de stad)

    Richtinggevende uitspraken mobiliteit voor iedereen

    • We zetten in op een verkeer- en vervoersysteem dat voor iedereen toegankelijk en

    bet