FME JAAROVERZICHT 2017

Wat heeft FME in 2017 voor haar leden bereikt?

Wij willen de samenleving meenemen in deze technologische transitie. Nieuwe technologie biedt een antwoord op de grote maatschappelijke uitdagingen waarbij we gezamenlijk een verantwoordelijkheid hebben om deze aan te gaan. Wij gaan voor een betere wereld waarin iedereen meedoet, met optimale kansen voor meer welvaart en welzijn. Dat vereist een partner-ship voor de toekomst om Nederland techproof te maken. Wij willen die verbinding aangaan met partijen die ook oplossingen hebben om de hele samenleving mee te nemen in de techno­logische transitie.

Met de Nederlandse technologische industrie als koploper op het gebied van Smart Industry hebben we alle kansen in handen. De vooraanstaande rol die wij hebben, kunnen we alleen inzetten en vergroten als we gezamenlijk versnellen. In de hoogste versnelling wat mij betreft.

Mijn afsluiting van 2017 is gelijk een oproep voor 2018 aan bedrijven, medewerkers, kennisinstellingen én overheid: fast forward. Een gezamenlijke sprint naar de digitale toekomst.

Ineke Dezentjé Hamming-BlueminkVoorzitter FME

Een jaaroverzicht is een goed moment om stil te staan bij dat wat we in het afgelopen jaar hebben gedaan en bereikt. We trapten het jaar 2017 af met een reeks verkiezingsdebatten waarbij we de technologische industrie stevig op de politieke agenda hebben gezet. Onze boodschap was simpel en kort. De technologische industrie kan met de steeds verdergaande digitalisering het concurrentievermogen vergroten, nieuwe en andere werkgelegenheid creëren en bijdragen aan het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken.

Fast Forward Inhoud

“ Onze technologie­bedrijven zijn koplopers op het gebied van Smart Industry”

Missie FME We mobiliseren en verbinden de technologische industrie voor elke vraag of uitdaging die de wereld van vandaag en morgen heeft. Om zo de verdienkracht van individuele leden en de industrie als collectief te vergroten.

Fast Forward 3

FME Highlights 4

Belangenbehartiging 6

Bedrijfsvoering 8

In de spotlight Houdijk Holland 10

In de spotlight Demaco 12

Business intelligence 14

Innovatie 16

In de spotlight Philips 18

In de spotlight Uzimet 20

In de spotlight Caterpillar 22

Internationaal ondernemen 24

In de spotlight Envaqua 26

Branches 28

Fme in de media 30

Fme kerncijfers 31

2 3

Nieuwe ledenWe verwelkomen 80 nieuwe leden in 2017. FME heeft nu ruim 2.200 lidbedrijven die ruim 220.000 werknemers vertegenwoordigen.

TechnostartersIn 2017 heten we welkom aan 25 nieuwe technostarter­leden. Inmiddels zijn er 65 technostarters lid van FME. Deze ­ voor innovatie in de keten belangrijke ­ start­ups profiteren van het FME netwerk, krijgen hulp bij internationalisatie, advies over bedrijfsvoering en financiering en matchmaking met inves-teerders. In 2017 maken de FME Technostarters vooral actief gebruik van de netwerkbijeenkomsten van de FME Clusters, innovatieprojecten in de regio, en de kennis­ en inspiratie­sessies voor start­ups.

BestuurOp 16 november benoemen we voor een periode van vier jaar:• Peter Wennink, CEO ASML (herkozen)• Joost Farwerck, COO KPN (nieuw lid)• Peter Zijlema, General Manager IBM Benelux (nieuw lid)

Casper Scheltinga van FME Technostarter Time Shift Energy Storage vertegenwoordigt het bestuur het komende jaar namens de jonge(re) generatie ondernemers.

FME Jaarevent: Smart Working DinnerVerbindingen leggen, ervaringen uitwisselen en samen inspiratie opdoen. Dat staat centraal bij het Smart Working Dinner op 16 november. Na de inspirerende keynotes van FME­voorzitter Ineke Dezentjé Hamming­Bluemink, Marieke Blom van de ING en filosoof & friskijker Ruud Veltenaar gaan 150 directeuren van FME­lidbedrijven met elkaar in gesprek over Smart Working.

FME highlights Enthousiaste leden We zijn pas tevreden als onze leden enthousiast zijn

FME is een vereniging: wat we doen, doen we in het belang van onze leden. Daarom vinden we het essentieel om regelmatig van onze leden te horen wat we kunnen verbeteren.

Onderzoek in 2017 laat een stijging zien in de waardering van het FME-lidmaatschap en de verschillende diensten.

MEER CONTACTZorgen voor een vast

aanspreekpunt en meer persoonlijk contact

Top 3 sterke punten

ZICHTBAARHEID Duidelijke profilering als vertegen­

woordiger van Nederlandse technologie bedrijven

KENNISSectorspecifieke

kennis en individueel advies

NETWERKVerbindingen leggen

en het krachtige FME­netwerk

CONCREET AANBOD Helderheid over wat

FME voor mijn bedrijf kan doen

STAAN VOOR ALLE BEDRIJVEN in de technologische industrie:

Technostarters, handelsbedrijven, MKI en grote bedrijven

Top 3 verbeterpunten

Week van de mki Om de binding met de leden te vergroten en de waarde van het lidmaatschap te laten ervaren organiseert FME in 2017 veel activiteiten. Specifiek voor de middelgrote en kleine industrie (mki) is er eind september de ‘Week van de mki’ met praktische sessies door FME­experts, netwerkborrels en vragenuurtjes bij het FME Serviceteam. De onderwerpen zijn praktisch en divers: van actuele wet­ en regelgeving tot internationaal ondernemen, van belonen en functiewaardering tot juridische zaken.

ONZE DOELEN VOOR 2018:

• Thought leadership rond de thema's: Smart Industry (digitalisering en cybersecurity), Smart Working

• Focus op technologische oplossingen voor maatschappe-lijke uitdagingen op het gebied van Energie, Zorg, Agri & Food en Gebouwde omgeving

• Nog meer enthousiaste leden• Meer ledenparticipatie• Sterke coalities met branches• Zichtbaarheid bij leden, branches, partners en

stakeholders

DIT ZIJN VOLGENS ONZE LEDEN ONZE STERKE EN VERBETERPUNTEN:

4 5

2017: in het teken van de verkiezingen

Vijf verkiezingsdebatten, 21 kandidaat-kamerleden, 550 deelnemersOm de belangen van de technologische industrie op de kaart te zetten in aanloop naar de verkiezingen organiseert FME begin 2017 vijf verkiezingsdebatten. Politici en (kandidaat) Tweede Kamerleden discussieren met elkaar én de aanwezigen over de onderwerpen uit de FME Industrieagenda 2016­2018: innovatie en groei, werkgever van de toekomst, medische technologie, verduurzaming en energie, digitalisering en cybersecurity.

Onderwijspact met 4TU’s voor meer techniek in het hoger onderwijsFME en 4TU.Federatie tekenen samen het onderwijspact om de aansluiting tussen technologiebedrijven en de technische universiteiten te versterken en de (dreigende) numeri fixi tegen te gaan. Hoofdpunten uit het pact: oproep aan de politiek om extra middelen beschikbaar te stellen, bedrijven zorgen voor docenten en stellen ruimtes beschikbaar voor onderwijs.

Gesprek met MP Rutte over de Industrieagenda tijdens de Dag van de IndustrieTijdens de dag van de industrie bij Fieldlab Airborne Siemens spreekt premier Mark Rutte met enthousiasme over het belang van onze ondernemers in de industrie die van levensbelang zijn voor Nederland. De industrie is van grote waarde voor de werkgelegenheid met direct en indirect twee miljoen banen. Daarnaast leidt één baan in de industrie, tot nog eens 1,2 banen elders.

Belangenbehartiging

De belangrijkste resultaten van de lobby-inspanningen van FMELobbyresultaten FME Industrieagenda 2016-2018

De FME Industrieagenda is de verkiezings inzet voor de technologische industrie. Op 10 oktober is er eindelijk een regeerakkoord. Direct na het verschijnen van dit akkoord stond het team van FME klaar met een analyse voor de leden. In het regeerakkoord ziet FME veel van de inzet terug.

FME Energievisie naar de informateur en onderhandelaarsFME en lidbedrijven stellen samen een energievisie op en sturen deze aan informateur Schippers. Kern van de FME Energievisie: versnelling van de energietransitie moet komen van innovatieve technologie. FME vraagt om een ambitieus industrie­ en energiebeleid waarbij gestuurd wordt op effect: maximale CO2­reductie tegen zo laag mogelijke maatschap­pelijke investeringen.

Innovatie Koersvast innovatiebeleid en voortzetting topsectoren: € 400 miljoen investeringen in fundamenteel en toegepast onder-zoek. Behoud WBSO en innovatiebox en ruimte voor regionale innovatieprojecten en proeftuinen.

Veiligheid Meer geld voor veiligheid. Voor cyber­security is structureel € 95 miljoen beschikbaar. Bij Defensie komen er investeringen in technologie bij alle krijgsmachtonderdelen.

Duurzaamheid Ambitie geeft nieuwe energie. Samen met het bedrijfsleven wordt een nationaal klimaat­ en energieakkoord opgesteld. Er wordt ruim € 4 miljard uitgetrokken voor klimaat­en milieubeleid. Digitalisering Brede digitaliseringsambitie is nodig. In het regeerakkoord is er versnipperd aandacht voor digitalisering. De roep van FME om digitaal leiderschap is gehoord: staatssecretaris Mona Keijzer gaat werken aan een Nationale Digitali-seringsstrategie. Begin 2018 wordt een

rondetafelgesprek over digitalisering georganiseerd en later dat jaar volgt een digitale top.

Internationaal Internationaal ondernemen verdient meer aandacht. Structurele versterking van diplomatienetwerk (posten) oplopend tot € 40 miljoen. Oprichting van de financierings­ en ontwikkelings­instellingen Invest NL. Verbetering Nederlandse vestigingsklimaat.

Arbeidsmarkt Naar een nieuwe balans op de arbeids-markt. Trendbreuk voorgesteld, aantrekkelijk werkgeverschap door o.a. versoepeling van het ontslagrecht.

Zorg Betere zorg door slimme technologie. Innovatie in de zorg is benoemd als aandachtspunt. Nu inzet op Nationale Zorgtechnologie Agenda.

Onderwijs Belang techniekonderwijs onderstreept. Veel aandacht voor techniekonder-wijs inclusief financiële maatregelen: € 100 miljoen structureel beschikbaar

voor verbeteren aanbod en kwaliteit van techniek onderwijs in het VMBO. Numerus fixus op techniekopleidingen wordt aangepakt.

Arbeidsomstandigheden5xbeter lanceert in december de ’Veilige Werkwijze’ voor chemische stoffen. FME pleit samen met partners sinds 2014 voor de invoering van deze systematiek bij het ministerie van SZW en de Inspectie SZW. De gemiddelde kosten van de oude methode om aan de wet te voldoen, bedroegen € 43.000 per onderneming. Vanaf 2018 kunnen FME bedrijven tegen lagere inspanningen en kosten voldoen aan de eisen van de Inspectie SZW. Bouw De grenswaarde Materiaalprestatie Gebouwen (MPG) in het Bouw Besluit treedt in werking per 1 januari 2018.FME en partners pleiten er sinds 2012 voor dat deze grenswaarde wordt ingevoerd. De grenswaarde stimuleert de vraag naar duurzame bouwproducten en beloont FME­lidbedrijven die willen bijdragen aan een duurzaam gebouwde omgeving.

Mark Rutte:

" Ik ben natuurlijk premier van alle bedrijven in Nederland, maar de technologische industrie zorgt voor de versterking van de Nederlandse economie."

Een greep uit de overige lobbysuccessen 2017:

GrondstoffenakkoordHet Kabinet wil met het grondstoffenakkoord een transitie van een lineaire naar een circulaire economie bereiken in 2050. FME gaat samen met partners het akkoord uitvoeren door middel van de Circulaire Metaalketen. FME zet in op drie punten: vergroten leverings zekerheid van kritische aardmetalen, verlagen milieudruk producten maakindustrie en het sluiten van de grondstoffen kringloop.

Fieldlab SMART Base FME opent in juni samen met de Landmacht het Fieldlab SMART Base. Circa 20 bedrijven werken samen met kennisinstituten en het Commando Landstrijdkrachten aan innovatieve oplossingen voor de legerbasis van de toekomst. Ineke Dezentjé Hamming: "De innovaties die we samen ontwikkelen zijn van grote waarde voor alle mensen die werken in crisissituaties of met grote groepen waar de veiligheid en inzetbaarheid van levensbelang zijn.”

Digital Trust Centre De lobby van FME om bedrijven beter te ondersteunen bij cybersecurity vraagstukken leidt tot de oprichting van een Digital Trust Centrum. In het DTC wordt samen met ondernemers gewerkt aan digitale veiligheid. Het DTC gaat bedrijven ook informeren over actuele dreigingen en te nemen maatregelen.

6 7

Highlights van onze dienstverlening in 2017:• In totaal maakt ruim 35 procent van de leden gebruik van

de dienstverlening van FME Advies en FME Advocaten. Er worden 750 opdrachten uitgevoerd, onder andere op het gebied van organisatie­ontwikkeling, HR, Lean, subsidie­verwerving, fusies, reorganisaties en – vanuit FME Advocaten

Praktisch advies vanuit sectorexpertise

De adviseurs van FME staan ook in 2017 klaar om leden te ondersteunen bij al hun onder nemers vragen. Dankzij de brede kennis van de technologische sector zijn onze adviseurs in staat om praktische adviezen te geven en fungeren zij als vertrouwd partner. Ook kunnen we bedrijven één-op-een adviseren en begeleiden bij het vinden van nieuwe wegen naar succes en helpen we om je bedrijf veerkrachtiger, efficiënter en slimmer te maken.

Bedrijfsvoering

Elk jaar krijgt het FME Serviceteam meer dan 7.500 vragen. Hieronder de onderwerpen waar de adviseurs vragen over krijgen.

FME Serviceteam, meer dan 7.500 vragen per jaar

– advies en rechtsbijstand rond arbeidsrecht, ondernemings-recht en contractrecht. De diensten worden hoog gewaar-deerd: de adviestrajecten scoren onder directeuren een 7.7 (mate van aanbeveling).

• FME College: We geven 130 workshops, trainingen en voorlichtings­bijeenkomsten met ruim 2.000 deelnemers van 1.850 lidbedrijven en een gemiddelde waardering van 8,5 (mate van aanbeveling).

• Nieuw in 2017: De Smart Working scan is ontwikkeld en wordt begin 2018 gelanceerd. Ons aanbod op het gebied van Lean is versterkt en ons functiewaarderingssysteem ISF is gedigitaliseerd en online beschikbaar. We helpen leden met strategische personeelsplanning en we bieden workshops aan om te helpen met de nieuwe privacywetgeving.

• Het FME Serviceteam behandelt ruim 7.500 ondernemers-vragen per jaar. Dat wordt zeer hoog gewaardeerd: gemiddeld scoorde ons serviceteam een 8,6 (mate van aanbeveling).

FME LedenvoordeelFME Ledenvoordeel realiseert in 2017 weer belangrijke inkoopvoordelen met besparingen oplopend tot 50%. Deze voordelen worden in toenemende mate gebruikt en inmiddels maken meer dan 1.200 leden gebruik van het programma.

Binnen Zakelijk Voordeel wordt het meest gebruik gemaakt van de rubrieken ‘Personeel’, ‘Verzekeringen’ en ‘Facilitair’. In 2017 zijn twee nieuwe leveranciers gecontracteerd, Telfort Zakelijk (telefonie) en Menea (reïntegratie).

Voor Technisch Voordeel ligt de focus op het versterken van de samenwerking met de leveranciers om nog beter in te kunnen spelen op de wensen van de lidbedrijven. Ruim 250 leden zijn aangesloten bij Technisch Voordeel en zij maken gemiddeld gebruik van vijf regelingen met verschillende leveranciers.

Binnen FME Energievoordeel profiteren leden naast een scherpe inkoop van gas en elektriciteit, van voordelen als gratis portfolio­advies, kosteloos deelnemen aan het FME­meetcollec-tief en tegen een sterk gereduceerd tarief gebruik maken van een geavanceerd energiedashboard. In 2017 maken 300 leden gebruik van FME Energievoordeel.

Steeds meer leden hechten belang aan een aantrekkelijk pakket met ‘tertiaire’ arbeidsvoorwaarden voor hun medewerkers. Inmiddels bieden 20 lidbedrijven een programma van voordelen aan hun medewerkers via een online portal in eigen ‘look and feel’ met FME Werknemersvoordeel.

“ Professioneel en deskundig advies, op basis van ervaring, feiten en juridische kennis.” Willeke van Langen, Pas Reform B.V.

“ Fijne bijkomstigheid van het lidmaatschap van FME dat je zonder extra kosten toch even juridisch advies kunt inwinnen.” Diana van Breugel, Axon Digital Design B.V.

12%CAO

15,5 %ARBEIDSRECHT

ONTSLAG

6%ONDERNEMINGS­

RECHT

4% 12%BELONEN EN

FUNCTIEWAARDERING

10%ARBEIDSTIJDEN

14,5 %VERLOF

8 9

Houdijk Holland

Koek­ en biscuitfabrikanten in alle delen van de wereld gebruiken productielijnen, handlingsystemen, operatio-nele software en componen-ten van Houdijk Holland.

UitdagingHet bedrijf groeide in vijf jaar tijd van 80 tot 200 medewerkers. Een belangrijke pijler die bij Houdijk nog ontbrak, was gestruc tureerd competentiemanagement. Liesbeth Juttmann (HR­Manager): “Met de ontwikkeling van technische vaardigheden van de medewerkers zit het wel goed, maar voor de ontwikkeling en beoordeling van ‘soft­skills’ lag dit anders.”

OplossingLiesbeth volgde bij FME een workshop competentiemanagement. In samenwerking met FME werden kerncompetenties gedefini-eerd die het bedrijf met de medewerkers kon communiceren. Of die transparante aanpak effectief is? “Voor de medewerkers werkt de helderheid motiverend. Stuurden we medewerkers met een ontwikkelvraag voorheen direct op cursus, nu kijken we intern wie talenten heeft op dat gebied.”

Over FMELiesbeth: “De workshop is speciaal gericht op technische bedrijven.” En dat kun je volgens haar overal aan merken: “We konden rekenen op intensieve begeleiding van FME­adviseurs. Ze hebben veel knowhow, snappen wat technische mensen bezighoudt en spreken hun taal.”

Hoe ontwikkel je de vaardig heden van je medewerkers op alle gebieden?“ Onze leiding­

gevenden zien in competentie­management dé mogelijkheid om medewerkers sneller te ont wikkelen, op andere gebieden dan techniek alleen.”

In de spotlight: Houdijk Holland

Liesbeth Juttmann, HR Manager

LEES HET VOLLEDIGE VERHAAL OP: FME.nl/spotlight

10 11

“FME Advocaten vervulde een sterke, leidende rol in het hele proces: door de juridische argumentatie op te bouwen en waterdicht te maken. En door bovenop alle procedures te zitten. Daardoor hadden we een ijzersterk verhaal”

UitdagingEen Europese aanbesteding bracht Demaco in grote juridi-sche en financiële problemen. De impact was zo groot dat het bedrijf “tot aan de rand van de afgrond werd gedreven”, volgens CEO Rob Groenendijk.

OplossingDemaco won juridisch advies in bij FME Advocaten en spande op hun advies een rechtszaak aan tegen de Europese Commissie. “De beslissing was dat wij gecompenseerd dienden te worden”, zegt Rob. “Een positief eindresultaat.”

Over FMERob: “Ik weet zeker dat het zonder de ondersteuning van FME Advocaten veel minder goed met ons was afgelopen. Naast juridische expertise hebben zij kennis van specifieke issues voor technologiebedrijven.” Volgens Rob kon FME Demaco daardoor optimaal helpen.

Waar win je advies in bij grote financiële of juridische problemen?

“ FME Advocaten vervulde een sterke, leidende rol in het hele proces: door de juridische argumentatie op te bouwen en waterdicht te maken.”

Demaco Demaco adviseert, engineert, produceert, test, installeert, documenteert, certificeert en onderhoudt cryogene infrastruc-turen voor grote internationale producenten van industriële gassen en eindgebruikers van vloeibaar gas.

Rob Groenedijk, CEO

In de spotlight: Demaco

LEES HET VOLLEDIGE VERHAAL OP: FME.nl/spotlight

12

Informatie voor betere bedrijfsbeslissingenMarktinformatie en benchmarks zijn cruciaal voor effectieve besluitvorming. Daarvoor biedt FME Business Intelligence verschillende tools. In 2017 lanceert FME Business Intelligence veel nieuwe onderzoeken en benchmarks:

JANUARI 2017

DECEMBER 2017

Nieuw FME Marktmonitor

Onderzoek Arbo & Verzuim

- Ruim 150 deelnemers

­ 25.000 medewerkers

­ 50 extra functies (nu 120)

VernieuwdFME Marktmonitor

FME Beloningsbenchmark

­ Ruim 150 deelnemers

­ 25.000 medewerkers

­ 50 extra functies (nu 120)

Nieuw FME Ondernemersonderzoek

Nieuw CBS-op-maat onderzoek

- € 82,2 miljard omzet in 2016

­ 12,2% groei in eerste half

jaar 2017 tov 2016

Nieuw Onderzoek Smart Working

Highlights 2017:

FME MarktmonitorWe lanceren de FME Marktmonitor: een online interactief dashboard dat uitsluitend voor FME­leden toegankelijk is. Lidbedrijven krijgen twee keer per maand een update van de stand van de economie en de technologische industrie.

Onderzoek Arbo & VerzuimEen grote groep lidbedrijven neemt deel aan het onderzoek Arbo en Verzuim. De rapportage die hieruit volgt gaat in op onder andere ziekteverzuim en frequentie en het aantal ongevallen. FME­lidbedrijven kunnen hiermee de effectiviteit van hun verzuimbeleid en ongevallenpreventie benchmarken en op basis hiervan gerichte verbeteracties definiëren.

FME BeloningsbenchmarkDe FME Beloningsbenchmark is uitgebreid naar 120 functies en het aantal deelnemers is verdubbeld. In 2017 heeft de bench-mark ruim 150 deelnemers met in totaal bijna 30.000 mede­werkers die we benchmarken op functieniveau. Bij deelname krijgen FME­leden een jaar lang onbeperkt toegang tot de resultaten.

FME OndernemersonderzoekHet FME Ondernemersonderzoek gaat in op onderwerpen als Smart Working, bedrijfsstrategie, cybersecurity en inter­nationaal ondernemen. We zullen dit onderzoek jaarlijks gaan herhalen, zodat FME­lidbedrijven beter inzicht hebben in de ontwikkelingen in de sector.

CBS-op-maat onderzoekWe hebben een CBS­op­maat onderzoek met het CBS afge-sloten. Daardoor hebben we elk kwartaal een betrouwbare en onderbouwde conjunctuurpeiling van de technologische industrie. In de eerste helft van 2017 hebben FME­leden een omzetgroei van 12,2% laten zien ten opzichte van het eerste halfjaar van 2016.

Onderzoek Smart WorkingIn samenwerking met Berenschot en TIAS (business school van Universiteit van Tilburg) doet FME onderzoek onder medewerkers in de technologische Industrie. Hoe kijken zij aan naar de invloed van technologische ontwikkelingen op werk? Inzicht hierin is nodig om als medewerker en bedrijf in de toekomst succesvol te zijn. De resultaten worden begin 2018 gepresenteerd.

Business Intelligence

Mei

Maart

Juli

Februari

Juni

April

Augustus

September

Oktober

November

14 15

Je kunt alleen succesvol ondernemen als je innoveert. FME helpt je daarbij, op vele terreinen. In onze clusters Agri & Food, Zorg, Energy en Gebouwde omgeving en onze geassocieerde clusters Maritime en Aerospace leggen we verbindingen tussen bedrijven, kenniscentra en klanten om ketenbrede oplossingen voor marktvragen te vinden.

Highlights van de clusters:• Agri &Food: AgriFoodTech Congres & Vakbeurs met 500

bezoekers, AgriFoodTech Platform is proef voor Responsible Innovation, in 2017 € 8 miljoen extra voor High Tech to Feed the World.

• FME Zorg: Studie naar de waarde van zorgtechnologie, succes-volle innovatiesessies bijv. ‘ziekenhuiszorg van de toekomst’, 3 Zorgtops met VWS, integratie met Holland HealthTech.

• Energy: FME energievisie gelanceerd, position paper groot-schalige energieopslag, haalbaarheidsstudie met WindUnie naar wind+opslag met co­funding topsector, Energy Storage Day met 250+ bezoekers.

• Gebouwde omgeving: Onderzoek naar het belang van ‘Smart City’, aansluiting bij Bouwcoalitie en bouwagenda, Project Groene Technologie met Rijksvastgoedbedrijf, Green deal GWW 2.0 getekend.

• Slimme cross-overs met Maritime en Aerospace, zoals bij de nauwe samenwerking van FME en NMT in project Marigreen.

Innovation Tuesdays• In 2017 zijn 8 Innovation Tuesdays gerealiseerd waarbij

leden elkaar helpen om innovatievragen op te lossen. • Howden lanceert een succesvol IT­platform naar aanleiding

van een Innovation Tuesday in 2016.

InnovatieprojectenMet Business Development creëren we innovatiekansen en concrete innovatieprojecten, veelal in de regio. Het aantal projecten is sterk gegroeid: van 5 projecten in 2016 lopen er in 2017 16 projecten.

Voorbeelden van innovatieprojecten in de regio:• Noord: FME is co­partner van MARIKO uit Leer in het

Duits­Nederlandse Interreg­5A project MariGreen dat zich richt zich op de ontwikkeling van technologieën en concepten op gebied van Green Shipping. In het project MariGreen wordt met lidbedrijven en kennisinstellingen gewerkt aan o.a. de ‘market Uptake’ van LNG. Enkele highlights van 2017:

de start van de haalbaarheidstudie naar toepassingen van waterstof in de scheepvaart en de ontwikkeling van het project ‘carbon capture and storage on ships’ .

• Noordwest: In het programma Get Connected / Techno­Spitsen / Technoscouts richt FME zich op het slim verbinden van nieuwe technologieën en bedrijven en op het gezamenlijk ontwikkelen van kennis, producten & diensten en new business. Het vervolg is Techvalley Noord­Holland, een EFRO / Kansen voor West II aanvraag, waarbij intensief wordt samengewerkt met Hogeschool Inholland Alkmaar.

• Zuidwest: In het project Scale­up zet zich FME in voor een succesvolle matchmaking tussen grote bedrijven en scale­up bedrijven op het gebied van cleantech innovaties.

• Zuid: FME is partner geworden bij het gefund programma FOKUS van 4 miljoen waar met name mki­leden van FME samen met andere technologiebedrijven innovatieve productie processen (digitalisering, robotisering) kunnen ontwikkelen en realiseren.

• Oost: In het Fieldlab Industrial Robotics werken 24 bedrijven samen met vier onderwijsinstellingen aan het ontwikkelen van ‘robot’­kennis en onderwijs voor robotoperators en –programmeurs. FME heeft dit fieldlab mede ontwikkeld, verbindt FME­leden met dit initiatief en maakt zich sterk voor funding van het fieldlab.

Samenwerking in clusters en innovatieprojecten

Van de nieuwe leden in 2017 kwam 35% via de clusters bij FME. In 2016 was dat 30%.

Innovatie

1716

“FME en TNO hebben met goede voorbeelden laten zien aan welke knoppen je kunt draaien om werken in ploegen vol te houden in goede gezondheid.”

UitdagingEdwin: “Er speelden geen waarneembare problemen op het gebied van verzuim of uitval, maar we voorzagen dat dit zomaar zou kunnen veranderen als de gemiddelde leeftijd verder zou oplopen.”

OplossingEdwin meldde een groep aan voor een pilot van de workshop ‘Maatwerk in ploegendienst’. Van shift­leaders tot operators, alle lagen van het bedrijf waren vertegenwoordigd. De work-shop creëerde een zeker gevoel van trots bij de medewerkers, over het werk dat zij iedere dag neerzetten met elkaar. Ook ontstonden er leerzame discussies die verbeteringen opleverden, om productief werken zo lang mogelijk en in een goede gezond-heid, vol te houden.

Over FMEEdwin: “Zo’n gestructureerd en beproefd inventarisatie­ instrument van FME en TNO is een krachtige tool.”

Hoe zorg je dat werknemers zo lang mogelijk gezond hun werk kunnen doen?

In de spotlight: Philips

LEES HET VOLLEDIGE VERHAAL OP:FME.nl/spotlight

PhilipsEdwin Aikes was verantwoordelijk voor het hr­management bij het toenmalige Philips Quartz en Special Glass. Mede-werkers werkten er in vijf ploegen. De gemiddelde leeftijd lag er op 48 jaar en maar liefst 21% was 55 jaar of ouder.

“ FME en TNO hebben met goede voor­beelden laten zien aan welke knoppen je kunt draaien om werken in ploegen vol te houden in goede gezondheid.”

18 19

Wat begon als een kleinschalige en kennisintensieve Innovation Tuesday, krijgt een ambitieus vervolg.

UitdagingUzimet wil inspringen op ontwikkelingen in de zorgsector waar lood wordt toegepast om te beschermen tegen straling. Sales Manager Abdoel Achalhi: “We hebben de kennis, we hebben oplossingen en daar kunnen we nog meer uithalen. Hoe vinden we daarvoor aansluiting bij andere partijen? Waar is behoefte aan?” Hoe kan Uzimet de ambitie om dé specialist te zijn op het gebied van stralingswering vormgeven?

OplossingFME organiseerde een ‘Innovation Tuesday’. Hierop kom Uzimet de dialoog aangaan met relevante bedrijven. Theo Mimpen, Managing Director: “Hun bijdrage was voor ons heel waardevol. We zaten aan tafel met bedrijven waarmee we als kleine onder-neming niet zo snel hadden kunnen spreken.”

Over FMETheo: “Wij zijn heel positief over het concept van Innovation Tuesday. Wat ons het meest opviel was de open en enthousiaste bijdrage van de deelnemers.”

Hoe vind je nieuwe businesscases?

In de spotlight: Uzimet

UzimetUzimet is als enige producent van bladlood in de Benelux een belangrijke schakel in het her­gebruik van lood.

Theo Mimpen Managing Director

Abdoel Achalhi Sales Manager

LEES HET VOLLEDIGE VERHAAL OP:FME.nl/spotlight

“ Wij zijn heel positief over het concept van Innovation Tuesday. Wat ons het meest opviel was de open en enthousiaste bijdrage van de deelnemers.”

20 21

UitdagingCaterpillar werd geconfronteerd met hoge verzuimcijfers. “Vooral binnen de productie. Het landelijk gemiddelde schommelde toen rond de 5%. Wij zaten op zo’n 10%. Een enorme kostenpost, waar we iets mee moesten én wilden doen”, zegt HR­Manager Maaike Vlaar.

OplossingSamen met FME Advies ontwikkelde Caterpillar een positief verzuimbeleidsplan. Met het achterliggende idee: ziek is ziek, maar wie mee kán doen, doet mee. Maaike: “Nu iedereen de ‘spelregels bij ziek zijn’ kent, is het gemakkelijker om open en opbouwend over de mogelijkheden te praten. De verzuimcijfers zijn spectaculair gedaald. Tot ónder het landelijk gemiddelde.”

Over FMEMaaike: “De zeer ervaren FME­adviseurs kunnen werkelijk overal praktijkvoorbeelden van geven. Ongelooflijk hoe direct je daar als cursist van leert.”

“Een goed verzuimbeleid heeft alleen maar voordelen. Het maakt van je bedrijf een betere plaats om te werken.”

Wanneer is ziek echt ziek? Wie mee kan doen, doet mee.

“ Een goed verzuimbeleid heeft alleen maar voordelen. Het maakt van je bedrijf een betere plaats om te werken.”

In de spotlight: Caterpillar

CaterpillarCaterpillar is het bekende ‘gele merk’ voor onder meer machines, bulldozers en uitrustingstukken, én van alle denkbare bijkomende services en onderdelen.

Maaike Vlaar HR Manager

LEES HET VOLLEDIGE VERHAAL OP:FME.nl/spotlight

22 23

FME nauw betrokken bij versterking exportbevordering in Nederland

FME Internationaal Ondernemen zet zich met een breed aanbod aan dienstverlening in om lidbedrijven te ondersteunen bij hun internationalisering, het starten met exporteren en het vergroten van de export. Daarnaast is FME mede-initatiefnemer van de stichting NL International Business, die is opgericht om in samenwerking met publieke en private partners de Nederlandse handelsbevordering verder te professionaliseren. NL International Business wil Nederlandse bedrijven beter ondersteunen bij het verzilveren van kansen in mondiale groeimarkten als China, Azië, Afrika, Latijns-Amerika en in meer volwassen markten als Europa en de VS.

NL International Business gaat nauw samen werken met de publieke handelsbevorderingsorganisatie. Innovaties en techno logische oplossingen van onze bedrijven kunnen dan sneller gekoppeld worden aan marktkansen en maatschap-pelijke uitdagingen in het buitenland. En met input van de technologische industrie gaat NL International Business een inhoudelijke bijdrage leveren aan de internationaliserings-strategie van de Topsectoren en planning en opvolging van handelsmissies.

Andere highlights:• 40 internationale activiteiten naar 14 landen• Deelnames verzorgd op 10 internationale beurzen• Individueel advies aan meer dan 50 bedrijven• 350 deelnemers aan internationale activiteiten• 3­jarig publiek­privaat samenwerkingsverband NL Olie&Gas

sector voor Iran• Matchmaking via 10 high level inkomende missies met

bezoeken aan FME­ lidbedrijven

Hannover Messe 2017FME organiseert drie paviljoens op de Hannover Messe: voor energie, high tech en IT & Smart Industry. De Nederlandse innovatiekracht was duidelijk zichtbaar en het mki was goed vertegenwoordigd.

In nauwe samenwerking met het ministerie van EZ, Buitenlandse Zaken, de Nederlandse ambassade in Berlijn, Nederlandse kennisinstellingen en lidbedrijven een inhoudelijk week programma met onder andere de volgende activiteiten:• Presentatie ICT­kansenrapport.• Koninklijk bezoek van Constantijn van Oranje aan het Holland

IT & Smart Industry House. • Bezoek van minister Kamp aan de Holland Paviljoens• Opening Fieldlab Industrial Robotics door staatssecretaris

Dekker & Ineke Dezentjé Hamming .• Ondertekening samenwerkingsovereenkomst tussen

FME­lidbedrijf Festo en Exact voor de ontwikkeling van de digitale fabriek.

• Overhandiging FME Energievisie aan Minister Kamp op het energiepaviljoen.

Internationaal Ondernemen

24 25

FME geeft ENVAQUA, brancheorganisatie voor bedrijven op het gebied van water­ en milieutechnologie, gewicht aan de onder-handelingstafel en zorgt voor een sterke binding met de techno-logische sector als geheel. Voorzitter Erwin Dirkse: “De invloed en contacten van FME zijn erg belangrijk voor onze branche. Wij zijn afhankelijk van overheidsbesluiten over bijvoorbeeld subsidiering. Het helpt ons om thema’s op de politieke agenda te zetten en voorstellen van FME kunnen rekenen op een breed draagvlak. We worden steeds vaker uitgenodigd om mee te praten. FME rolt de loper voor ons uit, daarna kunnen we zelf naar binnen om ons verhaal te vertellen. Dit resulteert in wetgeving die past bij de mogelijkheden van onze lidbedrijven.” Bevorderen van export en expansieDe samenwerking met FME helpt ENVAQUA om als branche­vereniging toegevoegde waarde te blijven bieden. Samen hebben ze bijvoorbeeld Holland Circular Hotspot opgezet, een platform om de circulaire economie over de grens te promoten. Ook hier blijkt de inhoudelijke expertise van ENVAQUA en de organisatorische ervaring en contacten van FME een gouden combinatie. Het platform bevordert de export en expansie van de lidbedrijven.

De massa van het collectief opent deuren voor ENVAQUA

In de spotlight: Envaqua

“ Wij hebben de expertise, FME de contacten”Erwin DirkseVoorzitter ENVAQUA

LEES HET VOLLEDIGE VERHAAL OP:FME.nl/spotlight

EnvaquaENVAQUA is het platform voor innovatieve, integrale technologische oplossingen voor een toekomstbestendige circulaire economie en vertegenwoordigt circa 125 lidbedrijven.

26 27

Krachtenbundeling met branches

FME en de aan FME gelieerde branches en platformen versterken elkaar. Samen zetten ze zich in voor een sterk industriebeleid en voor het realiseren van brancheambities. Deze bundeling van krachten is van grote waarde, zeker in een tijd van verandering en versnelling.

FME Verenigingsmanagement ontzorgt branches en platformen met: • impactvolle belangenbehartiging• expertise bij strategie­ontwikkeling • een efficiënte en doelgerichte organisatie • toegang tot relevante netwerken in de industrie• een succesvol exportplatform• intensieve kennis van markten

Er is intensief contact en uitwisseling tussen FME en de aange-sloten branches, onder meer via de jaarlijkse Branche Summit en het Branchevoorzittersdiner. FME betrekt de branche­bestuurders bij de programmering van de clusters en de koers van het industriebeleid in het algemeen.

Gezamenlijke lobbykracht met branchesEen paar highlights:

Samenwerking FME en branches bij asbest in straalgritFME en een aantal branches vragen in de zaak van het opruimen van met asbest verontreinigd straalgrit het Ministerie van Sociale Zaken om risicoklasse 1 voor het opruimen en schoon-maken van toepassing te verklaren. Doordat de branches die het raakt via FME met elkaar verbonden zijn kan er snel en effectief gehandeld worden. Met als resultaat dat de economische schade beduidend lager uitvalt dan aanvankelijk werd verwacht. Smart MaintenanceFME en Wold Class Maintenance (WCM) zetten samen het belang van smart maintenance voor een goede infrastructuur en mobiliteit op de politieke agenda. Het kabinet investeert de komende periode 2 miljard extra in de infrastructuur van Nederland, met een apart budget voor beheer en onderhoud. Hiermee erkent het kabinet dat innovatie en technologie enorme kansen bieden voor een slim en duurzaam vervoersysteem.

Samenwerking FME en branches bij de Verkiezings debattenTijdens het debat over verduurzaming, circulaire economie en energie is er aandacht voor het in stand houden van het gasnetwerk. Henk Sijbring, voorzitter van de VFK, pleit voor het behoud van de infrastructuur zodat deze in de toekomst gebruikt kan worden voor andere soorten groen gas.

Strategiesessies FME en branchesFME en branches ontwikkelen samen strategische agenda’s voor effectieve belangenbehartiging. In 2017 wordt op dit terrein onder meer intensief samengewerkt met de branche-verenigingen VFK (Vereniging van Fabrieken van Ketels voor centrale verwarming), NVLG (Vereniging van Leveranciers van Grootkeukenapparatuur), VLA (Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten), WCM (World Class Maintenance, netwerk voor Smart Maintenance) en ENVAQUA (platform voor innovatieve, integrale technologische oplossingen voor een toekomstbestendige circulaire economie). Met als resultaat: zichtbaarheid en een luisterend oor in politiek en ambtelijk Den Haag.

WaterkwaliteitMet betrekking tot de Regeling Materialen en Chemicaliën Drinkwater hebben ENVAQUA, Vereniging Fabrikanten Ketels (VFK), Holland Pomp Groep (HPG), Vedib (Elektrische Direct Gasgestookte en Indirecte gestookte Boilers) en FME gepleit voor het toepassen van de systematiek van risicoanalyse in nationale wet­ en regelgeving. De in 2017 gepubliceerde nieuwe regeling is hier nu op gebaseerd en Nederland draagt deze systematiek ook actief uit naar de andere Europese landen. Daarnaast worden normen en regels van Duitsland en Nederland geharmoniseerd.

Branches

28 29

Een aantal highlights: • Bij de start van de Dutch Technology Week houdt FME een

betoog tegen de aangekondigde numerus fixus. Nieuwsuur maakt daar een reportage over met FME, FME­lidbedrijven en de TU Eindhoven aan het woord.

• Met een artikel in Forum vraagt het FME­cluster Zorg aandacht voor technologie in de zorg: “Er zit verrassend veel Nederlandse techniek in elke O.K.” Ook Link Magazine en Zorgvisie besteden hier aandacht aan.

• Met een item in het NOS­journaal onderstreept FME het belang van de maakindustrie voor de Nederlandse economie: de bijdrage aan het bruto binnenlands product is circa 13 procent en al een tijd lang stabiel. Met een reportage over de gieterij die VDL­Castings heeft overgenomen.

• FME neemt initiatief voor de Industriecoalitie met Bouwend Nederland, Uneto­VNI en KMU. In de Telegraaf pleit de Industriecoalitie voor flexibel ontslagrecht: “Werkgevers eisen nieuw ontslagrecht”.

• Het tekort aan vakkrachten in onze sector haalt in juni de voorpagina van de Telegraaf: “Schreeuw om vakkrachten”.

• In de formatieperiode van het kabinet vraagt FME meerdere malen aandacht voor de inzet van de technologische indus-trie, zoals een Ministeriële Commissie Digitalisering. Onder andere met een opinie in het FD.

• FME bezoekt samen met de NOS en het FD de Hannover Messe. Het FD maakt een rapportage: “Nederland toont innovatiekracht bij Oosterburen”. De NOS maakt naar aan leiding van dit bezoek een reportage bij AWL­Techniek.

• Technostarter Wolk presenteert met hulp van FME de valgordel in RTL nieuws Daarop volgt ook een artikel in de Telegraaf: “Heupairbag voor kwetsbare oudere”.

• De voorzitter is te gast bij radioprogramma De Optimist van EenVandaag. Daar houdt zij een pleidooi voor de techno-logische industrie en het belang van digitalisering: voorop lopen in digitalisering van de industrie is cruciaal voor werkgelegenheid, toekomstige economische groei en een duurzame industrie. In de zomerperiode is de voorzitter nogmaals te gast bij het programma, op locatie bij ASML.

• De voorzitter schrijft een opinie in het FD over cybersecurity: “Nederland moet veel meer investeren in veiligheid van digitale systemen”.

• FME werkt samen met ING aan het rapport “My Industry”. Marieke Blom, Hoofdeconoom ING, licht de resultaten toe in de Telegraaf: “Techniek zit te springen om mensen”. Ook het FD, de Volkskrant, RTL Z en het NOS­journaal besteden aandacht aan het onderzoek en het tekort aan personeel.

• In een live­uitzending van Nieuwsuur is de FME­voorzitter 50 minuten te gast voor een debat over digitalisering en robotisering.

• In de NAVO­oefening “Cyber Coalition” werken FME en een aantal FME­leden samen met het Defensie Cyber Commando. Daar wordt ook een convenant getekend voor een MBO­ opleiding voor cyberspecialisten. Een aantal media doen hiervan verslag: ANP, Nu.nl, Tweakers en de regionale kranten van De Persgroep.

FME is in 2017 volop zichtbaar in de media om belangrijke onderwerpen voor de technologische industrie op de kaart te zetten.

FME in de media FME Kerncijfers

FME is de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie. Onze 2.200 leden zijn technostarters, handelsbedrijven, middelgrote en kleine industrie (mki) en grote industrie/multinationals die actief zijn in de sectoren metaal, elektronica, elektrotechniek en kunststof. Er werken bij onze leden 220.000 medewerkers. De gezamenlijke omzet van de FME-leden bedraagt 82 miljard en zij exporteren voor 47 miljard. Daarmee realiseren de FME-leden een zesde van wat Nederland in totaal met export verdient. Bij FME zijn ook 60 brancheverenigingen aangesloten.

2.200LIDBEDRIJVEN€47

MILJARD EXPORT

EEN ZESDE VANDE TOTALE

EXPORT

220.000WERKNEMERS

BRANCHEVERENIGINGEN AANGESLOTEN BIJ FME

60€82

MILJARD TOTALE OMZET

30 31

FME

Zilverstraat 69Postbus 1902718 RP Zoetermeer

+31 (0)79 353 11 00info@fme.nlwww.fme.nl