Geleide Geleide VisualisatieVisualisatie

Martine BuschVan Praag Instituut

Stress responsStress respons

Als reactie op waargenomenAls reactie op waargenomenprikkels (stressor)prikkels (stressor)

Ziekte (ziekzijn) is stressgerelateerdZiekte (ziekzijn) is stressgerelateerden geeft veel stressen geeft veel stress

Stress niet bevorderlijk voor herstel Stress niet bevorderlijk voor herstel

HPA-as

Relaxation responsRelaxation respons

Tegengesteld mechanisme: afname Tegengesteld mechanisme: afname van stressreactie (Benson 1975)van stressreactie (Benson 1975)

Is te lerenIs te leren

Vermindering van stressVermindering van stress(non-farmacologisch)(non-farmacologisch)

Goede voorlichting over ingreep/behandelingGoede voorlichting over ingreep/behandeling

Goede communicatie en aandachtGoede communicatie en aandacht

Stimuleren van fysieke oefeningen, voeding, etc.Stimuleren van fysieke oefeningen, voeding, etc.

Ontspannings- en visualisatieoefeningenOntspannings- en visualisatieoefeningen

Ontspanningsoefeningen Ontspanningsoefeningen

Drie soorten ontspanningsoefeningen:Drie soorten ontspanningsoefeningen:

1.1. Via ademhalingVia ademhaling

2.2. Via fysieke activiteit (PMR)Via fysieke activiteit (PMR)

3.3. Via cognitieve activiteit Via cognitieve activiteit (autogene training, geleide (autogene training, geleide visualisatie, mindfulness)visualisatie, mindfulness)

Geleide visualisatieGeleide visualisatie

Geleide visualisatie is een combinatie Geleide visualisatie is een combinatie van ontspanning en gerichte van ontspanning en gerichte aandacht:aandacht:

fysieke situatiefysieke situatie medische ingreep/therapiemedische ingreep/therapie stimuleren eigen krachtstimuleren eigen kracht

Gezonde VerbeeldingGezonde Verbeelding

je verbeeldingskracht gebruiken voor je je verbeeldingskracht gebruiken voor je eigen gezondheideigen gezondheid

Mind-body interactieMind-body interactie

Elke mentaal-emotionele verandering Elke mentaal-emotionele verandering geeft ook een fysiologische en geeft ook een fysiologische en neurologische verandering en vice versa: neurologische verandering en vice versa: je lichaam reageert op wat je denktje lichaam reageert op wat je denkt

Ganis G, et al (2004)Ganis G, et al (2004)

Cognitive Brain Research 20,Cognitive Brain Research 20,

226-241226-241

Soorten visualisatieSoorten visualisatie

Beeld (sensory imagery)Beeld (sensory imagery)::

mentale representatie van mentale representatie van zintuiglijke voorstellingenzintuiglijke voorstellingen

Bij:Bij:- PijnPijn- OperatieOperatie- ChemotherapieChemotherapie

Beweging (motor imagery):Beweging (motor imagery):

mentale representatie van mentale representatie van bewegingbeweging

Bij:Bij:- Revalidatie: CVA, Revalidatie: CVA,

sportblessure, fractuursportblessure, fractuur- (Top-)sport(Top-)sport

Effect bij chronische pijnEffect bij chronische pijnNaamNaam JaarJaar KlachtKlacht DesignDesign NN ResultaatResultaat

Baird CL & Baird CL & Sands LSands L

20042004 Chronische pijn Chronische pijn osteoartritisosteoartritis

RCT (pilot); controle RCT (pilot); controle en interventiegroepen interventiegroep

2828 Sign. pijnreductie na Sign. pijnreductie na 12 weken12 weken

Astin JAAstin JA 20042004 Chronische pijn, Chronische pijn, diverse diagnoses diverse diagnoses (69% reuma-(69% reuma-gerelateerd)gerelateerd)

Mixed kwantitatief/ Mixed kwantitatief/ kwalitatief, random kwalitatief, random controle en controle en interventie-groepinterventie-groep

4444 Verandering in Verandering in pijnbeleving: pijn pijnbeleving: pijn niet langer ‘never-niet langer ‘never-ending’, maar ending’, maar ‘changeable’‘changeable’

Mannix LK et Mannix LK et alal

19981998 Spannings-Spannings-hoofdpijnhoofdpijn

CCT; controle en CCT; controle en interventiegroepinterventiegroep

260260 Sign. verbetering Sign. verbetering pijn, vitaliteit en pijn, vitaliteit en mental health mental health (kwaliteit van leven)(kwaliteit van leven)

Sloman R et alSloman R et al 19941994 Behandeling-Behandeling-gerelateerde pijn gerelateerde pijn bij kankerbij kanker

RCT; 3 groepen: RCT; 3 groepen: standaard, standaard, PMR+GV (tape), PMR+GV (tape), PMR + GV (live)PMR + GV (live)

6767 Sign. reductie Sign. reductie intensiteit en ernst intensiteit en ernst pijn, groep 3 meer pijn, groep 3 meer dan groep 2, beide dan groep 2, beide minder pijnmedicatieminder pijnmedicatie

Syrjala KL et alSyrjala KL et al 19951995 Behandeling-Behandeling-gerelateerde pijn gerelateerde pijn bij kanker bij kanker (beenmerg-(beenmerg-transplantatie)transplantatie)

RCT; 4 groepen:RCT; 4 groepen:

standaard, standaard, aandacht, GV, CBT-aandacht, GV, CBT-pakket inclusief GVpakket inclusief GV

9494 GV en CBT sign. GV en CBT sign. minder pijnminder pijn

Acute pijn/kostenAcute pijn/kosten

NaamNaam JaarJaar IngreepIngreep DesignDesign NN ResultaatResultaat

Halpin S et alHalpin S et al 20022002 Open hart Open hart operatiesoperaties

CCT; controle (655) CCT; controle (655) en interventiegroep en interventiegroep (134)(134)

798798 - LoS: 1,5 dag LoS: 1,5 dag minderminder- Medicatie: $288,51 Medicatie: $288,51 minderminder- Pijnmedicatie: Pijnmedicatie: $1,37 minder$1,37 minder

Montgomery Montgomery GHGH

20072007 BorstoperatiesBorstoperaties RCT; aandacht, GV RCT; aandacht, GV (live)(live)

200200 - Sign. minder Sign. minder propofol, licodainepropofol, licodaine- minder pijn, minder pijn, misselijkheidmisselijkheid- $772,71 minder pp $772,71 minder pp (kortere (kortere operatieduur)operatieduur)

Schwab D et alSchwab D et al 20072007 HysterectomieHysterectomie Retrospectieve Retrospectieve analyse, controle en analyse, controle en interventiegroepinterventiegroep

126126 -14% kostenreductie 14% kostenreductie ($2003)($2003)- 8% minder LoS 8% minder LoS (0,23)(0,23)

Klachten bij chemotherapieKlachten bij chemotherapie

NaamNaam JaarJaar OutcomeOutcome DesignDesign NN ResultaatResultaat

Yoo et alYoo et al 20052005 Misselijkheid en Misselijkheid en brakenbraken

RCT: PMR+GV (30) RCT: PMR+GV (30) en controle (30)en controle (30)

(borstkanker)(borstkanker)

6060 -Thuis minder last van Thuis minder last van misselijkheid en misselijkheid en brakenbraken- Minder anticipatoire Minder anticipatoire misselijkheidmisselijkheid

Molassiotis et Molassiotis et alal

20012001 Misselijkheid en Misselijkheid en brakenbraken

RCT: PMR+GV- live RCT: PMR+GV- live (38) en controle (38) en controle (33), beide anti-(33), beide anti-emetica volgens emetica volgens protocolprotocol

7171 - Significante Significante vermindering duur vermindering duur misselijkheid en misselijkheid en brakenbraken- Niet-significante Niet-significante vermindering vermindering frequentie frequentie misselijkheid en misselijkheid en brakenbraken

Scott et alScott et al 19861986 Misselijkheid en Misselijkheid en brakenbraken

Pilot RCT: Massage Pilot RCT: Massage +GV- live + tape en +GV- live + tape en controle anti-controle anti-emeticaemetica

1717 - Intensiteit van Intensiteit van misselijkheid en misselijkheid en braken gelijk aan de braken gelijk aan de groep die anti-emetica groep die anti-emetica kreegkreeg

Klachten bij chemotherapieKlachten bij chemotherapie

NaamNaam JaarJaar OutcomeOutcome DesignDesign NN ResultaatResultaat

Walker et alWalker et al 19991999 SpanningSpanning RCT: PMR+GVRCT: PMR+GV 9696 - Meer ontspannen en Meer ontspannen en rustiger tijdens chemorustiger tijdens chemo- Indicatie van Indicatie van immunologische immunologische effecteneffecten

Antoni et alAntoni et al 20092009 Angst (+ cortisol)Angst (+ cortisol) RCT: (1) CBSM in RCT: (1) CBSM in groep en (2) groep en (2) controle = 1 dag controle = 1 dag psycho-educatiepsycho-educatie

128128 - Minder angstMinder angst-Indicatie van Indicatie van immunologische immunologische effecteneffecten

Luebbert et alLuebbert et al 20012001 Depressie en Depressie en angstangst

Meta-analyseMeta-analyse - Klein effect op angstKlein effect op angst- Gemiddeld effect op Gemiddeld effect op depressieve depressieve gevoelensgevoelens

Yoo et alYoo et al 20052005 Kwaliteit van levenKwaliteit van leven RCT: PMR+GV (30) RCT: PMR+GV (30) en controle (30)en controle (30)

6060 - Meer welbevinden, Meer welbevinden, minder bezorgdminder bezorgd

Jacobsen et alJacobsen et al 20022002 Kwaliteit van levenKwaliteit van leven RCT: (1) standaard RCT: (1) standaard psychosociale zorg, psychosociale zorg, (2) live PMR/GV + (2) live PMR/GV + CD, (3) self care CD, (3) self care PMR/GV (video, PMR/GV (video, tekst, CD)tekst, CD)

411411 Groep 2: beter fysiek functioneren, grotere vitaliteit, minder beperkingen ADL, minder emotionele problemen

IntermezzoIntermezzo

Opbouw van een oefeningOpbouw van een oefening

Fysieke ontspanningFysieke ontspanning Focus op een plek (‘ergens’)Focus op een plek (‘ergens’) Alle zintuigen activerenAlle zintuigen activeren OpdrachtOpdracht AfrondenAfronden Focus op hier-en-nuFocus op hier-en-nu

ZelfmanagementZelfmanagement

Je kunt het zelf toepassen (CD met Je kunt het zelf toepassen (CD met oefeningen)oefeningen)

Je kunt zelf kiezen wanneer en hoe Je kunt zelf kiezen wanneer en hoe vaakvaak

Je ervaart hoe je zelf kunt ontspannenJe ervaart hoe je zelf kunt ontspannen

Ontwikkeling CD’s Gezonde Ontwikkeling CD’s Gezonde Verbeelding in NederlandVerbeelding in Nederland

Samenwerking Van Praag Instituut en Elsevier Samenwerking Van Praag Instituut en Elsevier gezondheidszorggezondheidszorg

Evaluatie door de doelgroepEvaluatie door de doelgroep

Zoveel mogelijk binnen of met zorginstellingenZoveel mogelijk binnen of met zorginstellingen

Deelname aan onderzoekDeelname aan onderzoek

Serie CD’sSerie CD’s Gezonde Verbeelding ter ontspanningGezonde Verbeelding ter ontspanning Gezonde Verbeelding bij pijnGezonde Verbeelding bij pijn Gezonde Verbeelding bij chemotherapieGezonde Verbeelding bij chemotherapie Gezonde Verbeelding rondom operatiesGezonde Verbeelding rondom operaties Gezonde Verbeelding bij hartoperatiesGezonde Verbeelding bij hartoperaties

In ontwikkeling:In ontwikkeling: Gezonde Verbeelding bij sportblessuresGezonde Verbeelding bij sportblessures Gezonde Verbeelding en pijnvrij bevallenGezonde Verbeelding en pijnvrij bevallen Gezonde Verbeelding ter palliatieGezonde Verbeelding ter palliatie

Geleide visualisatieGeleide visualisatiein Nederlandin Nederland

Standaardzorg:Standaardzorg: Diakonessenhuis Utrecht - cardiologieDiakonessenhuis Utrecht - cardiologie Slotervaart ziekenhuis - anesthesiologie, revalidatie, oncologieSlotervaart ziekenhuis - anesthesiologie, revalidatie, oncologie MCL: oncologieMCL: oncologie Flevoziekenhuis: gyneacologische chirurgie, cardiologieFlevoziekenhuis: gyneacologische chirurgie, cardiologie Antonius Ziekenhuis Nieuwegein - cardiologie (openhartoperaties)Antonius Ziekenhuis Nieuwegein - cardiologie (openhartoperaties) Brandwondencentrum Rotterdam pilotprojectBrandwondencentrum Rotterdam pilotproject

Studie door NIVEL bij fibromyalgiepatiënten i.s.m. Aveant thuiszorg Studie door NIVEL bij fibromyalgiepatiënten i.s.m. Aveant thuiszorg en FES (patiëntenorganisatie), Fonds NutsOhraen FES (patiëntenorganisatie), Fonds NutsOhra

Onderzoek Slotervaart ziekenhuis en Rode Kruisziekenhuis Onderzoek Slotervaart ziekenhuis en Rode Kruisziekenhuis Beverwijk - anesthesiologie i.h.k.v. healing environment en Beverwijk - anesthesiologie i.h.k.v. healing environment en integrative medicineintegrative medicine

Onderzoek UMC Maastricht dagcentrum i.h.k.v. kwaliteit van leven Onderzoek UMC Maastricht dagcentrum i.h.k.v. kwaliteit van leven (angst en pijn)(angst en pijn)

Van Praag InstituutVan Praag InstituutUtrechtUtrecht

Voorlichting en advies complementaire zorg en Voorlichting en advies complementaire zorg en ‘integrative medicine’‘integrative medicine’

Scholing in geleide visualisatie voor Scholing in geleide visualisatie voor hulpverleners en patiëntenhulpverleners en patiënten

Onderzoek en projectenOnderzoek en projecten

www.vanpraaginstituut.nlwww.vanpraaginstituut.nl