B E G E L E I D I N G S P R O G R A M M A e n I N F O R M A T I E S m . b . t . d e T E N T O O N S T E L L I N G

Een tentoonstelling van

de STICHTING CULTUUR EN GRENSGESCHIEDENIS

in samenwerking met

het DUITSLAND INSTITUT AMSTERDAM

het ZENTRUM FÜR NIEDERLANDESTUDIEN MÜNSTER

de STAD BOCHOLT

de Gemeenten AALTEN, MONTFERLAND

en de REGIO ACHTERHOEK

Met ondersteuning van

de EUREGIO

de Kreis Borken

de Heimatverein Suderwick

de Stichting Bewaar ’t Olde Dinxperlo

het Grenslandmuseum Dinxperlo

het onderduikmuseum Markt 12 Aalten

de Volksbank Bocholt

het Europe-direct Informationszentrum Bocholt

de Lions Club Doetinchem

In april 1949 werd het Duitse Selfkantgebied onder Nederlands bestuur geplaatst.

Landdrost Hubert Dassen hijst de Nederlandse vlag.

TENTOONSTELLING

"Een Retourtje Nederland,

Duitse gebieden onder Nederlands bestuur.

1949-1963" in het Medienzentrum der Stadt Bocholt (oud stationsgebouw),

Hindenburgstraße 5, Bocholt

18 juni 2014 t/m 12 juli 2014

openingstijden: di, wo, vr: 10.00 – 12.00 uur en 14.00 – 18.00 uur,

do: 12.00 – 20.00 uur en za: 10.00 – 13.00 uur

entree gratis

B E G E L E I D I N G S P R O G R A M M A e n I N F O R M A T I E S m . b . t . d e T E N T O O N S T E L L I N G

OVER DE TENTOONSTELLING

De door de Stichting Cultuur en Grensgeschiedenis georganiseerde reizende

tentoonstelling "Retourtje Nederland" is gewijd aan een grotendeels vergeten

hoofdstuk van de Duits-Nederlandse betrekkingen na de Tweede

Wereldoorlog: de Nederlandse politiek van annexatie, de oorzaken en

gevolgen en de impact ervan op de mensen in de getroffen gebieden in West-

Duitsland.

De voorgeschiedenis van de Nederlandse territoriale claims waarover de

tentoonstelling gaat begint met de invasie van de Duitse troepen in

Nederland in 1940. Tot aan het eind van de Tweede Wereldoorlog in mei 1945 bleef het land grotendeels bezet door de Wehrmacht. Toen Duitsland

zich had overgegeven, gingen meteen stemmen op om de oorlogsschade, het

leed en onrecht van honderdduizenden en de dramatische verwoesting te

compenseren door grootschalige territoriale compensatie te eisen.

Met instemming van de geallieerden, die de territoriale aanspraken van

Nederland in de aanloop naar de annexatie tot een minimum beperkten, zijn

uiteindelijk enkele kleine grensveranderingen ter grootte van 69 vierkante

kilometer gehonoreerd in het voorjaar van 1949. De ongeveer 10.000

inwoners van de Duitse dorpen en plaatsen die werden getroffen door deze

annexatie leefden gedurende 14 jaar onder Nederlands bestuur. Na

langdurige onderhandelingen tussen de Bondsrepubliek Duitsland en het

Koninkrijk der Nederlanden werd overeenstemming bereikt over de terugkeer

en de weg vrijgemaakt voor de re-integratie van de dorpen van de Selfkant in

de westelijke hoek van Duitsland nabij Geilenkirchen en Heinsberg, Elten aan de Nederrijn en Suderwick-West in het Münsterland.

Kijkend naar de historische datum van 1 augustus 2013, waarop het vijftig jaar

geleden was dat de grens opnieuw getrokken werd, werd de Stichting Cultuur

en Grensgeschiedenis opgericht, om met ondersteuning van tal van

projectpartners en supporters een reizende tentoonstelling te realiseren met

de titel "Retourtje Nederland". Te zien zijn veel zeldzame originele

voorwerpen uit de tijd van het Nederlands bestuur, die nog nooit publiek in

een gemeenschappelijke context zijn gepresenteerd. De waardevolle

bruiklenen weerspiegelen duidelijk de omwentelingen en veranderingen die de "Nederlandse tijd" met zich bracht, met effecten die in de voormalige

geannexeerde gebieden tot op de dag van vandaag aantoonbaar zijn.

De tentoonstelling was al in het Haus der Niederlande in Münster en in het

Nederlandse Sittard te zien. Ruim 4500 geïnteresseerde bezoekers hebben

'Een Retourtje Nederland' tot nu toebezichtigd.

Behorend tot de tentoonstelling is een museale educatieve speurtocht ter

beschikking voor de jeugd vanaf 11 jaar.

B E G E L E I D I N G S P R O G R A M M A e n I N F O R M A T I E S m . b . t . d e T E N T O O N S T E L L I N G

Stadt Bocholt & Europe-direct Informationszentrum Bocholt

“Goede buren zijn een echte schat”

Duits-Nederlandse poster-tentoonstelling in de foyer van het stadhuis

23.06. – 07.05.2014, Foyer Stadhuis, Berliner Platz 1, Bocholt

Hoe zien 14- en 15-jarige leerlingen uit Nederland en Duitsland hun buren?

Op 16 posters hebben de jongeren hun mening over de respectieve buren

met krantenknipsels en tekeningen getoont. De poster-tentoonstelling

"Goede buren zijn een echte schat" vindt plaats van 23 juni t/m 7 juli 2014 in de foyer van het stadhuis te Bocholt aan het Berliner Platz als begeleiding van

de tentoonstelling "Een Retourtje Nederland".

De posters voor deze tentoonstelling zijn gemaakt op 10 april 2014 in het

Bocholtse “TextilWerk” tijdens een kunst-workshop in het kader van de “Dag

van de Naburige Taal”. Op deze dag kregen de jongeren uit beide landen

verschillende mogelijkheden om hun buren te ontmoeten, hun te leren

kennen en hun kennis van vreemde talen te proberen, zij het of tijdens het

gemeenschappelijke toneel spelen, sporten, zingen, dansen of muziek maken.

Met hun posters gingen de leerlingen op een speelse manier op de

stereotypen in beide landen in en nodigen daarmee uit om naar de buren te

kijken vanuit een nieuwe invalshoek. De jongeren vergelijken het klassieke

Nederlandse zakje frieten en het Duitse bier in een traditioneel glas net zoals

Angela Merkel en Koning Willem Alexander. Ook de traditionele houten

klompen en het Duitse voetbal, evenals film-sterren en vakantie-

bestemmingen worden uitgedrukt op de posters.

Heimatverein Suderwick en partners in samenwerking met de stad Bocholt

Suderwickse Fietstocht

Zondag, 29 juni 2014

De jaarlijkse Suderwickse Fietstocht is dit jaar eveneens onder het motto

"Retourtje Nederland". Een ongeveer 36 km lange en een ongeveer 26 km

lange route leiden naar de tentoonstelling in het media-centrum van Bocholt,

die bezocht kan worden tot 15.00 uur. Rondleidingen door de tentoonstelling

en de bibliotheek van de stad Bocholt worden aangeboden. Tijdens de fietstocht wordt herhaaldelijk de Duits-Nederlandse grens gepasseerd. In

Suderwick en Dinxperlo gaat de route langs de grens en dus ook langs

Suderwick-West, dat van 1949 t/m 1963 onder Nederlands beheer was. Daar

kun je vandaag nog steeds zien dat de huizen werden gebouwd volgens het

Nederlandse bouwrecht en de Nederlandse architectuur. Ook kom je langs

B E G E L E I D I N G S P R O G R A M M A e n I N F O R M A T I E S m . b . t . d e T E N T O O N S T E L L I N G

plaatsen waar informatie over de geschiedenis van de grens te vinden is. Aan

de route staan maar liefst 6 van de 9 grote schoolborden van de Berlijnse

kunstenares Kristina Leko, die herinneringen van de bewoners van beide

zijden van de grens onthouden, een project in het kader van GrensWerte, een

grensoverschrijdend kunst-en culturele serie in de Euregio

(www.grenswerte.eu).

De fietstocht eindigt in Suderwick bij de Protestantse Kerk, gelegen tegenover

het dorpsplein en aan de Grenzweg, die van 1949 t/m 1963 de grens van het

land vormde. In diens omgeving waren in de tijd van de afscheiding het Duitse en het Nederlandse douanekantoor gehuisvest. In het kerkelijke centrum van

de Protestantse kerk worden de deelnemers van helpers van deze kerk

onthaalt. Een mogelijke opbrengst zal worden gebruikt voor panelen aan de

twee Suderwickse kerken die informatie over de geschiedenis van de

respectievelijke kerk bieden, maar ook over de tijd van het Nederlandse

bewind.

Start Suderwickse Fietstocht

Van 9.00 t/m 12.00 uur vanaf het dorpsplein Suderwick

Deelnamekosten € 1, - voor volwassenen. Kinderen betalen geen bijdrage.

Opstapmogellijkheid in Aalten

Naast de start in Suderwick is het in de tijd van 10 - 12 uur ook mogelijk om

in Aalten vanaf de Aaltense Musea op markt 14 voor de fietstocht te starten.

De deelnemers worden teruggevoert naar het respectievelijke startpunt.

Rondleidingen door de tentoonstelling en de bibliotheek van de stad Bocholt

Als onderdeel van de fietstocht worden rondleidingen aangeboden op

onderstaande tijden door de tentoonstelling "Retourtje Nederland " en de

bibliotheek van de stad Bocholt die is gevestigd in hetzelfde gebouw:

11.00 uur rondleiding door de Stadsbibliotheek

11.30 uur rondleiding door de tentoonstelling

12.00 uur rondleiding door de Stadsbibliotheek 12.30 uur rondleiding door de tentoonstelling

De tentoonstelling is geopend t/m 15.00 uur.

Heimatverein Suderwick en partners in samenwerking met de stad Bocholt

Rondleidingen in de tentoonstelling

Data op aanvraag

Registratie en meer informatie:

stad Bocholt - Ministerie van Cultuur en Onderwijs

Daniela Niehaves

Telefoon: +49 2871 2522-41

E-mail: daniela.niehaves@mail.bocholt.de

Kreis Borken – Stad Bocholt

Bronnen voor de grensgeschiedenis van Suderwick in het District

Archief

Dinsdag, 1 juli om 17.00 uur

Het district Borken nodigt uit op dinsdag 1 juli van 17.00 t/m 18.30 uur tot

een speciale rondleiding door het District Archief in Borken.

Samenwerkingspartner is het Stadsarchief Bocholt. Tijdens de rondleiding zal

Dr. Volker Tschuschke verhalen over archiefmateriaal, dat verslag geeft over

de veelbewogen geschiedenis van Suderwick waaronder documenten die het

protest van de districtsregering Borken tegen de Nederlandse annexatie

tonen en beschrijvingen over het gebruik van officiële documentaire taal en

volkstaal in Suderwick tijdens de Nederlandse periode. Gerd Schmalstieg zal de traditie van het archief van het Ambt Liedern-Werth presenteren

waaronder een reportage over de problemen van de gemeentelijke diensten.

Ook leren de bezoekers hoe zij het District Archief kunnen gebruiken in hun

eigen onderzoeken. De historicus Dr. Volker Tschuschke is een medewerker

van de Provinciale Archieven en bedrijfsleider van het Regionaal Etnografisch

Instituut Westmünsterland in Vreden, Gerd Schmalstieg werkt in het

stadsarchief Bocholt.

Deelname aan de rondleiding is gratis.

B E G E L E I D I N G S P R O G R A M M A e n I N F O R M A T I E S m . b . t . d e T E N T O O N S T E L L I N G

Trefpunt: balie in de foyer van het districtgebouw te Borken, Burloer Weg 93

(zie borden Kreishaus), � +49 2861 821350

Email kulturamt@kreis-borken.de. (Inschrijving is mogelijk t/m 27 juni 2014

bij de afd. Cultuur van de districtsadministratie te Borken

Event van het District Archief Borken in samenwerking met het Stadsarchief

Bocholt

Heimatverein Suderwick en partners in samenwerking met de Stad Bocholt

„Einmal Niederlande und zurück“ – Zeitzeugen berichten

Donderdag, 3 juli, 19.00 uur, Media-centrum

Hoe was dat ook al weer toen een gedeelte van Suderwick Nederlands was?

Hoe hebben de mensen aan beide kanten van de grens deze situatie ervaren?

Wat dachten zij erover? Wat was belangrijk voor hen? Waar hebben zich

problemen voorgedaan en waar – verrassend genoeg - misschien niet? Dit zijn

vragen die vaak minder zijn te beantwoorden door documenten of andere soorten van geduldig papier maar beter door de herinneringen van getuigen.

Daarom nodigen het Stadsarchief Bocholt en de Volkshochschule Bocholt-

Rhede-Isselburg in het kader van de discussiegroep Geschiedenis van de stad

Bocholt alle belanghebbenden uit op een open podiumdiscussie. Daarbij zullen zo veel aspecten als mogelijk van het dagelijkse leven aan en

met de toen nieuwe grens worden besproken en zo een meer veelvoudig en

levendig beeld van de toenmalige situatie gecreëerd worden. Uitdrukkelijk

aangemoedigd en gevraagd is een actieve deelname van het publiek aan de

discussie.

Gepresenteerd door: � Dr. Axel Metz, directeur van het stadsarchief Bocholt

� Drs. G.J.H. (Gerda) Brethouwer, directeur van de Aaltense Musea

Evenement in het kader van de discussiegroep Geschiedenis van de stad

Bocholt

Busrit voor senioren van Suderwick en Dinxperlo naar Bocholt en terug

Er wordt een bus-retourtje van Suderwick en Dinxperlo naar Bocholt

aangeboden zodat specifiek ook oudere getuigen uit deze plaatsen kunnen

deelnemen aan de thema-avond met podiumsdiscussie. Voor begin van de

thema-avond is er gelegenheid tot bezoek van de tentoonstelling.

Vertrek vanaf Dinxperlo: 17.35 uur vanaf Grenslandmuseum Dinxperlo

Vertrek vanaf Suderwick: 17.45 uur vanaf Bültenhaus/Glazen Brug over de

Heelweg 17.50 uur vanaf bushalte Sporker Straße

Terug: Rond 21.00 uur vanaf het mediacenter in Bocholt

De busrit is gratis. De Heimatverein Suderwick neemt de kosten voor zijn

rekening.

In moeillijke tijd staat het district Borken

achter de bevolking van Suderwick. Onder

andere is ook deze affiche van 1949 te zien

in het district archief.