functionaliteit en een disfunctionele stoel

fragment

VormgevingDe stoel waar je nu op zit, maar ook veel andere spullen om je heen zijn bedacht door vormgevers. Er zijn modeontwerpers, maar ook grafisch vormgevers. Zij zijn de makers van bijvoorbeeld flyers, de buitenkant van een boek en filmposters. En dan heb je ook nog productontwerpers. Zij houden zich bezig met het vormgeven van bijvoorbeeld je mp3-speler, je scooter of de kaasschaaf die je van-ochtend hebt gebruikt.

Vraag 1Noem nog 20 andere dingen in je omgeving die zijn vormgegeven.

Je weet nu dat je omgeving is vormgegeven. Maar besef je ook dat jij deel uitmaakt van die omgeving?Er zijn vast momenten waarop je je afvraagt waarom iets is zoals het is. Waarom struikel je altijd overdat zelfde stoepje? Waarom valt dat ene kopje steeds om? Denk je dan: dat moet toch anders kunnen? Vaak begint een ontwerpopdracht met zo’n vraag. Met behulp van vormgeving en vormgevers zijn dit soort vragen te beantwoorden.

Een kopje dat steeds omvalt is slecht vormgegeven: er is niet goed nagedacht over stevigheid en ge-wicht.

Vraag 2Noem vijf dingen in je omgeving die slecht zijn vormgegeven. Leg voor elk voorbeeld uit waarom het slecht vormgegeven is.

FunctionaliteitEen ontwerp dat in materiaalgebruik, vorm, formaat, kleur, goed past bij waar het voor gebruikt zal worden, noemen we functioneel.

Functioneel betekent: de vormgeving past bij de functie.Als het over gebruiksvoorwerpen gaat is functionaliteit heel belangrijk: een terrasstoel moet lekker zitten, niet te veel plek innemen, makkelijk stapelbaar zijn en niet te zwaar, tegen regen en zon kun-Nen, stevig zijn en zeker 100 kilo kunnen dragen en liefst ook niet te duur zijn!

Vraag 3Leg uit welke van de twee onderstaande terrasstoelen jou functioneler lijkt. Leg uit waarom!

Afb.1 stoel 1,3kgkunststof imitatie riet

Afb.2 stoel 5,3 kgweerbestendig hout

Een tandartsstoel moet ook functioneel zijn.Vraag 4Leg uit aan welke voorwaarden of eisen een tandartsstoel moet voldoen.Noem minstens tien eisen!

Afb.3 tandartsstoel

In Nederland hebben erg veel mensen een zittend beroep. Zij werken bijvoorbeeld op een kantoor.Een goede stoel en goede zithouding is voor hen heel belangrijk: wanneer je niet goed zit kun je last krijgen van allerlei lichamelijke klachten.

Bekijk afbeelding 4 hieronder.

Vraag 5Aan welke eisen moet een kantoorstoel voldoen om een goede zithouding mogelijk te maken?

Afb.4 goede zithouding

FunctieOntwerpen moeten aan allerlei verschillende eisen voldoen. De eisen zijn afgeleid van de functie van het uiteindelijke ontwerp: waar zal het voor gebruikt worden?

Een stoel heeft in de eerste plaats de functie van zitmeubel: je moet er op kunnen zitten. Zitten is een gebruiksfunctie.Onderstaande opblaasstoel op afbeelding 5 zakt in elkaar zodra je er op gaat zitten. In dat opzicht is de opblaasstoel dus niet functioneel.

Vraag 6Welke functie zou de opblaasstoel van afbeelding 5 wel kunnen hebben?

< afb.5 opblaasstoel

DisfunctioneelIn 1930 ontwierp Le Corbusier de stoel van afbeelding 6. Het is een functionele huiskamerstoel: je zit er heerlijk in, lekker zacht, mooie vorm en makkelijk industrieel te maken. Het werd een heel beroemde stoel.Zo beroemd dat andere ontwerpers er variaties op bedachten, zoals de stoelen op afbeelding 7.De stoelen van afbeelding 7 hebben dezelfde vorm, maar het materiaal is beton!

Vraag 7Leg uit op welke manier de functie van het oorspronkelijke ontwerp van Le Corbusier veranderd is in de stoelen van afbeelding 7.

Afb. 6 Afb.7

DisfunctioneelEen stoel heeft een gebruiksfunctie: je moet er op kunnen zitten. Wanneer dat niet kan, is het ontwerp disfunctioneel.

Disfunctioneel: de vormgeving past niet bij de functie van het ontwerp

Er zijn natuurlijk ook andere functies denkbaar behalve de gebruiksfunctie.Denk aan:

Decoratieve functieSymboolfunctieInformatieve functieHygienische functieEducatieve functieAutonome functie (als kunstwerk)VermaakfunctieReligieuze functieIllustratieve functieCommunicatieve functie…

Vraag 8Bedenk zelf nog vijf andere functies

Vraag 9Op afbeelding 8 zie je een stoel.Welke functies heeft de stoel van afbeel-ding 8? Noem twee functies.

Afb. 8 >

Afb. 9 >

Vraag 10Op afbeelding 9 zie je een stoel.Welke functies heeft de stoel van afbeelding 9? Noem twee functies.

Afb. 10 >

Vraag 11Op afbeelding 10 zie je een stoel.Welke functies heeft de stoel van afbeelding 10? Noem twee functies.

ontwerpen: programma van eisenHet ontwerpen van bijvoorbeeld een stoel gebeurt in stappen. Er zijn verschillende partijen betrokken bij dat proces, namelijk de opdrachtgever, de ontwerper en de producent (maker).

De opdrachtgever schrijft alle wensen voor een nieuw gebouw of voorwerp op. Hij beschrijft nauwkeurig aan welke eisen het ontwerp moet voldoen.

Dit noemen we: programma van eisen.

Vraag 12Stel zelf een programma van eisen op voor een nieuw te ontwerpen krukje in het tekenlokaal. Denk aan: functie, doelgroep en budget.

VervreemdingOp ontwerpen die niet geschikt zijn voor waar ze voor bedoeld lijken, noemen we disfunctioneel.Dit soort ontwerpen roepen vaak een gevoel van vervreemding op: er klopt iets niet!

De bureauset op afbeelding 11 hieronder hoort natuurlijk niet in een weiland thuis. Door de ongebruikelijke plek van de bureauset ontstaat een gevoel van vervreemding.

Vraag 13Er is nog een aspect aan de bureauset van afbeelding 11 dat een gevoel van vervreemding opwekt.Welk aspect is dat?

Afb. 11

Vraag 14Welk aspect van de stoel op afbeelding 12 werkt vervreemdend?

Afb. 12

Afb. 13

Vraag 15Welk aspect van de stoel op afbeelding 13 werkt vervreemdend?

Afb. 14

De kunstenaar Claes Oldenburg voerde allerlei gebruiksvoorwerpen uit in ongebruikelijke materialen.

Vraag 16Welk aspect van de stoel op afbeelding 14 werkt vervreemdend?

Vraag 17Ontwerpers laten zich door de meest onverwachte dingen inspireren. Bekijk afbeelding 15 hieronder.Leg uit waar de ontwerper zich door heeft laten inspireren en waar je dat aan kunt zien.Noem drie kenmerken!

< Afb. 15 en details v

Vraag 18De inklapbare stoel van afbeelding 16 hieronder staat in een park. De ontwerper heeft zich laten inspireren door een tulpenbloem.Noem één reden waarom dit ontwerp past in de omgeving van een park.Noem ook een reden waarom dit ontwerp niet past in de omgeving van een park.

Vraag 19Is het ontwerp van afbeelding 16 functioneel, volgens jou? Leg je antwoord uit!

Afb. 14Afb. 16

Behandelde begrippen:

vormgeving, vormgeven, opdrachtgever,functioneel, disfunctioneelfuncties van ontwerpen (gebruiksfunctie, autonome functie, decoratieve functie, symboolfunctie, verwijzende functie, educatieve functie, vermaakfunctie)programma van eisenvervreemding (plek, materiaal, formaat, kleur)

disfunctionele stoelen: geen gebruiksfunctie

disfunctionele stoelen: geen gebruiksfunctie

disfunctionele stoelen: geen gebruiksfunctie