Fundamenten van het principe

Fundamenten van het principe

Pieter Buitenhuis

Op weg naar een prescriptieve architectuurmodelleertaal

Inhoud presentatie

Fundamenten van het principeafstudeeronderzoek

•aanleiding & relevantie onderzoek

•onderzoeksopdracht & -vraag

•(enterprise) architectuur

•architectuurmodelleertaal

•principes

•conclusies

•aanbevelingen & nader onderzoek

•ruimte voor vragen

Aanleiding & Relevantie


•architectuur binnen ondernemingen staat nog in de kinderschoenen

• er bestaat nog geen expliciete theorievorming over hoe een architectuur opgesteld / geformuleerd moet worden• zeker wat betreft de voorschrijvende architectuur• beschrijvend vs. voorschrijvend

•architecten behelpen zich nu met:• eigen gemaakte templates & powerpointpresentaties• alleen gebonden aan de natuurlijke taal

• vol met dubbelzinnig- & overbodigheden

•formuleren uit de losse pols

Focused Investment

Provide on time

Services

Maximise 24 X 365

No duplication

nor overlapping

Sv & processes

minimise operational

risks

STP

Deliver consistent Sv

Known P&L by delivered

Sv

Process portability/ Multi-label

Robustness of Services

Consolidated customer

info.at level

Provide Mgt info. for SCS and Group

level

Non SLA compliant

Trn will induce SLA

re-negociation

SCS invoices for delivered

Sv

Separate Client-side & Street Side

in Processes &

organisation

Processing should allow

for automated and tailor-

made execution

Multilangual & multilocation

(e.g. calendar)

History, flexible reporting,...

User security, audit facilities Multicurrency

Multi communication

channels

Correctness of

transaction processing

Userfriendly Sv to client

(e.g language, interfaces)

Use workflow management for processes admin. & on-time

processing Multisegments

Management by use of

KPI ’s

Offer customer

online position & execution monitoring

Client Facing Unit is

responsible for co-

ordination of packaged products

aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen

Ontwerpruimte informatiesysteemOntwerpruimte informatiesysteemOntwerpruimte informatiesysteemOntwerpruimte informatiesysteem

Aanleiding & Relevantie


•de vrijheden van de architect zijn zodoende vele malen groter dan gewenst

• en dit strookt niet met het sturende karakter van voorschrijvende architectuur

•de architect heeft handvatten nodig om een architectuur goed te kunnen formuleren

•modelleertalen bieden deze handvatten• kunstmatige taal om modellen te communiceren• specificeert de taalkundige eigenschappen

•er zijn modelleertalen voor beschrijvende architectuur• maar nog niet voor voorschrijvende architectuur


Modelleertaal beschrijvende architectuur

Fundamenten van het principeafstudeeronderzoekaanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen


Modelleertaal beschrijvende architectuur


Onderzoeksopdracht & -vraag


•onderzoek doen naar een modelleertaal voor voorschrijvende

architectuur

•persoonlijke ambitie:• brede, academische blik• breed toepasbaar resultaat• verdieping in architectuur

• hoe kan een modelleertaal ontworpen worden zonder verdieping in de architectuur?

•doel: modelleertaal is door meer architecten te gebruiken

Hoe ziet een ontworpen prescriptieve architectuurmodelleertaal eruit welke voldoet aan de te stellen doelen en requirements?


Enterprise architectuur


•samenhang en integratie (alignment) tussen de bouwstenen van de onderneming en de omgeving

• om de onderneming voor te bereiden op veranderingen in de omgeving• alignment tussen werknemers, diensten, processen, financiën, IT, informatie, CRM• alignment tussen onderneming en omgeving

•focus op de belangrijkste bouwsteen van de onderneming: de mens

•focus op beleving

•vraag gestuurd, niet aanbod gestuurd


Enterprise architectuur


•complexiteitsreductie: scheppen van orde in de chaos

•enterprise architectuur: architectuur van de hele onderneming

• wordt nog veelal als een IT concept gezien• valt onder de IT afdeling• meer dan 50% van de architectuur gaat over IT• business architectuur wordt opgesteld door IT-ers• business wensen en eisen worden voor het architectuurproces opgesteld

•zeer diverse theorievorming: geen consensus

•ultieme theorievorming bestaat niet!


Prescriptieve architectuurmodelleertaal


•onderwerpen• achterliggend raamwerk• doelen & requirements • de modelleertaal


Raamwerk van de modelleertaal


Doelen (uitgangspunten)

Requirements (eisen)

Modelleertaal

(Enterprise) Architectuur

Bouwsteen

Bouwsteen

Bouwsteen

Bouwsteen

Doelen Theorieën


Doelen


•de taal ondersteunt de architect

•de taal dient architectonafhankelijk zijn• anders is de taal alleen te gebruiken door een enkele architect

•de taal dient methode onafhankelijk zijn

•de taal dient een communicatie- en een stuurmiddel zijn

•(met de taal moet een voorschrijvende architectuur opgesteld kunnen worden)


Requirements


•de taal heeft een faciliterende / dienende rol• architect moet in controle blijven• taal mag proces niet in de weg zitten

•de taal moet (syntactisch) compleet zijn

•de taal bevat referentiearchitectuur

•de taal bestaat uit een natuurlijke en (semi-)geformaliseerde taalkundige laag

• visualisaties voor verschillende stakeholders• (semi-)geformaliseerde taal voor eigen gebruik

•de taal heeft een begrippenkader (nu leeg)


Raamwerk van de modelleertaal


•syntaxis: vorm

•semantiek: inhoud en betekenis

•pragmatiek: interpretatie

Modelleertaal

Modelleertaal

ModelleertaalModelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaalcomponent niveau

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

syntaxis

semantiek

pragmatiek


valt de jongen van de zijn fiets#

De regenworm eet de vogel op.

Suzanne is de op één na beste tennister van onze vereniging.

Bouwstenen van de modelleertaal


Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

component niveau

Modelleertaal

Modelleertaal

context bouwstenen

kern bouwstenen

syntaxis

semantiek

pragmatiek

•kern bouwstenen: • behelzen de essentie: voorschrijven

•context bouwstenen:• redenen en impact van de kernbouwstenen




•geïdentificeerde kernbouwstenen• principe, regel, richtlijn, standaard, policy, procedure

•geen consensus• bestaande theorieën en visie hanteren andere concepten en / of labels

P P P

P P

SReRiRe

PP

SS

Minder abstractie






P P P

Re S

SReRiRe

ReS

SS

Minder abstractie






P P P

P P

SPSP

SP

SP

Minder abstractie




•zijn er verschillen tussen principes en de andere kernbouwstenen?

a) ja, principe is fundamenteel en holistisch • staan aan het begin van een redenatie• andere bouwstenen laten geen ontwerpruimte over

b) misschien, maar dat is niet objectief te onderkennen • en zodoende wordt er geen onderscheid gemaakt




•tegenargumenten visie a:• er blijft altijd ontwerpruimte over!

• fundamenteel en holistisch zijn subjectieve aspecten• niet objectief te bepalen• ligt ook aan de expertise van de belanghebbende

• wanneer is een voorschrift fundamenteel genoeg om een principe te zijn?

• context bepaald, niet het statement zelf

We voeren gegevens redundant uit




•conclusie: • geen duidelijk verschil tussen kernbouwstenen

• in essentie doen alle bouwstenen hetzelfde

• alle kernbouwstenen zijn voorschriften!

• er blijft altijd ontwerpruimte over

• glijdende schaal aan voorschriften

Ontwerpruimte

Ontwerpruimte

Ontwerpruimte

Abstractieniveau

Voorschrift

Voorschrift

Voorschrift

Voorschrift

Systeem


De eigenschappen van voorschriften


•vijftal eigenschappen voor voorschriften geïdentificeerd




Eigenschap Definitie Aspectradius De mate waarin een voorschrift van toepassing

is op de aspecten uit een domein of artefact.

B I A T

Voorschrift 1

Voorschrift 2




Eigenschap Definitie Draagvlak De mate waarin men het binnen een bepaalde

gemeenschap / domein over een voorschrift eens is

Zeggings-kracht

De mate van voorschrijvendheid van het voor-schrift

Reikwijdte De grootte van het ontwerpdomein of artefact waarin een voorschrift geldend is.

onderneming

bedrijf

Voorschrift 1

Voorschrift 2




Eigenschap Definitie Abstractie-niveau

De mate waarin een voorschrift fysiek, logisch of conceptueel van aard is.

Fysiek

Logisch

Conceptueel Leverancier en Techniek onafhankelijk

Leverancier of Techniek afhankelijk

Leverancier en Techniek afhankelijk

Leverancier en Techniek onafhankelijk



Leverancier en Techniek onafhankelijk



Voorschrift 1

Voorschrift 2

Voorbeeld Voorschrift 1 = ‘ieder gegeven heeft één eige-naar die voor de inhoud verantwoordelijk is’ Voorschrift 2 = ‘we doen alles met Oracle 9’




Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

component niveau

Modelleertaal

Modelleertaal

context bouwstenen

kern bouwstenen

syntaxis

semantiek

pragmatiek




Modelleertaal

Modelleertaal

context bouwstenen

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

set niveau

voorschrift niveau

component niveau

•set niveau:• verzameling voorschriften

•voorschrift niveau:• ieder voorschrift bestaat uit verschillende onderdelen

•component niveau:• componenten voorschrift

syntaxis

semantiek

pragmatiek




Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

Modelleertaal

set principes

principe

statement

concern

syntaxis

semantiek

pragmatiek


Principes


•inhoud:• (architectuur-)visie op principes• analyse: problemen met de huidige visie

• syntaxis van een principe• semantiek van een principe

• SMART principes


Visie op principes, buiten de architectuur


•principes zijn ‘dingen’ die we voor waar aannemen• etymologie (1380): ‘fundamentel truth or proposition’ • steekwoorden: fundamenteel & allesomvattend • startpunt om vanuit te redeneren of om acties te initiëren


Pareto (20/80) principe

een gering aantal oorzaken is verantwoordelijk voor het merendeel van de resultaten

Visies op principes vanuit de architectuur


•het principe als containerbegrip• generieke regels en richtlijnen

•het principe als (aanbevolen) richtinggevende of gidsende uitspraak (expressie, aanpak) of afspraak

•gemeenschappelijk: richtinggevende / gidsende uitspraak

•geen consensus over: • vijf eigenschappen (fundamenteel, holistisch, gezaghebbend, draagvlak, reikwijdte)• wat er in een principe geformuleerd moet worden• waarover een principe moet gaan


Analyse – problemen met huidige visie


•geen duidelijke positionering • wanneer is een geformuleerd voorschrift van een bepaald type?

•stellend formuleren wordt niet afgedwongen• sturend vermogen wordt minder

•geen focus op de geldigheid van een principe• handhaven van realistische principes • aandacht voor obstakels• expliciet aangeven wanneer een principe geldig is

•onjuist gebruik van richtinggevendheid• pas richtinggevend wanneer het principe gebruikt wordt


Analyse


•meer focus op een ander soort principes (complementair): • wetmatigheden of concepten die we voor waar aannemen• aandacht voor context (waar) en kader (wanneer)• willen die geldig zijn in ondernemingen is er focus op handhaving nodig

We vragen de burger nooit naar de bekende weg

Het kan nu voorkomen dat we, de lokale en nationale overheid, de burger vaker vragen naar bij ons bekende gegevens

Vanaf ?2008? vragen wij, de lokale en nationale overheid, de burger nooit naar bij ons bekende gegevens


Syntaxis (vorm) van een principe


•principe is een containerbegrip • inhoudelijke componenten

<Naam / Titel / krantenkop><Prioriteit><Status>

<Versie><ID>

Omschrijving:

Beweegredenen: <link naar bovenliggende voorschriften of contextbouwstenen>

Implicaties / consequenties Acties

<link naar onderliggende voorschriften>

Obstakels Acties

Onderbouwing werking:

Assurance (API):

Handhavingsmechanisme:

Omschrijving – uitgebreid:


Syntaxis (vorm) van een principe


•principe is een containerbegrip • logistieke attributen

Interne eigenaar

Externe eigenaar

Beheerder

Domein / artefact

Status

Datum aangemaakt

Datum laatste wijziging

Referenties


Semantiek (inhoud) van een principe


•semantische richtlijnen ipv semantische regels• geen consensus, architectonafhankelijkheid

• in de theorie veel stellender dan vanuit de praktijk• ligt aan het doel, context, gebruik van de architectuur

•gegroepeerd per kwaliteitsaspect• 37 in totaal• vanuit interviews, literatuur, questionnaire




Fundamenteel

Stabiel

Conceptu-eel

Holistisch

Tijdloos

Toekomst-gericht

Communi-ceerbaar

Simpel

Beknopt

Eenduidig

Helder Toegespitst op de doelgroep

Robuust

Specifiek

Geautori-seerd

Memorable

Relevant Realistisch

StellendBeargumen

teerd

Tegenwoordige tijd geformuleerd

Afgedwongen

Overtuiging uitsprekend

Handhaafbaar

Gezaghebbend

Actief geformuleerd

MeetbaarTraceer-

baar

Betwist-baar

Contextonaf-hankelijk

Zeggings-kracht

BewezenSamenhan

gendConsisten-

tieCoheren-

tieContextduidend

Kader duidend




Funda-menteel

Stabiel

Conceptu-eel

Holistisch

Tijdloos

Toekomst-gericht

Communi-ceerbaar

Simpel

Beknopt

Eenduidig

Helder Toegespitst op de doelgroep

Robuust

Specifiek

Geautori-seerd

Memorable

Relevant Realistisch

StellendBeargumen

teerd

Tegenwoordige tijd geformuleerd

Afgedwongen

Overtuiging uitsprekend

Handhaafbaar

Gezaghebbend

Actief geformuleerd

MeetbaarTraceer-

baar

Betwist-baar

Contextonaf-hankelijk

Zeggings-kracht

BewezenSamenhan

gendConsisten-

tieCoheren-

tieContextduidend

Kader duidend


Kwaliteitsaspect: fundamenteel


•moet een goed principe fundamenteel zijn? • geen consensus over, moeilijk te operationaliseren! • ligt ook aan de stakeholder

•hoe fundamenteler; hoe stabieler & tijdvaster de architectuur wordt

•dus: streef, mogelijk, naar een zo fundamenteel mogelijk principe

•formuleerrichtlijnen• conceptueel & tijdloos mogelijk formuleren• op type niveau formuleren ipv instantie niveau• leverancier- en techniekonafhankelijk formuleren


Kwaliteitsaspect: fundamenteel


principe fundamenteel principe

Onze personeelsgegevens zijn ook toegankelijk buiten onze onderneming

Onze gegevens zijn redundant opgeslagen

Onze informatie is toegankelijk overal, altijd en op elke manier.

De gegevens van de burger zijn nu altijd op te vragen

We vragen de burger nooit om de bekende weg

Kwaliteitsaspect: stellend


•moet een goed principe stellend geformuleerd zijn? • gebruik van ‘kan’, ‘mag’, ‘eventueel’ toegestaan? • ‘maximale ondersteuning’ zegt niets

•vanuit het vakgebied: geen consensus / persoonlijk wel!• architectuur is een stuurmiddel!

•formuleerrichtlijnen:• formuleer in tegenwoordige tijd• precies en eenduidig• specificeer de beweegredenen• concretiseer zwakke uitdrukkingen in andere voorschriften• geen ‘wij willen’


Kwaliteitsaspect: stellend


Oorspronkelijk principe Stellend principe

Een domein hoort bestaansrecht te hebben Een domein heeft bestaansrecht

Maak onderscheid tussen primaire en secundaire processen

Een domein bestaat uit primaire en secundaire processen

Houd rekening met de focus van de onderneming

De inrichting van de domeinen is afhankelijk van de focus van de onderneming

Een domein hoort bestuurbaar te zijn Een domein is bestuurbaar

Indien mogelijk complexiteit isoleren binnen outsourcebare kavels

Outsourcebare kavels isoleren de complexiteit

De uitbesteedbare services binnen een kavel dienen meetbaar te zijn

Uitbesteedbare services van kavels zijn meetbaar


Kwaliteitsaspect: handhaafbaar


•moet een goed principe handhaafbaar zijn?• vanuit het vakgebied is daar nu weinig oog voor! • ‘true’ en ‘false’ principes

• wat heb je aan een principe wanneer deze niet gecontroleerd kan worden op geldigheid?

•formuleerrichtlijnen:• formuleer alleen eenduidige principes• formuleer geldige en / of realistische principes• formuleer en implementeer handhavingsmechanismen

• procesniveau• extra voorschriften om handvatten te bieden• identificeer de obstakels




•Kernhem: • een nieuwe wijk in Ede

• nieuwe wijk was alleen mogelijk wanneer Kernhem een ecologisch duurzame wijk zou worden

• leidend principe: ‘Kernhem is een eco-wijk’




Kernhem is een ecologische wijkOmschrijving:De wijk Kernhem is een duurzame en ecologische wijk; uitputting, vervuiling en aantasting van het milieu worden (zoveel mogelijk) vermeden

Beweegredenen:

Implicaties / consequenties Acties

• veel groenvoorzieningen• natuur sparen en in stand houden• energie zuinig• auto luwe wijk (‘de auto is te gast’)• duurzaam waterbeheer

• geen kelders• stadsverwarming• parkeernorm = 1,3 auto / huis• snelheid ligt laag in de wijk• aparte autowasplaatsen• grondwaterpeil moet in stand blijven




•nu (2007):• nieuwe huizen gebouwd op groenvoorzieningen• kelders onder huizen• parkeernorm is verruimd • wordt harder gereden dan gepland• auto’s worden gewoon bij de woning gewassen• mensen gebruiken meer energie dan verwacht

•principe ‘Kernhem is een eco-wijk’ is niet meer geldig!




•was dit wel een realistisch, geldig principe? •is er wel nagedacht over obstakels en handhaving?

Kernhem is een ecologische wijkOmschrijving:De wijk Kernhem is een duurzame en ecologische wijk; uitputting, vervuiling en aantasting van het milieu worden (zoveel mogelijk) vermeden

Obstakels Acties

• de bewoners van de wijk!• maatschappij is auto georiënteerd! • eisen aan de woningen (kelders)• winst maken

…

Onderbouwing werking:Heeft dit principe met implicaties zich bewezen in andere wijken? Wat waren daar de obstakels?

Handhavingsmechanisme:Hoe zorgen we ervoor dat de wijk ecologisch blijft en voldoet aan de normen?


Kwaliteitsaspect: eenduidig


•moet een goed principe eenduidig zijn?• schijnt niet altijd haalbaar te zijn, dan wel concretiseren!

• ‘minimale time-to-market’

•formuleerrichtlijnen:• vermijd ambigue woordgebruik

• anders: concretiseer in andere voorschriften!• vermijd het gebruik van kretologie • definieer expliciet andere termen


Kwaliteitsaspect: eenduidig


Voorbeelden zwakke zinsneden

Kan, mag, eventueel, maximaal, minimaal, zo snel mogelijk, adequaat, wij willen dat, moeten, hoort te hebben, zo veel mogelijk, houd rekening, hoort .. te zijn, indien mogelijk, graag


Vage principes

Maximale ondersteuning

Minimale ontkoppeling

Wij willen graag zo adequaat mogelijk reageren op wensen van klanten

Zo laag mogelijke time-to-market

SMART principes


•uitsmijter, geen vervanging van de kwaliteitsaspecten

•ezelsbruggetje om kwaliteitsaspecten memorable te maken

•SMART acroniem voor doelstellingen• Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-Bound

•gekeken naar mogelijke interpretaties van het acroniem

•enquête onder architecten• mijns inziens zijn van het normale acroniem zijn Specific en Measurable als enige echt altijd waar


SMART principes


S.M.A.R.T.

aspecten P V

S Significant 7

Specific 3 4

Simple 2

Sensible 2

M Meaningful 5

Measurable 4 3

Motivating 3

Monitored 1

A Achievable Attainable

4 3

Actionable 4

Assessable 3

Active 2 1

S.M.A.R.T.

aspecten P V

R Relevant 6

Realistic 2 2

Reviewable 1

Reasonable 1

T Traceable 4 2

Timeless 3 1

True 1

Time-Bound 1 1

Tenable 1

Transparant 1


•SMART principes• Significant • Measurable • Achievable • Relevant• Traceable

Algemene conclusies


•(ontbreken van conceptueel theorievorming)

•geen consensus• iedere architect geeft zijn eigen visie

•moeilijk om een architectonafhankelijke modelleertaal te ontwerpen

• welke bouwstenen (concepten / labels)• welke taalkundige aspecten

•modelleertaal moet een resultaat zijn van een samenwerkingsverband tussen wetenschap en bedrijfsleven

• zoals Telematica instituut

•huidige visie op principes is nog niet tevredenstellend


Aanbevelingen & nader onderzoek


•adresseren gebrek aan consensus• competitieformat zoals IT challenge 2006• meer aandacht voor principes bij NAF, GIA• vooraanstaande rol RUN

•modelleertaal• gehele onderzoek in bredere context herhalen• bouwstenen scherper definiëren en positioneren • syntaxis, semantiek en pragmatiek verder uitdiepen, uitbreiden en formaliseren• onderzoek naar business rules en LISA-D icm principes


Aanbevelingen & nader onderzoek


•‘principles arena’ • laboratorium voor onderzoek naar principes samen met bedrijfsleven• met bestaande architecturen nieuwe theorievorming ontwikkelen• wetenschappelijk gefundeerde, praktisch hanteerbare theorieën

•kennis ‘te gelde’ maken:• ontwikkelen van een tool• exploiteren kennis • aanbieden dienstverlening (evaluaties, Quick Scans)• architecture academy


Doel-middelen hiërarchie aan bouwstenen


•de verschillen tussen de voorschriften zijn vaag• binnen kern- en contextbouwstenen onderling• maar ook tussen kern- en contextbouwstenen

Wij kiezen voor onafhankelijke oplossingen

Minimaliseren van afhankelijkheid leverancier

Minimaliseren van kosten

Maximaliseren aandeelhouderswaarde

Maximaliseren kansen op continuïteit

…….…...

….

….

Doel Middel

Doel Middel

Doel Middel


De bouwstenen van de prescriptieve modelleertaal


Context

Context

Kern

Need Issue Kwaliteitsaspect

Artefact

DomeinVoorschrift

Principe

Regel

Richtlijn

Standaard

Policy

Procedure

Concern

Set voorschriften

Component


Fundamenten van het principe

Documents

Transcript of Fundamenten van het principe