© 2012

Gelukkig gezin

Boor

Hoe manipulatie levens verwoest

1

Gelukkig gezin Hoe manipulatie levens verwoest

___________________

Boor DISCLAIMER De inhoud van dit boek betreft een combinatie van persoonlijke ervaringen, herinneringen en fantasie. Iedere gelijkenis met bestaande personen moet in deze context gezien worden. Dit boek is zorgvuldig samengesteld. De schrijver of uitgever aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor enige schade die direct of indirect voortkomt uit dit boek.

www.gelukkig-gezin.nl

Copyright © juni 2012 Boor

All rights reserved; no part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise without permission of the publisher.

2

1973

Het is schemerig, de hoge bomen die de tuin

afscheiden van het bollenland worden flink

heen en weer geschud. In de tuin aan de

rechterkant ligt een grote vijver waar onze

eenden met hun snavels onder hun veren

liggen te slapen. Midden in de vijver staat een

molen met wieken. Mijn vader is gek op

eenden en we hebben er een heleboel. Niet

alleen van die saaie witte eenden, maar ook

prachtig gekleurde met moeilijke namen om

te onthouden. Papa is er heel zuinig op en

kan hard vloeken wanneer ‟s nachts een vos

weer een eend opgegeten heeft. Wanneer er

een klein eendje alleen overblijft, mag die

tijdelijk binnen wonen tot hij groot genoeg is

3

om weer in de vijver te wonen. In de zomer

wanneer papa de vijver gaat schoonmaken

mogen wij er wel eens in zwemmen, maar nu

in het donker is het eng om buiten te zijn.

Soms bewegen de eenden en hoor je het

geritsel van veren. We hebben geen buren

zodat het licht vanuit de deuropening het

enige licht is wat mij kan helpen. Maar

hetzelfde licht maakt van alle bomen enge

grote mannen met lange donkere jassen. En

ook de schommel die achter in de tuin staat

ziet er verdacht uit ‟s nachts. De eenden zien

er monsterachtig uit door de schaduwen in

het water. Mijn moeder staat achter mij met

mijn zus in haar armen. Ze huilt. Ze smeekt.

Maar papa is niet te vermurwen. Hij houdt

niet van slappe meisjes, zijn meisjes hadden

eigenlijk jongens moeten zijn. Dus niet

4

aanstellen en zeker niet onnodig huilen maar

doen wat hij zegt.

Hij heeft linksachter in de tuin, vlakbij het

konijnenhok en vlak naast de betonnen palen

met de waslijnen eraan, de mand met knijpers

verstopt. Nu moet ik een stoer meisje zijn en

ze gaan halen. Mijn zus is al geweest en staat

vreselijk te snikken. Wat een baby, je weet

toch dat papa het alleen maar doet om te

zorgen dat we stoer worden? Nogmaals roept

mijn moeder en wil naar mij toelopen. Papa

grijpt haar vast en wordt nu toch echt boos.

Allemaal jullie mond houden, dan kunnen we

naar binnen zodra ik mijn taak heb gedaan.

Langzaam stap ik van de steen af die voor

ons huis ligt maar die nu toegang geeft tot het

grote groene monsterbos. Ik ben

drieëneenhalf jaar en wil graag naar papa

5

luisteren. Zo nu en dan kijk ik achterom om

zeker te weten dat ze er allemaal nog staan, ik

wil best stoer zijn en monsters verslaan, maar

ze mogen me niet alleen laten. Ik houd mijn

ogen recht voor me, loop voorzichtig en

uiterst langzaam. Wil niet naar de enge vijver

kijken en naar de lichtjes die daarin drijven.

Maar die betonnen palen zien er ook al

onvriendelijk uit en mis een hand in mijn

hand.

Voetje voor voetje loop ik naar de mand met

wasknijpers. Het konijn ziet mij aankomen en

gaat staan, denkend dat hij eten gaat krijgen.

Nog meer bewegende lichtjes in deze

donkere tuin. In de verte hoor ik een trein

aankomen. De spoorbaan ligt aan de

voorkant van ons huis, nog voorbij de sloot,

dus zelfs de trein kan niet het extra licht

6

geven wat ik zo graag wil hebben. Ik slik al

mijn gevoelens diep weg en doe wat er van

me verwacht wordt. Ik pak het mandje met

knijpers op en ga zo snel als ik kan terug naar

papa. Ik weet zeker dat er iets tussen de

bomen zit en naar mij loert, maar ik houd

mijn ogen op hem gericht en hoop dat als er

iemand mij gaat pakken, papa er is om te

helpen. Ik slik en slik alle angsten naar

binnen. Wanneer ik het mandje met knijpers

overhandig zie ik iets in zijn ogen wat ik niet

helemaal kan thuis brengen. Ik vraag me af,

ben ik nou een stoere meid?

7

2001

“Pap kan je vanavond even de route met me

rijden?” Mijn topografische kennis is slecht en

van onbekende routes raak ik in paniek. Mijn

vader vindt het prima, hij komt me straks

halen wanneer mijn kinderen op bed liggen.

Het gaat slecht met mijn moeder en we gaan

morgen samen naar een pijnpoli. Ze is

geopereerd aan haar handen maar heeft

helaas post-traumatische dystrofie erbij

gekregen. Ze gaat naar dit ziekenhuis om te

leren omgaan met haar blijvende

beperkingen. Ik ga veel met mijn moeder

mee, regel ook haar medicijnen en maak

iedere week haar huis schoon. Samen met een

tante.

8

Na het schoonmaken praat ik veel met haar,

maar dat wordt steeds zwaarder. Mama

vertelt zaken die ik zelfs als volwassen kind

moeilijk vindt om aan te horen. Terwijl ik al

moeder ben, misschien wel juist omdat ik

moeder ben. Ik weet dat ik dankbaar moet

zijn, ze deed ook een veel voor mij, maar de

emotionele belasting wordt steeds groter. Ik

hoor over huwelijksproblemen, seksuele

problemen en psychische problemen uit haar

kindertijd, ik vind het slopend.

Ik loop al weken met buikpijn, ik wil onder

de schoonmaakochtend uit, ik wil wat

afstand gaan creëren, hoe doe ik dat? Ik

verzin smoesjes dat ik snel naar huis moet,

verzin afspraken, treuzel bij het

schoonmaken.

9

Bij mijn vader hoef ik niet aan te kloppen, hij

nam niet eens vrij toen mijn moeder uit het

ziekenhuis kwam. Hij ging haar ophalen en

kwam toen pas tot de ontdekking dat mijn

moeder hulp nodig had bij het aankleden, bij

het douchen, bij het eten. Hij besloot dat hij

hiervoor geen vrije dagen kon opnemen.

Gelukkig heeft hij dochters, want vrije dagen

neem je op voor ontspanning, niet voor

zorgdiensten.

Mijn man heeft toen in allerijl een bed

geregeld en deze heeft een week in de

huiskamer gestaan.

Mijn vader rijdt de route die ik morgen naar

de pijnpoli moet nemen. De auto ruikt naar

olie en ijzer. Het is een heerlijke zonnige

avond. En de auto is behaaglijk warm.

Opeens wordt het gesprek anders, heel

10

plotseling. Hij vertelt dat mijn moeder

psychisch in de knoop zit (echt? !), dat ze nare

gedachtes heeft en dat ze spreekt over

zelfmoord. Mijn vader rijdt, terwijl de tranen

over zijn gezicht stromen. Ik weet niet wat ik

moet zeggen, zelfmoord? Hoe komen we

daar?

Ik probeer geruststellende woorden te

verzinnen maar het komt er allemaal

geknutseld uit.

Het gesprek wordt nog indringender en

neemt een wending die ik niet kon voorzien.

Altijd verrassingen in ons gezin! Mijn vader

zegt dat hij zoveel van mijn moeder houdt,

dat als het zover komt, ze er samen uit zullen

stappen… Hij vertelt dat, wanneer de pijn

ondraagbaar wordt en mijn moeder wil

stoppen met leven, ze samen een plastic zak

11

over hun hoofd zullen doen, samen op bed

gaan liggen en willen sterven. Ook vertelt hij

dat ik een betrouwbare dochter ben. En

omdat ik een antwoordapparaat heb, ik dan

op de hoogte gebracht zal worden.

Ik geloof niet wat ik hoor, hoe kom ik in deze

situatie en waar is de nooduitgang? Ik merk

dat ik me tegen de deur van de auto aan het

drukken ben, ik vraag me af bij hoeveel druk

de deur zal openschieten, houdt mijn gordel

me nog op mijn plek?

Ik vraag wat hij bedoelt, ik hoor het wel maar

het zinkt niet in. Hij zal net voor het opdoen

van de plastic zakken, een afscheid inspreken

op mijn antwoordapparaat. Hij verwacht dat

ik die volgende ochtend naar huis kom, de

instructiebrief ga lezen en ga regelen wat ik

moet regelen. Niemand vraagt zich af of ik dit

12

kan, of ik dit wil en wat dit met iemand doet,

twee ouders vinden die zijn gestikt. Ik roep

dat ik dat niet kan, hij mag dit niet vragen, hij

kan dit niet vragen. Maar hij doet alsof ik

lastig ben. Goed luisteren en opletten, dan

weet ik wat ik moet doen.

De route sla ik half op en ik stap thuis

huilend uit de auto. Mijn vader is allang

uitgehuild en doet alsof er niets is gebeurd.

Hij wenst me een fijne avond en rijdt gewoon

weg!!

Mijn man en ik zijn die avond kapot van

verdriet en in shock. We zijn aan het

bespreken wat we moeten doen met zo‟n

bericht op het antwoordapparaat, verbaasd

over hoe dit gaat en wat er wordt gevraagd.

Na maanden van spanning bij iedere rinkel

van de telefoon, buikpijn bij het wakker

13

worden, vol spanning naar het

antwoordapparaat lopen om te kijken of het

lampje knippert, bijna overgeven wanneer het

lampje knippert, ben ik kapot. Mijn man is

het zat, ik kan niet meer. We trekken de

machine van de kast en melden aan mijn

ouders dat we geen antwoordapparaat meer

hebben staan. Mijn ouders reageren totaal

niet op dit bericht. Maar ik durf niet te vragen

hoe en wat ze gaan doen, nu ik niet meer

bereikbaar ben voor het allerlaatste

telefoontje met instructies.

Nog meer maanden gaan voorbij,

ondertussen een ziekenhuisbezoek voor

ernstige maagklachten waar me wordt

gevraagd of ik spanningen heb, ik ben het zat.

Tijdens een bezoek aan mijn moeder vol

negatieve verhalen gooi ik een balletje op. Ik

14

vraag hoe het er voor staat met hun

zelfmoordplannen. Wanneer je er goed over

nadenkt, is het bijna komisch. Mijn moeder

weet niet waar ik het over heb. Ik vertel over

het autoritje een paar maanden terug en haar

gezicht wordt steeds verwarrender. Ze heeft

geen idee waar ik het over heb en beweert dat

zo‟n gesprek tussen mijn ouders er nooit is

geweest. Ik ben woedend, hoe durft hij! Wie

doet zoiets zijn kinderen aan! Wat is het toch

een vreselijke man! Ik huil, slik, en ga naar

huis.

Weken later confronteer ik mijn vader met

wat hij heeft gedaan. Ik sta schreeuwend

tegenover hem, ik spuug er bijna van. Echt

antwoord waarom hij dit heeft gedaan krijg

ik niet.

15

Hij wil ook niet begrijpen wat dit voor mijn

gezin heeft betekend de laatste paar

maanden. Welk spanningsveld dit heeft

veroorzaakt. Hij is zich van geen kwaad

bewust. Zijn excuus is dat hij een moment

van zwakte heeft gehad en kan zich eigenlijk

niet meer herinneren dat hij dat verhaal had

opgehangen. Als troost neemt hij mee een

avond mee naar de Chinees. De avond is

gespannen en stroef, wat doe ik hier en waar

om laat ik me dit aanleunen? Ik wil deze

vader niet meer. Ook deze gebeurtenis stop ik

diep weg in mijn kelder met deurtjes.

Soms maak ik er wel eens eentje open. Die

keer dat mijn zus een wrat op haar been had

en mijn vader deze verwijderde met een

aardappelschilmesje. Of die keer dat ik

tijdens een discussie op zondagochtend een

16

andere mening aannam dan die van mijn

vader. Hij sloeg me vol in mijn gezicht. Een

tweede klap stond te wachten wanneer ik die

koude doek niet aannam en op de plek hield.

Ik hoopte stiekem dat hij in de problemen zou

komen door mijn blauwe gezicht maar ik was

niet sterk genoeg en gaf toe.

Nog een deurtje, met daarachter die keer dat

ik een pijnlijke pukkel op mijn kin had. Mijn

vader sommeerde vanaf de bank dat ik

dichterbij moest komen zodat hij deze weg

kon halen. Pijn is fijn, schijnbaar. Teveel

deurtjes, te veel verdriet.

17

1975

Ons kleine houten huisje staat op een stuk

bollenland wat we mogen huren van mijn

oma. Aan de ingang van ons zandpad staat

een grote bollenschuur waar de oom van mijn

moeder zijn bedrijf heeft. Dat is handig want

dan kunnen wij in de zomer een beetje helpen

met het pellen van de bollen. Mijn zus en ik

zijn nog te klein om de hele dag bollen te

pellen, dus mijn moeder laat ons

voornamelijk rondstruinen over de velden.

Papa heeft voor een bootje gezorgd zodat we

lekker mogen varen. Soms zijn we samen

uren weg.

De vrijheid die we hebben is eigenlijk veel te

gevaarlijk maar wel kenmerkend voor die

18

periode. Mijn zusje en ik zijn samen al een

keer helemaal over het land naar de grote

weg gewandeld en toen naar de

kleuterschool. Zij wist dat er een filmmiddag

georganiseerd werd en we hadden geen zin

om het aan mama te vragen. Na de film zijn

we over de weg terug gewandeld, hand in

hand. De route over het land en sloten

hadden we geen zin meer in. Een grote nicht

van mijn moeder zien we aanrijden in haar

auto en vertelde dat mama hard aan het

huilen was. Dat hadden we toen nog niet

eerder gezien en waren helemaal onder de

indruk, een mama die huilt vanwege iets wat

wij hebben gedaan. Mijn vader had een

mooie treffende straf voor ons gedacht. Hij

nam die week voor iedereen in de

19

bollenschuur vers ijs mee maar niet voor mijn

zusje en ik. Dat zal ons leren.

Aan het eind van ons zandpad ligt een smalle

weg, daarachter een grote brede sloot en dan

het spoor. Aan de linkerkant van de

bollenschuur woont mama‟s oudste broer,

daar mogen we niet naar toe varen. Papa en

mama vinden dat geen aardige broer. Ik weet

niet precies wat hij fout heeft gedaan maar als

papa het zegt, dan zal het wel waar zijn. Het

is wel jammer dat hij zo stom is, want hij

heeft een paard en geiten waar ik heel graag

mee zou willen spelen. Op een dag ben ik

heel ondeugend en ga toch stiekem naar het

land van mijn stomme oom om dat lieve

paardje wat gras te geven. Het is een prachtig

donker paard en het verbod maakt hem nog

aantrekkelijker. Ik gebruik de boot om naar

20

de overkant te varen en loop met vers geplukt

gras in mijn handen naar hem toe. Het dier

kijkt gretig naar mijn hand maar mijn hand is

klein en zijn tanden pakken mijn vingers en

bijt. Ik gil mijn longen uit mijn lijf maar het

paard wil echt niet loslaten. Hij ruikt de vers

geplukte gras en snapt niet waarom hij niet

krijgt wat ik wil geven. Mijn vader komt

aanrennen over het land, springt over de

sloot en slaat het paard hard op zijn neus.

Dan slaat hij nogmaals maar hard in zijn nek.

Dan zijn mijn vingers vrij en kloppen van de

pijn. Papa tilt me terug naar huis. Papa heeft

gelijk, het is een stomme oom. Mijn papa is

een held.

21

1982

We zitten midden in een grote verbouwing.

We zijn van het ene dorp terug naar dit dorp

verhuisd, iets wat we allemaal wilden. Vier

jaar geleden moesten we verhuizen omdat

oma het land verkocht waar ons huis op

stond. Uit nood zijn we naar een aangrenzend

dorp verhuisd, maar eindelijk gaan we weer

terug. We hebben vier jaar op een flat geleefd

met alleen een klein balkon en gaan nu naar

een hoekhuis met een grote tuin. Maar het

huis moet enorm verbeterd worden, dus zijn

we al een jaar aan het verbouwen. Mijn vader

en moeder hebben allebei een baan en gaan ‟s

avonds en in de weekeinden verder met

klussen. Dit houdt in dat de sfeer enorm

22

onder druk staat terwijl mijn zus al begint

met puberen. De keuken wordt aangebouwd

en mijn ouders hebben niet veel geld. Dus

moeten mijn moeder en vader veel zelf doen,

ze zijn al de hele dag aan het sjouwen met

stenen. De stenen staan op de stoep en

moeten snel naar de tuin voordat er wat stuk

gaat. Mijn moeder is 1.61 lang en weegt 48

kilo. Ze loopt met een kruiwagen vol stenen

heen en weer en mijn vader geeft het tempo

aan.

Ik weet dat we lief moeten zijn, niet te veel

vragen en moeten helpen. Maar na een paar

uur weet ik dat het fout gaat lopen. Mijn

vader knarst op zijn tanden en balt zijn

vuisten veel. Dat zijn de voorlopers. Volgens

de tandarts zijn mijn vaders voortanden aan

het splijten vanwege te hard bijten. Hij heeft

23

een bit gekregen voor de nacht maar die ligt

achterin de kast.

Ik help zo goed als ik kan en probeer vooruit

te denken en niets te laten vallen. Mijn zus is

binnen aan het helpen en heeft altijd een

rader voor het ontlopen van mijn vaders

buien. Ik kom weer de hoek om en zie net dat

mijn vader uithaalt naar mijn moeders

gezicht. Hij is vroeger stenensjouwer geweest

en nu een kraanmachinist zodat zijn handen

zo groot zijn als kolenschoppen. Ik sta

verschrikt stil en ben helemaal van slag. Ik

weet wat ik zie maar geloof het gewoon niet.

Mijn moeder begint te huilen en wil iets

zeggen maar dan draaien ze allebei hun

hoofd om naar mij. Misschien maakte ik een

geluid, maar daar sta ik. Verstijfd. Even zijn

we met z‟n drieën ergens en nergens. Ik hoor

24

geen geluiden, zie alleen mijn ouders. Dan

schiet mijn moeder op mij af en trekt me de

garage in. Ze legt uit dat papa het niet zo

bedoelt en dat ze moe zijn van het harde

werken. Ik kan het niet geloven, weer neemt

ze het voor hem op. Ik stel haar de vraag die

ik al stel sinds ik 8 jaar ben. Wanneer ga je

van hem scheiden? Ik weet zeker dat we

gelukkiger worden en beloof haar dat ik bij

haar kom wonen. Maar ze houdt van hem, en

ik moet niet raar doen. Papa is moe, dat is

alles. Wanneer ik ‟s avonds in bed lig neem ik

me voor om veel sterker te zijn dat mijn

moeder, geen man die mij iets maakt. Ik zal

altijd in controle zijn. Misschien ga ik wel

helemaal niet trouwen!

25

1974

Ik zit in de 1e klas van de kleuter klas en ben

aan het kleien. De tafels zijn per vier tegen

elkaar geschoven. Ik heb nog geen idee wat ik

ga maken maar wat het ook wordt, het is

voor mama. Drie andere kinderen zitten ook

aan de tafel en zijn allemaal hard bezig. Het is

rustig in de klas en de juf loopt langs alle

tafels om bij iedereen te kijken. Ik heb een

hele lieve juf met donkere krullen. Ze praat

zachtjes en rustig en is altijd heel lief voor me.

Ik vind dat ik de liefste juf van de hele wereld

heb. Misschien word ik later ook wel juf. Het

schoolplein is beschilderd. Er staan wegen en

verkeersborden op. Je mag met fietsen over

het plein maar je moet dan goed op de grond

26

kijken om te zien waar je heen gaat en wie

eerst mag fietsen. Zelfs met carnaval,

wanneer de meneren met de hoge petten

langs komen, muziek speelt en iedereen

verkleed rondloopt, let ik nog op de

verkeersregels. Ik haat namelijk carnaval

omdat je dan verkleed moet. Ik huil altijd,

zelfs al heeft mama hele leuke

verkleedspullen met pruiken en zo. Ik weet

niet waarom, maar verkleed rondlopen is het

stomste wat je kunt doen.

Dan gaat de klasdeur open en komt de

hoofdmeester binnen. Hij praat met de lieve

juf en ze kijken allebei serieus naar mij. Ik

krijg het warm en word zenuwachtig. Het

kan nooit goed nieuws zijn, maar ik kan me

niet herinneren dat ik iets slechts heb gedaan.

De juf loopt naar me toe en vraagt of ik met

27

het schoolhoofd mee wil gaan. Ik loop achter

hem aan naar een klein kantoortje. Daar staat

mijn zusje met een oudere mevrouw en

mijnheer. Ze kijkt mij angstig aan waardoor

ik haar hand maar pak. Mijn zus is ouder

maar ik weet dat ik voor haar moet zorgen.

Dat gevoel is er altijd. De oude mevrouw en

mijnheer willen ons knuffelen en praten heel

druk, wij laten het over ons heen komen. Nog

steeds hebben we geen idee wie ze zijn en

wat we in dit kantoor doen. Ze vertellen ons

dat ze onze opa en oma zijn. De ouders van

mijn vader. We krijgen een cadeau in onze

handen gedrukt en we maken het open. Mijn

zusje krijgt een spel, ik een puzzel. We

stamelen wat bedankjes eruit. Er worden nog

allerlei vragen aan ons gesteld waar ik

zachtjes antwoord op geef. Na een half uurtje

28

mogen we terug naar de klas. Maar ik weet al

dit niet goed gaat aflopen. Ik probeer het

gevoel weg te slikken.

Wanneer onze moeder ons ophaalt van

school reageert ze angstig op het verhaal. De

cadeautjes moeten we aan haar geven en we

mogen er nog niet mee spelen. Eerst maar aan

papa laten zien.

Wij worden zenuwachtig door mijn moeder

die angstig dezelfde vragen blijft stellen. Wat

is er gevraagd, wat hebben wij verteld?

Wanneer eindelijk papa thuis komt lopen we

allemaal met buikpijn rond. Papa en mama

gaan naar de keuken en we horen papa steeds

bozer worden. Hij stormt het huis uit met

onze cadeautjes in zijn handen. Mama heeft

rode ogen en komt ons vertellen dat opa en

oma dit niet hadden mogen doen en dat wij

29

geen spullen aanpakken van deze mensen.

Mama hoopt dat papa geen gekke dingen

gaat doen.

Soms doet hij dat wel, gek, want toen papa

nog niet met mama getrouwd was en thuis

woonde, had hij ruzie met zijn jongere broer

tijdens het schillen van de aardappelen. Hij

heeft toen het schilmesje in het bovenbeen

van zijn broer gestoken. Had hij maar moeten

luisteren. Papa heeft dit verhaal al vaak

verteld zodat wij begrijpen dat je moet

luisteren naar papa, anders is het je eigen

schuld als er iets gebeurt. Papa heeft ook veel

gevochten, ook toen hij nog verkering had

met mama en er andere mannen naar haar

keken.

Wanneer papa eindelijk thuis komt, gaan

papa en mama weer de keuken in. Er wordt

30

met mijn zus en mij niet veel gesproken en

we gaan stilzwijgend aan de maaltijd.

De volgende dag komt papa uit zijn werk met

nieuwe cadeautjes maar de blijdschap is er

vanaf.

31

2010

De telefoon rinkelt schel door de stille

huiskamer. De kinderen zitten boven op hun

kamers te gamen en luisteren naar muziek.

Mijn twee pubers willen het liefst helemaal in

hun eigen wereld de tijd door brengen. Mijn

man is aan het werk op zijn kamer. Het is

zondag aan het eind van de middag, de

achterdeur staat wagenwijd open want het is

een heerlijke zomerse dag. Ik zit op de bank

heerlijk te lezen en ben net aan het bedenken

wat ik ga koken vanavond. Ons konijntje

loopt door de tuin te snuffelen op zoek naar

jonge plantjes. Ik ga hem zo vangen en in zijn

hok zetten voordat de tuin er niet meer uit

32

ziet. Overal heeft hij al gaten gegraven en

veel planten hebben het opgegeven om nog te

gaan groeien. Maar ik kan zo vrolijk worden

van een huppelend konijn in de tuin.

Op de display staat in oranje licht het

nummer van mijn ouders vermeld. De stress

schiet direct in mijn maag. Het zuur komt

brandend omhoog en ik moet moeite doen

om te blijven slikken.

Ik hoop dat boven iemand opneemt maar

weet diep van binnen dat ik er toch niet

onderuit kom. Ik ben 40 jaar en nog steeds is

de lichamelijke reactie hetzelfde, angst en

stress. Ik heb al drie maagzweren gehad en

wellicht zullen er nog een aantal volgen.

Mijn zus gilt iets aan de andere kant van de

lijn maar ik hoor gewoon niet wat ze zegt.

Later, veel later en dan vooral ‟s nachts ga ik

33

die avond opnieuw in mijn hoofd afspelen en

probeer ik uit te pluizen wat ik anders had

kunnen doen of zelfs moeten doen. Maar ook

‟s nachts kan ik het telefoongesprek nooit

helemaal plaatsen.

Ik vraag nogmaals wat ze zegt. Ze gilt

wederom: ”Mama heeft een zelfmoordpoging

gedaan maar ze leeft nog”. Razendsnel gaan

er allerlei gedachten door mijn hoofd, zo snel

dat ik moeite moet doen om rustig te

reageren. Niet verdrietig worden, laat het je

niet raken, blijf rustig, flap er niet zomaar wat

uit, denk goed na wat je nu gaat zeggen en

doen. Mijn zus wil dat ik kom om te helpen

en haar bij te staan. Maar het contact met mijn

ouders is drie maanden geleden helaas

verbroken na een gigantische ruzie vol

verwijten. Mijn vader heeft heel duidelijk

34

gemaakt dat mijn man en ik mensen zijn

geworden waar hij niet meer mee om wil

gaan. Wij zijn ook niet meer welkom in zijn

huis. Gelukkig krijg ik mijn gedachtestroom

weer onder controle en vraag of zij dit op

eigen initiatief doet of heeft papa gevraagd

dat ik kom? Ik heb er geen zin in om naar

mijn ouderlijke huis te rennen en daar voor

een dichte deur te komen staan. ”Ja, ja, kom

snel, pap wil het ook.” Ik stel de vraag

nogmaals om tijd te winnen en zeker te weten

dat hij er ook zo over denkt. Ze bevestigt en

ik zeg dat ik eraan kom.

We hangen op en er valt een soort rust over

me heen. Ik moet weer naar hem toe terwijl ik

de laatste drie maanden zo heerlijk

ontspannen heb ervaren. Geen stress, geen

ruzies en geen onverwachte dingen. Geen

35

contact was duidelijk en je weet wat je kan

verwachten. Wel contact betekent ruzies maar

vooral situaties die niet waren voorspelt. En

dat is iets wat ik haat. Ik heb nog steeds

moeite met verrassingen. Mijn man heeft ooit

een verrassingweekend gepland maar daar

was ik helemaal vervelend van. Ik wil weten

wat mensen van mij verwachten maar ik wil

ook weten wat ik van een situatie kan

verwachten. Dus geen surpriseparty voor mij.

Mijn man komt naar beneden en ik leg heel

snel uit dat ik thuis word verwacht en wat er

is gebeurd. Hij dwingt me om even stil te

staan en rustig na te denken of ik wel wil

gaan. We praten even samen en komen

beiden tot de conclusie dat wel of niet gaan

waarschijnlijk dezelfde uitkomst met zich

mee brengt. Ik zal vanavond gefrustreerd

36

zijn, boos zijn en er zal wel ruzie komen maar

ik ga voor mijn zus.

Ik wandel naar het ouderlijke huis en bij

iedere stap dwing ik mijn gevoelens in een

kamer te gaan en doe ik de deur dicht. Ik heb

heel veel deuren, sommige deuren moeten

echt dicht blijven. Dus doe ik later daar nog

een ijzeren hek voor, ze zullen niet meer open

gaan. Wanneer ik analytisch nadenk over wat

ik aan het doen ben, weet ik dat het nooit

goed kan zijn om deurtjes te maken maar het

zorgt ervoor dat ik niet dagelijks met vroeger

bezig ben.

De voordeur van mijn ouderlijke huis staat

wagenwijd open en ik hoor geen geluid.

Maagzuur komt weer brandend omhoog. Ik

slik. Ik loop de gang in en kijk de woonkamer

in. Niemand. Ik noteer in mijn hoofd dat er in

37

de maanden zonder contact nieuwe meubels

zijn aangeschaft. Nog steeds niet mijn smaak.

Ze zijn dus boven. Langzaam loop ik trap op

en ben nog steeds bezig met allerlei dingen

weg te slikken en weg te stoppen en verhoog

hiervan het tempo. Ik moet klaar zijn voordat

ik me bij de rest voeg.

Nu hoor ik geluid, het komt van zolder. Deze

trap neem ik nog langzamer dan de eerste.

Wanneer mijn hoofd al boven de zoldervloer

uitkomt zie ik mijn moeder op de grond

liggen. Ze heeft een bikinitopje aan en

daaronder haar mooiste rok. Mijn zus heeft

mijn moeder haar hoofd vast en murmelt

lieve woordjes tegen haar. Mijn vader zit

naast mijn moeder te huilen en is boos

tegelijk. Hij kijkt me niet aan. Ik weet niet

meer zo goed wat mijn positie is binnen dit

38

zo verscheurde gezin en ga aan de andere

kant van het traphekje staan. Op deze manier

kan ik de afstand scheppen die ik zo hard

nodig heb. Ik weet niet wat ik mag, ik weet

wel dat ik niet te veel moet zeggen want mijn

rechten om iets te vinden heb ik verspeeld

tijdens onze laatste ruzie.

Mijn arme magere zielige moeder ligt blauw

op de grond. Ze bibbert niet en is eigenlijk al

onderweg op zoek naar een ander, beter

leven. Haar ademhaling is zeer onregelmatig,

oppervlakkig, moeizaam en soms afwezig.

Mijn vader is nog steeds hard aan het huilen

en boos aan het roepen. Mijn zus probeert mij

uit te leggen wat er aan de hand is maar we

hebben teveel afstand door de positie waar ik

bewust voor heb gekozen. Mijn handen

knijpen hard het traphek maar ik blijf de

39

controle houden. Ik kijk naar haar en meld

dat ik de ambulance ga opvangen. Ik moet

weg van hier voordat er wat deuren open

schieten. Ik heb niet veel tijd en ga even later

alweer met de broeders omhoog. Maar toch,

de enkele minuten waren zeer welkom. De

broeders gaan uitermate rustig aan de gang

en vragen of mijn moeder gereanimeerd wilt

worden. Mijn zus en ik weten zeker van niet

maar mijn vader wil haar niet laten gaan. De

broeders geven aan dat nu ze er zijn,

verplicht zijn om hun vak uit te oefenen maar

ze maken geen haast.

Er komt nog meer ambulancepersoneel naar

boven en mijn zus en ik gaan naar beneden,

op zoek naar de namen van alle medicijnen

die ze slikt. Mijn moeder heeft anorexia, post

traumatische dystrofie en artrose, dus flessen

40

genoeg. Ook bij deze opdracht ben ik zeer

bezig met afstand bewaren en weet dat ik

geen kasten moet open trekken om iets te

zoeken. Dit wordt op een later tijdstip, op een

ander moment zeker tegen me gebruikt. In

mijn hoofd herhaal ik constant het woord

afstand. Ik laat mijn zus dit werk doen. Even

later komt de brancard naar beneden maar ik

kijk niet, weer afstand. Er wordt gehandeld

en niet gesproken maar dat is wat ik zo hard

nodig heb, duidelijkheid om niet te veel

fouten te maken. Voordat ik er maar over na

kan denken, zit ik in de auto naast mijn zus,

onderweg naar het ziekenhuis. Mijn vader zit

in de ambulance. Zij vertelt dat ze was gebeld

door papa en dat mama verstopt op zolder

lag. Ze is helemaal van slag en verdrietig. Ik

voel totaal absoluut niets. De rit duurt lang en

41

ik weet op dat moment al dat ik niet in de

auto had moeten stappen. Ik had moeten

zorgen voor eigen vervoer om de controle bij

me zelf te houden. Bij de Eerste hulp post van

het ziekenhuis worden we opgevangen door

waarschijnlijk een maatschappelijk

medewerkster die ons naar de nog lege

wachtruimte brengt en vertelt dat ze bezig

zijn met de maag leeg te pompen. Ze vraagt

of we iets willen drinken en gaat weg om

informatie te verkrijgen over de stand van

zaken. Mijn zus blijft vertellen en herhalen, ik

luister en slik. Dan gaat de deur open en

komt mijn vader binnen. Ik ben nu

zenuwachtiger dan bij het vinden van mijn

moeder. Hij gaat tussen mij en mijn zus

zitten, met zijn rug naar mij toe. Zo, de

kaarten zijn geschud en uitgedeeld. Ik kijk

42

naar een rug, voel woede en voel haat. Hij

praat tegen haar en vraagt om allerlei acties

van haar en wederom heb ik spijt dat ik

zonder eigen vervoer hier ben. Hij gaat weer

weg en ik ben uitgeput. Ik wil weg, snel. Ik ga

al staan maar mijn zus probeert me tegen te

houden. Te lang gewacht, de vriendelijke

maatschappelijke medewerkster komt binnen

met hem en meldt dat de arts ons wil

spreken. We lopen door de gang achter haar

aan, langs allerlei gordijnen die dicht zijn.

Ligt hierachter mijn moeder? Hoe ziet ze

eruit? Leeft ze nog? Heeft ze nog iets gezegd?

Wat staat er in haar afscheidsbrief? Heeft ze

nog positief over me gedacht? De vragen

schieten door mijn hoofd maar ik weet dat de

antwoorden wellicht voor mij niet komen. De

arts vertelt dat ze nu in comateuze staat is en

43

dat we moeten afwachten. Ik kan niet

wachten om weg te gaan, heb mijn man heel

hard nodig om me veilig te voelen.

De reis naar huis is vreselijk, ook hier heb ik

niet goed over nagedacht. Hij kwam met de

ambulance mee, dus zitten we met z‟n drieën

in de auto, er wordt nauwelijks gesproken.

De stiltes zijn enorm en liggen als een

verstikkende deken om ons heen. Zelfs de

autoradio is uit en het lijkt wel of die stomme

auto opeens geluidsdicht is. Bij het ouderlijke

huis aangekomen kan ik me geen houding

geven en kijk iedereen afwachtend aan. Dit is

het allereerste moment dat mijn vader mij

aankijkt. ”Je hoort wel hoe dit afloopt.” Hij

draait zich om en neemt mijn zus mee naar

binnen. Daar sta ik, alleen buiten met allerlei

gevoelens en vragen. Ik sta versuft te kijken

44

en geloof niet wat er nu gebeurt. Toch weer

een verassing. Ik loop alleen richting huis

slikkend op meer maagzuur. Ik ben kapot.

Als ik thuis kom gaat het gewone leven weer

door, de finale van de WK voetbal is op t.v.

en de visite zit al klaar. Ik kijk even naar mijn

man, hij wil graag praten maar ik kan het

niet. Nu niet, later… maar misschien ook niet.

Het ligt eraan hoever de deur van mijn

kamertje al dicht is. Ik slik nog maar een keer.

De volgende dag hoor ik via mijn zus dat

mijn moeder nog in coma ligt. Er is nog niets

veranderd. Het kost haar nog een dag om

weer naar deze wereld te komen. Ik leef

ondertussen in een rare bui. Ik doe alsof het

me niet raakt, ga gewoon aan het werk, het

45

lukt alleen bij mensen die me niet goed

kennen.

Dinsdags komt mijn moeder bij en worden er

vragen gesteld, een hersteltraject besproken

en de toekomst door genomen. Ik moet

wachten. Wachten op wat ik mag weten, wat

ik mag doen. Ik haat wachten, neem liever

zelf het initiatief. Ook al is het een rotklus, je

kan beter maar de aanval kiezen dan

wachten. Mijn zus komt met informatie,

mama wordt overgeplaatst naar een gesloten

afdeling van het ziekenhuis, een dorp

verderop. Ik wil haar eigenlijk zien, wil

antwoorden, wil vragen stellen, wil haar zien

om wellicht een confrontatie af te dwingen.

Na veel heen en weer bellen tussen mijn zus

en vader (geen idee hoe het haar is gelukt)

komt het verlossende telefoontje. Ik mag mee

46

op woensdagavond naar mijn moeder. Maar

ik krijg geen adres of kamernummer, stel je

voor dat ik alleen ga!

Weer zit ik in de auto, op de achterbank, mijn

vader en zus voorin. Er is dit keer in ieder

geval een ietwat gekunstelde conversatie

tussen hen. Ik kijk naar buiten en dwing mijn

maag tot rust te komen. In mijn hoofd ben ik

aan het tellen, zingen en nutteloze woorden

aan het herhalen. Alles om maar de tijd te

overbruggen tot we er zijn.

We stappen uit en lopen naar de voordeur,

iemand met een grote sleutelbos komt de

deur openmaken. Dit is zo triest! Opgesloten.

De ruimte ruikt naar ziekenhuis, er staan

strepen op de grond waar de patiënten niet

voorbij mogen. Deuren en ramen zitten op

slot. Hoe triest is dit? We worden begeleid

47

naar mijn moeders kamer. Ze is onrustig,

schaamt zich duidelijk en weet met haar

houding geen raad. Ik ook niet, ik omhels

haar niet, ik houd haar niet vast. Ik wil wel,

maar durf of kan het niet. Mijn vader neemt

ons mee naar een grote ruimte, we nemen

plaats aan de grote tafel. Ik kijk naar haar

gezicht, zoekend, ik hoop iets te zien, hoop

even op een moment van samen. Mijn vader

beheerst het gesprek. Hij laat ons niet even

alleen. Vertrouwt ons niet samen, ook niet

voor even. Mijn handen liggen op tafel, ik

zoek nog steeds naar iets.

Na een moeizame tijd vol nutteloze

gespreksonderwerpen vraagt mijn moeder of

mijn vader een stukje fruit wil snijden (zij

mag voorlopig niet met messen spelen). Hij

loopt naar het keukenblokje, een paar meter

48

vanwaar wij zitten. Dan opeens pakt mijn

moeder mijn handen, kijkt me vol aan en

vraagt: “ben je boos?” Wat kan je zeggen? “Ik

ben geschrokken”. Meer krijgen we niet

uitgewisseld, mijn vader komt de appel aan

de tafel schillen, dit is alle tijd die we samen

hadden en krijgen. Bij het afscheid loopt ze

mee tot de geschilderde lijn op de vloer. Ik

weet niet wanneer ik haar weer mag zien, ik

hoop dat ze haar hier houden. Ik hoop dat ze

hier gedwongen wordt om te eten. Ik hoop

dat ze hier haar verdriet kunnen weghalen.

Mijn zus en ik proberen de artsen de dag erna

telefonisch het belang te laten inzien om mijn

moeder voorlopig te houden. Mijn vader wil

haar zo snel mogelijk thuis hebben, maar wij

uiten onze zorg. De arts geeft aan dat ze

voorlopig onder bewaking moet blijven staan

49

en dat ze minimaal een paar weken moet

blijven. Aan het eind van de week hoor ik dat

mijn moeder gewoon is opgehaald door mijn

vader. Ziet niemand hoe en wie hij is? Kijkt

niemand door zijn praatjes heen? De deur

voor mij is in ieder geval weer dicht, ik kan

niet op bezoek, zal geen antwoorden krijgen,

zal geen vragen mogen stellen.

50

1977

We gaan voor het eerst echt op vakantie en

dan ook nog vliegen. We gaan naar Spanje,

naar Mallorca. Mijn ouders hebben heel hard

gewerkt en gespaard en gaan wel veertien

dagen. In een echt appartement. Mijn vader is

kraanmachinist en klust nog overal bij. Mijn

moeder pakt bloembollen in voor de export.

Vrienden van mijn ouders gaan ook mee, zij

hebben een zoon die qua leeftijd precies

tussen mijn zus en mijzelf in zit.

Het is een prachtig hotel met een mooi groot

zwembad. Er staan allemaal ligbedden om

het zwembad heen en mijn ouders liggen te

zonnen. Ze hebben eindelijk de rust om niets

te doen.

51

Zwemmen is iets wat ik de hele dag kan

doen. Thuis hebben we als dure uitgave een

abonnement op het buitenbad, waar we bijna

altijd zijn. Zelfs tussen de middag racen we

snel naar het zwembad, mijn moeder zit daar

klaar met gesmeerde broodjes, gauw

zwemmen, dan terug naar school. Na school

weer terug naar het zwembad en soms blijven

we er zelfs avondeten en komt mijn vader

ook nog even.

Urenlang lig ik in het water, vaak moet mijn

moeder me verplichten om even op de kant te

komen en wat te drinken en eten. Vooral

onder water zijn, ervaar ik als iets zaligs.

Mijn zus is die dag vreselijk aan het plagen,

iedere keer als ik op de kant wil klimmen,

gaat ze op mijn handen staan. Ook al zwem

ik op mijn allerhardst naar de overkant, zij is

52

toch sneller via de kanten en ik kom dat

water maar niet uit. Normaal niet erg, maar

wel als het niet mag. Ik word kwaad op haar

en eindelijk lukt het me om de kant op te

komen. Woedend loop ik op haar af en zij

duikt het water in. Oké, dat kan ik ook. Ik

trap veel te hard op haar vingers op het

moment dat zij de kant vastpakt. Ze begint

hard te huilen en rent naar mijn ouders. Naïef

blijf ik spelen, eigen schuld dikke bult. Ik zie

mijn vader op me afstormen, hij grijpt me

hard beet en sleurt me mee het

appartementencomplex in. Dit is niet eerlijk!

Ik word de lift in gesleurd maar zijn hand laat

niet los. Zwijgend gaan we met de lift

omhoog, door de gang en naar ons

appartement. Zijn vingers lijken wel een

bankschroef. Eenmaal binnen breekt de hel

53

pas echt los. Mijn vader gooit me tegen de

muur en begint te slaan. Hij pakt me, trekt me

naar hem toe en gooit me tegen de andere

muur. Ik kan het niet geloven, mijn zus begon

en ik word zo vreselijk geslagen. Na een tijdje

houdt het op, alles doet zeer, hij praat met

zijn tanden op elkaar. ”Je moeder is toe aan

vakantie, gedraag je, maar je vertelt niet wat

er hier is gebeurd. Anders verpest jij alles, wil

je dat?” Ik schud mijn hoofd en probeer te

stoppen met huilen. Natuurlijk wil ik niet de

vakantie verpesten, maar ik deed het niet

alleen! Mijn vader is doof voor mijn verhaal

en grijpt me nogmaals beet. Na het drogen

van mijn tranen lopen we samen weer door

de gang naar de lift. Eenmaal buiten bij het

zwembad aangekomen ben ik woedend op

mijn zus. Maar ik mag niet zeggen wat er

54

boven is gebeurd. Ik stop de gebeurtenis diep

weg en probeer weer gezellig mee te doen.

Mijn moeder kijkt me aan en ziet geen rood

betraande ogen, geen vingers in mijn

bovenarm.

Uiteindelijk vertel ik pas jaren later wat er die

dag is gebeurd, ik ben dan al ver in de dertig

en zelfs bij het vertellen vallen er nog tranen.

55

1983

De telefoon gaat, we hebben zo‟n ouderwetse

houten telefoon met een koperen draaischijf.

Hij maakt een prachtig geluid. Stiekem hoop

ik dat ik deze later mag hebben, wanneer ik

op mezelf woon.

We hebben een ontspannen zondagmiddag

en zijn lekker aan het lezen. De verbouwing is

klaar en we kunnen eindelijk ontspannen.

Meestal verloopt de zondag bij ons hetzelfde.

Met zijn allen ontbijten, opruimen, douchen,

aankleden, lezen of kaarten en een stukje

toeren. Het is een vast programma wat we

zondags doorlopen. Gelukkig is het vandaag

niet kaarten want mijn zusje snapt niets van

kaarten en telt niet goed. Het eindigt altijd

56

dat zij huilend de kaarten op tafel gooit en

mijn vader stap voor stap het hele spel

doorneemt en uitlegt wat ze allemaal voor

stomme dingen heeft gedaan. Heerlijk, een

spelletje doen met elkaar.

Toch is het toeren in de auto erger. Zonder

doel rondrijden, met z‟n vieren in de kleine

ruimte en papa die uitlegt wat hij allemaal

weet en heeft gedaan. Wij altijd met een

stripboek op de achterbank en na tien

minuten deze moeten wegleggen en interesse

tonen voor de omgeving. Ik kan je vertellen

dat ik heel wat uren door Nederland heen

heb gereden maar dat ik nu mijn

navigatiesysteem al aanzet op het moment

dat we een dorp verder zijn. Helaas pap, het

heeft geen zin gehad. De kleine ruimte in de

auto benauwt me.

57

Papa vloekt en schreeuwt door de telefoon en

we weten dat het fout zit. Hij gooit de

telefoon erop en schreeuwt en vloekt naar

ons. Zijn ouders gaan scheiden, na 37 jaar

huwelijk houden ze er mee op. Niet echt

vreemd want opa drinkt de hele dag. Soms

als we op visite komen, stopt hij een lege fles

in onze handen en vraagt of we die willen

verstoppen voor oma. We hebben 11 jaar

geen contact gehad met de ouders van papa

en nu proberen we weer voorzichtig met

elkaar op te schieten. Mijn oma woonde in

Rusland. Op haar 17e jaar kwamen de

Duitsers de klas in en namen alle kinderen

mee om te werken in Duitsland. Opa en oma

hebben elkaar daar leren kennen, opa zat in

een Duits gevangenkamp vanwege het stelen

58

van een stukje boter. Na de bevrijding kreeg

mijn oma de keuze, terug naar Rusland maar

als verrader worden beschouwd, of trouwen

met een Nederlandse jongen. Dus na drie

dagen contact kozen ze voor trouwen.

Taalproblemen, een oorlogstrauma en drie

dagen kennismaking, het is een wonder dat

ze 37 jaar haalden.

Papa rent naar buiten en moet iets doen met

al die woede. Hij loopt naar ons konijnenhok

waar drie lieve konijntjes denken dat ze een

knuffel gaan krijgen. Papa en mama hadden

beloofd dat we een beestje zouden krijgen

wanneer we een huis met een tuin hadden en

ik mocht twee konijntjes uitzoeken. Uiteraard

werden dat er binnen de kortst mogelijke tijd

meer en toen mocht mijn zus er ook één

houden. Papa heeft een heel mooi hok

59

gebouwd, wat groot en hoog is zodat je niet

hoeft te bukken bij het schoonmaken van het

hok. Wel moeten we altijd vers gras snijden

op zaterdag want dat kost geen geld. Zie je

het voor je? Mijn zus in de pubertijd loopt

met een plastic tas en een mesje langs de weg

om gras te snijden, altijd weer een succes.

Daar scoor je wel jongens mee.

Hij opent het deurtje van het konijntje links,

gelukkig die van mijn zus, de andere twee

zijn van mij. En daar gaat zijn woede, gericht

op een klein beestje die niet weet wat en

waarom. Heb je wel eens een konijn horen

gillen? Dat kunnen ze, heel hard. Mijn

moeder vliegt naar buiten en probeert van

een afstand op mijn vader in te praten. Maar

zijn hoofd hangt diep in het hok en hij gaat

door met slaan. Mijn zus wil naar buiten

60

maar ik houd haar tegen. Liever het konijn

dan zij. Ze hangt in mijn armen en schreeuwt,

scheldt, huilt maar hij stopt pas als hij het wil.

Ze roept dat ze hem haat maar dat zal hem

een worst zijn, hij is boos en heeft een

uitlaatklep nodig. Ik duw haar naar binnen en

ze rent naar haar kamer. Mijn vader is

eindelijk rustig geworden en stapt in zijn auto

en rijdt weg. Dat gebeurt vaak, soms even,

soms uren. Wij blijven achter met buikpijn en

hopen dat er niets gebeurt.

Voorzichtig gaan mijn moeder en ik op het

konijntje af, hij ligt op zijn zij, de ogen wijd

open, stijf als een plank maar toch gaat zijn

buikje op en neer. We zien geen bloed maar

hij ademt raar en beweegt niet. We durven

niet naar een dierenarts want die rekent veel

geld op een zondag en uitleggen wat er is

61

gebeurd willen we ook niet. We aaien het

konijntje en leggen een doek over hem heen

om warm te worden. We durven hem niet op

te pakken en gaan er eigenlijk van uit dat hij

de nacht niet gaat halen.

Na een paar uur komt mijn vader terug, loopt

langs het hok, keurt het geen blik waardig en

de zondag verstrijkt zonder er nog over te

spreken. Als je er niet over praat, is het

schijnbaar niet gebeurd. Ook tijdens het eten

waar mijn zus met rode ogen verschijnt, durft

niemand er over te praten. Weer een deurtje

maken en deze herinnering diep wegstoppen.

Het konijn is die nacht niet gestorven. Hij

werd gek en is niet oud geworden.

62

1993

Mijn ouders zijn 25 jaar getrouwd en om dit

te vieren willen ze met ons en onze mannen

naar Turkije. 10 dagen naar de zon. Ik ben

bezig met afvalronde nummer 672 of zoiets

en mijn moeder is helemaal blij. Zij is nooit

zwaarder dan 48 kilo ( 54 kilo bij negen

maanden zwangerschap) en vindt het niet fijn

om een dikke dochter te hebben. Als kind

kreeg ik mijn moeder al heel verdrietig

wanneer we in de stad waren en mijn kleding

maat weer opgeschoven was naar boven.

Mijn moeder en ik spreken af dat zij mij gaat

helpen tijdens de vakantie om door te gaan

met afvallen en zij doet mee. In al die jaren

heb ik me nooit afgevraagd waarom iemand

die zo dun is, enthousiast mee doet met

63

afvallen. En ‟s avonds voorstelt om flink te

gaan wandelen of samen te gaan sporten.

Jaren later, wanneer mijn moeder voor de

eerste keer wordt opgenomen in de Ursula

kliniek, een anorexia-tehuis, vallen alle

puzzelstukjes in elkaar. Er was dus geen

geloofsovertuiging voor het niet eten van

vlees, vis, eieren. Ze had geen problemen met

eten door de medicijngebruik. Ze deed niet

mee voor mij! Hoe blind kan je zijn?

We gaan op allerlei uitstapjes en genieten

volop maar ik ben veel bezig met het eten.

Omdat ik niet meer thuis woon ben ik

vergeten hoe mijn moeder de controle heeft

over wat ik eet. Er is een geweldig buffet in

de eetzaal maar mijn ontbijt bestaat uit sap en

een grapefruit. Tussen de middag gaat de rest

op zoek naar een eettentje, mijn moeder en ik

64

zitten boven in de hotel kamer onder het

genot van een Cup-a-Soup en een kopje thee.

Niet een soepje met groente of iets van vlees,

alleen met kruiden. Lekker light. Verlangend

kijk ik van het balkon naar beneden, naar alle

eettentjes waar heerlijke aroma naar boven

stijgt. 10 dagen lang zit ik weer in het keurslijf

van mijn moeder, zonder ook maar te

beseffen wat ik eigenlijk aan het doen ben. Ik

ben zo gewend aan deze gang van zaken dat

het me niet eens vreemd voorkomt.

Op de laatste dag van de vakantie, wachten

we op het vliegtuig om naar huis te gaan. Ik

loop met mijn man nog even langs de

winkeltjes. Ik zie een reep chocolade liggen

en ik voel mijn smaakpupillen op volle kracht

werken. Ik proef de smaak reeds en kijk

verlangend naar die reep. Mijn man vindt dat

65

ik deze verdien na een week stoer te hebben

gelijnd en koopt hem voor me. Genietend

lopen we terug naar de anderen. Hoe kon ik

weten wat een reep snoepgoed zou

betekenen? Mijn moeder ziet dat ik aan het

snoepen ben en rent huilend het toilet in. Ze

sluit zich op en wil er niet meer uitkomen.

We horen haar huilen. Ik heb zo‟n buikpijn

dat ik de chocolade niet meer kan opeten en

gooi deze in de prullenbak.

Na veel soebatten komt mijn moeder met dik

betraande ogen het toilet uit. Ze snauwt me

toe: ”je hebt mijn vakantie verpest.“ Ik schrik

en weet met mijn houding geen raad. Ik heb

me 10 dagen keurig aan ons dieet gehouden,

ik wilde een stukje chocolade, dat was alles.

Ik heb de hele vakantie geen ruzie gemaakt,

me aangepast aan alles wat werd voorgesteld

66

en nu dit… Duizendmaal bied ik mijn excuses

aan maar de stemming op de terugweg is

bedrukt. Mijn excuses worden niet

geaccepteerd. Ik voel me dik en mislukt.

67

1984

Ons huis staat op een hoek met een ruime

tuin erom heen. De keuken is aan het huis

aan de achterkant gebouwd zodat je met de

keuken de tuin in kijkt en het garagepad kan

zien. Voor het garagepad staat een hele grote

en hoge blauwspar. Deze boom zorgt ervoor

dat de straatverlichting niet goed de tuin kan

verlichten maar mama vindt de boom

prachtig. Toen wij het huis kochten was er

onder de blauwspar een vijver maar die heeft

papa dicht gemaakt. Wij hebben halverwege

het raam een valletje hangen zodat je alleen

door de bovenste helft van het raam kan

kijken. We hebben ook nog een rolgordijn

maar papa wil niet dat deze dicht gaat, we

68

moeten wennen aan het donker en geen angst

hebben. Hij heeft geen jongens gekregen en

zal er voor zorgen dat we in ieder geval

stoere meiden zijn. Het is al zo vaak verteld

dat wij meisjes de reden zijn dat hij geen

eigen bedrijf is gestart. Je hebt schijnbaar niets

aan ons. Dus werkt hij in loondienst, door

ons, terwijl hij anders absoluut heel succesvol

zou zijn geweest.

De wasbak is onder het raam, heerlijk in de

zomer, minder in de winter. Dan kijk je naar

een donker gat en mijn zus heeft de les met

de knijperbak niet zo goed doorstaan. Ze is

angstig in het donker en laat dit ook nog

merken. Dat heb ik al lang geleden afgeleerd,

angst houd je voor jezelf. Slikken.

Na het eten rouleren we met de taken, je wast

af en maakt het gasfornuis schoon, je droogt

69

af of je ruimt op. Het is mijn beurt om af te

drogen, mijn moeder ruimt op en mijn zusje

staat voor het raam de afwas te doen. Papa is

nog niet thuis en we staan gezellig te kletsen.

Opeens wordt een hoofd vanaf de buitenkant

plat tegen het raam aangeduwd. Mijn zus

begint te gillen en schiet helemaal in de stress.

Ik sta verstijfd en doe helemaal niets. Nog

steeds is dat mijn reactie, eerst even

nadenken. Dan horen we papa hard lachen en

hij komt om de keuken heen lopen. Mijn zus

is ontroostbaar en staat te trillen. Papa loopt

naar binnen en lacht nog steeds. Mijn moeder

wil met hem praten en uitleggen dat dit niet

handig was maar hij wil er niets van horen.

Stoere meisjes zullen we moeten zijn en angst

voor het donker hoort daar gewoon niet bij.

Het snikken en huilen van mijn zus komt niet

70

aan. Omdat mijn zusje zwakte liet zien gaat

mijn vader hiermee nog maanden door. Dat

maakt dat de strijd over wie er zou afwassen

hoger oplaait. Niemand wilde in de winter

voor het raam staan omdat je wist wat er ging

komen. Uiteindelijk deed mama toch het

gordijn dicht, ze vond het genoeg. Ik weet

niet hoe, maar deze strijd had ze gewonnen.

Onnodig om te zeggen dat mijn zus een

trauma voor het donker heeft opgelopen. Die

uitte zich zelfs toen ze al getrouwd was en

moeder van drie kinderen. Haar man zou laat

thuis komen en zij lag half wakend in bed. Ze

hoorde de voordeur opengaan en daarna

geluid in de keuken van het openen en

sluiten van kastjes. Ze raakte zo in paniek dat

ze 112 belde en een melding maakte van een

inbreker. De straat werd afgezet, drie

71

politiewagens sluiten de wijk af. Zij zat

ondertussen huilend in bed te wachten, de

politie kwam binnen, ze hoorde nog meer

geluiden en was totaal in paniek. Totdat

voorzichtig de politie omhoog kwam met

haar man. Hij had honger gehad en dacht ik

eet nog iets voordat ik ga slapen. Bedankt

pap, werkt goed die behandeling van jou…

72

Zaterdag 3 september 2011

Ik zit ontspannen te lezen, met mijn rug naar

het raam. Mijn dochter ligt op de bank MTV

te kijken. Even onze rust pakken want straks

komen haar vrienden. Ze viert vandaag haar

16e verjaardag, in de tuin staat onze nieuw

aangeschafte overkapping voor het terras.

Daarin hangen gekleurde lichtjes en

ballonnen. We hebben een oude plank op

kratten gezet met daarop eindelijk drank in

plaats van fris.

Rondom staan vrolijk gekleurde fakkels die

straks aangaan. De muziekinstallatie staat

klaar in de keuken, voor de deur naar buiten.

We zijn er helemaal klaar voor. Haar beste

vriendinnen komen straks eten en helpen om

73

de laatste spullen klaar te zetten voordat de

avond gaat beginnen.

Uit mijn ooghoek zie ik iemands hoofd in het

uiterste puntje van het raam, eigenlijk bijna

net verstopt buiten mijn gezichtsveld. Ik draai

mijn hoofd verder en zie daar mijn magere

moedertje staan. Ik schrik enorm. Ze staat

licht voorover met haar pijnlijke nutteloze

arm ondersteunend door haar andere arm. Ik

signaleer dat ze nog magerder is geworden,

de laatste weging wat ik via mijn zus door

kreeg was dat ze onder de 30 kilo woog. Heb

je wel eens iemand van dichtbij gezien die zo

mager is? Het is verschrikkelijk, wanneer het

hard waait kan mijn moeder niet naar buiten,

ze zou letterlijk omwaaien.

We kijken elkaar stil aan, door het raam.

Duizenden gedachten schieten snel door mijn

74

hoofd. Wat doet ze hier? Wil ze naar binnen?

Is er iets gebeurd? Wat wil ik? Ik kan mijn

opkomende paniek slecht onderdrukken. Dan

nemen andere gedachtes de bovenhand. Ik

wil niet nu een confrontatie aan, ik wil geen

huilende moeder binnen, ik wil geen

verwijten, geen medelijden, geen drama. Het

is potverdikke de dag van mijn dochter. Hoe

krijgen ze het toch voor elkaar om altijd zo‟n

moment uit te kiezen?

Ik kijk nog steeds, zij kijkt terug.

Ik steek mijn hand op, zwaai naar haar en

roep naar mijn dochter: ”zwaai even, oma

staat voor het raam”. Dat arme kind doet

zonder na te denken van ik van haar vraag,

niet wetend dat het de oma is die we al een

hele tijd ontlopen. Mijn dochter zwaait en

schiet weer onderuit op de bank. Kijkt verder

75

MTV, heeft ook geen idee wat er nu van haar

verwacht wordt. Hoe kan dat ook anders, ik

weet zelfs niet wat er van mij verwacht

wordt.

Mijn arme magere moeder zwaait terug en

loopt langzaam verder langs ons huis. Net

wanneer ze de bocht om loopt, gevolgd door

onze ogen, zien we dat ze huilt.

Maagzuur komt als een vulkaan omhoog, ik

ben lichamelijk verlamd. Pas wanneer ze uit

beeld is, schiet ik overeind op zoek naar mijn

man. Mijn steun en toeverlaat, die dingen

altijd goed in een ander perspectief kan

zetten. Die het nooit teveel is.

Ik ren omhoog, weg van mijn dochter die ik

niet op deze dag wil belasten met mijn

ingewikkelde familierelatie. Snel, struikelend

over mijn woorden vertel ik wat er zojuist is

76

gebeurd. We analyseren het voorval en

komen tot de conclusie dat ik stom heb

gehandeld. Dat ze naar mijn huis komt, ons

huis, en voor het raam staat betekent dat ze

een eerste stap wil doen naar een eventuele

verzoening. Juist omdat ze vorig jaar een

zelfmoordpoging heeft ondernomen, is het

niet handig om hier niet op in te gaan. We

weten allemaal dat wanneer mijn vader

hoort, dat ik mijn moeder buiten heb laten

staan - en ze besluit weer een poging te doen

- de ellende niet te overzien is. Ik krijg dan

absoluut de volle lading, zijn eventuele

schuldgevoelens gaat hij afschuiven op mij. Ik

heb eigenlijk mijn vader zojuist een stok

gegeven om te slaan!

Ik loop naar beneden, richting de garage en

pak mijn fiets. Waarom? Waarom vanavond?

77

Waarom nu? Ik ben boos maar ook angstig.

Wat nou als ze in de sloot ligt? Ik fiets door

de wijk, een keer, twee keer, vind haar niet.

Maak de ronde groter, verder weg, volgende

wijk in. Rationeel weet ik dat ze niet zo ver

kan lopen, haar lichaam doet pijn en heeft

niet de energie voor een stevig tempo. Maar

ik geef niet op, nog een keer terug, kriskras

door het halve dorp. Na ruim een half uur

fietsen keer ik nog gefrustreerder terug. Wat

nu?

Ik weet dat ze een mobiel heeft maar

uiteraard heb ik dat nummer niet. Ik bel mijn

zus, voicemail. Haar kinderen zijn bij hun

vader, ik bel ze alle drie. Mijn laatste

telefoontje wordt beantwoord, mijn nichtje

heeft ook geen nummer van oma. De tijd

loopt verder, mijn slikken wordt meer. Ik

78

vraag haar of zij achter het nummer kan

komen. Voor mijn gevoel na een hele lange

tijd, volgens de klok een korte, krijg ik het

verlossende sms-je met het nummer van mijn

moeder.

Oké, dat was stap één, nu stap twee. Wat ga

ik eigenlijk zeggen? Op zoek naar mijn man

dan maar, ik kan dit niet alleen. Met uiterste

voorzichtigheid gaan we een sms opstellen.

Voorzichtige benadering, alsof je de piste

instapt met 4 hele boze leeuwen, toon geen

zwakte of je wordt opgevreten.

We besluiten om een vraag te stellen: ”wilde

je binnen komen?” Hierop wordt bevestigd

beantwoord. Ik vraag of er iets bijzonders is,

daarop wordt ontkennend geantwoord. Oké,

volgende vraag. Ik vraag of ze nog een keer

wil langskomen, maar wel even berichten,

79

want ik schrok van de plotselinge

toenadering. Ik krijg een sms-je terug met de

bevestiging, ze komt snel nog een keer langs,

ze wil me graag spreken.

Het hele weekend ben ik toch bezig met wat

er is gebeurd. Vraag aan mijn zus of zij ook

bezoek heeft gehad van mam. Nee, alleen ik.

Zou het iets positiefs zijn?

Een paar dagen later komt mijn

schoonmoeder onrustig met het bericht dat zij

mijn moeder die bewuste zaterdag door de

wijk zag strompelen. Ze is op haar afgestapt

en vroeg of mijn moeder binnen wilde

komen. Vergis je niet, ook mijn schoonouders

hebben al jaren geen contact, ook zij weten

niet waarom. Dit geeft aan wat voor familie ik

ben getrouwd, je moet het leven pakken zoals

het is, geen wrok meedragen. Ik kan dat nog

80

steeds moeilijk maar heb bewondering voor

hoe zij dat doen.

Mijn moeder gaat na jaren van geen contact

naar binnen. Ze drinkt wat, ze praten wat.

Mijn schoonmoeder vraagt of ik er boos om

ben. Maar ik ben juist trots op haar. De

andere wang toekeren staat leuk op papier,

weinig mensen kunnen en doen dit. Mijn

schoonmoeder wel.

Ik omhels haar, ben trots op haar.

Misschien gaan we een andere toekomst

tegemoet, waarin ik voorzichtig contact kan

hebben met mijn moeder, wie weet?

81

Maandag 19 september 2011

Het is maandagavond en ik kom net thuis

van een ouderavond voor mijn zoon. Hij zit

in drie gymnasium en hij zal dit jaar een

vakkenpakket moeten gaan kiezen.

Ik ben met een vriendin mee terug gereden en

roep naar de kinderen dat ik thee ga zetten.

Mijn zoon komt snel naar beneden en meldt

dat mijn dochter al ligt te slapen, ze was niet

lekker en besloot vroeg naar bed te gaan. Ik

schenk iets te drinken in en mijn man komt

ook thuis van de ouderavond. Hij was langer

gebleven omdat hij groepsouder is. We

praten met elkaar even over de avond, de

telefoon gaat en ik zie op de display dat mijn

zus belt. ”Wil je komen, mama is kwijt.” Ik

82

ben gelijk een jaar terug in de tijd en weet

direct al hoe de avond gaat verlopen. Ik vraag

door, waar is papa, hoezo kwijt, waren er

signalen? Wanneer heeft ze mama voor het

laatst gesproken? In welke emotionele staat

was ze toen?

Het blijkt dat pap naar Frankrijk is als

bijrijder op een vrachtwagen. Hij is met

pensioen en kan nu dit soort ritten doen. Hij

is gisteren vertrokken en vanmorgen vroeg

was er nog sms-contact. Mam had door

gegeven dat ze vanavond mijn vader weer

zou berichten maar dat ze om negen uur een

dokter afspraak had, daarna een taxi had

besteld om op bezoek te gaan bij haar oudste

zus. Om negen uur ‟s avonds raakte mijn

vader in paniek door het afwezige sms-je en

vroeg mijn zus om mam te gaan zoeken.

83

Vandaar het telefoontje. Mijn zus vraagt of ik

alsjeblieft wil komen, ze wil dit niet alleen

doen. Natuurlijk, zelfs na een jaar van rust,

afgezien van ons sms-contact een week

geleden, kan ik haar niet alleen deze avond

laten oplossen omdat ik diep van binnen

allang weet waar mijn moeder is. En

waarschijnlijk zij ook. Ze kwam dus niet

langs om het contact wellicht voorzichtig te

herstellen, ze kwam langs om afscheid te

nemen. Ik ben blij dat ik toen de deur niet heb

open gedaan. Hoe durf je mij weer hoop te

geven terwijl je van binnen bewust je

afscheidsronde aan het maken ben! Wat voor

moeder ben je eigenlijk?!

Ook thuis is het een herhaling van een jaar

geleden. Mijn man praat tegen me in, wil ik

dit, kan ik dit, ga geen dingen doen wat

84

persoonlijk moeilijk is. Maar beide weten dat

er geen andere oplossing is. Loskomen van je

ouders is verschrikkelijk moeilijk, hoe weinig

contact je ook hebt. Mijn zoon zit stoïcijns op

de bank en vraagt niets. Later vertelt hij dat

hij ook al een vermoeden had, maar zolang

het niet was uitgesproken, hij nog rustig naar

bed kon.

Daar ga ik weer, zonder jas, op mijn slippers

en met een joekel van een steen in mijn maag

onderweg naar mijn ouderlijk huis. Zelfs mijn

gedrag in die paar minuten is hetzelfde.

Deuren sluiten, emoties verstoppen en

slikken. Mijn zus staat buiten op me te

wachten, de voordeur is open en er brandt

beneden licht en ook boven. Ik vraag of ze

boven is geweest maar ze schudt nee. Ze

heeft wel in de huiskamer en keuken gekeken

85

en naar boven geroepen maar verder durft ze

niet.

Samen staan we buiten en moeten iets gaan

doen. We bellen bij de buren aan in de ijdele

hoop dat ze daar op de koffie zit maar helaas.

Pure escapisme dat we dit doen, mijn moeder

doet niet eens de deur open wanneer de

huisarts voor de deur staat en de rolgordijnen

zijn al jaren niet omhoog geweest.

Telefoontjes beantwoordt ze niet zelf en zelfs

een sms-je aan haar gericht wordt vaak door

mijn vader beantwoord.

Ik vertel dat mijn man liever niet heeft dat we

boven gaan zoeken. Wellicht iets vinden wat

we niet horen te vinden, wat eigenlijk

niemand hoort te vinden. Mijn zus heeft niet

veel meer aansporing nodig en belt 112. Ze

meldt rustig dat wij politie nodig hebben

86

omdat wij onze moeder kwijt zijn en

verwachten dat ze voor de tweede maal een

zelfmoord poging heeft gedaan. Het zal wel

protocol zijn maar we krijgen de opdracht om

toch boven te gaan kijken omdat er misschien

nog kan worden ingegrepen. Maar we zijn

zeer eendrachtig, we weigeren. We blijven

buiten staan, tot er twee agenten arriveren.

De agenten vragen wat ze kunnen

verwachten en waar ze moeten zoeken en wij

staan angstig in de deuropening van de gang

naar de huiskamer. De agenten lopen de trap

op, zijn pas halverwege maar kijken direct

naar ons. ”We hebben d‟r.”

Samen gaan we in de huiskamer zitten en zijn

volledig in shock. Dus toch. We gaan

tegenover elkaar zitten en kijken elkaar alleen

maar aan. Dan gaan we aan het werk. We

87

bellen mijn man en vragen of hij komt en

bellen mijn vader en melden dat mam dood

is. We bellen en sms-en onze bazen en

melden dat we even afwezig zullen zijn. Als

goede dochters gaan we dingen doen, regelen

en ondernemen. We tonen even geen emotie.

Er komen nog meer agenten, een forensische

arts, een GGD arts en nog meer agenten. We

vragen keurig of iemand wat wilt drinken, en

wachten af. Gelukkig is mijn man minder in

shock en hij maakt aantekeningen, geeft

antwoord op vragen die wij even niet weten.

Wanneer mijn moeder geboren is, wat onze

doopnamen zijn enzovoort. Ik weet zelfs mijn

geboortedatum even niet. Het denken is

moeilijk en gelukkig is mijn man er. Mijn zus

en vader zijn constant in contact over de

telefoon. Hij geeft zijn opdrachten door die

88

raar en niet haalbaar zijn. Hij wil dat mijn

moeder niet uit huis wordt meegenomen, hij

wil dat hij en mijn zus samen de dingen gaan

regelen (ik word binnen 10 minuten al weer

buitenspel gezet terwijl ik daar toch maar zit

en de rommel kan afhandelen). Mijn zus geeft

de telefoon aan een agent omdat ze niet kan

doordringen bij mijn vader. Pap heeft even

niet de regie, maar laat een agent dat maar

vertellen.

De agent deelt rustig mee dat het lichaam in

beslag wordt genomen en pas vrij wordt

gegeven als het OM dat toestaat. Blijkbaar bij

een zelfmoord wordt eerst moord

onderzocht. Vandaar alle vragen, tien keer

dezelfde, vandaar alle agenten boven,

vandaar de foto‟s. Liever zo, laat ze alles

maar uitzoeken, dan kan ik later van niets

89

worden beschuldigd. Dan komen ze de

huiskamer binnen en vragen wie de

identificatie gaat doen. We kijken alle drie

naar elkaar. Wat een shit klus, hoe kan je

zoiets vragen. Mijn zus schudt direct haar

hoofd en mijn gevoel zegt hetzelfde. De agent

vertelt dat ze mijn moeder fatsoeneren maar

dat kan me werkelijk niets schelen. Ik heb nog

steeds het beeld van vorig jaar in mijn hoofd

en dat heeft ze overleefd. Je denkt toch niet

dat ik daar een nog gruwelijker beeld

bovenop ga gooien. Ik zit al aan de

slaappillen, evenals mijn zus.

Mijn man, die lieve man, meldt dat hij het wel

kan en wilt doen. Ik weiger direct en vertel de

agent dat ze maar een andere oplossing

moeten gaan zoeken. No way, dat hij dit gaat

doen. Laat hem buiten schot. Dit is mijn shit-

90

familie en het wordt hem al moeilijk genoeg

gemaakt.

De agent wil nog een beetje onderhandelen

maar er is geen discussie met mij mogelijk. Ze

zoeken maar iemand anders. We staan met

z‟n drieën bij elkaar en vormen een front. Hij

gaat in overleg en gelukkig wordt er door

iemand boven besloten dat een paspoort

tonen ook mag. Wij gaan met een raar soort

enthousiasme op zoek naar het gevraagde

paspoort en ik denk hier niet eens goed over

na. Later bedenk ik dat mijn vader hier niet

moet achterkomen. Mijn man en ik samen

snuffelend door zijn huis. Hij zou er een

hartaanval van krijgen. De agenten zoeken

ondertussen boven, gelukkig wordt een kopie

van het paspoort gevonden en gaan de

91

agenten akkoord met het bevestigen dat het

mijn moeder is.

Na een lange tijd, eindeloos zo voelt het,

wordt mijn moeder meegenomen. Wij

vluchten de keuken in en houden elkaar vast.

We willen niets zien, we weten al meer dan

hoort. De agenten vertellen hoe en wat ze

heeft gedaan, het laat onze magen draaien en

het verdriet slaat nog meer toe. Mijn zusje

breekt compleet bij het horen van wat ze heeft

gedaan, ik slik.

Dan sluiten we het huis af en gaan naar

buiten.

De buren staan te wachten, uiteraard willen

zij ook antwoorden maar we kunnen niet veel

geven. Dat is nog te vroeg, we moeten eerst

verwerken dan pas erover praten. We zien

dat de boven ramen openstaan en gaan

92

giechelen. Het is een ontlading. Een inbraak

kan er ook nog wel bij. Mijn man besluit

zonder lampen aan te zetten snel omhoog te

schieten om de ramen te sluiten. Ik kan niets

meer doen, ben hard bezig met deurtjes te

sluiten. We nemen afscheid van elkaar, dit

keer hoef ik de tocht naar huis niet alleen te

doen. Mijn zus wel.

93

Dinsdag 20 september 2011

Mijn zus komt ‟s morgens om negen uur naar

mij toe. Alle kinderen zijn naar school

gegaan. Wij hebben de kinderen verteld wat

er is gebeurd. Onze kinderen zijn niet eens zo

erg verdrietig. Zij hebben in hun hoofd al

afscheid genomen na de flinke ruzie van een

jaar terug en wij hebben er nooit geheim van

gemaakt dat oma wellicht nog een keer zou

proberen uit het leven te stappen. Mijn zus

d‟r kinderen zijn zeer verdrietig, maar willen

naar hun vrienden. Gelukkig maar. Ik maak

thee, eindeloos veel thee. We herhalen de

avond meerdere malen, vullen elkaar aan,

sommige dingen zijn voor mij vaag, sommige

voor haar. Grappig dat je brein andere dingen

94

”vergeet” terwijl je samen hetzelfde hebt

meegemaakt. Ieder half uur rinkelt mijn zus

haar telefoon, het is pap. Hij heeft besloten

om met de vrachtwagen vanuit Zuid

Frankrijk naar huis te rijden, maar wil wel in

contact blijven. Hij weigert te gaan vliegen,

het moet allemaal weer op zijn eigen manier.

Weer geeft hij aan dat het afhandelen en

regelen door hen samen wordt gedaan. Nadat

het telefoontje is beëindigd, stel ik me hard

op en dwing een keuze bij mijn zus af. Wil je

dat ik deze week naast je sta en je help? Dan

zal je tegen je vader in moeten gaan en hem

melden dat ik meerijd in deze achtbaan. Zo

niet, dan scheiden nu onze wegen, ik kan niet

aan de zijlijn staan, aanhoren maar niet

meedoen. Dat zit niet in mijn karakter en

bovendien heb ik vorig jaar al een proefronde

95

gedraaid en die is me niet bevallen. Mijn zus

bedenkt zich geen moment en belt direct naar

pap. Het is een voorzichtig gesprek waarin ze

aangeeft dat er twee dochters hun moeder

zijn verloren en dat we elkaar nodig hebben.

Hij geeft toe en belt mij even later op, het

wordt een koud gesprek. Niets over

gevoelens, niets over bezorgdheid, niets over

verdriet, we condoleren elkaar niet. Ik krijg

een tijdstip door waarop ik mij die avond kan

melden in zijn huis en het gesprek is ten

einde. Ik heb mijn zin maar hoe tevreden ben

ik nu? Heb ik een idee waar ik aan begonnen

ben? En ben ik blij dat ik mijn zin krijg?

Om zes uur die avond wordt eindelijk het

lichaam van mijn moeder vrij gegeven, ze

wordt overgebracht naar de andere

begrafenisondernemer. Ook daarin is het

96

mijn vader die regeert vanuit een

vrachtwagen ergens op de snelweg. De

begrafenisondernemer waar ze nu is, wil hij

niet, wij moeten zorgen dat ze wordt

verplaatst. Het gekke is dat wij allebei niet

weten waar mam toe is gegaan, ook niet

weten hoe en wat er allemaal met haar

gebeurd. Wij regelen alles per telefoon, de

afstand kan niet groot genoeg zijn.

Om acht uur die avond komt Toos, de

rouwbegeleider naar mijn vader en dienen

wij ons te melden. Ik spreek af dat mijn zus

mij komt halen, voor geen goud ga ik alleen

naar binnen. Wat hebben we elkaar nodig!

Wanneer we samen naar ons ouderlijk huis

lopen ben ik ziek van zenuwen. Mijn maag

stuurt al mijn eten omhoog en ik doe niets

anders dan slikken. Sommige families komen

97

helemaal tot elkaar in moeilijke tijden, wij

nemen een aanvalspositie in. Mijn vader doet

open en ik schakel alles uit wat ik maar kan

uitschakelen. Even geen verdriet, geen

boosheid en geen woede. Uit pure

zelfbescherming ga ik leeg naar binnen en in

mijn hoofd ben ik stomme betekenisloze

zinnen aan het herhalen. Mijn vader omhelst

mij in diep verdriet en huilt. Ik herhaal mijn

zinnen en zeg niets. Ik wacht tot hij me los

laat, ik herhaal mijn zinnen in mijn hoofd.

Slik.

Gelukkig is Toos er en zij maakt het

makkelijk. Zij vertelt wat er moet gebeuren,

wat we moeten doen en neemt ons aan de

hand. Ze is verwonderd over de kilte die de

twee dochters laten zien. Mijn vader huilt. Ik

blijf in mijzelf praten en bemoei me met geen

98

beslissing. Die kaart? Prima. Muziek via cd?

Leuk. Geen rouwauto maar een open

lijkkoets? Fantastisch. Geen bloemen? Oké!

Geen condoleance, geen kerkmis, geen

bezoek aan huis, geen broodje achteraf? Ik

knik bevestigend en praat verder in mijn

hoofd. Afstand houden is overleven.

Gedachtes wegstoppen achter deuren en

slikken. Het lukt nog steeds.

Dan moeten we boven kleding uitzoeken en

Toos, die geweldige Toos, kijkt ons aan en

loopt direct mee. Naar boven is niet iets wat

we willen. Boven staan we met angstzweet in

een snel tempo spullen uit te zoeken, weg

hier. Natuurlijk wil mijn vader een jurk met

een open nek terwijl mijn moeder heeft

gekozen voor een dood aan een touw. Lekker

plan pap, ik opper een leuk sjaaltje erbij maar

99

die is niet te vinden. Toos trekt een jasje uit de

kast en zegt dat een jasje lekker warm is voor

mijn moeder. Maakt daar zelfs een lief

verhaal van. Mijn vader vindt het prima en

Toos knipoogt naar ons, ik begrijp dat het

jasje gewoon dicht gaat en de schade niet

zichtbaar wordt.

Wanneer er niets meer te bespreken is vraagt

Toos of ik even mee loop naar buiten voor

enveloppen uit haar auto te halen. Ze oppert

voorzichtig dat er een raar sfeertje hangt en

vraagt of dit klopt. In een vogelvlucht

probeer ik haar te schetsen wat mijn rol is en

dat ik niets te geven heb aan deze man. Ze

begrijpt het en past de volgende dagen haar

rol hierop aan. Wat een geweldig mens. We

laten mijn vader achter en gaan allemaal weer

100

apart de nacht in. Zoals we altijd dingen

oplossen, ieder voor zich. En met slaappillen.

101

Woensdag 21 september 2011

We verzamelen bij mijn zus. Ook iets waar je

niet over na denkt, waar verzamel je in deze

omstandigheden wanneer je eigenlijk niet bij

elkaar wilt zijn?

Toos verteld dat mijn moeder thuis is maar

dat de kist nog open is. Weer zijn wij zussen

eendrachtig, wij willen haar niet zo zien. Dit

is niet mijn moeder maar een heel ziek

persoon die wij niet meer kennen. We

spreken af bij mijn zus thuis en daar gaan we

de kaarten schrijven. Natuurlijk kan ook dit

niet gewoon. We krijgen een opdracht mee,

niet alle tantes en ooms krijgen een kaart, de

peetkinderen krijgen geen kaart, mijn

schoonouders krijgen geen kaart en ook mijn

102

zwagers niet. Vijftien kaarten is wat mijn

moeder waard is. Ik word er verdrietig van.

Ik word er boos van. Gelukkig kan mijn zus

telefonisch er nog wat kaarten bijpraten maar

dat worden kaarten achteraf, alleen voor het

op de hoogte brengen van. Wij staan straks

met een klein handje vol mensen in een grote

zaal afscheid te nemen van een moeder, een

oma, een zus, een buurvrouw en een

vriendin. Maar weer knik ik ter akkoord en

praat weer verder in mijn hoofd. We zoeken

muziek uit, regelen een bloemstuk namens

ons zussen/dochters ( dan kan hij toch niet

boos op worden? ) en bellen familie om te

melden dat het vrijdag allemaal gaat

gebeuren. Bieden ook excuses aan en hopen

dat familie en vrienden ons niet gaan

verwijten dat het anders gaat. Ook mijn eigen

103

vrienden heb ik gevraagd om begrip, ze

krijgen van mijn vader geen kaart en geen

ruimte om respect te tonen.

Ondertussen worden er slaappillen geregeld

voor ons zelf. Je moet wat. We horen via Toos

dat de bloemen van mijn zus d‟r werk niet

worden aangenomen door mijn vader. Daar

sta je als bezorger, met een rouwboeket in je

handen en je wordt weg gestuurd van de

deur. Jezus, hoe kan dit allemaal en wie is die

man?

We nemen afscheid, morgen gaan we pap

helpen met het uitzoeken van zijn kleding. Ik

wilde zo graag dat mijn zus voor mij zou

kiezen, dus moet ik dit allemaal maar

ondergaan. Mijn eigen straf.

104

Donderdag 22 september 2011

„ s Middags zijn we bij mijn vader en krijg ik

voor het eerst de kist te zien. Ik zou heel

graag wel even alleen willen zijn en afscheid

willen nemen. Ik heb zoveel vragen, wil nog

zoveel weten. Ik wil graag mijn hand op de

kist leggen en mijn verdriet toelaten. Maar ik

krijg niet de kans om even alleen te zijn, niet

het vertrouwen om even zelf afscheid te

nemen dus duw alle gevoelens nog dieper

weg. Ik slik en hoop op geen maagzweer.

Ondertussen vertelt pap dat hij al weer ruzie

heeft gemaakt met de enige zus van mijn

moeder die een toespraak zou houden tijdens

de crematie. Hij heeft boos opgehangen. Wij

kijken elkaar bezorgd aan, iemand zal toch

straks wel een toespraak houden? Mijn man

105

heeft al toe gezegd dat hij wel iets wilt

zeggen, uit respect voor de 15 leuke jaren. De

laatste 10 vergeten we maar even. En Toos

doet een gedicht. Snel zoeken wij kleding uit

voor mijn vader en drinken een kopje thee. Ik

knik en zeg weinig. Ik kan alleen maar

bedenken na hoeveel tijd ik fatsoenlijk kan

opstaan en weggaan. Weg van deze man,

weg van deze sfeer.

106

Vrijdag 23 september 2011

Om acht uur ‟s morgens rijdt er een grote

vrachtwagen met aanhangwagen onze straat

in. Er worden paarden uitgeladen en een

afgrijselijke potsierlijke open witte koets. Nee

hè, omdat we zo dicht bij elkaar wonen is er

ook geen ontkomen aan. Onze straat is

gekozen als plek om het allemaal klaar te

zetten uit het oog van mijn vader. Wat bof ik

toch.

Om negen uur is het verzamelen in het

ouderlijke huis. Onze kinderen gaan voor het

eerst naar oma, bezoek aan huis was niet

gewenst. De kinderen zijn zenuwachtig en ik

wil en moet er zijn voor hen. Mijn zus, haar

kinderen en haar vriend zijn er gelukkig al.

107

Toos draait de dag. De kist gaat in de koets.

Er staan allemaal mensen te kijken en ik kan

me niet klein maken. Ik schaam me diep. Wat

een openlijke vertoning van wansmaak. Er

worden op mijn vaders verzoek foto‟s

gemaakt van de koets, de kist en ons. Hoe erg

kan men zich schamen. Ik weet niet waar ik

moet kijken. Ik probeer me klein te maken.

Mijn vader klimt op de bok en begint aan een

rit van drie uur naar het crematorium.

Gelukkig heeft Toos er voor kunnen zorgen

dat wij er niet achteraan hoefden te rijden.

Toos heeft ons aardig goed begrepen. Wij

worden om twaalf uur in het crematorium

verwacht. We gaan allemaal weer naar ons

eigen huis. De kinderen willen naar hun

kamers, ik besluit boodschappen te gaan

doen.

108

Om twaalf uur zijn we op de afgesproken

plek, de zussen van mijn moeder en een zus

van mijn vader zijn uitgenodigd. Daarnaast

twee vrienden met hun partners en de beide

buren. Een mager groepje bij elkaar. Wat wij

ons niet beseft hebben is dat de breuk met

mijn ouders kampen hebben gemaakt. Zo zijn

er familieleden die aan mijn kant staan en

familieleden die aan mijn zus d‟r kant staan.

Geen idee dat er kanten waren. Ik heb

gewoon contact met mijn zus. Maar we

worden al snel en hard met onze neus op de

feiten gedrukt. Zo komt een vriendin van

mijn ouders mij condoleren en in plaats van

fatsoenlijke woorden gooit ze verwijten over

me heen. ”Je zal wel spijt hebben dat je al een

jaar geen contact hebt gehad met je moeder.”

Even sta ik met een mond vol tanden, hoe

109

kan je, hoe durf je, wat weet jij er nou van?

Maar ik haal ook uit, het was haar keuze niet

die van mij. Maar ze loopt weg. Ik duw mijn

nagels in mijn vlees en wacht op de pijn. Pijn

is even goed, anders stort ik in. Ik huil niet. Ik

ben stoer.

Mijn vaders zus neemt niet eens het fatsoen

om mij te condoleren en zo zijn er nog een

paar. Ik kijk arrogant rond en doe alsof ik de

situatie prima onder controle heb. De nieuwe

man van mijn tante (nummer 3 of 4) vraagt

aan mijn zus of zij wel alles heeft gedaan om

deze tragedie te voorkomen. Wie is die vent,

waar bemoeit iedereen zich mee?

Mijn man is de eerste die een toespraak houdt

en heeft dit met veel respect gedaan. Hij

vertelt mooie dingen uit een periode waarin

we nog bij elkaar kwamen. Ik ben trots op

110

hem en hoop dat iedereen respect heeft voor

wat hij daar staat te doen.

Dan de zus van mijn moeder waar mijn vader

gisteren nog ruzie mee had, die schijnbaar

toch niet in mijn kamp zit, ze begint met onze

namen op te noemen, de namen van onze

kinderen maar niet die van mijn man. Oké,

duidelijk.

Twee andere zussen melden zich onverwacht

en willen ook nog iets zeggen. Even ben ik

bang dat mijn vader stennis gaat schoppen

maar hij zit daar maar en laat het toe. Na een

half uur is alles voorbij, je leven duurt 62 jaar,

je crematie een half uur. Goed om te

onthouden.

Mijn vader vraagt via mijn zus of we bij hem

thuis willen komen om nog wat te drinken en

een heel klein beetje hoop komt omhoog

111

zetten. Zou hij toch willen dat wij weer

kunnen praten? Een goede vriend van pap

(de enige), een vriendin van mijn moeder en

de linkerburen mogen ook mee. In de auto

zijn de kinderen zenuwachtig, wat kunnen ze

verwachten? Ook zij zijn al jaren niet meer in

dat huis geweest. Opa is verdrietig, maar ze

twijfelen of ze mee willen. Het scheelt dat

mijn zus haar kinderen er zijn, daar kunnen

ze steun uit halen.

Uiteraard wordt mijn beginnende hoop al

snel de grond in geslagen. Hij laat snel en

duidelijk weten hoe de kaarten liggen.

”Mooie toespraken vandaag, van de zussen”

en terwijl hij dit zegt kijkt hij naar mijn man.

Mijn bloed begint te koken. Begrijpt hij niet

hoe ontzettend moeilijk dit was? De mensen

stonden niet in de rij om een toespraak te

112

houden. Begrijpt hij niet dat wij als dochters

dat niet konden en dat mijn man, MIJN man,

die hij altijd veroordeeld en over wie hij zo

negatief praat, daar stond? Mijn man kon,

wat wij niet wilden. En dit is zijn dank. Wij

vertrekken zonder er een woord aan vuil te

maken. We hebben elkaar een week

getolereerd maar het leven gaat weer gewoon

verder. Zonder een vader. In gedachte zeg ik

de groep mensen gedag tot de volgende

begrafenis, die van hem. De korte route naar

huis kan ik bijna niet praten van woede,

verdriet, teleurstelling. De kinderen zijn stil.

Wachten op ons voor reactie. Maar ik weet

het niet, ik slik…

113

Nawoord

Uiteraard had ik net zo veel hoofdstukken

kunnen maken over leuke momenten,

gezellige uitjes en feestelijke bijeenkomsten.

Het is niet allemaal slecht geweest. Er zijn

zelfs hele rustige jaren geweest, zeker van

mijn negentiende tot mijn zesentwintigste.

Waarom dan alleen deze jaren?

Ik heb vaak nagedacht over een antwoord

hierop. Waarschijnlijk heeft de komst van

onze toekomstige mannen hier invloed op

gehad. Het feit dat mijn zus en ik allebei

vroeg getrouwd en uit huis waren, heeft

meegespeeld. Mijn moeder werkte de hele

114

week, wij waren niet meer thuis. Je kan dan

makkelijk geloven dat het leven prima is.

Maar ik had ook nog kunnen vertellen over

aanvaringen met de ouders van mijn vader,

of met de broers en zussen van mijn moeder.

Aanvaringen die - ik zou bijna zeggen

uiteraard - doorspekt waren met

gebeurtenissen waarvan ik hoop dat mijn

kinderen die nooit zullen meemaken. Ik

begrijp best dat iemand niet slecht of

manipulatief wordt geboren, maar wordt

gevormd door het dragen van zijn of haar

eigen emotionele rugzakjes. Ik denk dat mijn

vader rondloopt met heel veel rugzakjes.

Aan sommige verhalen ben ik wel begonnen

maar krijg ik niet helder of duidelijk op

115

papier. Ik ga er dan maar vanuit dat het niet

de bedoeling is om ze te vertellen of dat ze

niets meer toevoegen.

Met dit boek wilde ik deze verhalen uit mijn

hoofd te krijgen. Niets meer en niets minder.

Voor mij is dat eindelijk gelukt.

Boor

© 2012