project

In het nieuwe Bouwbesluit gaat er een materiaal-prestatie worden opgenomen, je zult je moeten gaan verantwoorden voor je materiaalgebruik. Probleem daarbij is veelal het gebrek aan kennis inzake de door het materiaal veroorzaakte milieubelasting. Op dit punt bestaat er echter een standaardwerk.

MilieuclassificatiesIn het kader van duurzaam bouwen wordt er veel aandacht gegeven aan energiebesparing. Terecht, want bij een GreenCalc berekening blijkt dat het aandeel energie gerelateerde milieubelasting van een gebouw gedurende zijn levensduur ca. 75-85% bedraagt. Maar als we richting erg energie zuinige gebouwen gaan, dan wordt de milieubelasting door materialen bepalend.

Milieu- en energieclassificaties van bouwproducten en Maatregelen

PPUBLICATIES

1 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

NIBE’s Basiswerk Milieuclassificaties Bouwproducten is dé nationale standaard op het gebied van informatie over milieu- en gezondheidseffecten van bouwproducten. In-middels zijn er vier pockets uitgekomen, ieder met 12-14 milieuclassificatie tabellen en is er één pocket uitgekomen inzake classificaties van Energiebesparende maatregelen.

project

Milieuclassificatie tabellen laten op een eenvoudigemanier zien welke producten als minder milieubelas-tend gezien moeten worden en welke als milieuver-vuilend. De grafiek wordt echter ook in milieuclasses uitgedrukt, waaruit eveneens te zien is welk product de geringste milieubelasting veroorzaakt.

Door middel van dit systeem wordt het mogelijk altijd en overal te kiezen voor de minst milieubelastende va-riant. Er bestaat namelijk altijd een milieuklasse 1a, de beste keus. Dat komt omdat de milieuklasse indeling een relatieve beoordeling is. Ook wanneer binnen een productgroep alle oplossingen eigenlijk sterk milieube-lastend zijn, dan is er altijd één oplossing die minder vervuilend is dan de andere oplossingen, dat wordt dan de referentie (milieuklasse 1a) zoals we dat noemen. Alle andere producten worden daaraan gerelateerd.

De verwijzing naar de pagina’s voor het product, laat zien waar meer informatie te vinden is over het betref-fende product. Over twee pagina’s worden de milieu-aspecten en de gezondheidsaspecten besproken.

Zoals uit de milieuklasse indeling is te zien zijn de milieuclasses tot en met milieuklasse 3 door NIBE als beste keuze tot aanvaardbare keuze omschreven. Een milieuklasse 3c product is een factor 5,68 meer milieu-belastend dan milieuklasse 1a, een groot, maar nog aanvaardbaar verschil.

Minder goede keuze tot onaanvaardbaar wordt het wanneer een product tot meer dan 50 keer meer mi-lieubelastend is dan de referentie, milieuklasse 1a. Fei-telijk is er dan geen ruimte meer voor dat product.

Milieuclassificatie tabellen laten zien welke producten als minder milieubelastend gezien moeten worden en welke als milieuvervuilend.

2 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

Bovenstaande milieuclassificatie tabel laat alle hellend dak producten zien en laat zien dat het kortste staafje het product met de geringste milieu-belasting is. Zo is in een oogopslag te zien wat de beste milieukeuze is.

Verborgen milieukosten (g/FE)

project

Maar er zijn altijd uitzonderingen. Stel, zoals bij de stations-overkapping van het station van Gent, wordt voorgeschre-ven dat er gekozen mag worden uit de milieuclasses 1 t/m 3 van de NIBE tabellen. Dat betekent dat voor de overkap-ping veiligheidsglas moet worden gekozen, vanwege het gevaar van brekende glasscherven die naar beneden vallen en de consequentie daarvan is dat de gehele historische staalconstructie moet worden verzwaard. Terwijl als voor policarbonaat wordt gekozen deze verzwaring achterwege kan blijven, dan is de minst milieubelastende oplossing toch de keuze voor policarbonaat, ondanks dat dit product niet voldoet aan klasse 1 t/m 3. de milieuclasses zijn dus vooral als een richtlijn te beschouwen, waar gemotiveerde uitzon-deringen altijd mogelijk moeten blijven.

Wat biedt deze onuitputtelijke informatiebron nog meer? Buiten de classificatietabellen, die zonder meer een zeer belangrijke bijdrage leveren aan het minder worden van de milieubelasting, zijn er nog de productinformatiebladen. Hier wordt over twee pagina’s informatie verschaft over de milieubelasting en de gezondheidsbeïnvloeding door de betreffende producten. Deze Basiswerk pockets zijn een noodzaak om te bezitten voor iedereen die zich met bouwen bezighoudt en ver-antwoordelijkheid neemt voor het milieu.

Doelgroepen- Architecten, die zich

bewust zijn hoe zij de we reld mee scheppen

- Adviseurs, die goede in-formatie willen hebben

- Bouwbedrijven, die milieubewuste keuzes wil len maken

- Gemeenten, die Duur-zaam Bouwen willen sti muleren

- GGD’en, die belangstel-ling hebben voor milieu

- Projectontwikkelaars, die zich wel met milieu bezig houden

- Woningbouwverenigingen, die hun verant woordelijkheid nemen

Kernwoorden- Per toepassing direct zien welk product het meest

milieuvriendelijk is- Ambities vaststellen door bijvoorbeeld te kiezen voor

uitsluitend klasse 1 en 2 producten- Direct aanvullende in-

formatie over de milieu- en gezondheidseffecten van het product

- Wetenschappelijk goed onderbouwd

- Controleerbaar

Inmiddels zijn er vijf Pockets uitgekomen, te weten:- Draagconstructies- Gevels en daken- Afwerkingen- Installaties- Energie- en

waterbesparing

Deze boekwerken zijn een must voor al diegene die de keuze voor milieube-wuste bouwmaterialen serieus nemen en er zich

ook een onderbouwde mening over willen vormen.

3 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

NIBE’s Basiswerk MilieuclassificatiesBouwproducten is dé nationale standaard op het gebied van informatie over milieu- en gezondheidseffecten van bouwproducten.

project

4 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

In vijf basiswerk pokkets wordt de milieubelasting van bouwproducten overzichtelijk en vergelijkbaar weergegeven, een schat aan informatie voor ontwerpers, ontwikkelaars en beleidmakers.

project

Het NIBE heeft deze energie- en waterbesparende maatregelen op overzichtelijke en heldere wijze ge-ordend en geclassificeerd in het NIBE basiswerk deel 5. Een overzichtelijk naslagwerk voor iedereen die ge-ïnteresseerd is in milieubesparing of besparing op de nutskosten. In totaal is meer dan een manjaar werk in dit Basiswerk gaan zitten.

Energie- en waterbesparingHet aantal energie- en waterbesparende maatregelen voor de bouw is in de laatste jaren fors gestegen. Deze stijging kan worden toegeschreven aan de hogere nutskosten en aan de steeds strengere energieprestatie-eisen. Ook neemt de maatschappelijke interesse in het milieu toe, waardoor

energie- en waterbesparingHet NIBE heeft al 20 jaar expertise op het gebied van duurzame materialen. Maar dat we ons ook bezighouden met energie- en waterbesparende maatregelen is minder bekend. Nu de energieprestatie-eisen verder aangescherpt worden, zullen deze maatregelen vaker voorkomen en in verschillende combinaties in de bouw worden toegepast.

5 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

er meer belangstelling voor energie- en waterbesparende producten is gekomen. Dit is gunstig voor de duurzame bouwwereld en het milieu, maar door deze explosieve groei is er een wirwar aan maatregelen ontstaan waardoor het moeilijk is om door de bomen het bos te zien. Hoe vergelijk je bijvoorbeeld wat de grootste energiebesparing oplevert: het extra isoleren van de buitengevel of de aanschaf van een CV-ketel met een hoog rendement.

Om deze onduidelijk-heden weg te nemen en de con-sument te helpen bij het maken van keuzes heeft het NIBE het basiswerk deel 5 energie- en waterbesparing ontwikkeld. Daarin staan alle maatregelen overzichte-lijk bij elkaar zodat u ze met elkaar kunt vergelijken op CO2-uitstoot, terugverdientijd en investeringskosten.

project

Het rekenmodelOm de energie- en waterbesparende maatregelen goed te kunnen vergelijken zijn er in een eerste stap referen-tiewoningen opgesteld. Het uitgangspunt is een hoek-woning, omdat dit woningtype het meest in Nederland voorkomt. Deze hoekwoning bestaat uit drie gevels en een kapdak. Voor de oriëntatie is de “tuin op het zuiden oriëntatie” gekozen die het meest zongunstig is. Voor deze referentiewoning hebben we de afmetingen en energetische maatregelen van de SenterNovem (inmid-dels Agentschap.NL) referentiewoningen gebruikt. Wat afme-tingen en energeti-sche maatregelen betreft, komt deze woning overeen met het meest voorko-mende hoekwoning-type in Nederland. Bovendien voldoet de referentiewoning net aan de huidige energieprestatie-eis van 0.8 EPC. Naast deze referentiewoning hebben we ook twee nieuwe referentiewoningen ontworpen. Deze woningen hebben dezelfde afmetingen en oriëntatie als de Sen-terNovem referentiewoning. De eerste werd ontwor-pen aan de hand van de energie-eisen van de bestaan-de bouw van voor 1966. Dit betekent dat er nauwelijks energiebesparende maatregelen aanwezig zijn. Deze referentiewoning heeft een EPC van 2.4 en voldoet daarmee niet aan de huidige energieprestatie-eisen

voor woningen. De tweede nieuw ontwikkelde referen-tiewoning is een laagenergie woning met een EPC van 0.4 waardoor de woning ruim voldoet aan de huidige energieprestatie-eisen. Dit wordt bereikt doordat de thermische schil goed geïsoleerd is en er een pakket aan energiebesparende maatregelen en technieken in deze woning is toegepast.

Voor deze drie verschillende referentiewoningen is ge-kozen omdat energiebesparende maatregelen in hoge

mate onderling sa-menhangen. Zo hangt isoleren samen met de keuze van een ver-warmingssysteem. Bijvoorbeeld heeft extra isoleren relatief meer effect als het huis wordt verwarmd met een cv-ketel met een laag rendement-ketel dan wanneer het

huis wordt verwarmd met een hoog rendementketel. Voor het NIBE classificatiemodel zijn meer dan 160 producten overzichtelijk verdeeld in 23 cate-gorieën, van dakisolatie, ventilatiesystemen en verlichting tot zon- en windenergieopwekking. Van deze producten zijn de energie- en waterbespa-ring berekend over een totaalperiode van 75 jaar. Uitgangspunt is steeds een functionele eenheid die bepaald wordt aan de hand van de referen-ties. Neem bijvoorbeeld de functionele eenheid

Het NIBE basiswerk deel 5 zet alle energie- en waterbesparende maatregelen op een rijtje.

Zonnecellen geïntegreerd in de dakbedekking.

6 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

project

“begane grondvloer”. Daarvoor gaan we uit van 46m2 begane grondvloer met daaronder een kruipruimte met een hoogte van 500mm. Over deze functionele eenheid worden dan alle mogelijke energiebesparende maatre-gelen berekend. De besparing wordt onderverdeeld in de besparingcategorieën elektriciteit, gas en water. Ook zijn, indien relevant, de alternatieve energiebronnen pel-lets en stadswarmte in de berekeningen meegenomen. Aan de hand van deze afzonderlijke besparing catego-rieën wordt bepaald hoe groot de totale CO2 reductie is. Behalve de CO2 reductie word het economische netto-effect van de energie- en waterbesparende maatre-gelen berekend. Aan de positieve kant van de balans staan de kostenreducties van de energie- en waterbe-sparing, eventuele subsidies en meerwaarde van de woning. Daar staan de kosten tegenover. Deze kosten zijn inclusief bijkomende voorzieningen en reducties. Onder bijkomende kosten verstaan we niet alleen de aanschafkosten maar ook de installatiekosten, gebrui-kerskosten, misgelopen rente, kosten van vervanging en de kosten van de onderhoudcyclus. Aan de hand van deze gegevens hebben we de ener-gie- en water besparende producten op twee punten geclassificeerd. Het eerste classificatiepunt is de uit-stootclassificatie waarbij de producten worden ge-classificeerd naar hoeveelheid CO2 besparing per geïnvesteerde euro. Het tweede classificatiepunt is de eco-nomische classificatie waarbij de terugverdientijd van de energie- en waterbesparende maatregel wordt berekend.

Classificatie- en productbladen

Deze twee classificaties worden helder weergeven doormiddel van een icoon, zoals te zien in de afbeel-ding. Deze icoons bestaan uit een letter van A tot F en een kleur van groen tot rood, hierdoor kunt u in één oogopslag zien welke energie- en waterbesparende maatregel u het beste kunt kiezen. Voor wie na het kiezen van een energie- en waterbe-sparende maatregel meer informatie van het desbetref-fende product zoekt, zijn er de productbladen. Hierin wordt dieper op de afzonderlijke producten ingegaan. In deze bladen worden de producten omschreven en de achterliggende energetische en kostengetallen weer-gegeven. Ook worden geschikte combinaties met an-dere energie- en water besparende producten op deze bladen behandeld.

Het NIBE basiswerk deel 5 zet alle energie- en water-besparende maatregelen op een rijtje, waardoor de consument een helder overzicht krijgt. Daar komt bij dat door de classificaties de consument niet meer ap-pels met peren hoeft te vergelijken bij de keuze van energie- en waterbesparende technieken.

Het boek ‘Energie en water besparing’ maakt onderdeel uit van het NIBE basiswerk. Abonnees van het basis-werk ontvangen jaarlijks één themaspecial en twee updates van de basiswerkpockets. Zo zijn zij altijd op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzame bouwproducten. De boeken zijn ook los verkrijgbaar voor € 150,- ex. BTW en verzendkosten.

7 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

project

8 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

RRESEARCH

PPUBLICATIES

I

INSTRUMENT

DDUM

O

energie materialen water innovatie ecologie gezondheid

eee

eee

eee

eee

eee

eee

eee

eee eee

eee

eee

eee

e e

OONTWERP

eee eeeeee eee

e

e e

e

e

e

e

AADVIES

eee eee eee eee eee eee

MaaK Kennis Met de werKgebieden

van nibe

Het NIBE heeft in de afgelopen 20 jaar een brede scope van werkgebieden en projecten opgebouwd.

Vraag naar de andere folders uit de reeks ‘projecten’.

Bussummergrindweg 1b, 1406 NZ BussumPostbus 229, 1400 AE Bussum Telefoon: 035-6948233 Fax: 035-6950042Email: info@nibe.org Internet: www.nibe.org