/ DECEMBER 2009 / 1

een vicieuze cirkel. Slachtoffers van geweld komen vaak in armoede terecht en discriminatie en armoede maken het op hun beurt onmogelijk voor vele vrouwen om geweld of andere mensenrechtenschendingen te ontvluchten. De tijd is aangebroken om ook op deze terreinen in actie te treden en zo de cirkel te doorbreken. Vrouwen maken meer dan 70 procent uit van de mensen die in armoede leven. Samen verdienen vrouwen slechts 10 procent van het wereldinkomen, terwijl ze twee derde van het werk leveren. Drie kwart van de volwassen analfabeten ter wereld zijn vrouw. Ook hier worden vrouwen disproportioneel getroffen. De nieuwe Demand Dignity-campagne die in mei van dit jaar van start ging, ijvert voor het recht op menselijke waardigheid. Vrouwen krijgen hierin een centrale plaats.

We varen dus voort, weliswaar onder een andere vlag, maar steevast dezelfde koers: naar een wereld waarin vrouwen en meisjes ten volle kunnen genieten van hun rechten.

Anke Van Vossole

Gedurende vijf jaar was de Stop Violence Against Women-campagne op het vlak van vrouwenrechten het uithangbord van Amnesty International en werden er heel wat nuttige lessen getrokken. De beweging toonde aan dat ze in staat was campagne te voeren rond thema’s die haar traditionele werkterrein betreffende burgerlijke en politieke rechten overstegen. Het besef dat onderzoek naar geweld tegen vrouwen noodzakelijk is, nam nog toe. De campagne slaagde erin de gevoeligheid voor het genderthema te verhogen, binnen andere internationale organisaties én binnen de eigen beweging. Expertise werd opgebouwd en een netwerk uitgebouwd. Nieuwe invalshoeken kwamen aan bod: er ontstonden partnerschappen en waardevolle bestaande initiatieven kregen ondersteuning. Hoezeer deze globale campagne bij de lancering ervan ook onbekend terrein leek, des te vertrouwder is ze nu. Het afsluiten ervan lijkt dan ook een moeilijke opdracht. Nochtans is er nood aan een volgende fase.

Want als er een belangrijk inzicht is dat de SVAW-campagne naar boven heeft gebracht, is het wel dit: geweld tegen vrouwen maakt deel uit van

EDITORIAALIn de vorige editie kondigden we het al aan… in

maart 2010 nemen we officieel afscheid van de

Stop Geweld Tegen Vrouwen-campagne. Stiekem

met een beetje spijt in het hart. Maar tegelijkertijd

blikken we hoopvol vooruit naar de uitdagingen

die de nieuwe campagne rond menselijke waar-

digheid biedt op het vlak van vrouwenrechten.

We geven jullie een voorsmaakje van wat er in het

verschiet ligt.

Eén van de blikvangers is moedersterfte. Het

aantal vrouwen dat jaarlijks sterft tijdens de zwan-

gerschap of bevalling, in combinatie met de

vermijdbare oorzaken van armoede en discrimi-

natie die er vaak aan ten grondslag liggen, maken

dringende actie rond deze schending noodza-

kelijk. Sierra Leone is absolute koploper wat het

aantal slachtoffers betreft. We lichten toe waarom

de situatie er zo schrijnend is en op welke vernieu-

wende manier Amnesty International hier een

verschil kan maken.

Moedersterfte zal het komende jaar dus het zwaar-

tepunt vormen binnen het werk van het vrouwen-

rechtenteam van Amnesty Vlaanderen. Daarnaast

worden de thema’s uit het verleden uiteraard

opgevolgd en blijven we oog hebben voor andere

vrouwenrechtenschendingen. Zo brengen we jullie

in deze editie een inhoudelijk dossier rond ‘femi-

nicide’, het fenomeen waarbij vrouwen en meisjes

vermoord worden, vaak gekenmerkt door een

uitzonderlijke brutaliteit en gepaard gaand met

een wijdverspreide straffeloosheid. Deze praktijk

doet zich voor onder uiteenlopende vormen en in

verschillende culturen. We geven jullie een over-

zicht.

En verder blijven we natuurlijk aandacht vragen

voor acute problemen waarmee vrouwen te

kampen hebben en die om onmiddellijke actie

vragen. Ruim dertien jaar na de oorlog in Bosnië

en Herzegovina wachten tienduizenden vrouwen

nog steeds op gerechtigheid. Onze schrijfactie

roept de autoriteiten op om deze slachtoffers van

seksueel oorlogsgeweld de compensatie en onder-

steuning toe te kennen waar ze recht op hebben.

Schrijf mee!

Anke Van Vossole

FOCUS OP VROUWENNIEUWSBRIEF AMNESTY INTERNATIONAL VROUWENRECHTENTEAM

10de jaargang nr. 2

DEC. 2009

VAN SVAW NAAR DEMAND DIGNITY

11/19/09 3:23:56 PM11/19/09 3:23:56 PM11/19/09 3:23:56 PM11/19/09 3:23:56 PM11/19/09 3:23:56 PM11/19/09 3:23:56 PM11/19/09 3:23:56 PM11/19/09 3:23:56 PM

2 / DECEMBER 2009 /

In ons septembernummer hadden we het al over de nieuwe Amnesty campagne Demand Dignity waarbinnen moedersterfte een van de belangrijkste thema’s vormt. Deze moedersterfte blijkt volgens het in september 2009 gelanceerde Amnesty rapport “Out of Reach: The Cost of Maternal Health in Sierra Leone” vooral in Sierra Leone een belangrijk probleem te zijn: 1 op 8 vrouwen sterft er tijdens de zwangerschap of bevalling, een van de hoogste moedersterftecijfers ter wereld. Meestal is een post-natale bloeding de dodelijke oorzaak, maar sommigen sterven ook op weg naar het ziekenhuis in een taxi, op een motorfiets of te voet. Verder worden minder dan de helft van de bevallingen in het land door een vroedvrouw of dokter uitgevoerd en gebeuren minder dan 1 op 5 bevallingen in ziekenhuizen of gezondheidscentra.

Secretaris-generaal van Amnesty

International Irene Khan veroordeelde bij de lancering van het rapport in Freetown (Sierra Leone) deze moedersterftecijfers. “…Deze statistieken tonen aan dat moedersterfte in Sierra Leone een mensenrechtenschending is die onze dringende aandacht verdient. Duizenden vrouwen en meisjes sterven omdat ze het recht op leven en gezondheid ontzegd wordt, ondanks de beloften van de regering om toegankelijke gezondheidszorg te voorzien voor alle zwangere vrouwen.” Daarnaast gaf Khan ook aan dat het enkel voorzien van extra financiële middelen geen soelaas zal brengen. Meer en diepgaandere inspanningen zijn nodig. “Geld alleen zal het probleem niet oplossen. In Sierra Leone liggen zware discriminatie en de algemene lage sociale status van vrouwen aan de basis van deze tragische moedersterftecijfers. Dit is een land waar meisjes op jonge leeftijd gedwongen worden te trouwen, geen school mogen lopen en slachtoffer zijn van seksueel geweld. De gezondheidsbehoeften van vrouwen zijn een lage prioriteit binnen het gezin en de familie, voor de gemeenschap en de regering”, aldus Khan.

Lancering in FreetownKhan’s bezoek aan Sierra Leone betekende meteen de start van Amnesty’s wereldwijde campagne tegen moedersterfte in Sierra Leone. Een ware campagne-karavaan werd er op gang geschoten die gedurende twee weken Sierra Leone doorkruiste met informatie en debatten rond moedersterfte in het land.

4 000 geïnteresseerde toe- schouwers maakten de lancering van Amnesty’s moedersterfte karavaan mee in de hoofdstad

Freetown, waar Irene Khan de menigte toesprak en moedersterfte veroordeelde als een mensenrechtenschending. “Een kind krijgen zou een gelukkig moment moeten zijn in een vrouwenleven, maar voor zovele gezinnen is het een heel droevige gebeurtenis,” vertelde Khan. “Maar dit hoeft niet zo te blijven. Het kan voorkomen worden. Vrouwen hoeven niet te sterven terwijl ze leven geven. Dat is de reden waarom we hier zijn,” vervolgde Khan.

Tijdens de lancering werden er optredens verzorgd door artiesten die in hun liederen moedersterfte bij vrouwen en meisjes aankloegen. Ook werd de campagne kracht bijgezet door actrice Omotola Jakande Ekeinde, een bekende filmster uit West-Afrika, die uiteenzette hoe moedersterfte binnen een kader van mensenrechtenschendingen past. Verder beeldden lokale toneelgroepen de gevolgen van te late medische hulp uit.

… twee weken rondreis in de rest van Sierra LeoneNa de lancering in Freetown, startte de Amnestykaravaan – een enorme gele vrachtwagen met een podium binnenin - haar twee weken durende sensibiliserende rondreis in de rest van Sierra Leone, waarbij letterlijk een forum werd gegeven, via debat en informatieverspreiding, aan het probleem van moedersterfte in de steden Kabala, Kambia, Bo en Kenema.

Meer weten? Lees de blog over de Sierra Leone karavaan: http://livewire.amnesty.org/2009/10/06/the -end -o f - the - s i e r r a - l eone -caravan/#more-1633

Annemie Van Uytven

AMNESTY KARAVAAN “MOEDERSTERFTE” IN SIERRA LEONE GELANCEERD

MOEDERSTERFTE

© Amnesty International

nov 2009 focus.indd 2 11/19/09 3:23:57 PM

/ DECEMBER 2009 / 3

van vandaag. Volgens de regering gaat het hier louter om situationele moorden: incidenten gerelateerd aan drugs, bendes, overvallen en huiselijk geweld die men terugvindt in elke grote stad. De vrouwen die slachtoffer zijn van deze misdaden zijn nochtans vaak migranten, afkomstig uit de gemarginaliseerde delen van de stad. Zij studeren of werken in de fabrieken of de informele economie. Steeds gaat het om jonge vrouwen, zonder macht in de maatschappij wier dood geen politieke consequenties heeft voor de lokale autoriteiten. De eerste jaren nadat deze misdaden zich manifesteerden weigerden de autoriteiten de nodige maatregelen te treffen en uitten zij zelfs openlijk beschuldigingen aan het adres van de vrouwen zelf en hun families. De wijze waarop de meisjes zich kleedden of het feit dat ze ‘s nachts werkten in een bar, zou aan de basis liggen van wat hen overkwam. Net als overal ter wereld zijn ook in Juárez de genderrelaties onderhevig aan verandering. Mexico vertoont nog vele kenmerken van een patriarchale samenleving. Mannen gaan uit werken en nemen deel aan het publieke leven. Respectabele vrouwen worden verondersteld thuis te blijven en maagd te blijven tot het huwelijk. Voor wie dergelijke dubbele standaarden hanteert, zijn vrouwen die uit werken gaan of seks hebben buiten het huwelijk een vanzelfsprekende prooi. Vrouwen in Juárez worden vermoord omwille van hun sociale positie én genderidentiteit.

Hoewel deze Mexicaanse regio wat gruwelijkheid van de feiten betreft bovenaan de lijst staat, moet buurland Guatemala absoluut niet onderdoen als het op aantallen aankomt. De cijfers lopen er uitermate hoog op. Rapporten van Amnesty International geven aan dat tussen 2001 en 2006 op verschillende plaatsen in het

Mexico. Twee aspecten die typerend zijn voor het fenomeen treden hier onmiskenbaar op de voorgrond, namelijk de brutaliteit die de moorden op vrouwen die daar plaatsvinden, kenmerkt en de straffeloosheid die ermee gepaard gaat. Ciudad Juárez ligt in de woestijn, aan de grens met de Verenigde Staten, wat heeft geleid tot de aanwezigheid van talrijke maquiladoras, grote fabrieken voor de assemblage van exportproducten, daar gevestigd door diverse Amerikaanse multinationals sinds de jaren ’70. Door haar ligging is de stad bovendien een vruchtbaar terrein voor drugshandelaars, wat leidt tot hoge criminaliteitscijfers.

In 1989 werd Ciudad Juárez voor het eerst opgeschrikt door vrouwenmoorden, vanaf 1993 namen deze exponentieel toe en het probleem zet zich door tot op de dag

Feminicide is de meeste extreme vorm van geweld tegen vrouwen. Het is de moord op vrouwen enkel en alleen omdat ze vrouwen zijn. Er is geen land in de wereld waar dit fenomeen niet plaatsvindt. Het gaat van verkrachting, gedwongen prostitutie, vrouwenbesnijdenis, steniging, gedwongen heteroseksualiteit, gedwongen steriliseren, gedwongen moederschap (door abortus te verbieden), dowry-geweld en eerwraak tot huiselijk geweld. Overal waar dit geweld gepaard gaat met de dood, is er sprake van feminicide. Dit artikel belicht enkele vormen van het fenomeen.

Hoewel de gehele Centraal-Amerikaanse regio wordt geteisterd door talrijke ontvoeringen en moorden op vrouwen, is de term ‘feminicide’ onlosmakelijk verbonden met Cuidad Juárez en de staat Chihuahua in

FEMINICIDE

FEMINICIDE

© Amnesty International

nov 2009 focus.indd 3 11/19/09 3:23:58 PM

4 / DECEMBER 2009 /

hand kan de familie aan het stamhoofd bewijzen dat hun dochter daadwerkelijk is gedood en dat de eer van de stam dus is gered.

Zelden wordt eerwraak door de politie onderzocht. Mannen die hun eer verdedigen worden immers ont-vangen als helden. Als de moordenaar al gearresteerd wordt, dan gelden voor hem verzachtende omstandigheden: een gevangenisstraf van slechts 6 maanden is geen uitzondering. Bovendien vertrouwt de familie de moord veelal aan minderjarige jongens toe, om zo de nationale strafwet te ontlopen. In deze omgekeerde wereld, worden de bedreigde vrouwen zelfs naar de gevangenis gestuurd, in plaats van degene die haar bedreigt, weliswaar ‘om haar te beschermen’. Daar kan, ironisch gezien, slechts een mannelijk familielid, van de familie die haar bedreigd heeft, haar uit de gevangenis halen.

Dowry-moorden Dowry-moorden kunnen gezien worden als een soort eerwraak, hoewel het hier niet zozeer om ‘eer’ gaat, maar de moord om economische redenen plaatsvindt. In Bangladesh, India en Pakistan heerst er immers een traditie van het betalen van een dowry of een bruidsschat, die de ouders van het meisje aan de familie van de man schenken. Als de man of zijn familie vinden dat die bruidsschat niet volstaat, terroriseren ze hun vrouw, tot ze het soms met de dood moet bekopen, als een soort wraak tegenover de

of verzoeken om een echtscheiding, ze hebben een maaltijd niet tijdig opgediend of zijn ongehoorzaam geweest aan hun man: elk jaar worden wereldwijd vijfduizend vrouwen gedood. Ze worden ervan beschuldigd de eer van hun man, hun familie of hun dorp te hebben bezoedeld. De maagdelijkheid van een meisje en de kuisheid van een getrouwde vrouw zijn immers eigendom van haar familie.

In Irak is de angst voor bezoedeling zo groot, dat ontvoerde of gevangengenomen vrouwen bijna automatisch vermoord worden, in de veronderstelling dat ze verkracht geweest zijn, wat niet altijd het geval blijkt te zijn. Voor een vrouw in Irak staat een verkrachting gelijk aan een terdoodveroordeling door haar familie. Verscheidene families kloppen bij imams aan nadat hun dochter uit Abu Ghraib is vrijgekomen, met het verzoek een fatwa uit te spreken zodat ze officieel toestemming hebben haar te doden.

Deze moorden zijn overigens uitzonderlijk wreed. Meestal gaat het om een moord door verbranding (de vrouw wordt met kerosine overgoten en levend verbrand) die als ongeluk wordt voorgesteld. Moord door vergiftiging wordt dan verkapt als zelfmoord. Slachtoffers van eerwraak in Irak vertonen meestal diepe sneden in vooral buik en borsten, en zonder uitzondering is er een ledemaat bij hen geamputeerd, doorgaans een hand, die nooit wordt teruggevonden. Met die afgehakte

land, wel 2 200 vrouwen werden vermoord. De brutaliteit waarmee de moorden gepleegd worden en de sporen van seksueel geweld die de verminkte lichamen vertonen, doen denken aan de gewelddaden die gepleegd werden tijdens het intern conflict dat het land verscheurde tussen 1960 en 1996, gedurende een periode van 36 jaar. Onderzoek bracht naderhand aan het licht dat seksueel geweld integraal deel uitmaakte van de militaire anti-oproer-strategieën. De onmacht van de autoriteiten om diegenen te vervolgen die verantwoordelijk waren voor de misdrijven tijdens het conflict, hebben vandaag de dag verstrekkende gevolgen. Het intern conflict en de cultuur van straffeloosheid brengen een zware erfenis met zich mee voor de huidige samenleving in Guatemala, en voor vrouwen in het bijzonder.

AfghanistanIn Afghanistan doet zich een gelijkaardig fenomeen voor als in Mexico en Guatemala: Vrouwen die een openbare functie bekleden of durven studeren, worden aangevallen door de Taliban, en in vele gevallen ook vermoord. Typ gewoon ‘moord op vrouwen in Aghanistan’ in op Google, en je vindt tal van voorbeelden: het aanvallen van meisjes die naar school gaan, het vermoorden van een Afghaanse politievrouw, van enkele Afghaanse vrouwenactivisten, een directrice van een radiostation en een regionale directrice van vrouwenzaken. In de mannenmaatschappij die de Taliban voorziet, is geen plaats voor vrouwen in het openbaar. Vrouwen worden dus vermoord enkel en alleen omdat ze vrouw zijn.

Niet enkel vrouw zijn en een leven in het openbaar leiden, is aanleiding voor feminicide.

EerwraakVrouwen hebben overspel gepleegd of worden er alleen maar van verdacht, ze ‘hebben zich laten verkrachten’ of het zijn ongehuwde moeders, ze weigeren een gearrangeerd huwelijk

FEMINICIDE

© Amnesty International

nov 2009 focus.indd 4 11/19/09 3:23:59 PM

/ DECEMBER 2009 / 5

echtgenoot. Zowel in India, China, als in andere Aziatische landen is een meisje slechts op doorgang bij haar familie. Eens getrouwd, moet het meisje zich geheel aan de familie van haar man wijden. Enkel zonen kunnen daardoor de familienaam voortzetten, bezittingen erven en later voor de ouders zorgen, een belangrijk element in landen waar geen pensioen bestaat. Bovendien komt daar bij dat ouders van een dochter bij haar huwelijk een dowry moeten betalen. Voor arme gezinnen betekent de geboorte van een meisje dan ook een financiële opdonder, terwijl men bij het huwelijk van een zoon net een bruidsschat zou ontvangen. In China bestaat het systeem van bruidsschatten niet, maar bestaat er wel het geloof dat enkel de zonen de voorouderverering in stand kunnen houden. Geen zoon betekent niet alleen het einde van de familielijn, maar ook de eeuwige verdoemenis van de voorouders. In India bestaat er een gelijkaardige traditie, waarbij enkel zonen het vuur van de lijkverbranding van de ouders kunnen aansteken. Gebeurt dit niet, zullen ze altijd maar opnieuw blijven incarneren en nooit de eeuwige rust van het nirvana vinden.

Onvermijdelijk zal dit er voor een groot aantal mannen ironisch genoeg toe leiden dat ze geen vrouw vinden om hun stamboom voort te zetten. De voorkeur voor zonen leidt dus uiteindelijk in grote mate tot collectieve zelfmoord van de bevolking. In China zijn de gevolgen nu reeds voelbaar: in 2000 waren de vrijgezellen van dertig jaar en ouder voor 90% mannen. Dat is een abnormaal hoog percentage, vergeleken met Europese landen, waar slechts iets meer dan de helft van de vrijgezellen in die leeftijdsgroep mannen zijn. Tegen 2030 zullen er ongeveer 1,6 miljoen mannelijke huwelijkskandidaten zijn die ieder jaar met lege handen blijven staan. Handel in vrouwen wordt daardoor steeds populairder, waardoor vrouwen opnieuw niet veel meer dan een consumptiegoed vertegenwoordigen. De kopers zijn over het algemeen arme en weinig geschoolde boeren, die door een beroep te doen op illegale

per 100 meisjes geboren, in India 111, in Taiwan 110, in Zuid-Korea 108. Plaatselijk is de situatie soms nog onrustbarender. In de Punjab, een provincie van India, worden er 126 jongens per 100 meisjes geboren en in de provincies Jiangxi en Guangdong in China zijn dat 138 jongens per 100 meisjes. Ook in andere delen van het continent valt deze trend waar te nemen: in Azerbeidzjan worden 115 jongens per 100 meisjes geboren, in Georgië 118 en in Armenië 120.

Bovendien is de kindersterfte in die landen hoger bij meisjes dan bij jongens, terwijl dit biologisch gezien andersom zou moeten zijn. Het doden van vrouwelijke baby’s en de verwaarlozing van meisjes op het gebied van gezondheidszorg, vaccinatie en eten, keren dit biologische proces om. In China ligt het sterftecijfer in de eerste vijf levensjaren voor meisjes 28% hoger dan voor jongens, in Bangladesh 11% en in Pakistan 12%. Als al deze cijfers samengenomen worden, blijken er 100 miljoen meisjes te ontbreken, waarvan 50 miljoen in China.

Selectieve abortus en vrouwelijke infanticide zijn slechts een symptoom van het kernprobleem: een diep gewortelde voorkeur voor zonen, gebaseerd op sociale, culturele en economische factoren. Veel vrouwen in India staan onder enorme druk om een jongetje te produceren. Zoniet, worden ze vaak geconfronteerd met geweld, sociale uitsluiting en verbanning door hun

familie van het meisje of opdat de man zou kunnen hertrouwen en zo een nieuwe bruidsschat zou kunnen opstrijken. Meestal gaat het om bride-burning: het levend verbranden van de bruid.

De Indische politie ontvangt ieder jaar officieel 2 500 meldingen van bride-burning, maar andere bronnen menen dat het om 5 000 zaken per jaar gaat. De vrouwengroep Vimochana, gebaseerd in Bangalore, schat dat drie tot vijf vrouwen per dag met extreme brandwonden naar het plaatselijke ziekenhuis worden gebracht. In Pakistan zijn er officieel 300 dowry-doden per jaar, maar Amnesty International stelde daar in 1999 nog 1 600 gevallen van bride-burning vast. Slechts 60 daarvan werden vervolgd en slechts twee daarvan eindigden in veroordelingen. Meestal worden de daders gewoon vrijgelaten door gebrek aan bewijs.

Preventieve abortus en

infanticideHet verlangen naar een zoon is zo sterk, dat dit in vele landen leidt tot preventieve abortus. Door de hedendaagse technologie kunnen zwangere vrouwen makkelijk het geslacht van de foetus te weten komen en worden er dus meer vrouwelijke foetussen geaborteerd. In samenlevingen waarin geen enkele voorkeur bestaat voor het ene of het andere geslacht, worden

er volgens de biologische norm 105 meisjes geboren per 100 jongens. In China worden er echter 117 jongens

© Amnesty International

FEMINICIDE

nov 2009 focus.indd 5 11/19/09 3:24:01 PM

VERKRACHTING = MOORDSTOP SEKSUEEL GEWELD IN DR CONGO

Fototentoonstelling 8 tot 22 maart 2010Sint-Niklaaskerk, GentOpen ma.: 14-17u, di. tot zo.: 10-17u Vrije toegang

V.U

.: K

aren

Moe

skop

s, A

mne

sty

Inte

rnat

iona

l Vla

ande

ren

vzw

, Ker

kstra

at 1

56, 2

060

Ant

wer

pen

www.amnesty.be6 / DECEMBER 2009 /

gelijkheid van seksen, onderwijs en economie gepromoot wordt, zal het aantal moorden niet dalen.

Niki DheedeneAnke Van Vossole

handelaren er uiteindelijk goedkoper vanaf zijn dan wanneer ze het huwelijk volgens de regels sluiten. Door corruptie bij ambtenaren is het bovendien niet moeilijk om een ‘geldig’ huwelijkscertificaat te bekomen. Vrouwen worden, zoals bij de handel in prostitutie, gelokt door werkaanbiedingen, daarna opgesloten, geslagen en uiteindelijk voor een heel goedkoop bedrag, tussen de 100 en 300 euro, verkocht. Soms worden ze zelfs gedeeld onder meerdere broers.

Al deze voorbeelden laten sociale gebruiken zien die in het merendeel van de patriarchale samenlevingen of gemeenschappen in zwang zijn waar vrouwen nog steeds als het persoonlijk eigendom van mannen

worden beschouwd. Zolang er geen verandering in culturele attitudes geïntroduceerd wordt, zolang er geen

FEMINICIDE

© Amnesty International

nov 2009 focus.indd 6 11/19/09 3:24:02 PM

/ DECEMBER 2009 / 7

Tijdens de oorlog in Bosnië en Herzegovina (1992-1995) werden op grote schaal vrouwen verkracht. Schattingen lopen uiteen van twintig- tot vijftigduizend slachtoffers. Ruim dertien jaar na de oorlog wachten deze vrouwen nog altijd op gerechtigheid.

Velen kampen nog dagelijks met ernstige psychische en lichamelijke klachten. Vaak kunnen ze daardoor niet in hun eigen onderhoud voorzien en leven ze in diepe armoede. Internationale verdragen verplichten de Bosnische overheid de daders te vervolgen en slachtoffers psychologische en sociale hulp te verlenen.

Tot dusver blijft de overheid echter ernstig in gebreke. Schrijf een brief aan de autoriteiten van Bosnië-Herzegovina waarin je vraagt om compensatie, genoegdoening en psychosociale ondersteuning voor de slachtoffers van seksueel oorlogsgeweld. Verzoek ook om verbetering van de toegang tot het rechtssysteem en de wetgeving voor deze vrouwen. Verkrachting en andere oorlogsmisdaden moeten worden onderzocht, en de verantwoordelijken hiervoor vervolgd volgens internationale normen.

Brieven schrijven kan nog tot 31 januari 2010.

GERECHTIGHEID VOORBOSNISCHE VROUWEN

STUUR EENBRIEF NAAR:Prime Minister of Republika Srpska Milorad Dodik (Banski Dvor) Vuka Karadžića 4 78000 Banja Luka Bosnia and HerzegovinaPosttarief: € 0,90

EN EEN KOPIE NAAR: Ambassade van Bosnië enHerzegovina Mevrouw RadovanovicBelliardstraat 15-171040 BrusselF: 02 644 32 54E: dsmajic@hotmail.com Posttarief: € 0,59

VOORBEELDBRIEF(plaats, datum)

Dear Prime Minister,

Please allow me to draw your attention to the situation of the women sur-vivors of sexual violence in Bosnia and Herzegovina. Amnesty International is concerned that the authorities in Bosnia and Herzegovina, including the Republika Srpska and the Federation of Bosnia and Herzegovina, have failed to ensure that survivors have access to justice and that they are provided with adequate reparations.

I urge you to cooperate with the state authorities to develop a strategy on victims of war crimes of sexual violence. This strategy should include repara-tions, satisfaction and access to free psychological and physical health ser-vices for survivors. Survivors and NGOs representing and working with them should be involved in the development of this strategy.

Furthermore, I call on you to implement measures to ensure access to justice for the survivors and to remove discriminatory legislation against them, such as differences in the level of social benefits for survivors of war crimes in comparison with war veterans. Cases of sexual violence and other war crimes in Bosnia and Herzegovina must be investigated and prosecuted in line with international agreements and standards.

I am confident of your good will and sense of justice,

Yours sincerely,

(naam, adres en handtekening)

Eventuele antwoorden aan Amnesty International bezorgen.

SCHRIJFACTIE

© Amnesty International

nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7nov 2009 focus.indd 7 11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM11/19/09 3:24:03 PM

8 / DECEMBER 2009 /

De bastaard van Istanbul – Elif Shafak(originele titel: Baba ve Piç)

De rimpels van de storm die begin 20ste eeuw het Ottomaanse Rijk wegveegde, zijn nog steeds niet gladgestreken. De relatie tussen Turkije en Armenië blijft een geladen en gevoelige kwestie en dat komt ook tot uiting in dit boek. Het boek speelt zich vooral af in Istanbul, maar ook in Amerika, in Arizona en San Fransisco.

In ‘De bastaard van Istanbul’ komen we terecht in een familie met overheer-send vrouwen en waar een vloek lijkt te heersen over de mannen, die op één man na allemaal op veel te jonge leef-tijd sterven. De jongste telg in deze vrouwenfami-lie is Asye, die wordt opgevoed door haar moeder, drie tantes, een oma en overgrootmoeder. Asye’s moeder, die ze tante Zeliha noemt, heeft een tattoo-shop en lijkt met haar duister en rebels karakter meer op haar dochter dan ze zou willen. Tante Feride is geobsedeerd door rampen en ongelukken, tante

Banu is waarzegster en tante Cevriye is de ietwat conservatieve lerares Turkse geschiedenis. Dan heb je ook nog oma Gülsüm en overgrootmoeder Petite Ma. Er is ook nog wel een mannelijke telg in de familie: oom Mustafa of Mostapha. Om hem te beschermen tegen de vloek die duidelijk op de Kazanci-mannen rust, stuurt zijn familie hem ter be-scherming van het boze oog ver weg, naar Amerika. Daar komt hij in de su-permarkt de Amerikaanse Rose tegen, die nog volop de scheiding van haar Armeense man Basram, met wie ze een dochter Armanoush heeft, moet verwer-ken. Aanvankelijk begint Rose een rela-tie met de Turkse Mustafa uit wraak op haar ex-Armeense familie die van haar nooit wat moest hebben. Maar uitein-delijk trouwt ze met hem en helpt Mus-tafa mee Armanoush, door haar moeder Amy genoemd, op te voeden. Zo komt het dat Armanoush voortdu-rend pendelt tussen haar Armeense fa-milie in San Francisco en haar moeder en Mustafa in Arizona. Een dubbele achtergrond, die Armanoush onzeker maakt en daarom besluit ze op een dag stiekem naar Istanbul af te reizen, op onderzoek naar haar wortels. Ze logeert er bij de familie van Mustafa, waar ze al snel bevriend geraakt met Ayse, haar leeftijdsgenootje. Wat Armanoush echter nooit zal weten, en wat tante Banu via haar onzichtbare djinns weet maar voor zich houdt, is de band die Armanoush’ Armeense familie heeft met de Turkse familie Kazanci. Doorheen het verhaal wordt een groot familiegeheim ontrafeld, maar je moet uiteraard het boek lezen om dit te we-ten te komen! ‘De bastaard van Istanbul’ is een sfeer-vol en op het eerste gezicht luchtig en geestig geschreven boek, maar met een zware ondertoon, dat de lezer opeens kan aangrijpen.

Eva Zobell

DE BASTAARD VAN ISTANBUL

BOEKBESPREKING COLOFON

Focus op Vrouwen is een driemaandelijkse nieuwsbrief van het Amnesty International Vrouwenrechtenteam.

De ingenomen standpunten vertegenwoor-digen niet noodzakelijk de standpunten van Amnesty International.

REDACTIE:Annemie Van Uytven (eindredacteur), Aline Remael, Eva Berghmans, Niki Dheedene, Anke Van Vossole en Eva Zobell

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER:Karen MoeskopsKerkstraat 1562060 Antwerpen

VORMGEVING:Nancy Dyckmans - Drukkerij WAG

REDACTIEADRES:Amnesty International Vlaanderen vzwKerkstraat 1562060 AntwerpenT: 03 271 16 16F: 03 235 78 12E: annemie_vanuytven@hotmail.comW: www.amnesty.be

Wil je de Focus op Vrouwen gratis ontvangen?Contacteer dan Kris Laurijssen via 03 271 16 16 of mail je volledig thuisadres naar KrisL@aivl.be

Wil je graag een elektronische versie van Focus op Vrouwen in je mailbox ontvangen? Surf naar www.amnesty.be/vrouwen en schrijf je in.

Amnesty International is een wereldwijde on-afhankelijke en onpartijdige organisatie die de naleving van alle mensenrechten nastreeft door onderzoek en actie.

Onze activisten worden gedreven door ver-ontwaardiging over ernstige mensenrech-tenschendingen en door hoop op een wereld waarin alle mensenrechten werkelijkheid zijn voor alle mensen.

Giften zijn welkom op rekeningnummer 000-0000082-82. Giften vanaf 30 euro op jaarbasis zijn fiscaal aftrekbaar. Meer info over hoe u Amnesty International kan steunen, lees je op www.amnesty.be/steunons.

www.literatuurplein.nl

nov 2009 focus.indd 8 11/19/09 3:24:03 PM