interview

1

NIBE – 20 jaar ExpErts IN sustaINaBIlIty

20JUBILEUM

Michiel, als oprichter van het NIBE, wordt door zijn nieuwe partner Jörg Blass geïnterviewd. Tijdens het gesprek ontdekken de heren veel overeenkomsten en hebben ze veel plezier om deze oude verhalen op te halen.Waar ben je ooit begonnen? Toen ik op 1 juli 1990, samen met mijn vrouw Helma Kuit, met het NIBE begon, woonden we nog in de buurt van Arn-hem, waar ik net mijn Architectenbureau aan mijn zakelijke partner had overgedaan. We waren vrij om overal met een nieuw bedrijf te starten en kozen er voor om dichter bij de Randstad te werken, omdat het zwaartepunt van het werk toch daar te verwachten was. Helma komt oorspronkelijk uit ’t Gooi en ik had er ook een periode gewoond en had er in

Naarden nog een hutje in het bos. In dat hutje in het bos heb ik een aantal jaren alleen gewoond voor Helma en ik naar Arnhem verhuisden. In die tijd leefde ik tamelijk alternatief en het hutje had dan wel een bad, maar geen toilet, alleen een traditioneel Chinees aarde toilet, zonder spoeling. Daar zijn we het NIBE begonnen. Monte Casa, een grote naam voor een hutje in het bos, maar daar is het NIBE begonnen in 1990. Het gebouwtje was geheel bouwbiologisch opge-knapt door Michiel Haas.

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

interview

2

Waarom ben je met NIBE begonnen?De tijd voor ik mijn eigen architectenbureau had, ben ik erg geïnteresseerd geraakt in de Bouwbiologie, een nog jonge wetenschap inzake bouwen, milieu en ge-zondheid. Bouwen en wonen in overeenstemming met de natuur was eind zeventiger jaren onder bepaalde groepen wel ‘hot’. Ik heb me in die periode erg verdiept hierin en ben ook voorzitter geweest van de VIBA (Ver-eniging Integrale Bio-logische Architectuur). Eind 1989

verscheen mijn eerste boek ‘Bio-logisch bouwen en wonen, gezond voor mens en milieu’, geschreven sa-men met prof. Peter Schmid.In datzelfde jaar werd het (later eerste) Nationaal Milieubeleidsplan (NMP) ‘Kiezen of verliezen’ gepre-senteerd door toenmalig VROM Minister Ed Nijpels. In 1990 volgt het NMP+ met de Nota Duurzaam Bou-wen. Daarmee werd de bouw als doelgroep voor het milieubeleid aangemerkt. Doel was de milieuproble-matiek binnen de duur van één generatie op te lossen of beheersbaar te maken. De oprichting van het NIBE in juli 1990 was het gevolg. Er was ineens vraag naar mensen met kennis van bouw en milieu en het aanbod was gering. Ik maakte van mijn hobby mijn beroep met de slogan ‘ik kan als architect misschien wel 100 duur-zame woningen bouwen, maar ik kan ook 100 architec-ten leren hoe ze duurzaam moeten bouwen en dan is het effect veel groter’.

Hoe is die naam ontstaan? Een naam is altijd erg belangrijk. Dus daar ben ik echt mee bezig geweest. Mijn voorbeelden waren de verschillende Instituten voor Bouwbiologie die er waren in Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en Nieuw Zeeland. Daarmee was een deel van de naam al wel duidelijk. Maar het moest ook een ‘lekker bekkende’ afkorting hebben, omdat ik een col-lega heb met een eigen bureau en die heeft een tongstrui-kelende afkorting. Uiteindelijk ben ik dan op Nederlands

Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) uitgekomen, waarvan vooral de afkorting gemakkelijk is. Het logo heb ik zelf ontworpen.

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

Michiel Haas en Jörg Blass, beide 20 jaar geledenMonte Casa

interview

3

Wat was de eerste opdracht van het NIBE? De eerste opdracht van het NIBE was een hele leuke. De gemeente Den Haag wilde allerlei gaten in de stad vul-len. Daar er veel weerstand te verwachten was bij deze projecten vanuit de direct omwonenden (er verdwijnt een stukje braakliggend speelterrein bijvoorbeeld) had de gemeente slim besloten om de invullingen in ieder geval milieuvriendelijk te doen. Maar daar had toen nog niemand kaas van gegeten. Er kwam een delegatie van de gemeente Den Haag naar mijn toenmalig architectenbureau in Arnhem om te praten over deze mogelijke opdracht. De heren kwa-men ’s middags en gingen ’s avonds pas weer terug. Al die tijd hebben we zitten praten en ideeën met elkaar ontwikkeld. De opdracht zat daarna gebakken, maar het NIBE moest nog beginnen. De kavels werden uitgegeven aan die projectontwik-kelaar die het beste de economie en ecologie gecom-bineerd had. Ons eerste project was Duinlaan II in Den Haag en daar leerde ik Pieter Hameetman van de BAM kennen als een gedreven man. Vervolgens kregen wij opdracht van BAM om de planuitwerking op duurzaam-heid te begeleiden. En zo rolden we van de ene opdracht in de andere. Leuk voor een beginnend adviesbureau.Over dit project is nog een anekdote te vertellen. Geheel in stijl met het milieuvriendelijke karakter kregen de villa’s een serre aan de zuid/tuinzijde. Totdat de makelaar werd ingeschakeld en deze oordeelde dat het veel mooier was de woonkamer uit te breiden met de serre, waardoor de wand tussen woonkamer en serre werd verwijderd. Hierdoor werd er geen energie meer bespaard door lucht voorverwarmd naar binnen te lijden, maar werd er extra energie verstookt om de serre ook in de winter warm te houden.

Wie was je eerste medewerker? Buiten Helma en mijzelf, kregen wij al 1991, het eerste volledige jaar van het NIBE, onze eerste stagiaire Ineke Aalderink. Zij heeft de eerste stappen gezet op weg naar wat later de NIBE Milieuclassificatie Bouwma-terialen zou worden, die pas in augustus 1992 uit zou komen. Eind 1991 kwam reeds onze tweede stagiaire, een afstudeerder Gerk Jan Kuipers, na zijn afstuderen kreeg hij bij ons een baan en heeft hij enige jaren bij het NIBE gewerkt. Over de komst van onze eerste stagiaire is eveneens een leuk voorval te vertellen. Ineke kwam met haar begeleidster uit Wageningen aangereisd en vroeg bij aankomst meteen ‘waar is het toilet?’ Uitermate ongemakkelijk moest ik erkennen dat we dat niet had-den en dat we daarvoor het bos gebruikten. Tot mijn verrassing wilde ze uiteindelijk wel komen, haar be-geleidster stelde als voorwaarde dat er een fatsoen-lijk spoeltoilet moest zijn als ze kwam. Hetgeen me alleszins redelijk leek en we dus ook verzorgd hebben, geheel inclusief septictank en dood dier om de bacte-riën op weg te helpen.

In het begin lag de nadruk erg op kennisoverdracht, we hebben bijvoorbeeld cursussen georganiseerd, samen met SEV en Rostra, die wel 14 keer gedraaid hebben.

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

De villa’s aan de Duinlaan in Den Haag werden begin 90-er jaren gebouwd, na een adviestraject van NIBE, waarmee de eerste opdracht ook meteen zichtbaar werd

interview

4

Hoe heeft het werkveld van het NIBE zich veranderd? Deels enorm en deels niet erg. Ik zal me nader verkla-ren. Als Instituut voor Bouwbiologie hielden wij ons na-drukkelijk bezig met gezondheidsbeïnvloedende aspec-ten, als stralingsbelasting en kwaliteit binnenmilieu, enz. Het NIBE had een autolading vol meetapparatuur en verrichte daarmee huisonderzoeken en gaf adviezen inzake sanering. Daarmee was het NIBE de eerste die in Nederland dit soort werk verrich-te. Tegenwoordig is dit het werk van een ‘woonbioloog’, die oorzaken van elektrostress onder-zoekt. Mijn derde boek ging over ‘Elek-triciteit en Gezond-heid’, tegenwoordig heet dit boek in een geheel nieuwe en aangevulde uitgave ‘Elektrostress & Gezondheid’. Met dit soort werk heeft het NIBE zijn naam gevestigd als expert op dit gebied. Maar daarmee zaten we in een hokje waar ik vond dat we helemaal niet thuishoorden. We zijn veel breder dan alleen maar stralingsdeskundige. Vandaar de switch richting bouwmaterialen, vooral om te laten zien dat we veel breder bezig zijn. Resultaat daarvan: we zijn nu materiaaldeskundigen bij uitstek. Ook dat is veel te smal, we zijn en kunnen zoveel meer, zoals moge blijken

uit dit boek NIBE20. Uiteindelijk hebben we de huison-derzoeken afgestoten, het zijn hele specifieke werk-zaamheden waar je de hele dag mee bezig kunt zijn, maar minder passend bij een serieus adviesbureau dat veel overheidsopdrachten heeft. Daar is dus veel veran-derd. Maar bij de materialen weer nauwelijks. Voorts is het karakter van de adviesdiensten ook echt veran-derd. Op twee punten. In het begin lag de nadruk erg op kennisoverdracht, we hebben bijvoorbeeld cursus-

sen georganiseerd, samen met SEV en Rostra, die wel 14 keer gedraaid heb-ben. Maar ook op een ander gebied is er veel veranderd. Vroeger werd er uitsluitend gewerkt met afvinklijstjes, de kennis op het gebied van de mi-lieueffecten van de maatregelen stond

nog in de kinderschoenen. Nu willen wij in Nederland uitsluitend nog maar werken op basis van prestatie af-spraken. Dat kan omdat we in de afgelopen twintig jaar heel veel verder zijn gekomen in dit nog jonge vakge-bied. Eén van de echte sterke kanten van het NIBE is, is de ontwikkeling van het vakgebied. We werken veel aan kennisontwikkeling, producten die daar het gevolg van zijn, zijn bijvoorbeeld GreenCalc, de Milieuclassifi-caties, databases, Duurzame Monumentenzorg, enz.

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

‘Elektrostress & Gezondheid’ is nog een exponent uit de tijd dat NIBE huis- en kantooronderzoeken deed, GreenCalc is een product uit de inno-vatieve kracht van het NIBE (samen met DGMR ontwikkeld) en DuMo eveneens, ontwikkeld samen met Rijksdienst voor archeologie, cul-tuurlandschap en monumenten en Evert Jan Nusselder van Monumen-tenzorg.

Het NIBE was en is een vooraanstaande innovator bij nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaam bouwen.

interview

5

Hoe zit dat nu met die beroemde milieuclassifi-caties van het NIBE?Na het voorbereidende werk van de beide stagiaires en nog het nodige van mijzelf, hebben we in 1992 ons eerste boek uitgegeven over bouwmaterialen ‘NIBE Milieuclassificatie Bouwmaterialen’. Dit boek werd zo’n succes dat er uiteindelijk 13 drukken van zijn uit-gekomen, voordat we met een professionele uitgever in zee gingen. Bij WEKA zijn er twee remakes van ge-maakt, tot dat wij uiteindelijk besloten het weer in eigen beheer uit te geven. Dat is nu ons ‘NIBE’s Basis-werk Milieuclassificaties Bouwproducten’.

Inderdaad zijn onze milieuclassificaties beroemd, tot ver over de grenzen. Blijkbaar zijn wij de enige die, op basis van LCA’s (levenscyclus analyses) vergelij-kingen maken van bouwproducten. Mijn voorganger aan de Universiteit van Delft, prof. Charl Hendriks, wilde nog veel met de milieuclassificaties, hij vond ze uitermate verhelderend. Maar helaas is hij vroeg-tijdig overleden. Vijf jaar later werd ik op een deel van zijn stoel benoemd, ‘Materials & Sustainability’ zoals mijn stoel nu heet.

De verandering van de Milieuclassificatie boeken, begonnen met een eigen uitgave, daarna twee uitgaven via WEKA Uitgeverij, vervolgens de NIBE losbladige banden en daarna de Pocketuitgaven, zoals ze nu worden uitgegeven.

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

interview

6

Het NIBE heeft altijd bijzondere huisvestingen gehad, leg dat eens uit? Ja, die bijzondere gebouwen zijn wel een beetje ons ding. We begonnen in het hutje in het bos en al snel groeiden we daar echt uit. We zochten dringend een ander gebouw. De gelegenheid deed zich voor dat we een soort oppasfunctie konden vervullen op het Land-goed Nieuw Valkeveen, dat plotseling via een gerech-telijk bevel werd ontruimd. We konden daar voor een half jaar terecht. Dat halve jaar werd dan uiteindelijk bijna 17 jaar, tot dat het kantoor, met de daarboven gelegen woning waar wij woonden, geheel afbrandde in juli 2008. Waardoor we van de ene op de andere dag geen kantoor meer hadden. Binnen een week za-ten we alweer geheel ingericht, maar zonder telefoon (dat duurde nog 4 weken!), op een andere bijzondere locatie in de bossen. Op de noodlocatie konden we blijven tot de watertoren geheel afgebouwd was, waar we nu dan zitten. Voor het eerst kijken we niet meer uit door de bomen heen, maar hebben we vergezichten van Amsterdam tot aan Utrecht. Ik mis de bomen wel een beetje, daarom hebben we een zo groot mogelijke boom in ons kantoor gepland.

Wat doen jullie aan MVO?Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en NIBE zijn twee zaken die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Als je bezig bent met milieu, dan ben je vanzelf ook bezig met mensen. Tegenwoordig drukken we dat zo mooi uit met triple P: People, Planet, Prosperity. En natuurlijk is dat een punt waar we echt mee bezig zijn. Zo hebben we jarenlang verschillende Plan-kinderen gehad in India, Nepal en Indonesië, als bedrijf. Maar we hebben ook ziekenhuisbedden in Zambia gesponsord, tractoren in Gambia, een school in Gambia, enz. We hebben steeds projecten in de derde wereld ondersteund. Maar een onderdeel van MVO is ook dat we nu in een klimaatneu-traal gebouw zitten, dat we ons papier altijd tweezijdig gebruiken en daarna recyclen, enz. We kopen zoveel mo-gelijk biologisch in, enz. Er is veel wat we doen, maar er kan altijd nog meer, dus we zijn er nog lang niet.

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

interview

7

Hoe hebben jullie NIBE 5, 10, 15 gevierd? Het eerste lustrum van het NIBE hebben we niet ge-vierd, waarom niet? Ik zou het niet weten, misschien voelde het nog niet als bijzonder. Het 2e lustrum heb-ben we groots gevierd met een symposium voor alle relaties in het Spant in Bussum, in het grote theater. Het was indrukwekkend. Ons 15 jarige bestaan hebben we ook weer groot gevierd met een open dag op het NIBE. We hadden een grote circustent opgezet op het voorgrasveld, het was een prachtige warme dag en met veel gasten. Echt een groot feest! Sommige mensen zeiden: ‘dit moet je iedere jaar doen, het is net een re-ünie van duurzaam bouwend Nederland’. Maar ja, dat doen we echt maar eens in de vijf jaar.

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

NIBE is als expert op het gebied van duurzaam bouwen constant aan het innoveren en ontwikkelen, met respect voor mens en dier én met oog voor toekomstige uitdagingen.

Tot slot, hoe zie je NIBE25?Dat jij dan de belangrijke man van het NIBE bent en dat ik een stapje heb terug gedaan. Maar dat we als bedrijf nog steeds op de rand staan tussen wat we wel weten en wat we nog niet weten en dus willen ontwikkelen. Of te wel, we zullen een sterk innoverend bedrijf zijn dat zijn klanten zeer sterk kan binden juist door deze kennis op een praktische manier in te zetten. Niet voor niets komt 85% van onze opdrachten van bestaande klanten! En natuurlijk dat al die lieve collega’s dan nog steeds collega’s zijn, mogelijk aangevuld met een enkel ander jong talent. Want dat is ook typisch NIBE, we hebben altijd jong veelbelovend talent als medewerkers.

Het was me een waar genoegen dit gesprek met jou te kunnen voeren.

interview

8 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie

RRESEARCH

PPUBLICATIES

I

INSTRUMENT

DDUM

O

energie materialen water innovatie ecologie gezondheid

eee

eee

eee

eee

eee

eee

eee

eee eee

eee

eee

eee

e e

OONTWERP

eee eeeeee eee

e

e e

e

e

e

e

AADVIES

eee eee eee eee eee eee

MaaK KENNIs MEt dE wErKgEBIEdEN

VaN NIBE

Het NIBE heeft in de afgelopen 20 jaar een brede scope van werkgebieden en projecten opgebouwd.

Vraag naar de andere folders uit de reeks ‘projecten’.

Bussummergrindweg 1b, 1406 NZ BussumPostbus 229, 1400 AE Bussum Telefoon: 035-6948233 Fax: 035-6950042Email: info@nibe.org Internet: www.nibe.org