rd

m c

am

pu

s 2

00

7 t/m

20

09

rdm campus2007 t/m 2009

fotografie Marijke volkers

ColofoN fotografie: Marijke Volkers | Design: Studio Léon & Loes | Concept: Gabrielle Muris | tekst: Tineke Overbosch

vertaling: Lesley J. Langelaar-Thomas | Druk: Drukkerij de Maasstad Projectbureau RDM Campus Droogdok, Heijplaatstraat 23, 3089 jB rotterdam, telefoon: 010 - 794 9229, e-mail: office@rdmcampus.nl, Website: www.rdmcampus.nl

© Copyright rDM Campus, 2009

isBN- 978-90-814812-1-2

NIEuWE EN Op INNOVatIEs GErIcHtE mOGELIJKHEdEN VOOr dE VErLatEN rdm-WErF. daarVOOr tEKENdEN IN 2007 HEt HaVENBEdrIJF rOttErdam, HOGEscHOOL rOttErdam EN aLBEda cOLLEGE. HEt rEsuLtaat daarVaN Is rdm campus EN daar ZIJN WE BIJZONdEr trOts Op. dEZE OmGEVING ZaL ZONdEr tWIJFEL NIEuWE pIONIErs aaNtrEKKEN dIE HEt cONcEpt VErdEr ONtWIKKELEN. IN dIt FOtOBOEK tONEN WE u dE traNsFOrmatIE VaN VErLatEN WErF tOt campus. Laat u INspIrErEN EN BOuW samEN mEt ONs VErdEr aaN EEN INNOVatIEVE tOEKOmst VOOr stad EN HaVEN!

HaNs sMits, president-directeur Havenbedrijf rotterdam NvjasPer tUYtel, voorzitter College van Bestuur Hogeschool rotterdamPiet BoekHoUD, voorzitter College van Bestuur albeda College

NEW, INNOVatION-OrIENtEd pLaNs FOr tHE dEsErtEd sHIpYard OF tHE rOttErdam drY dOcK cOmpaNY (rdm). IN 2007, tHE OFFIcIaL papErs FOr tHIs prOJEct WErE sIGNEd BY tHE pOrt OF rOttErdam autHOrItY, rOttErdam uNIVErsItY aNd aLBEda cOLLEGE. tHE rEsuLt OF tHEsE ENdEaVOurs Is rdm campus, OF WHIcH WE arE INcrEdIBLY prOud. tHE campus ENVIrONmENt Is surE tO attract NEW pIONEErs WHO WILL FurtHEr dEVELOp tHIs cONcEpt. tHIs BOOK ILLustratEs HOW a dEsErtEd sHIpYard Has BEEN traNsFOrmEd INtO a campus. LEt YOursELF BE INspIrEd aNd HELp us tO crEatE aN INNOVatIVE FuturE FOr tHE cItY as WELL as tHE pOrt OF rOttErdam.

HaNs sMits, Ceo of the Port of rotterdam authority jasPer tUYtel, Chairman of the Board of the rotterdam University of applied sciences Piet BoekHoUD, Chairman of the Board of the albeda College

voorWoorD

foreWorD

technisch geschoold personeel nodig. Het Ha-venbedrijf heeft dus veel belang bij RDM Cam-pus. Studenten komen er als vanzelf in contact met havenbedrijven, waardoor de haven als werkgever interessanter voor ze wordt. Het concept staat of valt met de mogelijkheid vol-doende innovatieve bedrijven in de design en engineeringsfase te vinden. Ik hoop van harte dat de opleidingen daarin slagen, maar gezien de enthousiaste reacties tot nu toe en de con-tacten die daaruit al zijn voortgekomen, heb ik daarin echt alle vertrouwen.�Naast�de�inzet�van�de�bestuurders�van�de�be-trokken� partijen,� werd� de� ontwikkeling� van�het�concept�RDM�Campus�begeleid�door�een�ontwikkelteam.�De�drie�‘founding�fathers’�in-vesteerden�zelf�in�de�campus�maar�daarnaast�werden�ook�subsidies�verworven,�zowel�voor�de� verbouwingen� als� voor� de� ontwikkeling�van�een�nieuw�onderwijsconcept,�gericht�op�duurzame� samenwerking� tussen� bedrijven�en�onderwijs.��pIONIEr Bert van pelt, projectleider rdm campus namens het albeda college: Dat het Innovation Dock nu een feit is, betekent dat we een strategisch punt hebben bereikt voor nieuwe economie en nieuwe loopbanen. Er komt een dynamiek op gang, maar we zijn er nog niet. Dit is een totale investering voor de regio, zowel aan de nieuwe economiekant als aan de mensenkant. Bedrijven die iets willen ontwikkelen, mensen die iets echt willen leren, weten dat ze hier moeten zijn. Hieruit moe-ten aantrekkelijke loopbanen voortkomen, in combinatie met een nieuwe economie. En na-tuurlijk moet ook de bestaande economie ver-der komen door de innovaties die hier worden uitgewerkt. Als Rotterdam straks zowel kennis-stad als maakstad en duurzame resultaatstad is, dan zijn we er. Dan is de cirkel rond.�INNOVATION�DOCK�heeft�een�oppervlakte�van�pakweg�23.000m2.�Op�het� laagste�punt�

is�de�volledig�open�hal�altijd�nog�twaalf�meter�hoog.�Dat�maakte�investeringen�in�duurzame�energievoorzieningen�noodzakelijk.�De�hal�is�uitgerust�met�de�grootste�vloerverwarming�van�Europa�en�de�plannen�om�het�dak�te�voorzien�van�3000m2�zonnepanelen�bevinden�zich�in�een�vergevorderd�stadium.�Ongeveer�de�helft�van�de�hal�wordt�gebruikt�door�de�opleidingen,�die�er�voldoende�ruimte�hebben�om�te�werken�en� te� testen,� kortom,� er� is� ademruimte.� Alle�praktijkonderwijs� wordt� gegeven� in� glazen�kassen�waardoor�de�dynamiek�van�de�praktijk�zelfs�goed�zichtbaar�is�als�leerlingen�met�een�theoretische�opdracht�bezig�zijn.�Geen�muren�dus,�en�daardoor�ook�geen�grenzen�tussen�het�hbo� van�Hogeschool�Rotterdam�en� het�mbo�van�Albeda�College.Het�bedrijvendeel�van�de�hal�is�ontwikkeld�vol-gens�het�concept�van�een�beursvloer�en�biedt�ruimte�aan�koplopers�in�innovatie�die�hun�pro-ducten� willen� doorontwikkelen� en� testen.� Er�is� ruimte� voor�meer� dan� twintig� bedrijven� in�de�drie�marktsegmenten�Building, Moving & Powering. Duurzaamheid� loopt�als�een� rode�draad�door�de�drie�marktsegmenten�heen.�De�verwachting� is� dat� bedrijven� drie� tot� vijf� jaar�gebruik� zullen�maken� van� de�mogelijkheden�van� Innovation�Dock.�Ze� tekenen�niet� alleen�een� huurcontract� voor� een� open,� flexibel� en�vrij�in�te�vullen�ruimte�van�maximaal�2000m2,�maar�ook�een�kennisovereenkomst�die�onder�meer� beschrijft� waaruit� de� kruisbestuiving�met�het�onderwijs�bestaat.�De�bedrijven�wor-den�met�zorg�geselecteerd.�Er�wordt�gestreefd�naar�een�mix�van�kleine�bedrijven�en�afdelin-gen�van�grotere�ondernemingen.Studenten� van� verschillende� opleidingen� en�disciplines� werken� bijvoorbeeld� samen� aan�het�toekomstige�hoofdkwartier�van�het�Dutch�Delta�Design,�een�drijvend�paviljoen�dat�straks�een�plek�krijgt� in�de�Rotterdamse�Rijnhaven.�Het�paviljoen�wordt�volledig�op�de�campus�ge-bouwd.�De�studenten�lopen�stage�bij�de�bouw,�maken�deel�uit�van�het�innovatieteam�en�wer-ken�in�het�bouwteam�mee�aan�het�prototype.�

Kortom,�ze�werken�mee�aan�de�realisatie�van�een� innovatief�en�duurzaam,�op�de� toekomst�gericht�project.�pIONIEr Bert Hooijer, directeur Instituut voor Bouw en Bedrijfskunde, Hogeschool rotterdamHier zijn we in staat onderwijs te bieden dat voldoet aan de eisen die de 21ste eeuw stelt. Dat we met onze nieuwe opleiding waterma-nagement middenin het stadshavensgebied zitten, heeft voor onze studenten een enorme toegevoegde waarde. Van meet af aan zijn ze bezig met authentieke en realistische projec-ten en werken ze met bedrijven die specialist zijn op het gebied van bouwen op het water. Ook in de toekomst liggen er voor onze stu-denten aardig wat uitdagingen. Zo willen we bijvoorbeeld ook een drijvend dorp bouwen, een experimenteerlocatie als een soort ‘free zone’, met bijvoorbeeld tuinbouw op het water: een ‘smart district’ dat gebruik maakt van de-centraal opgewerkte energie.�In�oktober�2009�zijn�de�verbouwingen�afge-rond.� Onderwijs� en� onderzoek� zijn� gestart,�de�eerste�bedrijven�hebben�hun�plek�in�de�hal�ingenomen.�De�Aqualiner�vaart�af�en�aan�en�vele�honderden�bezoekers�namen�al�deel�aan�rondleidingen�en�congressen�op�de�campus.�RDM�Campus� kon� tot� stand� komen�dankzij�de� inzet,� het� vertrouwen� en� het� enthousias-me�van�velen.�Het�is�onmogelijk�om�iedereen�hiervoor� persoonlijk� te� bedanken.� Dit� boek�is�een�eerbetoon�aan�iedereen�die�ons�heeft�gesteund�en�heeft�meegewerkt� aan�het� rea-liseren�van�RDM�Campus.�Wij�hopen�ook�de�komende� jaren�op� jullie� te� kunnen� rekenen,�zodat�we�er�met�elkaar�een�duurzaam�succes�van�kunnen�maken.

gaBrielle MUrisProjectdirecteur rDM Campus

iNleiDiNg

JE ZOu KuNNEN ZEGGEN dat dIt

FOtOBOEK GEEN INLEIdING NOdIG HEEFt. BLadEr Er dOOrHEEN EN dE

traNsFOrmatIE VaN EEN VErLatEN

INdustrIEEL ErFGOEd IN dE

INspIrErENdE EN INNOVatIEVE LEEr-

EN WErKOmGEVING VaN rdm campus

KrIJGt VaNZELF VOrm.

Maar�wat�de�foto’s�niet�kunnen�vertellen,�is�het�verhaal�van�de�visionairs,�de�vooruitstrevende�pioniers�uit�haven,�stad�en�onderwijs.�Dankzij�hen�kreeg�het�bijzondere� industriële�erfgoed�van� de� RDM-werf� een� nieuwe� en� waardige�bestemming.� In� twee� jaar� tijd� werd� de� voor-malige� machinehal� getransformeerd� tot� In-novation�Dock:�een�hotspot�voor�praktisch�en�theoretisch�technisch�onderwijs�met�daaraan�

gekoppeld�een�beursvloer�voor�innovatie.�Dat�wil�zeggen�tijdelijke�projectruimte�voor�inno-vatieve,� duurzame� industriële� bedrijvigheid.�Tegelijkertijd� werd� een� vleugel� van� het� voor-malig� directiekantoor� verbouwd� en� de� bui-tenruimte� opgeknapt� en� verbeterde� de� ont-sluiting� van�het�gebied�dankzij� investeringen�door�de�gemeente�Rotterdam�in�de�‘fast�ferry’�Aqualiner.Het�begon�allemaal�rond�2004,�toen�Albeda�College,� Hogeschool� Rotterdam� en� de�Ont-wikkelingsmaatschappij� Stadshavens� elkaar�vonden� op� de� RDM-werf.� De� bedrijfsschool�in�de�machinefabriek,�die�Albeda�College�al�in�2002�had�overgenomen�uit�de�failliete�RDM-boedel,� was� dringend� aan� vernieuwing� toe.�Hogeschool� Rotterdam� kampte� met� ruimte-problemen� en� Stadshavens� was� juist� gestart�met�de�herontwikkeling�van�de�werf�en�zocht�samen�met�vertegenwoordigers�van�Heijplaat�en�woningcorporatie�Woonbron� naar�moge-lijkheden�om�het�gebied�in�te�zetten�voor�ver-sterking� van� de� economische� structuur� van�stad�en�haven�door�het�creëren�van�hoogwaar-dige�woon-�of�werkruimtes.�De�partijen�had-den�niet�veel�tijd�nodig�om�tot�elkaar�te�komen.�Stuk�voor�stuk�waren�ze�gefascineerd�door�de�historie�van�de�werf�en�de�gebouwen,�en�door�het�feit�dat�hier,�op�deze�plek,�honderd�jaar�ge-leden�sprake�was�van�een�voor�die�tijd�zeer�in-noverende�maakindustrie.�Hier�werden�roem-ruchte� schepen� gebouwd,� hier� was� gewerkt�vanuit�een�op�de� toekomst�gerichte�visie.�Dit�was� de� plek� -� dit� was� het� moment.� Het� idee�voor�een�Research, Design & Manufacturing campus�was�geboren.�pIONIEr Frank rieck, lector productinno-vatie Hogeschool rotterdam en voorzitter van het acquisitieteamVijf jaar geleden was dit een soort industrieel Pompeii, alsof een vulkaan was uitgebarsten en iedereen op de vlucht was geslagen. De ma-chines stonden er nog, overal lag stof en zelfs de hamers lagen er nog maar er was geen le-

ven. Het was wel direct een uitdaging om van-uit het onderwijs te bedenken wat we ermee konden doen. Eigenlijk is Innovation Dock uit nood geboren, omdat 23.000 m2 ook voor de ambities van twee opleidingen veel te veel was, maar sneller vernieuwen onder één dak met het onderwijs is een uniek idee. De be-drijven met wie we het concept testen, zijn ons dankbaar dat ze hier relatief goedkoop kunnen werken en gebruik kunnen maken van onze fa-ciliteiten en kennis. En wij zijn hen dankbaar omdat zij het technisch onderwijs ineens weer een smoel geven. Dat levert een prachtige sy-nergie en symbiose op.�Stadshavens�zag�in�de�vestiging�van�de�scholen�een�belangrijke�stimulans�voor�het�verder�ont-wikkelen�van�het�gebied�maar�de�knoop�werd�pas�echt�doorgehakt�in�september�2005,�na�de�conferentie� ‘Creativity� meets� business’.� Daar�zagen� de� beide� opleidingen� en� Stadshavens�hoe�de�samenwerking�tussen�onderwijs�en�be-drijven�vorm�zou�kunnen�krijgen.�Vier�maanden�later� werd� de� intentieovereenkomst� onderte-kend.� In�2006�hield�de�discussie�over�de�ver-antwoordelijkheid�voor�het�gebied�en�de�nood-zakelijke� investeringen� de� voortgang� van� het�vernieuwende� concept� tegen� en� aan� het� eind�van�dat� jaar� leek�het�wel�alsof�het�enthousias-me�van�het�eerste�uur�volledig�was�verdwenen.�Daarin�kwam�verandering�na�een�bijeenkomst�met� de� EDBR,� waar� met� name� oud-politicus�Ruud� Lubbers� het� vuur� weer� deed� oplaaien.�Kort� daarna� veranderde� de� rol� van� Stadsha-vens,� waarbij� de� verantwoordelijkheden� wer-den�verdeeld�over�het�Havenbedrijf� en�de�ge-meente�Rotterdam.�Het�Havenbedrijf�was�niet�langer�alleen�eigenaar�van�de�gebouwen�op�het�RDM-terrein,�maar�ook�verantwoordelijk�voor�de�ontwikkeling.�Tijd�voor�actie!�pIONIEr cor van asch, projectontwikke-laar Havenbedrijf rotterdam N.V.Als we onze internationale concurrentieposi-tie willen handhaven, hebben we constant veel

pIONEEr cor van asch, project developer at the port of rotterdam authority If we want to remain competitive internation-ally, we need to continually have a lot of edu-cated technical personnel. This is why RDM Campus is very important for the Port of Rot-terdam. It enables students to meet people from harbour companies, which increases their interest in the port as a possible employ-er. One crucial part of this plan is finding a sufficient number of innovative companies in-volved in design and engineering that are will-ing to participate. I sincerely hope that this will succeed. Up until now, the response has been enthusiastic and has resulted in a number of contacts, so I do have faith that it will all work out great.�In�addition�to�the�efforts�made�by�directors�of�the� involved� parties,� a� developmental� team�was�involved�in�the�RDM�Campus�plan.�As�well�as�investments�made�by�the�three�founding�fa-thers�themselves,�subsidies�were�acquired�for�renovation�purposes�and�for�the�development�of�a�new�educational�plan�aimed�at�long-term�cooperation�between�business�and�education-al�partners.���pIONEEr Bert van pelt, project manager of rdm campus on behalf of albeda collegeNow that the Innovation Dock is here means that we have reached a strategic goal for a new economy and new careers. The situation is a dynamic one, but we’re not there yet. This is an enormous investment for the region, involving new economies as well as people. Companies interested in development and people who re-ally want to learn something, know that they should be here. The result: dynamic careers in a new economy. And, of course, the innovations produced should help the existing economy to move forward. Once Rotterdam becomes a city of expertise and knowledge, a manufactur-ing city and a city with continual sustainable re-

sults, our objective will have been reached.�INNOVATION� DOCK� has� a� surface� area�of� approximately� 23,000m2.� The� minimum�height�of�this�hall�is�12�meters.�Due�to�its�large�size,� investments� in� sustainable� energy� for�the�hall�are�necessary.�The�hall�has� the� larg-est�underfloor�heating�system� in�Europe�and�the�plans� to�add�3,000m2�solar�energy�pan-els� to� the�roof�are�underway.�The� institutions�involved�use�about�half�of�the�hall’s�space�and�have�sufficient�room�in�which�to�work�and�car-ry�out�experiments.� In�short,� there� is�enough�breathing� space� for� all.� Practical� education�takes�place�in�greenhouses,�so�that�even�when�students�are�working�on�a�theoretical�project,�the�practical�side�of�this�project�remains�visi-ble.�There�are�no�walls�to�separate�higher�(Rot-terdam�University)�from�intermediate�(Albeda�College)�vocational�education.The� business� hall� resembles� a� trading� floor�and�offers� leaders� in� innovation�space� to� fur-ther�develop�and�test�their�products.�There�is�room�for�more�than�20�companies�in�the�three�market�sectors�Building, Moving & Powering.�What�these�three�market�sectors�have�in�com-mon�is�sustainability.�The�idea�is�that�compa-nies�will� take� advantage�of� the� opportunities�available�at� the�Innovation�Dock� for�a�period�of�three�to�five�years.�They�not�only�sign�a�ten-ancy�contract� for�an�open�and�flexible�space�(maximum�of�2,000m2)�with� lots�of�options,�but�also�an�expertise�and�knowledge�agree-ment�which�outlines�how�education�can�en-rich� business� initiatives.� These� companies�are� carefully� selected� with� an� objective� to�mix�small�companies�with�departments�from�larger�companies.�Students� from� various� fields� of� training� and�disciplines�are�collaborating�to�create�the�fu-ture�headquarters�of�the�Dutch�Delta�Design�–� a� floating� pavilion� for� the� Rotterdam�Rijn�harbour.�The�entire�pavilion� is�being�built�at�the�campus.�The�students�are�building�train-

ees�working�with�the�innovation�team�on�the�prototype.� In� short,� they� are�working� on� re-alizing�an�innovative�and�sustainable�future-oriented�project.��pIONEEr Bert Hooijer, director of the Insti-tute for Built Environment and Business ad-ministration at rotterdam universityWith these facilities we will be able to offer edu-cation which meets the demands of the 21st century. For our students following the educa-tional program of Water Management, study-ing in the Rotterdam harbour offers enormous advantages. From the beginning, they are in-volved with authentic and realistic projects and they work with companies that are spe-cialized in building projects on water. For our students there are numerous challenges in the future. For instance, we want to create a float-ing garden village, a kind of experimental loca-tion which acts as a free zone holding garden projects on water: a smart district which uses decentralized generated energy.�It�is�now�October�2009�and�renovations�have�been�completed.�Training�and� research�have�begun�and�the�first�companies�have�moved�to�the�hall.� The� fast� ferry� crosses� the� river�back�and�forth�and�hundreds�of�visitors�have�partici-pated�in�tours�and�seminars�held�on�campus.�The�realization�of�RDM�Campus�was�possible�thanks�to�the�initiatives,�the�confidence�and�en-thusiasm�of�many�people.�Unfortunately,� it� is�not�possible�to�thank�everyone�personally.�This�book�is�a�tribute�to�those�who�have�supported�and�worked�together�with�us�in�creating�RDM�Campus.�We�hope�to�be�able�to�count�on�you�in�future�so�that�we�can�join�forces�in�achieving�a�sustainable�success.�

gaBrielle MUrisProject Director rDM Campus

iNtroDUCtioN

actuaLLY tHIs cOFFEE taBLE

BOOK NEEds NO INtrOductION.

Just turN tHE paGEs aNd sEE FOr YOursELF

HOW a dEsErtEd INdustrIaL mONumENt

EVOLVEs INtO aN INspIrING

aNd INNOVatIVE LEarNING

aNd WOrKING ENVIrONmENt:

rdm campus.Firstly,� what� the� photos� don’t� explain� is� the�rich�history�of�the�visionaries,�these�progres-sive�pioneers�working�in�the�port,�the�city�and�the�educational�system�of�Rotterdam.�Thanks�to� them,�RDM�shipyard’s�unusual� industrial�monument�has�taken�on�a�new�and�valuable�function.� Within� two� years� the� former� ma-

chinery�hall�was�transformed�into�Innovation�Dock:�a�hotspot�for�practical�and�theoretical�technical�education� including�a�floor� for� in-novative�companies.�At�the�same�time,�the�of-fices�of�the�board�of�directors�were�renovated�and�the�outside�area�cleaned�up.�Further,�ac-cess�to�this�area�was�improved�thanks�to�the�City� of�Rotterdam� investing� in� the� fast� ferry�Aqualiner.�It� all� began� in�2004�when�Albeda�College,�Rotterdam�University� and� CityPorts� Rotter-dam�Development�Company�met�at�the�RDM�shipyard.�The�shipyard’s�vocational�school�in�the�machinery�hall,�which�Albeda�College�had�taken�over�from�the�bankrupt�RDM�in�2002,�was�in�urgent�need�of�renovation.�At�the�time,�Rotterdam� University� was� short� of� space�and�Stadshavens�had�just�started�redevelop-ing� the�wharf.�Together�with� representatives�from�Heijplaat�and� the�housing�corporation�Woonbron,�they�were�looking�for�opportuni-ties�to� improve�the�economical�environment�of�the�city�and�port�by�creating�high-value�liv-ing�and�working�spaces.�The�parties�involved�did� not� need�much� time� to� reach� an� agree-ment�on�what�they�wanted.�They�were�all�fas-cinated�by�the�history�of�the�shipyard�and�the�buildings�as�well�as�the�fact�that�this�century-old�manufacturing�industry�was�incredibly�in-novative�for�its�day.�After�all,�renowned�ships�had�been�built�at�this�location�and�the�under-lying�vision�was�future-oriented.�This�was�the�spot�–�this�was�the�moment.�The�idea�of�cre-ating� a�Research, Design & Manufacturing campus�originated�here.��pIONEEr Frank rieck, lecturer of product Innovation at rotterdam university and chairman of the acquisition teamFive years ago this area looked like an indus-trial Pompeii, as if a volcano had erupted and everyone had fled the area. The machines were still in place, there was dust everywhere and even the hammers had been left, but

there was no one to be seen. So the question arose - what to do with this area? A question that posed an educational challenge for all in-volved. In fact, the Innovation Dock was born out of necessity – since 23,000m2 is far too large – even for two ambitious institutions. However, innovating faster under the same educational roof is a compelling, unique idea. The companies with whom we are testing this concept, are thankful that working here is rel-atively inexpensive and that they have access to our facilities and knowledge. And we are thankful for their participation since they give technical education stature. This results in in-credible synergy and symbiosis.�According�to�CityPorts�Rotterdam,�establish-ing�these�schools�here�would�act�as�an�impor-tant� stimulus� for� further� development� of� the�area.� But� how� this� would� happen� didn’t� be-come� clear� until� the� conference� ‘Creativity�meets� business’� in� 2005.� Then� both� institu-tions�and�CityPorts�Rotterdam�started�to�see�how�cooperation�between�education�and�busi-ness�should�be�approached.�Four�months�lat-er�an�initial�agreement�was�signed.�In�2006,�progress�in�executing�this�innovative�plan�was�delayed�due�to�discussions�on�the�responsibil-ity� involved� in�dealing�with� this� area�and� the�necessary�investments.�At�the�end�of�this�year�it�seemed�as�if�all�initial�enthusiasm�had�simply�evaporated.�After�a�meeting�with�the�Econom-ic� Development� Board� Rotterdam� (EDBR),�the� situation� changed,� largely� due� to� former�Dutch�politician�Ruud�Lubbers�who�rekindled�interest�for�the�project.�Shortly�thereafter�the�role� of� CityPorts� Rotterdam� in� the� project�changed�and�responsibilities�were�shared�be-tween�the�Port�of�Rotterdam�Authority�and�the�City�of�Rotterdam.�The�Port�of�Rotterdam�Au-thority�was�not�only�the�owner�of�the�buildings�at�the�RDM�site�but�also�responsible�for�devel-opment�of�the�site.�Time�for�action!��

INNOVatION

dOcKINNOVatION dOcK Is dE VOOrmaLIGE macHINEHaL VaN dE rOttErdamscHE drOOGdOK maatscHappIJ. Op 23.000 m2 GrONdOppErVLaKtE WOrdt GrENZELOOs praKtIJKONdErWIJs GEGEVEN EN WErKEN KOpLOpErs uIt dE crEatIEVE maaKINdustrIE samEN mEt studENtEN aaN duurZamE prOductEN VaN dE tOEKOmst.

INNOVatION dOcK Is tHE FOrmEr macHINErY HaLL OF tHE rOttErdam drY dOcK cOmpaNY. ON tHIs sItE OF 23,000 m2, cOmprEHENsIVE INstructION IN VOcatIONaL EducatION Is GIVEN aNd LEadErs IN crEatIVE maNuFacturING WOrK tOGEtHEr WItH studENts ON sustaINaBLE prOducts FOr tHE FuturE.

oNtWerP sCHoleNDeel: van Heerden & Partners architectenoNtWerP BeDrijveNDeel: PlUs architecten

drOOGdOK

drOOGdOK, HEt VOOrmaLIGE HOOFdKaNtOOr VaN dE rOttErdamscHE drOOGdOK maatscHappIJ, Is tEGELIJK uNIEK EN uItdaGENd. HIEr ONtmOEtEN mENsEN EN IdEEËN ELKaar, HIEr WOrdEN cONFErENtIEs GEOrGaNIsEErd EN WOrdt KENNIs GEdEELd. drOOGdOK HErBErGt dE rOttErdamsE acadEmIE VaN BOuWKuNst, KENNIscENtra VaN HOGEscHOOL rOttErdam, HEt cONGrEscENtrum, HEt prOJEctBurEau stadsHaVENs EN HEt prOJEctBurEau rdm campus.

drOOGdOK, tHE FOrmEr HEadQuartErs OF tHE rOttErdam drY dOcK cOmpaNY, Is BOtH uNIQuE aNd cHaLLENGING. HErE pEOpLE aNd IdEas cOmE tOGEtHEr, HErE cONFErENcEs arE OrGaNIsEd aNd KNOWLEdGE Is EXcHaNGEd. drOOGdOK HOusEs tHE rOttErdam acadEmY OF arcHItEcturE aNd urBaN dEsIGN, KNOWLEdGE cENtrEs OF rOttErdam uNIVErsItY, tHE cONFErENcE cENtrE, tHE prOJEct OFFIcE stadsHaVENs rOttErdam aNd tHE prOJEct OFFIcE rdm campus.

oNtWerP: PlUs architecten

rd

mc

am

pu

spa

rtN

Er

s

BO

uW &

IN

rIc

HtI

NG HaveNBeDrijf rotterDaM

Het�Havenbedrijf�Rotterdam�is�beheerder,�ex-ploitant�en�ontwikkelaar�van�het�Rotterdamse�haven-�en�industriegebied�en�heeft�als�doel�de�versterking�van�de�concurrentiepositie�van�de�Rotterdamse� haven� als� logistiek� knooppunt�én�industriecomplex�van�wereldniveau.�Kern-taken�zijn�de�duurzame�ontwikkeling,�beheer�en� exploitatie� van� de� haven� en� het� handha-ven�van�de�vlotte�en�veilige�afhandeling�van�de�scheepvaart.�In�2007�is�het�Havenbedrijf�Rot-terdam�begonnen�met�de�herontwikkeling�van�het�RDM-terrein.�Onderwijs�en�innovatie�zijn�kernbegrippen�voor�dit�gebied,�waarbij�RDM�Campus� als� ‘first�mover’� in� de� totale� heront-wikkeling� van� het� RDM-terrein� belangrijk� is�voor� de� verdere� herontwikkeling� van� het� ge-bied�en�-breder-�ook�potentieel�biedt�voor�het�hele�havenindustrieel�complex.

DE ONTWIKKELING VAN RDM CAMPUS IS MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR FINANCIËLE BIJDRAGEN VAN:

geMeeNte rotterDaM | MiNisterie vaN

oNDerWijs, CUltUUr eN WeteNsCHaPPeN |

MiNisterie vaN eCoNoMisCHe ZakeN, PiekeN

iN De Delta | De eUroPese UNie | Het PlatforM

BeroePsoNDerWijs | PlatforM BÈta teCHNiek

aBstraCt MaNageMeNt & aDvies Bv Abstract�Management�&�Advies�BV� te�Rotter-dam� is� het�managementbureau� dat� adviseert�en� bijstaat� op� het� gebied� van� bouwmanage-ment,�techniek,�interim-management�en�recht.�Met� name� laatstgenoemde� kent� een� steeds�groter� aandeel� binnen�bouwprocessen,�mede�als�gevolg�van�toenemende�(Europese)�wet-�en�regelgeving.� Te� denken� valt� aan� begeleiding�van� aanbestedingsprocedures,� maar� bijvoor-beeld�ook�aan�advisering�op�het�gebied�van�de�toenemende�brandveiligheidseisen,�het�maken�van�directiebegrotingen�met�betrekking�tot�de�percelen�bouwkunde,�elektrotechniek�en�werk-tuigbouwkunde,� alsmede� het� controleren� van�de�begrotingen�van�de�aannemers.�

Eveneens�verzorgt�Abstract�Management�toe-zichthouding�en�controle�op�de�uitvoering�tij-dens� bouwprocessen,� alsmede� het� opstellen�van�meerjaren� onderhoudsplannen� van� vast-goed,� al� dan� niet� onderbouwd� door� middel�van�inspecties.�De�medewerkers�van�Abstract�Management�benaderen�alle�genoemde�pro-cessen�pragmatisch�vanuit�technisch,�bedrijfs-kundig�en�juridisch�oogpunt.�De�omvang�van�de�projecten�loopt�uiteen�van�een�verbouwing�van� een� kantoorverdieping,� scholengemeen-schappen�en�GGZ-instellingen�tot�de�grootste�ziekenhuizen�in�Nederland.�

Voor�RDM�Campus�heeft�Abstract�Manage-ment�in�opdracht�van�Hogeschool�Rotterdam�het�complete�traject�van�projectmanagement�voor� het� Innovation� Dock� en� het� Droogdok�voor� z’n� rekening�genomen,�wat� inhoudt� het�managen� en� budgetteren� van� de� projecten�van� ontwerp� tot� en�met� oplevering,� alsmede�het�controleren�van�meer-�en�minderwerk�als�budgetverantwoordelijke.

alBeDa College Albeda� College� werkt� nauw� samen� met� be-drijven� en� instellingen� en� biedt� naast� mbo-beroepsopleidingen� ook� bedrijfsopleidingen,�cursussen� en� trainingen.� In� 2002� heeft� Al-beda� College� de� voormalige� bedrijfsschool�van�de�RDM�overgenomen.�Hiermee�is�uniek�technisch� onderwijs� en� vakkennis� behouden�gebleven� voor� jonge� generaties� studenten.�Met� de� start� van� RDM�Campus� heeft� histo-risch�vakmanschap�een�nieuwe�impuls�en�een�moderne�huisvesting�gekregen.�De�opleidin-gen�die�Albeda�College�op�RDM�Campus�aan-biedt�zijn�Metaaltechniek�en�het�Maintenance�College�en�leiden�op�tot�bijvoorbeeld�monteur,�lasser,�verspaner,�bank-�of�plaatwerker.�Albeda�College�heeft�op�RDM�Campus�de�modernste�techniek� in� huis:� computergestuurde� water-snijder,�computergestuurd�draaien�en�frezen,�hypermoderne� lasboxen;� alles� zo� opgesteld�dat�het�zoveel�mogelijk� lijkt�op�een�echte�be-drijfswerkplaats.

HogesCHool rotterDaM Hogeschool� Rotterdam� leidt� op� voor� vrijwel�alle�beroepsgroepen,�waarmee�zij�Rotterdam�nu�en� in�de� toekomst� voorziet� van�hoger�op-geleiden.�Samenwerken�met�bedrijven�en� in-stellingen�in�de�stad�staat�hoog�in�het�vaandel,�evenals�het�uitwisselen�van�kennis,�het�stimu-leren�van�ondernemerschap�en�onderzoek�in�kenniskringen�en� lectoraten.�De�opleidingen�ademen�de�Rotterdamse�mentaliteit:�pragma-tisch,� oplossingsgericht� en� initiatiefrijk.� Van-uit� Hogeschool� Rotterdam� zijn� er� een� aan-tal� technische�opleidingen�op�RDM�Campus�gevestigd:� Industrieel� Product� Ontwerpen,�Watermanagement,�Autotechniek,�Bouwkun-de,� Civiele� Techniek� en� ook� de� Rotterdamse�Academie�van�Bouwkunst.�Op�RDM�Campus�hebben�zij�de�modernste�apparatuur� tot�hun�beschikking�en�is�er�alle�ruimte�voor�hun�inno-verend�vermogen�en�creativiteit.

aBstraCt MaNageMeNt & aDvies Bv

lodewijk Pincoffsweg 438

3071 as rotterdam

telefoon: 010 - 4794762

fax: 010 - 4797690

info@abstractmanagement.nl

www.abstractmanagement.nl

aleWijNse Alewijnse� is� in� 1901� opgericht� te�Nijmegen�en� uitgegroeid� tot� een� groep� onafhankelijke�elektrotechnische�dienstverlenende�bedrijven�met�een�jaaromzet�van�125�miljoen�euro.�Ale-wijnse�beschikt�over�ruim�1100�medewerkers,�verspreid�over�verschillende�business�units� in�zowel�binnen-�als�buitenland.�Alewijnse�heeft�de� markt� in� segmenten� geclusterd,� name-lijk� maritiem� en� industrie/utiliteit,� waardoor�zij� in� staat� is� om�specialistische�kennis�op� te�bouwen�van�de�marktspecifieke�processen�en�technieken.�Alewijnse�Waalwijk� is� gespecialiseerd� in� ad-viseren,� ontwerpen,� installeren,� beheren� en�verlenen� van� service� en� onderhoud� aan� ge-bouwgebonden,�gebruikers-�en�productie-in-stallaties�zoals:�gebouwgebonden� installaties�(utiliteitsprojecten/activiteiten)� en� niet� ge-bouwgebonden�installaties�(industriële�instal-laties).�Daarnaast�beschikt�Alewijnse�over�een�24-uurs�storingsdienst.�

In� januari� 2008� is� Alewijnse� gestart� om� de�voormalige� RDM-fabriekshal� om� te� bouwen�naar� een� onderwijslocatie� voor� Hogeschool�Rotterdam�en�Albeda�College.�In�een�prettige�werksfeer�en� in�goed�overleg�heeft�Alewijnse�naar�haar�klant�en�medeaannemers�geluisterd�en�waar�nodig�advies�gegeven.�Eind�2008�is�de�locatie�opgeleverd,�met�daarin�de�volgende�installaties:

•�verlichtingsinstallatie•�machineaansluitingen•�brandmeld-�en�ontruimingsinstallaties

sels,�snij-�en�slijptafels,�koelbakken,�afzuigkap-pen�enz.�In�de�spuitcabine�kunnen�zij�alles�in�elke�gewenste�RAL-kleur�spuiten.�

Ook�vervaardigen�zij�complete�gassenopslag-ruimten�en�leveren�en�installeren�de�benodig-de�gascomponenten,� zoals�batterijbalken,�ci-linderhouders,�reduceerventielen�etc.�Eén�van�de�specialiteiten�van�PELO�Industrietechniek�is�ook�het�inrichten�van�lascontainers�t.b.v.�de�offshore.

Bij�het�Albeda�College�heeft�PELO�Industrie-techniek� in�samenwerking�met�Multiweld�BV�55� stuks� compleet� ingerichte� lasboxen�geïn-stalleerd,� inclusief� totaal� gassennet�met�175�afnamepunten.

Pelo iNDUstrieteCHNiek Bv

Nijverheidsstraat 20

6987 eM giesbeek

telefoon: 0313 - 632773

fax: 0313 - 632133

info@peloindustrietechniek.nl

www.peloindustrietechniek.nl

PlUs arCHiteCteN PLUS�architecten�houdt�zich�bezig�met�het�rea-liseren�van�heldere,�vernieuwende�en�maakba-re�projecten�met�een�duidelijke�meerwaarde.

In� het� bedrijvendeel� van� Innovation� Dock� is�een� stedenbouwkundig� grid� ontworpen� met�verschillende�infrastructuren�en�kavelgroottes,�met�een�maximale�flexibiliteit,�optimale�veilig-heid�en�sterke�identiteit.�De�verschillende�ont-sluitingsprincipes�met�paden� in� verschillende�breedtes� t.b.v.� voetgangers,� vorkheftrucks� en�vrachtwagens,�vormen�de�drager�van�het�plan.�Door�een�integraal�vormgegeven�signingplan�op� de� vloer� met� bewegwijzering,� verkeersre-gels,�kavelgrenzen�en�vluchtroutes,�worden�het�gebruik� en� het� organisatieprincipe� duidelijk�

er�wonen,�leren,�werken�en�leven.�Daarom�zijn�zij�actief�betrokken�bij�uiteenlopende�projec-ten�en�initiatieven�die�de�stad�een�nieuwe�im-puls� geven.� Een� prachtig� voorbeeld� daarvan�is� de� herontwikkeling� van� de�Rotterdamsche�Droogdok�Maatschappij�(RDM).�Samen�heb-ben� zij� de� totale� bouwkundige� renovatie� én�herinrichting� van� de� voormalige�machinehal�tot�Innovation�Dock�gerealiseerd,�inclusief�het�voormalige�directiekantoor�Droogdok.�

DUra verMeer BoUW rotterDaM Bv

Blaak 333

Postbus 1986

3000 BZ rotterdam

telefoon: 010 - 2808500

fax: 010 - 2808585

info@duravermeer.nl

www.duravermeer.nl

Hevo Bv Hevo�heeft� in�de� totstandkoming� van�het� In-novation� Dock� het� projectmanagement� in-clusief�de�directievoering�en�het�toezicht�in�de�realisatiefase� verzorgd.�Hevo� is�een� landelijk�opererende� organisatie� die� adviseert,� coör-dineert� en� realiseert� bij� huisvestingsgerela-teerde� vraagstukken� in�het�onderwijs,� de�ge-zondheidszorg,� het� onderwijs� en� de� (semi-)overheid.�Ze�doen�dat�zowel�op�strategisch�als�operationeel�niveau.�

Doelstelling� van� Hevo� is� om� optimale� leef-omgevingen� te� creëren�met� zowel�maximaal�gebruiksgenot� als� een� effectieve� exploitatie.�Dat�doen�ze�efficiënt�en�kostenbewust.�De�op-drachtgever�houdt�daarbij�altijd�de�eindregie�in�handen.�Hij�of�zij�moet�zich� immers�–�ook�op� langere� termijn�–� ‘thuis’�kunnen�voelen� in�het�eigen�vastgoed.�Hevo�staat�voor�duurzaam�presteren�en�de�kwaliteit�van�haar�werk�en�kan�haar� opdrachtgevers� 100%� garantie� voor�

prijs�en�kwaliteit�van�hun�huisvesting�bieden.

Hevo Bv

reitscheweg 1

Postbus 70501

5201 CB ’s-Hertogenbosch

telefoon: 073 - 6409409

fax: 073 - 6410118

info@hevo.nl

www.hevo.nl

HooglaND-MeNNeNs Bv Technische�groothandel�Hoogland-Mennens�is� de� ijzersterke� verbinding� van� twee�begrip-pen� in� techniek.� Eén� organisatie,� gevormd�door�Hoogland� &�Massee� (Dordrecht,� sinds�1876)� en�Mennens� &� Co� (Rotterdam,� sinds�1892).�Een�unieke�combinatie�van�staal/bui-zenhandel� en� industrieel� toeleverancier� van�onder�andere�gereedschappen�en�machines,�constructiematerialen,� bevestigingen,� per-soonlijke� bescherming� en� aandrijftechniek.�De�H&M�groep�is�in�2008�overgenomen�door�houdstermaatschappij�Gerimex,�waar�ook�de�bekende� elektrotechnische� groothandel� Ehr-becker�Schiefelbusch�onder�valt.

De�90�medewerkers�beschikken�over�een�pa-rate�kennis�van�het�omstreeks�500.000�arti-kelen�tellende�programma.�Kortom:�een�ster-ke�partner�in�techniek�en�veiligheid,�met�totaal�meer�dan�300� jaren�de�belangrijkste�markt-positie�als�allround�leverancier�van�‘industrial�supplies’� in� de� wijde� regio� Drechtsteden� en�Rijnmond.

Aan�het�te�vernieuwen�machinepark�op�RDM�Campus�voor�met�name�de�afdeling�Construc-tie� werden� de� hoogste� eisen� gesteld.� Naast�een�hoge�kwaliteit�van�de�leermiddelen,�advi-seerde�Hoogland-Mennens� bij� de� keuze� van�aanschaf.�De�plaatsing,�installatie�en�het�tech-

nisch�onderhoud�en�after-sales�zijn�gegaran-deerd.�Als�importeur�voor�Nederland�plaatste�zij� bijvoorbeeld� een� aantal� CARIF� lintzaag-machines� met� rollenbanen.� Tevens� bestaat�de� geleverde� inrichting� uit� QUANTUM� en�OPTIMUM� boor-� en� kolomboormachines,�OMA� atelierpersen,� TARZAN� buigappara-ten,�METALKRAFT� vingerzetbanken� en�KEF�bandslijpmachines.� Ook� verzorgde� Hoog-land-Mennens� de� plaatsing� van� een� aantal�DURMA� en� EUROMAC� hydraulische� scha-ren,� een�DURMA�CNC�gestuurde� kantbank�en� een�waterstraalmachine� van�het� fabrikaat�GLOBAL.

HooglaND-MeNNeNs Bv

Postbus 114

3300 aC Dordrecht

telefoon: 0900 - 4664636

fax: 078 - 6181616

info@hooglandmennens.nl

www.hooglandmennens.nl

Pelo iNDUstrieteCHNiek Bv PELO� Industrietechniek� BV� is� opgericht� in�1991� en� sinds� 1994� gevestigd� in� Giesbeek,�bij�Arnhem.�Na�een�aantal�jaren�werkzaam�ge-weest� te�zijn� in�de�voedingsmiddelenindustrie�hebben�zij�zich�gespecialiseerd�in�montage�en�leidingwerk� van� afzuiginstallaties� en� techni-sche� gassen� in� geheel�Nederland.� Zij� bieden�maatoplossingen�voor�de�afzuiging�van�alle�las-�of�slijpwerkzaamheden�in�de�metaalindustrie.

Naast�het�monteren�en�onderhouden�van�af-zuiginstallaties� in� de� industrie,� heeft� PELO�Industrietechniek� zich�gespecialiseerd� in�het�inrichten� van� scholen.� Zij� bouwen� complete�las-� en� installatielokalen� en� beschikken� over�een� zeer� geoutilleerde� werkplaats,� waar� ze�zelf�kunnen�knippen,�zetten,�kanten�etc.�en�zijn�daardoor� zeer� flexibel.�Hier� vervaardigen� zij�o.a.�lastafels,�soldeertafels,�autogeencarrous-

•�verdeelkasten�en�spanningsrailen•�data-installaties•�beveiligingsinstallaties•�camera-installaties•�garantie�en�onderhoud

Na�deze�periode�heeft�Alewijnse�met�hetzelf-de� bouwteam� Droogdok� gerenoveerd� en� is�momenteel� bezig� met� het� realiseren� van� de�bedrijvenhal�in�Innovation�Dock.

aleWijNse WaalWijk

Professor asserweg 12-B

5144 NC Waalwijk

telefoon: 0416 - 675170

fax: 0416 - 675180

aww@alewijnse.nl

www.alewijnse.nl

aMtC Bv All-round� Machinery� and� Tool� Company�(AMTC)� opereert� sinds� 1977� als� importeur�en�leverancier�van�metaalbewerkingmachines,�werkplaats-� en� schoolinrichtingen� en� techni-sche� artikelen.� Voor� de� Nederlandse� techni-sche�scholen�beschikt�AMTC�over�een�totaal-pakket� aan�didactische� leermiddelen� voor�de�VMBO’s� en� ROC’s,� waarbij� nauw� wordt� sa-mengewerkt�met�Buro�Top�en�Platform�Metaal�&�Metalektro.�Het�machineprogramma�omvat�o.a.�persen,�draai-,�boor-,�frees-,�slijp-,�en�zaag-machines,� kantbanken,� plaatscharen,� pons-knipmachines,� compressoren� en� lasappara-tuur.�Voorbeelden�uit�hun�programma�zijn:•��Machineservice,� zowel� conventioneel� als�CNC•��Jaarlijkse�machinekeuringen� volgens� Arbo-wet�en�NEN�3140•��Levering�van�instructie-�en�veiligheidsbladen•�Levering�van�alle�technische�leermiddelen•��Advies�inrichting�van�werkplaats�of�techniek-lokaal•��Veiligheidsmodificaties� aan� bestaande� ma-

chines•�Machineverhuizingen•��Inruilregeling�overtollige�machines�en�appa-ratuur•�Machinelease•�CNC-kantbank�inclusief�simulatiesoftware•�Pneumatic�trainers

aMtC Bv

Herelsestraat 175B

4726 sr Heerle

telefoon: 0165 - 304188

fax: 0165 - 304758

info@amtc.eu

www.amtc.eu

DUra verMeer BoUW rotterDaM Bv Dura�Vermeer�Bouw�Rotterdam�is�een�innova-tieve� ontwikkelende� bouwer,� all-round� actief�in�de�woning-�en�utiliteitsbouw.�Van�Hoek�van�Holland� tot�de�Drechtsteden.�Van�binnenstad�tot�dorpskern.�Naast�hun�eigen�activiteiten�kun-nen�zij�ook�bouwen�op�de�kracht�en�kennis�van�een�groot�landelijk�concern.�Samen�met�de�ove-rige�specialismen�binnen�Dura�Vermeer�Groep�bieden� zij� zo� totaaloplossingen� voor� wonen,�werken,�mobiliteit�en�duurzaamheid.

Dura� Vermeer� Bouw� Heyma� BV� is� actief� in�nieuwbouw,� renovatie� en� groot� onderhoud�van� (sociale)� woningbouw,� kantoorbouw� en�bedrijfsruimtes.� Gedreven� door� ambacht� en�vakmanschap� werken� zij� voor� uiteenlopende�opdrachtgevers�in�Zuid-Holland�en�het�weste-lijk�deel�van�Noord-Brabant.�Daarnaast�zorgt�een� goede� samenwerking� met� vaste� onder-aannemers�en� installateurs�voor�een�vakkun-dige�aanvulling�op�het�totale�bouwproces.

Al�meer�dan�150�jaar�is�Rotterdam�de�thuisha-ven�van�Dura�Vermeer.�Niet�voor�niets�voelen�zij�zich�zo�verbonden�met�deze�stad,�haar�ver-leden�én�haar�toekomst.�En�met�de�mensen�die�

Empowering your business

iNgeNieUrsBUreaU Wolter & Dros BvWolter�&�Dros�is�een�creatieve�en�innovatieve�partner� die� integraal� en� complementair� in-stallaties�ontwerpt,�installeert,�onderhoudt�en�beheert.� Verspreid� over� veertien� vestigingen�vormen� vijftienhonderd� gemotiveerde� men-sen�de�toegevoegde�waarde�van�hun�product.�Techniek�met�karakter.

Wolter�&�Dros�is�vanaf�het�prille�begin�betrok-ken�geweest�bij�de�ontwikkelingen�van�de�kli-maatinstallaties�voor�de�scholen�en�bedrijven�in� Innovation� Dock.� Samen� met� de� scholen�is� een� eenvoudig,� flexibel� en� zeer� duurzaam�concept� ontwikkeld�om�de�hal� te� verwarmen�en�mogelijk�in�de�toekomst�ook�te�koelen.�De�gehele� hal� is� voorzien� van� lage� temperatuur�vloerverwarming� (temperatuurstraject� 35-27� graden� Celsius).� Deze� lage� temperatu-ren�zorgen�er�voor�dat�het�rendement�van�de�warmteopwekking� sterk� verbetert.� In� de� hal�van�23.000�m�is�één�van�de�grootste�vloerver-warmingen�van�Europa�gerealiseerd.�Waar�ex-tra�comfort�gewenst�is,�wordt�de�hal�extra�ver-warmd�door�gasgestookte�infraroodstralers.�Omdat�de�bezetting�van�de�hal�zeer� variabel�is,�wordt�de�lucht�in�de�hal�alleen�ververst�als�de� luchtkwaliteit� onder� de� gewenste� waarde�komt.� Een� uitgebreid�meetnet� van� luchtkwa-liteitmeters�zorgt�er�voor�dat�de�kwaliteit�van�de�lucht�overal�in�de�hal�goed�is.�De�hal�is�ook�zeer�brandveilig�door�een�dubbel�sprinklernet:�één�aan�het�dak�en�één�in�de�kassen�en�afge-sloten�ruimten�in�de�hal.�

iNgeNieUrsBUreaU Wolter & Dros Bv

innsbruckweg 130

3047 aH rotterdam

telefoon: 010 - 2454222

fax: 010 - 4378311

rotterdam@wolterendros.nl

www.wolterendros.nl

verankerd.�De�kleurstelling�van�het�basisplan�is�terughoudend�zodat�juist�de�innovaties�van�de�afzonderlijke� bedrijven� op� de� voorgrond� tre-den.�De�signing�wordt�uitgevoerd�in�een�‘glow-in-the-dark’�coating,�die�de�hal�zowel�overdag�als�‘s�avonds�leesbaar�maakt.�Tevens�zorgt�deze�coating� voor� energiebesparing� en� veiligheid,�waarmee�het�innovatieve�karakter�van�Innova-tion�Dock�wordt�weerspiegeld.

Droogdok� omvat� een� integraal� ontwerp� voor�de�interne�verbouwing�van�het�casco�met��een�nieuw�interieur.�De�kleurstelling�en�het�mate-riaalgebruik�met�subtiele�verschillen�in�glans-graad,� textuur� en� kleur� zorgen� voor� eenheid�en�herkenbaarheid�van�de�aaneengeschakelde�nieuwe� ruimten.� De� generieke� programma’s�zoals� onderwijs-� en� kantoorruimten� zijn� uit-gevoerd� in� parelwit� en� worden� opgespannen�tussen� de� twee� specifieke� publieke� ruimten�die�in�chocoladebruin�zijn�uitgevoerd;�de�ten-toonstellingshal� en� het� auditorium,� die� daar-mee�een�voelbare�kop�en�staart�vormen�van�het�plan.�Door�het�gebruik�van�vernieuwende�ma-terialen,�zoals�akoestische�Vectogramm-pane-len,�steenfineerdeuren,�polyurethaan-meubels��en�een�palmhouten�vloer,�wordt�het�innovatieve�karakter�van�RDM�Campus�fysiek�voelbaar.

PlUs arCHiteCteN (ewoud Netten en Bart spee)

vijverhofstraat 47

3032 sB rotterdam

telefoon: 010 - 2449111

fax: 010 - 2449115

info@plusarchitecten.nl

www.plusarchitecten.nl

11-04-2008 11-04-2008

INNOVatION

dOcKINNOVatION dOcK Is dE VOOrmaLIGE macHINEHaL VaN dE rOttErdamscHE drOOGdOK maatscHappIJ. Op 23.000 m GrONdOppErVLaKtE WOrdt GrENZELOOs praKtIJKONdErWIJs GEGEVEN EN WErKEN KOpLOpErs uIt dE crEatIEVE maaKINdustrIE samEN mEt studENtEN aaN duurZamE prOductEN VaN dE tOEKOmst.

INNOVatION dOcK Is tHE FOrmEr macHINErY HaLL OF tHE rOttErdam drY dOcK cOmpaNY. ON tHIs sItE OF 23,000 m , cOmprEHENsIVE INstructION IN VOcatIONaL EducatION Is GIVEN aNd LEadErs IN crEatIVE maNuFacturING WOrK tOGEtHEr WItH studENts ON sustaINaBLE prOducts FOr tHE FuturE.

oNtWerP sCHoleNDeel: van Heerden & Partners architectenoNtWerP BeDrijveNDeel: PlUs architecten

drOOGdOK

drOOGdOK, HEt VOOrmaLIGE HOOFdKaNtOOr VaN dE rOttErdamscHE drOOGdOK maatscHappIJ, Is tEGELIJK uNIEK EN uItdaGENd. HIEr ONtmOEtEN mENsEN EN IdEEËN ELKaar, HIEr WOrdEN cONFErENtIEs GEOrGaNIsEErd EN WOrdt KENNIs GEdEELd. drOOGdOK HErBErGt dE rOttErdamsE acadEmIE VaN BOuWKuNst, KENNIscENtra VaN HOGEscHOOL rOttErdam, HEt cONGrEscENtrum, HEt prOJEctBurEau stadsHaVENs EN HEt prOJEctBurEau rdm campus.

drOOGdOK, tHE FOrmEr HEadQuartErs OF tHE rOttErdam drY dOcK cOmpaNY, Is BOtH uNIQuE aNd cHaLLENGING. HErE pEOpLE aNd IdEas cOmE tOGEtHEr, HErE cONFErENcEs arE OrGaNIsEd aNd KNOWLEdGE Is EXcHaNGEd. drOOGdOK HOusEs tHE rOttErdam acadEmY OF arcHItEcturE aNd urBaN dEsIGN, KNOWLEdGE cENtrEs OF rOttErdam uNIVErsItY, tHE cONFErENcE cENtrE, prOJEct OFFIcE stadsHaVENs rOttErdam aNd tHE prOJEct OFFIcE rdm campus.

oNtWerP: PlUs architecten

02-06-2009

18-12-2007

11-12-2007

11-12-2007 17-01-2008

17-01-2008 24-09-2009 14-04-2009

07-10-2009

28-08-2009

16-03-2009 16-03-2009

01-12-200820-03-2008

20-03-2008 20-03-2008

24-06-2008

14-04-2009 24-09-2009

29-08-2008 14-02-2009

14-04-2009

24-09-2009

07-07-2009 01-10-2009

28-08-2009

29-10-2008

01-12-2008 14-02-2009

16-03-2009

07-10-2009 14-02-2009

BE

ELd

EN

/ Im

aG

E

INd

EX

07-10-2009 24-09-2009

24-09-2009 01-10-2009

28-08-2009

28-08-2009 07-10-2009

02-06-2009 07-07-2009 01-10-2009

14-02-2009

03-01-2009 14-04-2009