76 S a n t é • m a a r t • 2 0 1 1 S a n t é • m a a r t • 2 0 1 1 77

Geen gewone buikpijnEndometriose,

een sluipende ziekte

Pijn hoort nu eenmaal bij ongesteld zijn, krijgen we vaak te horen. Maar het kanook een symptoom zijn van endometriose. Een op de tien vrouwen heeft deze ziekte, die zelfs tot onvruchtbaarheid kan leiden.

SAN11003-gezond02.indd 76 18-01-2011 16:44:50

>

76 S a n t é • m a a r t • 2 0 1 1 S a n t é • m a a r t • 2 0 1 1 77

gezondheid

Als puber was Nora (46, secretaresse) elke maand

een paar dagen ziek. Ze verloor tijdens haar menstru-

atie veel bloed en had zo veel pijn dat ze niet naar

school kon. “Mijn moeder was maar in de weer met

kruiken en stopte me paracetamol toe. Dat er echt

iets mis met me was, kwam niet bij haar en bij de huis-

arts op. Pijn hoorde nu eenmaal bij het ongesteld

zijn.” Nora’s pijnklachten verminderden toen ze vanaf

haar zestiende aan de anticonceptiepil ging. Maar ze

verloor nog wel veel bloed. Toch stapte Nora met die

klachten niet naar de huisarts of specialist. Ook toen

ze midden dertig met spoed in het ziekenhuis werd

opgenomen met een buitenbaarmoederlijke zwan-

gerschap, gingen er geen alarmbellen rinkelen. Het

ziekenhuis opereerde haar en stuurde Nora daarna

weer naar huis. “Vanaf dat moment had ik het idee

dat er toch echt iets mis was in die buik van mij.”

Veelvoorkomende ziekteDe pijnen, het bloedverlies en de buitenbaarmoeder-

lijke zwangerschap; het past allemaal binnen het

ziektebeeld endometriose. Maar liefst 10 tot 15 pro-

cent van de vrouwen heeft er last van, en daarmee is

het de tweede meest voorkomende gynaecologische

ziekte. Helaas wordt de aandoening vaak door artsen

over het hoofd gezien. Gemiddeld duurt het negen

jaar voordat vrouwen na de eerste endometriose-

klachten de juiste diagnose krijgen. Dat komt door de

symptomen van endometriose; die kunnen ook op al-

lerlei andere aandoeningen duiden. Vrouwen met en-

dometriose hebben pijn tijdens de menstruatie, zijn

vermoeid, hebben last van hun darmen en voelen pijn

bij het vrijen. Vaak denken ze zelf ook dat het er nou

eenmaal bij hoort en trekken ze pas laat aan de bel.

Verklevingen in de eierstokkenBij endometriose vloeit een deel van het menstruatie-

bloed via de eileiders terug naar de bekkenholte. Bij

dat bloed zit ook baarmoederslijmvlies (endometri-

um), dat zo terechtkomt op allerlei plekken in de buik

waar het niet hoort. Op het buikvlies, de baarmoeder,

de eierstokken, de eileiders, de blaas en op de dar-

men. De stukjes slijmvlies hechten zich op die plaat-

sen en doen vervolgens mee met de gewone cyclus.

Het gevolg: tijdens de menstruatie bloed je ook in je

buik. Alleen nu kan het bloed niet afgevoerd worden.

Daardoor kunnen er pijnlijke ontstekingen, verklevin-

gen en cystes in de eierstokken ontstaan. Na een paar

jaar kun je zelfs last krijgen van vergroeiingen en mis-

vormingen bij de darmen en blaas.

Tijdige diagnoseGynaecoloog Arnold Simons werkt bij het Universitair

Medisch Centrum Groningen. Hij is gespecialiseerd in

endometriose en merkt maar al te vaak dat andere

artsen te weinig over de ziekte weten. “Huisartsen

sturen patiënten nogal eens naar huis met de bood-

schap dat pijn er nu eenmaal bij hoort. Ook komen

hier vrouwen die bij een gynaecoloog zijn geweest die

hun klachten niet serieus nam. Dat is heel schadelijk;

het is belangrijk om de endometriose in een zo vroeg

mogelijk stadium vast te stellen en in te dammen. An-

ders kan de ziekte jarenlang doorwoekeren en steeds

meer schade aanrichten en kun je zelfs onvruchtbaar

worden.” Veel vrouwen merken pas dat ze endometri-

ose hebben wanneer ze zwanger proberen te worden.

Normaal gesproken is de kans op bevruchting bij een

25-jarige per maand 20 procent. Bij endometriosepa-

tiënten is dat nog maar 1 tot 3 procent. Hoe langer de

endometriose onopgemerkt blijft, hoe meer de

vruchtbaarheid in gevaar komt. “Endometriose groeit

door. Het richt in allerlei organen, waaronder je eier-

stokken, schade aan en zorgt voor een chronische

ontsteking in het kleine bekken.” Als je er echter op

tijd bij bent en in een vroeg stadium bekijkt wat de

beste aanpak is, kun je een hoop ellende voorkomen.

KijkoperatieHelaas heeft de endometriose bij Nora veel te lang

om zich heen kunnen grijpen. Bovendien liep ze tegen

onkundige artsen aan. Een paar jaar geleden werden

haar klachten heviger. “Ik moest me vaak ziekmelden

door de enorme pijnen. Soms ging ik lijkbleek en onder

de pijnstillers toch aan het werk, omdat ik niet meer

durfde te zeggen dat ik ziek was. De huisarts verwees

me naar een gynaecoloog, die een kijkoperatie uit-

voerde. Daarbij werd endometrioseweefsel gevon-

den.” Wanneer bij een kijkoperatie endometriose

wordt vastgesteld, kan dat weefsel meteen worden

weggehaald, maar dat zag Nora’s gynaecoloog toch

anders. Nora: “Toen ik wakker werd uit de narcose,

kreeg ik te horen dat ik endometriose had, maar dat

Op 19 ma ar t houdt de Endometriose Stichting ha ar ja arlijk se Endometrioseda g , in Utrecht .

Vrouwen met endo-metriose hebben pijn tijdens de menstruatie en bij het vrijen

SAN11003-gezond02.indd 77 18-01-2011 16:44:56

78 S a n t é • m a a r t • 2 0 1 1

ze de plekken niet hadden weggebrand. ‘Er zit zo wei-

nig, het kan nooit zijn dat je hierdoor zo veel pijn hebt’,

kreeg ik te horen. Alsof ik me aanstelde!”

Pil dóórslikkenEr is geen kant-en-klare behandeling voor endometri-

ose. Als de diagnose eenmaal is gesteld, proberen art-

sen de ziekte zoveel mogelijk af te remmen. Sommi-

gen raden hun patiënten aan de anticonceptiepil

zonder pauzeweek te slikken zodat ze zo min mogelijk

ongesteld worden. Daarmee wordt de kans op het

ontstaan van nieuwe endometriose kleiner en krijgt

de bestaande endometriose minder de kans om zich

heen te grijpen. Simons wil zelfs alle vrouwen – klach-

ten of geen klachten – aanraden om de pil door te slik-

ken. “Dat kan absoluut geen kwaad en als je het aan-

tal bloedingen per jaar twee tot vier keer reduceert,

voorkom je wellicht veel endometriose-ellende. Uit on-

derzoek bij vrouwen die zich lieten steriliseren bleek

namelijk dat ruim 85 procent endometrioseweefsel

had. Daardoor weten we dat bijna alle vrouwen het

weefsel hebben op plekken waar het niet hoort. Dat

leidt lang niet altijd tot klachten, maar vrouwen kun-

nen beter het zekere voor het onzekere nemen en ver-

dere groei zoveel mogelijk verminderen.” Bij het

(door)slikken van de pil is het goed om te overleggen

met een arts. Als je echt last hebt van beginnende en-

dometriose, is het belangrijk om een pil met weinig

vrouwelijke hormonen te slikken, want oestrogenen

kunnen het endometrioseweefsel juist weer doen

groeien. Ook is het mogelijk continu progestageen te

gaan slikken. Dit hormoon blokkeert de menstruatie-

cyclus en de eigen oestrogeenproductie. Sommige pa-

tiënten moeten onder het mes: endometrioseweefsel,

vergroeiingen en verklevingen worden dan verwij-

derd. Arnold Simons opereert vrouwen met een gespe-

cialiseerd team waarin hij samenwerkt met een abdo-

minaal chirurg en een uroloog. Op de operatietafel

wordt helaas geregeld duidelijk dat vrouwen die al

eerder zijn geopereerd lang niet altijd de goede behan-

deling hebben gekregen. “In de afgelopen jaren ope-

reerden we 130 patiënten. De helft daarvan was al er-

gens anders onder het mes gegaan, maar veel

gynaecologen zijn te voorzichtig met het weghalen

van het endometrioseweefsel: alles wat je laat zitten,

kan weer gaan groeien.”

Eindelijk gehoorNa nog jaren van pijn en vermoeidheid, kwam Nora

via de Endometriose Stichting bij VU Medisch Cen-

trum in Amsterdam terecht. “Inmiddels slikte ik elke

dag zware pijnstillers, kon ik door de vermoeidheid

niet meer werken en stond mijn sociale leven op een

laag pitje.” In het VU werkt een team artsen dat ge-

specialiseerd is in de aandoening. Daar werden haar

klachten wél serieus genomen. Ze werd uitgebreid on-

derzocht, en de artsen daar concludeerden dat de

pijn wel degelijk door de endometriose komt.Er is in-

middels een nieuwe behandeling gestart: met hor-

mooninjecties wordt Nora versneld in de overgang

gebracht. “Als je in de overgang bent, en dus niet meer

ongesteld wordt, heb je veel minder last van de endo-

metriose. Ik hoop zo dat deze behandeling aanslaat.

Ik wil echt graag weer aan het werk, en lekker lange

boswandelingen maken met mijn honden. Wie weet

wordt dat over een tijdje allemaal weer mogelijk.” <

Endometriosealarmbellen Op de website van de Endometriose Stichting

kun je een test doen om uit te vinden of je mis-

schien endometriose hebt. Bij dit rijtje klach-

ten moeten de alarmbellen gaan rinkelen.

* veel pijn als je menstrueert

* darm- en blaasproblemen; pijn bij het plas-

sen en de stoelgang

* veelvuldige blaasontstekingen

* pijn bij het vrijen

* chronische bekken- en buikpijn, ook als je

niet ongesteld bent

* pijn tijdens de ovulatie

Meer informatie vind je op www.endometriose.nl.

Onderschatte vrouwenkwaal

tek

st: M

en

sje

Me

lch

ior

| b

ee

ld: G

ett

y I

ma

ge

sDiagnose endometriose Als je vermoedt dat je endometriose hebt, is de eerste stap naar de

huisarts gaan. Zorg daarna dat je bij een gespecialiseerde gynaeco-

loog terechtkomt. Op www.endometriose.nl vind je een lijst met

gynaecologen die verstand van zaken hebben. Verder zijn er in

Nederland vier centra met endometrioseteams: daar opereren

gynaecologen, urologen en chirurgen samen (in het VU Medisch

Centrum, het Universitair Medisch Centrum in Groningen, het Acade-

misch Ziekenhuis Maastricht en het UMC Sint Radboud in Nijmegen).

De gespecialiseerde artsen kunnen met een scan, inwendig onderzoek

en eventueel een kijkoperatie vaststellen of je endometriose hebt.

Daarna wordt gekeken wat de beste behandeling is: een anticoncep-

tiepil (met weinig oestrogenen) doorslikken, een spiraaltje, progesta-

geen slikken of een operatie. Soms krijgen vrouwen een hormoonbe-

handeling waarmee ze kunstmatig in de overgang komen.

SAN11003-gezond02.indd 78 18-01-2011 16:45:00