Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de...

40

Transcript of Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de...

Page 1: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling
Page 2: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk

van 2004 tot en met 2012 T.J. van Loo Helmond, 10 april 2013

afdeling Helmond

Page 3: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

VOORWOORD

In oktober 2003 is de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (in dit rapport verder aangegeven als KNNV), afdeling Helmond, met de firma Smals Berkendonk B.V. overeengekomen dat een flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk meerwaarde kan betekenen voor dit gebied. Gelet op de toekomstplannen van de gemeente Helmond voor de Berkendonk, zoals beschreven in de structuurvisie Groene Peelvallei, is het goed te weten wat er rond de Berkendonkse Plas aan natuur te vinden is en hoe daar rekening mee gehouden kán en misschien wel móet worden.

De feitelijke inventarisatie van het gebied is gestart in 2004. Met groot enthousiasme en met veel inzet is het onderzoek uitgevoerd. De plantenwerkgroep heeft 6 jaar lang door regelmatige inventarisatie gegevens verzameld. De vogelwerkgroep heeft er zelfs 9 jaar lang gegevens verzameld. Ook werden gegevens verzameld over mossen, insecten en wat de groepen verder op hun pad tegenkwamen.

De drijvende kracht achter het onderzoek is zonder twijfel Gino Filippini geweest, die helaas veel te vroeg is overleden. Hij speelde een belangrijke rol bij het opstarten van het onderzoek en bij de contacten met de firma Smals, met de gemeente en met de pers.

De planning was om het rapport eind 2010 af te hebben. Door de uitgelopen werkzaamheden zijn er tot in 2012 veranderingen opgetreden in het gebied en dat was voor de KNNV reden om ook de inventarisatie zolang te laten doorlopen. Pas eind 2012 is het definiief verwerken van de duizenden gegevens in één rapport opgestart.

Resultaten van dit onderzoek, uit een tussentijdse rapportage van de KNNV, zijn eerder al gebruikt voor de Flora- en Fauna-inventarisatie Groene Peelvallei, uitgevoerd door Arcadis in de jaren 2007, 2008 en 20091.

De samenwerking met de firma Smals was gedurende al die jaren zonder meer constructief te noemen. Zo werd er regelmatig overlegd met de KNNV over de inrichting van het natuurgedeelte en probeerde de firma Smals, op aanwijzing van de vogelwerkgroep, de broedvogels zo min mogelijk te verstoren. Ook leverde de firma Smals een financiële bijdrage aan het onderzoek en betaalde zij de drukkosten van dit rapport.

1 Arcadis, 2010. Resultaten Flora- en Fauna-inventarisatie Groene Peelvallei, Gemeente Helmond Gemeente

Deurne

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 1

Page 4: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

INHOUDSOPGAVE

1 INLEIDING ------------------------------------------------------------------------------------- 3

2 AANPAK VAN HET ONDERZOEK-------------------------------------------------------- 5

3 LIGGING EN GESCHIEDENIS VAN DE BERKENDONK---------------------------- 7

4 RESULTATEN-------------------------------------------------------------------------------- 11

4.1 VOGELS -------------------------------------------------------------------------------- 13

4.2 PLANTEN ------------------------------------------------------------------------------- 16

4.3 MOSSEN-------------------------------------------------------------------------------- 17

4.4 BIJVANGST ---------------------------------------------------------------------------- 17

5 ANALYSE-------------------------------------------------------------------------------------- 19

6 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN ---------------------------------------------------- 21

7 LITERATUUR--------------------------------------------------------------------------------- 23

BIJLAGE 1 VOGELS---------------------------------------------------------------------- 24

BIJLAGE 2 PLANTEN -------------------------------------------------------------------- 28

BIJLAGE 3 MOSSEN --------------------------------------------------------------------- 34

BIJLAGE 4 BIJVANGST ----------------------------------------------------------------- 35

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 2

Page 5: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

1 INLEIDING

De KNNV afdeling Helmond is in april 2004 een onderzoek begonnen in het natuurontwikkelingsgebied Berkendonk. De reden om juist hier te gaan inventariseren komt deels voort uit de natuurbeleving van haar leden, maar de KNNV wil toch vooral de Gemeente Helmond, de Berkendonkbezoekers, de omwonenden en alle geïnteresseerden informeren over de natuurwaarde van het gebied.

Bij de start in 2004 werd al zeventien jaar zand gewonnen door Smals Berkendonk B.V. Er was inmiddels een flinke "Berkendonkplas" gevormd en deze plas was vanaf 1994 in gebruik als gratis zwembad voor de Helmondse bevolking.

Het onderzoek van de KNNV heeft zich uitgestrekt van 2004 t/m 2012. In deze periode is door zandwinning de plas uitgebreid in noordoostelijke richting (zie fig. 1) en juist deze uitbreiding is van groot belang geweest voor de natuurwaarde van het gebied.

fig. 1 Zandwinning 2004 – 2012

De onderzoekers hebben dit gedeelte van het gebied zien veranderen gedurende de onderzoeksperiode. Dit had zeker zijn charme omdat daardoor steeds nieuwe biotopen

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 3

Page 6: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

ontstonden en nieuwe kansen voor de natuur. De aanleg van de "ecologische stapsteen" (zie ook pag. 10) en de oeverzwaluwwand hebben de natuurwaarde van het gebied nog verhoogd.

De KNNV is van mening dat deze meerjaren flora- en fauna-inventarisatie belangrijk kan zijn voor de gemeente Helmond, natuurliefhebbers en bezoekers aan de recreatieplas. Wellicht worden zij zich meer bewust van het feit dat de Berkendonk zich in de afgelopen 25 jaar heeft ontwikkeld tot een waardevol natuurgebied waarmee behoedzaam moet worden omgegaan.

Aan dit onderzoek hebben de volgende KNNV-leden meegewerkt:

Gino Filippini (†)

Louis van Hoof

Harry Kuijpers

Jan Leenders (†)

Bert Lemmens

Hetty Lemmens

Theo van Loo

Theo Meulendijks

Jo van de Mortel

Toon van Rijt

Henk van Schayk

Martien Scheevers

Piet Swinkels Fig. 2 KNNV-leden onderhouden de zwaluwwand

Jopie Weenink-Brakels (†)

Ties Weenink (†)

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 4

Page 7: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

2. AANPAK VAN HET ONDERZOEK

Het onderzoek van de KNNV heeft zich geconcentreerd op vogels en planten in het gebied. In de beginjaren is er enige keren systematisch geïnventariseerd op mossen. Alle andere resultaten in dit rapport zijn te beschouwen als "bijvangst": er is niet systematisch naar gezocht maar toch waargenomen. Er is door de KNNV geen onderzoek gedaan naar de vleermuizen die in het gebied voorkomen.

Vogels

De vogelwerkgroep heeft van 2004 tot en met 2012 jaarrond vrijwel elke week gegevens verzameld. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen opnames tijdens de broedtijd en opnames buiten de broedtijd. Tijdens de broedtijd is gewerkt volgens de methode van het SOVON Broedvogel Monitoring Project (BMP) voor algemene soorten, dat wil zeggen dat het gebied in maart tot en met juni wekelijks werd bezocht, elk broedseizoen ca. 15 bezoeken van 3 uur. Daarbij werden de zingende vogels in het gebied in kaart gebracht, aangevuld met andere gedragingen die op broeden wijzen. Na afloop van het broedseizoen werden de waarnemingen volgens vaste criteria herleid tot aantallen broedparen per soort. Deze interpretatie vond plaats volgens de richtlijnen in de handleiding2. Tenslotte is nagegaan of de nesten van de waargenomen broedvogels beschermd zijn en zo ja, of deze jaarrond beschermd zijn of alleen tijdens de broedtijd. Ook is nagegaan welke van de waargenomen vogels voorkomen op de laatste Rode Lijst.

Planten

De plantenwerkgroep heeft van 2004 tot en met 2009 gegevens verzameld met een frequentie van ca. 2x per maand gedurende het groeiseizoen. De waargenomen soorten werden genoteerd op een FLORON-streeplijst. Soorten die niet meteen op naam konden worden gebracht, werden (soms voorlopig maar soms ook definitief) genoteerd met de geslachtsnaam. Tenslotte is nagegaan welke van de waargenomen planten beschermd zijn, welke voorkomen op de Rode Lijst Vaatplanten (2004) en welke soorten door de provincie Noord-Brabant als aandachtsoort zijn aangemerkt.

Mossen

In 2004 en 2005 is er enige malen gericht onderzoek gedaan naar mossen. Bij de verwerking van de resultaten is gekeken naar de overlevingsstrategieën van deze mossen. Tenslotte is nagegaan welke van de waargenomen mossen voorkomen op de Rode Lijst Mossen (2004).

De Bijvangst

Tijdens de planten- en vogelinventarisaties zijn ook andere waarnemingen genoteerd. Deze zijn op vergelijkbare wijze verwerkt, maar zullen verre van volledig zijn.

2 Dijk, A.J., van & Boele A., 2011. Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek,

SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 5

Page 8: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Fig. 3 Sfeerbeelden van de Berkendonk

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 6

Page 9: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

3 LIGGING EN GESCHIEDENIS VAN DE BERKENDONK

Het gebied Berkendonk ligt aan de oostkant van Helmond, grenzend aan de woonwijken Rijpelberg en Brouwhuis. Van zuidoost naar noordwest door het gebied stroomt de Aa.

Vóór de annexatie van 27-09-1967 door de gemeente Helmond, hoorde het gebied bij de gemeente Bakel en Milheeze. Volgens kadaster 1832 (zie fig. 4) bestond het gebied uit 50% weiland, 19% bouwland en 31% heide. Sommige delen zijn nog bolle akkers ( F55, F56, F57, F58, F59, F60 en F63, zie kaart). Dit zijn oude bouwlandcomplexen, ontstaan door geleidelijke ophoging van het bouwland met plaggen. Deze "bolle" akkers hebben een hoge

archeologische waarde en zijn de laatst overgeblevenen binnen de gemeente Helmond.

De in dit gebied liggende hoeven (kadaster F40 en F46) vormden het zeer oude gehucht Rijpelberg. Het gehucht is een van de oude bezittingen van het klooster van Binderen. In 1381 pachtte Wilhelmus de Bruheze een hoeve op Rijpelberg van het klooster van Binderen (Bruheze is de naam van een oud gehucht waaraan de Helmondse wijk Brouwhuis haar naam dankt). Ook de naam van de akkers F69 t/m F72, de "Nonnen-akkers", verwijst naar het klooster.

In het gebied stroomt het riviertje de Aa. (In het zuiden de Oude Aa en na samenvloeiing met de Karweische Loop de Bakelse Aa). In 1832 was de Aa nog een

meanderend riviertje. In een brief van het waterschap "Het stroomgebied van de Aa" uit 1935, wordt gesteld dat "er geen zijlozingen mogen plaatsvinden op de Aa, voordat zij in volle lengte is genormaliseerd".

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 7

Page 10: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

fig. 5 Hier woonde de familie van Hout. Het huis op kadaster A48 (fig. 4), werd in 2001 gesloopt. C neg. nr. 86.

ereldoorlog, toen Helmond net bevrijd was, is er door de d in het gebied

Foto door G. van Berlo. Foto R

Aan het einde van de Tweede Engelsen een vliegveld aangele

H

Wg

en rs

in

ls

g op de "verregaande industriële gsplannen" van de gemeente Helmond. Aangezien de grond waarop het vliegveld

aangelegd niet binnen de gemeente Helmond lag heeft de afwijzing van zijn verzoek t over

estart om zand te gaan winnen op de Berkendonk. De gemeente sluit een contract met de firma Smals uit Roermond. Smals Berkendonk B.V. wint

3 (zie fig. 6). De benodigde grond werd simpelweg gevorderd en begin oktober 1944 werd begonnen met de bouw van het vliegveld met de codenaam B86. Met 15 miljoen bakstenen werd een 40 meter brede landingsbaan aangelegd met een lengte van 1350 meter"parkeerruimte" voor de vliegtuigen. Vele Helmondehebben hier enkele maanden gewerkt. Dat leverde nog eensociaal conflict op omdat het uurloon van 50 cent dat op het

vliegveld werd betaald aanzienlijk hoger lag dan wat de Helmondse industriëlen gewend waren te betalen. Personeel werd ondergebracht in fabrieken en scholen

Helmond. Militairen werden gehuisvest in de boerderij van Schrama en in het missieklooster "Christus Koning". Vanaf begin januari 1945 is het vliegveld operationeel en worden er, ahet weer het toelaat, dagelijks vele vluchten uitgevoerd met Typhoons, ter ondersteuning van

fig. 6 De positie van de startbaan, ge-projecteerd op de huidige kaart

de geallieerden. Het vliegveld trok veel belangstelling. Altijd stonden er rijen mensen te kijken naar het landen of opstijgen van de vliegtuigen4. Landbouwer Van Zon vertelde dat hijregelmatig oorlogstuig gevonden heeft bij het bewerken van zijn land en de firma Smals stuitte bij haar zandwinning regelmatig op stalen platen die ter versteviging waren gebruikt.

Na de oorlog heeft de burgemeester van Helmond, Antonius Moons, geprobeerd het vliegveld te behouden voor de burgerluchtvaart met het ooontwikkelinwasvermoedelijk een conflict met het college van Bakel en Milheeze, dat niet was ingelichde plannen van de burgemeester, in de kiem gesmoord3.

In 1982 wordt een project opg

3 Ruud Wildekamp, Jaap Woortman, Toon van de Wetering en Robert Armand de Haas, 2011.

Oorlogsvliegvelden van Gemert, Bakel, Helmond, Heemkundekring De Kommanderij Gemert 4 Lambert van de Kerkhof, 1995. Tussen crisis en wederopbouw, Bakel

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 8

Page 11: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

zand vanaf 1987 t/m 2012. Het zand is van groot belang voor de bouw in de regio Helmond-Eindhoven. De zandwinning wordt gecombineerd met natuurontwikkeling en de aanleg van

het gebied.

De contouren van de plas die door de zandwinning is ontstaan zijn ingetekend in deze kaart.

Lage stuifduinen met bijbe-

al dan ek

nddek

Laagte ontstaan door

et veen

Bebouwde kom

een dag- en een surfstrand. Onderstaande geomorfologische kaart (fig. 7) geeft meer informatie over de ontgronding in

horende vlakten en lagen

Daluitspoelingswaaier

Dekzandrug al dan niet met oud-bouwlanddek

Geulranddekzandrugniet met oud-bouwlandd

Dekzandruggen al dan niet met oud-bouwla

Vlakte van ten dele verspoelde dekzanden

Dekzandvlakte

afgraving

Dalvormige laagte zonder veen

Beekdalbodem m

Beekdalbodem zonder veen relatief laaggelegen

Contouren Berkendonkplas

g. 7 De Geomorfologische kaart van Nederland, Blad 51 Oo

as

ilen. Er ordt druk gebruik gemaakt van deze gratis

accommodatie: tussen 2002 en 2010 trekt de plas in totaal ± 850.000 bezoekers .

fig. 8 Een drukke zomerdag in 2010

fi st; Uitgave 1977

Sinds 1994 wordt het westelijk deel van de plgebruikt voor strand- en wateractiviteiten zoals zonnebaden, zwemmen, surfen en ze

w

5

5 Berkendonk. Evaluatie recreatief gebruik, door de Dienst Stedelijke Ontwikkeling & Beheer,

Gemeente Helmond. Beschikbaar via http://www.helmond.nl/berkendonk

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 9

Page 12: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Bij het noordoostelijke deel van de plas is een zogenaamde "ecologische stapsteen" aangelegd (zie fig. 9), die deel uitmaakt van de Ecologische Verbindingszone de Oude Aa. Meteen ten noorden van de plas is door de firma Smals (conform een uitwerkingsplan van het waterschap Aa en Maas) een meanderende aftakking van de oude Aa gemaakt en zes poelen van verschillende grootte en diepte gegraven. Er werden in het gebied tientallen bomen geplant (els, es, eik, schietwilg en lijsterbes). Ook werden nog de nodige oeverplanten uitgezet (riet, liesgras, grote waterweegbree en dotterbloem). Dit alles in goed overleg met de KNNV. In het noordoostelijk deel van de plas is door Smals Berkendonk B.V. ook nog een oeverzwaluwwand aangelegd (zie fig. 9)

fig. 9 Plattegrond van het gebied na beëindiging van de zandwinning

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 10

Page 13: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

4 RESULTATEN

De resultaten zijn opgesplitst in 4 groepen, namelijk:

Vogels Zie 4.1

Planten Zie 4.2

Mossen Zie 4.3

Bijvangst Zie 4.4

De uitgebreide waarnemingen van de verschillende onderzoeken vindt U in de BIJLAGEN 1 t/m 4

Bij de bespreking van de verschillende groepen speelt bescherming en bedreiging van de soort een belangrijke rol. Daarbij stelt de KNNV zich anders op dan bijvoorbeeld de opsteller van een wettelijk verplichte Milieu Effect Rapportage (MER). In een MER spelen (uiteraard) de wettelijke bepalingen de hoofdrol, voor de KNNV is de bedreiging van een soort het belangrijkste.

De wettelijke bescherming van soorten spoort niet altijd met de bedreiging. Er zijn soorten beschermd die niet bedreigd zijn. Zo zijn bijna alle soorten vogels, amfibieën en zoogdieren beschermd6, maar veel daarvan (bijvoorbeeld het konijn) zijn niet bedreigd. En andersom geldt dat er bedreigde soorten zijn die niet beschermd zijn. Zo zijn er geen paddenstoelen en korstmossen beschermd, maar wel veel bedreigd.

Daarom wordt ook vaak gewerkt met Rode Lijsten: Soorten komen op een Rode Lijst als ze bedreigd zijn, dat wil zeggen bedreigd op basis van een negatieve trend en/of zeldzaamheid. Soorten van een Rode Lijst genieten op grond daarvan nog geen wettelijke bescherming. Wettelijk is wel vastgelegd dat de overheid zich inzet voor de bescherming van deze soorten en dat zij het onderzoek daartoe bevordert. "Van provincies, gemeenten en terreinbeherende organisaties wordt verwacht dat zij bij beleid en beheer rekening houden met de Rode Lijsten".7

In de planMER Groene Peelvallei van Arcadis, waarin ook de Berkendonk wordt besproken, komt de term Rode Lijst zelfs niet voor en lijkt de aansporing van het toenmalige ministerie van LNV een wassen neus.

In dit rapport speelt bij de bespreking van de verschillende onderzoeken naast de wettelijke bescherming de (laatst bekende) Rode Lijst een belangrijke rol. Ook worden in dit rapport de doelsoorten apart vermeld. Doelsoorten zijn soorten die kenmerkend zijn voor natuurdoeltypen in Nederland.

6 Door de Flora- en faunawet zijn alle vogels, amfibieën, reptielen en bijna alle zoogdieren

(inclusief alle vleermuizen) wettelijk beschermd. 7 Verhoog W., Groen M.,2005. Het zakboek Handhaving Groene Wetgeving 2004-2005, Kluwer b.v.,

Uitgeverij (in samenwerking met het ministerie van LNV)

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 11

Page 14: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Vaak zijn ze zeldzaam of bedreigd; ongeveer driekwart is tevens Rode-Lijstsoort. Het zijn internationaal gezien belangrijke soorten die in Nederland extra aandacht krijgen8.

In onderstaande tabel zijn de resultaten met betrekking tot bescherming en Rode Lijsten kort samengevat.

Aantal waar-

genomen soorten Beschermd

Op Rode Lijst

Soort van onderzoek

Vaatplanten 313 4 6 6 jaar systematisch

Broedvogels 78 7 (categorie 1,2,3 of 4)

+17 (categorie 5) 16 9 jaar systematisch

Mossen 39 2 jaar systematisch

Insecten 79 2 niet systematisch*

Spinnen 10 2 niet systematisch*

Amfibieën 3 3 niet systematisch*

Vissen 11 1 1 niet systematisch*

Zoogdieren 5 5 niet systematisch*

* bijvangst, waargenomen tijdens het planten- en vogelonderzoek

De conclusie kan niet anders zijn dan dat de Berkendonk een vogelparadijs is, waarin natuurlijk de planten en de insecten een belangrijke rol spelen.

fig. 10 KNNV-leden op weg in het gebied. Foto Bert Lemmens

8 Bal et al., 2001. Handboek Natuurdoeltypen. Rapport Expertisecentrum LNV nr. 2001/020, Min. van LNV

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 12

Page 15: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

4.1 Vogels

De resultaten zijn opgesplitst in 2 groepen:

Vogels die in het broedseizoen in het gebied zijn waargenomen

Vogels die voornamelijk buiten het broedseizoen zijn waargenomen (doortrekkers en wintergasten)

De resultaten van het vogelonderzoek vindt U in twee tabellen in BIJLAGE 1.

Aantekeningen bij de vogeltabellen: (de gekleurde balkjes verwijzen naar kleurcodes die in de tabel gebruikt zijn)

Van de 129 verschillende vogels die in de broedtijd zijn waargenomen, hebben daadwerkelijk 78 soorten gebroed op de Berkendonk

Van een aantal vogels is het nest jaarrond beschermd (in de tabel een beschermingscode 1, 2, 3 of 4). In de Berkendonk broeden 7 vogelsoorten die tot deze categorie behoren, namelijk: Huismus, Grote gele kwikstaart, Kerkuil, Buizerd, Sperwer, Boomvalk en Ransuil ( ). De nesten van Kerkuil en Huismus zijn gebonden aan bebouwing, die van Buizerd, Sperwer, Boomvalk en Ransuil aan bomen en die van de Grote gele kwikstaart aan geschikte plaatsen langs stromend water (In Nederland vaak onder bruggen)

Van een aantal vogels is het nest in de broedtijd beschermd maar buiten het broedseizoen niet (in de tabel een beschermingscode 5). In de Berkendonk broeden 17 vogelsoorten die tot deze categorie behoren, namelijk: Boomklever, Boomkruiper, Bosuil, Ekster, Gekraagde roodstaart, Groene specht, Grote bonte specht, IJsvogel, Kleine bonte specht, Koolmees, Oeverzwaluw, Spreeuw, Tapuit, Torenvalk, Zwarte kraai, Zwarte roodstaart en Zwarte specht ( )

Van een aantal vogels zijn de nesten weliswaar niet beschermd, maar ze staan wel vermeld op de Rode Lijst. In de Berkendonk broeden 10 vogelsoorten die tot deze categorie behoren, namelijk: Gele kwikstaart, Graspieper, Kneu, Koekoek, Matkop, Oeverloper, Patrijs, Ringmus, Spotvogel en Veldleeuwerik ( )

De Oeverloper is een extreem zeldzame broedvogel in Nederland. De tellingen van 2005 tot 2008 laten zien dat er in Nederland ca. 10 broedparen per jaar waren! In 2005 en 2007 hoorde de Berkendonk daarbij!!

Een aparte vermelding verdient de Patrijs. De patrijs staat al lange tijd op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Vogelbescherming heeft daarom samen met SOVON Vogelonderzoek het jaar 2013 uitgeroepen tot "Jaar van de Patrijs". Vogelbescherming en SOVON willen in 2013 het onderzoek naar de patrijs een extra impuls geven. De gegevens die dat oplevert, moeten leiden tot beschermings-maatregelen die uitsterven kunnen voorkomen.

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 13

Page 16: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Fig. 11 Door Toon van Rijt gefotografeerde vogels op de Berkendonk, van linksboven naar rechtsonder: kerkuil,

meerkoet, scholekster, grauwe gans, oeverzwaluw, kleine plevier, waterhoentje en grote gele kwikstaart

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 14

Page 17: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Daarnaast komen er voorbeeldprojecten die demonstreren hoe een goed patrijzengebied er uit moet zien en hoe dit ingepast kan worden in het boerenbedrijf. Tot ver in vorige eeuw was de patrijs een algemene broedvogel met een populatie van naar schatting enkele honderdduizenden broedparen. Vanaf de jaren vijftig is er een afname, die vooral in de jaren zestig en zeventig schrikbarende vormen aanneemt en welke nog steeds voortduurt. Inmiddels zijn er naar schatting nog slechts 10.000 broedparen, een afname van meer dan 90% in 50 jaar tijd. In alle jaren dat de vogelgroep onderzoek deed in de Berkendonk hebben er patrijzen gebroed (gemiddeld 3 broedparen per seizoen).

Uit de waarnemingen van de vogelwerkgroep: "In het voorjaar werden patrijzen regelmatig opvliegend waargenomen. Daarna werd het wekenlang stil, totdat ze ineens weer te voorschijn kwamen met hun juveniele. Prachtig was het vleugellam gedrag van ♀ en ♂ patrijs. Ze tolden door het gras alsof ze voor het oprapen lagen waarna ze wegvlogen. We wisten dat de juveniele vogels zich platdrukten in het gras. Op vijftig meter afstand van de plek waar de jongen zich schuilhielden, stonden we stil om de ouders te zien terugkeren naar hun jongen. Die hadden daar een aparte methode voor. Ze liepen allebei een grote cirkel, een van hen liep linksom de ander rechtsom om al roepend de jongen er op te attenderen dat ze op hun hoede moesten zijn. Ze kwamen weer bijeen waar ze de jongen achtergelaten hadden. Deze werden tot de orde geroepen om met de ouders zo snel mogelijk in de hoge vegetatie te verdwijnen."

Fig. 12 Jonge patrijzen, Foto Adri de Groot, ©www.vogeldagboek.nl

Elk jaar broeden er vele Oeverzwaluwen in het gebied. De meeste in de natuurlijke zandwanden op het terrein. In 2007 maken voor het eerst enkele broedparen gebruik van de zwaluwwand (zie fig. 13). Deze wand moet ervoor zorgen dat de oeverzwaluwen in het gebied blijven broeden, er zijn na beëindiging van de zandwinning immers geen natuurlijke zandwanden meer.

Fig. 13 De zwaluwwand in het noord-oostelijk deel van de plas (zie plattegrond op blz. 9)

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 15

Page 18: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

4.2 PLANTEN

De resultaten van het plantenonderzoek vindt U in de tabel in BIJLAGE 2.

Aantekeningen bij de plantentabel:

In het gebied komen 4 beschermde soorten voor, namelijk de Rietorchis, de Brede wespenorchis, de Gewone dotterbloem en de Zwanenbloem ( )

In het gebied komen 6 soorten voor die op de Rode Lijst Vaatplanten (2004) staan ( ) : Valse kamille is kwetsbaar (zeldzaam en zeer sterk afnemend). Vogelpootklaver is gevoelig (zeer zeldzaam en stabiel gebleven). Brede waterpest, Korenbloem, Dwergviltkruid en Moeras- basterdwederik zijn gevoelig (algemeen, maar sterk afgenomen)

Groot bronkruid en Pilvaren zijn aandachtsoorten in Noord-Brabant ( ), evenals de Rode Lijstsoorten Dwergviltkruid en Moeras-basterdwederik

Fig. 14 De rietorchis bij een van de poelen

Fig. 15 De eerste twee jaren na het graven van de poelen was het oppervlak soms wit van de grote waterranonkel. een typische pionier voor pas gegraven poelen9, Foto Bert Lemmens

9 Weerda, E.J., Westra R., Westra Ch., Westra T., 1985. Nederlandse Oecologische Flora, deel 1

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 16

Page 19: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

4.3 MOSSEN

De resultaten van het mossenonderzoek vindt U in de tabel in BIJLAGE 3.

Aantekeningen bij de tabel mossen:

Gezien de sterk veranderende omstandigheden tijdens de onderzoeksperiode, is het niet verwonderlijk dat er veel kolonisten werden aangetroffen.

Er werden opvallend weinig levermossen gevonden.

Wel was er in de meanderende omleiding van de beek een massale aanwezigheid van het Gewoon watervorkje. Toen de doorstroming van de beek werd vergroot, verdween het watervorkje weer.

Er werden geen Rode Lijstsoorten aangetroffen.

4.4 BIJVANGST

Fig. 16 Het watervorkje, © Jan Kersten

De resultaten van de bijvangst vindt U in de tabellen in BIJLAGE 4.

Aantekeningen bij deze tabellen:

Insecten De insecten zijn niet systematisch geïnventariseerd

De Beekoeverlibel en de Vroege glazenmaker staan als kwetsbaar op de Rode Lijst Libellen-2004 ( ). Beiden zijn ook doelsoort, net als de eveneens waargenoemen koninginnenpage.

Het groot Dikkopje staat als gevoelig op de Rode Lijst Dagvlinders-2009 ( )

In het gebied werd ook de Argusvlinder waargenomen die recent sterk achteruit is gegaan (de oorzaak is nog onbekend)10 ( ) fig. 17 De voorjaarsvorm en de zomer-

vorm van het landkaartje

10

Argusvlinder, Bescherming en beheer. Beschikbaar via http://www.vlindernet.nl

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 17

Page 20: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Spinnen De spinnen zijn niet systematisch geïnventariseerd. Bij gebrek aan een Nederlandse Rode Lijst van spinnen zijn de waarnemingen vergeleken met de Vlaamse Rode Lijst.

De Moswolfspin staat als kwetsbaar op de Vlaamse Rode Lijst Spinnen-1998 ( )

De Graskrabspin staat als bedreigd op de Vlaamse Rode Lijst Spinnen-1998 ( )

Fig. 18 De tijgerspin.

Andere dieren

De aangetroffen amfibieën, Bruine kikker, Groene kikker en Gewone pad zijn, zoals alle amfibieën, beschermde soorten volgens de Flora- en faunawet ( )

De aangetroffen zoogdieren, Eekhoorn, Haas, Konijn en Ree zijn, zoals bijna alle zoogdieren, beschermde soorten volgens de Flora- en faunawet ( )

Er werd één beschermde vissoort aangetroffen, namelijk de Kleine modderkruiper ( )

fig. 19 Kleine modderkruiper, Jelger Herder/RAVON

Ook werd de Paling aangetroffen. De paling staat als ernstig bedreigd op de IUCN

Red List of Threatened Species – 2012. Er is sinds de jaren 80 van de vorige eeuw een sterke afname van het aantal jonge palingen (glasaal), dat vanuit zee naar het zoete water trekt. De oorzaak is nog niet met zekerheid bekend.11 Paling staat niet op de nationale Rode Lijst omdat soorten die zich buiten Nederland voortplanten niet beschouwd worden voor deze lijst ( ).

11 Paling, Bescherming. Beschikbaar via http://www.ravon.nl

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 18

Page 21: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

5 ANALYSE

Effecten van de veranderingen in het gebied op flora en fauna:

Flora

Door de vrij grote verschillen in microklimaat is er een gevarieerde begroeiing die veel kansen biedt aan de broedvogels in het gebied. Er komen enkele beschermde soorten voor. Onder andere door de gevarieerde begroeiing is het een oase van rust midden in een verstedelijkt gebied dat omringd is door intensieve landbouw en veehouderij.

Tijdens de onderzoeksperiode is het noordoostelijk deel van de plas en de directe opgeving daarvan, sterk veranderd. Daardoor ontstonden soms nieuwe biotopen met bijbehorende pioniervegetaties, zoals de massale groei van de grote waterranonkel in de pas gegraven poelen, maar ook het massaal optreden van de grote teunisbloem op "nieuwe grond"

De vogels

De variatie in broedvogelaantallen gedurende de onderzoeksperiode wordt weergegeven door de onderstaande grafiekjes:

Totaal aantal broedparen

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Aantal soorten broedvogels

0

10

20

30

40

50

60

70

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Doordat in de loop van het onderzoek akker- en weideland verdwenen en plaats maakten voor water, veranderde ook de broedvogelstand. Daardoor nam onder andere het aantal broedparen af van de Patrijs, de Blauwborst en de Witte kwikstaart.

Door de aanplant van bepaalde bomen en struiken nam het aantal broedparen van struweelvogels toe, zoals de Zwartkop, de Fitis en de Tjiftjaf.

Door de sterke toename van de oevervegetatie (voornamelijk riet) nam ook het aantal broedparen van de Kleine karekiet sterk toe (van 10 in 2004 naar meer dan 30 in 2011 en 2012).

Enkele vogelsoorten profiteerden van een situatie die maar korte tijd bestaan heeft: in de beginjaren van het onderzoek is de eerste grond die werd weggegraven op de bestaande grond gestort. Deze kale grond vormde uiteindelijk een soort eiland zoals te zien is op de plattegrond uit 2008 (zie fig. 20) Dit bleek een prima biotoop te zijn voor zeer zeldzame broedvogels zoals de Oeverloper, de Kleine plevier en de

fig 20

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 19

Page 22: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Tapuit.Toen de vegetatie weer flink was toegenomen, verdwenen deze broedvogels weer.

De sterke afname van het aantal broedparen van de Oeverzwaluw, van 98 in 2011 naar 37 in 2012, wordt veroorzaakt door het verdwijnen van de laatste natuurlijke zandwand, waar de meeste broedparen toch de voorkeur aan geven.

Tijdens het onderzoek verdwenen onder andere de Veldleeuwerik en de Grote lijster. Dat is een landelijke tendens, deze vroeger vrij algemene broedvogels zijn bijna uit Nederland verdwenen.

Het achteruit gaan van de Meerkoet en het Waterhoentje kan het gevolg zijn van enkele opeenvolgende strenge winters,

De vogels van het dennenbos zijn in broedaantallen nagenoeg gelijk gebleven (onder andere Koolmees, Pimpelmees, Roodborst, Grote bonte specht en Groene specht). Alleen de toch al schaarse Zwarte mees, Kuifmees en Goudhaan zijn verdwenen.

Het aantal weidevogels, zoals de Scholekster en de Kievit, dat op de akkers rond de waterplas broedt is de gehele onderzoeksperiode vrijwel gelijk gebleven.

Fig. 21 Zonsopgang boven de Berkendonk

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 20

Page 23: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

6 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN

Het is voor de KNNV zonneklaar dat de Berkendonk een bijzonder natuurgebied is. Met name is het gebied bijzonder als broed- en foerageergebied voor vogels. Zoals de situatie nu is (de eindsituatie van de ontgronding) zou die behouden moeten worden, of waar mogelijk nog versterkt.

Vanaf het begin van de zandwinning is het uitgangspunt geweest om van de Berkendonk een hoogwaardig en gevarieerd natuurgebied te maken. Dat is goed gelukt, maar er zijn aanwijzingen dat door gebrekkig onderhoud de natuurwaarde weer dreigt af te nemen. Zonder adequaat onderhoud zullen de poelen binnen enkele jaren volledig verlanden. De KNNV kan dan ook niet genoeg benadrukken dat onderhoud essentieel is om de natuurwaarde van het gebied op peil te houden.

Daartoe doet de KNNV de volgende aanbevelingen aan de terreinbeheerders. Vanzelfsprekend is de KNNV te allen tijde bereid te adviseren bij het onderhoud.

1 Opschonen van de meanderende beek door het waterschap (1x per jaar, bij voorkeur in september)

2 Weghalen van het riet voor de oeverzwaluwwand (na de laatste aanpassing van begin 2013 waarschijnlijk een aantal jaren niet meer nodig)

3 Onderhoud van de oeverzwaluwwand door de KNNV

4 De vegetatie in het gebied bij de poelen regelmatig uitdunnen in overleg met het KNNV

5 De schrale gebiedjes regelmatig maaien en het maaisel afvoeren (1 x per jaar)

6 Schoonmaken van de poelen Volgens RAVON is opschonen nodig als de vegetatie meer dan 50% van de poel bedekt12. Werkzaamheden aan bestaande poelen (waarin amfibieën en/of hun larven aanwezig kunnen zijn) worden bij voorkeur tussen half augustus en half oktober uitgevoerd. Er zijn dan nauwelijks amfibieën in het water aanwezig

De uitvoering van bovenstaande onderhoudswerken is uitvoerig beschreven door M. Cox van het Waterschap Aa en Maas13.

De grote vrijstaande eiken in het gebied moeten in ieder geval gespaard worden. De inlandse eik vormt een thuishaven voor vele dieren en andere organismen. Zo leven in Nederland meer dan 400 verschillende insecten op de eik. Veel vogels broeden er en vinden er voedsel. Dit betekent dat de eik een belangrijke bijdrage levert aan de biodiversiteit.

Hoe de natuurwaarde van de Berkendonk zich de komende jaren zal ontwikkelen is niet los te zien van de geplande bestemming voor dit gebied.

Een korte samenvatting van de recente ontwikkelingen:

In maart 2010 verschijnt een definitieve planMER voor het centrumgebied Groene Peelvallei, waarvan de Berkendonk deel uitmaakt. In deze MER worden 5 scenario's doorgerekend voor wat betreft de invulling van de recreatieve voorzieningen rond de Berkendonk: Extra Small –

12

Aanleg van poelen; beschikbaar via: www.ravon.nl 13

Cox, M., 2007. Onderhoud stapsteen Berkendonk, beheersplan Berkendonk.Waterschap Aa en Maas, ’s- Hertogenbosch

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 21

Page 24: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Small – Small+stadion – Medium – Large. Uit de MER blijkt dat met name het scenario Large (maar ook Medium) duidelijke schade toebrengt aan de natuurwaarde van het gebied. Zowel de invloed op beschermde gebieden als de invloed op beschermde soorten wordt als zeer negatief beoordeeld. Toch kiezen de gemeenten (Helmond en Deurne) voor een variant die op termijn mag uitgroeien tot "Large", vermoedelijk vanwege de grotere terugverdienmogelijkheden. In de Structuurvisie Centrumgebied Groene Peelvallei Definitief staat letterlijk "Een deel van de kosten die zijn en worden gemaakt willen de gemeenten verhalen op de toekomstige initiatieven" Dus kiezen de gemeenten voor "Large" want meer private initiatieven betekent meer inkomsten. Verder vermeldt de structuurvisie dat er mitigerende maatregelen14 zullen worden genomen.

Naar onze mening is de gekozen variant, doorgroeien naar "Large", niet te verenigen met het streven om de situatie van nu (begin 2013) te handhaven. Met name de geplande recreatieve voorzieningen ten oosten van de plas, aan beide zijden van de Oude Aa, zullen een grote druk leggen op het belangrijke gebied ten noorden van de plas (en het hier buiten beschouwing gelaten Buntven). De kans op verstoring van het functioneel leefgebied van jaarrond beschermde nesten (maar natuurlijk ook van de nesten van vogels die een minder vergaande bescherming genieten) zal zeker toenemen. Daar kunnen geen "mitigerende maatregelen" tegenop.

De Noordoostcorridor, onderdeel van de geplande verbreding naar 4 rijstroken van de N279 tussen Veghel en Asten, kan de natuurwaarde van de Berkendonk verder onder druk zetten. Dit nieuwe tracé zal zeker extra vrachtverkeer aantrekken, immers de snelste route van Venlo naar de Randstad loopt dan, naar verluidt, langs de Berkendonk!

Met deze bedreigingen zal het zal duidelijk zijn dat de KNNV niet optimistisch is over de kansen op behoud van de natuurwaarde van de Berkendonk.

Mijn advies aan College en Raad van de gemeente Helmond?: Loop eens op een mooie voorjaarsmorgen bij zonsopgang een rondje door het gebied ten noorden van de plas en geniet. Wellicht vindt U dan ook dat de Berkendonk de moeite waard is om te beschermen.

fig. 22 Een doorkijkje over het bebied met op de achtergrond het oude Rijpelberg. Foto Bert Lemmens

14 Vakjargon voor het verzachten van effecten van een ruimtelijke ingreep op de lokale flora en fauna

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 22

Page 25: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

7 LITERATUUR

Zie ook de literatuurverwijzingen in de voetnoten

1. Bos, F., Wasscher, M., Reinboud, W., 2007, Veldgids Libellen - 5e druk - KNNV Uitgeverij, Zeist

2. Dijk, A.J., van & Boele A., 2011, Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen

3. Meyden, R. van der, 2005, Heukels'Flora van Nederland, Noordhoff Uitgevers B.V.

4. PlanMER Centrumgebied Groene Peelvallei Definitief, Arcadis, 10 maart 2010

5. Rothmaler, W., 1966, Exkursionsflora von Deutschland, Volk und Wissen, Berlin

6. Siebel, H., During, H., 2006, Beknopte mosflora van Nederland en België, KNNV

7. Structuurvisie Centrumgebied Groene Peelvallei Definitief, Gemeente Deurne, Gemeente Helmond, Grontmij Nederland B.V., Eindhoven, 31 mei 2011

8. Weeda, E.J., Westra, R., Westra Ch. en Westra T., 1985, Nederlandse Oecologische Flora

Geraadpleegde websites:

9. Algemene informatie over vogels, beschikbaar via http://www.vogelbescherming.nl/

10. Diverse Rode Lijsten, beschikbaar via http://mineleni.nederlandsesoorten.nl

11. SOVON-onderzoeksrapport, 2004, Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN-criteria, beschikbaar via http://www.vogelbescherming.nl/service__vragen/downloads

12. Algemene informatie over de Ecologische Verbindingszone Oude Aa, beschikbaar via www.aaenmaas.nl

Foto's in fig. 2, 3, 11, 13, 14, 17, 18 en 21 zijn tijdens de onderzoeksperiode in het gebied gemaakt door Toon van Rijt

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 23

Page 26: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

BIJLAGE 1 GEGEVENS VAN VOGELS

Voor de kolommen 2004 t/m 2012 geldt:

1 = het aantal broedparen van de vogelsoort in dat jaar 0 = de vogelsoort is in dat jaar waargenomen in het broedseizoen, maar er kon geen broedgeval

geconstateerd worden. – = de vogelsoort is dat jaar niet waargenomen in het broedseizoen. Voor de kolom Rode Lijst (RL) geldt:

VN = verdwenen uit Nederland EB = ernstig bedreigd BE = bedreigd KW = kwetsbaar GE = gevoelig Voor de kolom beschermingscode (BC) geldt: 1 = Nesten die, behalve gedurende het broedseizoen als nest, buiten het broedseizoen in gebruik zijn

als vaste rust- en verblijfplaats. 2 = Nesten van koloniebroeders die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer

honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing of biotoop. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar.

3 = Nesten van vogels, zijnde geen koloniebroeders, die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar.

4 = Vogels die jaar in jaar uit gebruik maken van hetzelfde nest en die zelf niet of nauwelijks in staat zijn een nest te bouwen.

5 = Nesten van vogels die weliswaar vaak terugkeren naar de plaats waar zij het jaar daarvoor hebben gebroed of de directe omgeving daarvan, maar die wel over voldoende flexibiliteit beschikken om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders te vestigen

Voor de kolom doelsoort (D) geldt: D = de soort is aangewezen als doelsoort

(Doelsoorten zijn soorten die met prioriteit aandacht krijgen in het natuurbeleid vanwege hun beperkte voorkomen en/of negatieve trend op (inter)nationaal niveau)

Kleurcodes: = nest is jaarrond beschermd

= nest is in de broedtijd beschermd = nest in niet beschermd maar de vogel staat wel op de Rode Lijst

Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 RL BC D

Broedvogels :

Fuut Podiceps cristatus 2 2 2 2 1 2 2 1 3

Dodaars Tachybaptus ruficollis 0 1 1 1 2 2 1 1 1

Grauwe gans Anser anser – 0 – 0 0 0 0 – 1

Nijlgans Alopochen aegyptiacus 1 1 2 3 2 3 3 2 2

Wilde eend Anas platyrhynchos 7 6 4 6 7 7 7 4 9

Krakeend Anas strepera – 1 1 0 – 0 0 – 0

Kuifeend Aythya fuligula – 1 1 0 1 3 3 – 2

Sperwer Accipiter nisus 0 0 1 – – 0 – – 0 4

Buizerd Buteo buteo 1 0 0 1 1 1 1 1 1 4

Torenvalk Falco tinnunculus 1 1 1 1 1 0 1 0 – 5

Boomvalk Falco subbuteo – – 1 0 0 0 0 – – KW 4

Patrijs Perdix perdix 3 4 3 5 1 2 3 1 2 KW

Fazant Phasianus colchicus 2 1 2 – 0 0 0 0 0

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 24

Page 27: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse Wetenschappelijke naam naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 RL BC D

Kwartel Coturnix coturnix 0 1 0 – – – 0 – 0

Waterhoen Gallinula chloropus 3 3 1 5 5 3 2 2 3

Meerkoet Fulica atra 5 6 8 8 9 6 17 4 5

Scholekster Haematopus ostralegus 3 3 3 5 2 5 2 0 2

Kleine plevier Charadrius dubius 1 0 0 1 0 0 0 0 0

Kievit Vanellus vanellus 11 14 15 17 16 17 10 17 16

Oeverloper Actitis hypoleucos 0 1 0 1 0 0 0 0 0 GE

Houtduif Columba palumbus 8 7 6 12 10 7 15 14 15

Holenduif Columba oenas 5 4 1 4 2 3 3 1 2

Turkse tortel Streptopelia decaocto 0 1 0 0 – 0 0 – 0

Koekoek Cuculus canorus – 0 1 – 1 1 – – – KW

Kerkuil Tyto alba 1 1 1 1 1 0 0 – – KW 3

Ransuil Asio otus 1 – – – – – – – – KW 4

Bosuil Strix aluco – – – – – – 1 – – 5

IJsvogel Alcedo atthis 0 0 – 1 1 – 0 – 0 5

Zwarte specht Dryocopus martius 1 – 0 0 – – 0 – 0 5

Groene specht Picus viridis 1 2 1 2 2 2 2 2 2 KW 5

Grote bonte specht Dendrocopos major 1 1 2 6 2 4 2 3 4 5

Kleine bonte specht Dendrocopos minor – – – 1 – – 0 – 0 5

Veldleeuwerik Alauda arvensis 3 3 0 0 – – – 0 – GE

Oeverzwaluw Riparia riparia 52 48 71 74 87 77 98 98 37 5

Graspieper Anthus pratensis 2 3 0 0 0 0 0 0 0 GE

Witte kwikstaart Motacilla alba 4 6 5 7 9 7 11 5 4

Gele kwikstaart Motacilla flava 0 – – – – – 2 2 2 GE

Grote gele kwikstaart Motacilla cinerea 1 1 1 0 1 0 – – – 3

Winterkoning Troglodytes troglodytes 1 7 8 11 14 14 15 13 8

Heggenmus Prunella modularis 4 5 7 9 7 9 5 2 7

Roodborst Erithacus rubecula 6 7 7 15 9 9 7 4 9

Blauwborst Luscinia svecica 4 2 3 3 2 3 1 2 –

Gekraagde roodstaart Phoenicurus phoenicurus 0 – – 1 – – – – – 5

Zwarte roodstaart Phoenicurus ochruros 0 1 1 2 1 0 0 1 0 5

Roodborsttapuit Saxicola rubicola 6 4 7 11 6 5 4 7 6

Tapuit Oenanthe oenanthe 0 1 0 1 0 0 – 0 0 BE 5

Merel Turdus merula 7 9 12 16 10 9 10 10 12

Zanglijster Turdus philomelos 3 5 3 4 6 4 3 4 2

Grote lijster Turdus viscivorus 0 1 0 – 1 – 0 – –

Bosrietzanger Acrocephalus palustris 5 10 11 9 10 13 12 11 9

Kleine karekiet Acrocephalus scirpaceus 10 12 9 20 18 27 24 33 31

Spotvogel Hippolais icterina 2 2 1 – 0 1 2 1 – GE

Tuinfluiter Sylvia borin 1 1 1 1 1 4 4 3 5

Grasmus Sylvia communis 7 12 15 14 9 16 14 11 10

Zwartkop Sylvia atricapilla 7 6 4 9 5 11 12 14 18

Fitis Phylloscopus trochilus 4 7 4 5 1 7 4 11 11

Tjiftjaf Phylloscopus collybita 6 5 3 8 7 11 18 22 22

Goudhaan Regulus regulus 2 0 2 2 1 2 1 – 0

Matkop Poecile montanus 1 – – – – – 0 – – GE

Kuifmees Lophophanes cristatus 1 – 1 – 0 1 0 – –

Pimpelmees Cyanistes caeruleus 9 5 7 10 9 8 11 6 16 5

Koolmees Parus major 7 7 6 13 15 11 12 10 13 5

Zwarte mees Parus ater 1 1 3 2 1 – 1 – – 5

Staartmees Aegithalos caudatus 2 – 1 4 2 2 3 1 2

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 25

Page 28: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse Wetenschappelijke naam naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 RL BC D

Boomklever Sitta europaea – – 0 1 1 1 0 1 1 5

Boomkruiper Certhia brachydactyla – 1 2 2 5 4 3 3 5 5

Spreeuw Sturnus vulgaris 3 5 1 3 4 4 3 3 3 5

Gaai Garrulus glandarius 2 2 1 1 1 3 2 3 2

Ekster Pica pica 2 3 3 4 6 3 4 6 6 5

Kauw Corvus monedula 5 3 0 4 3 0 2 2 2

Zwarte kraai Corvus corone 3 3 3 5 6 3 5 5 6 5

Ringmus Passer montanus 2 4 3 4 4 4 3 4 3 GE

Huismus Passer domesticus 0 2 0 6 3 3 4 4 3 GE 2

Vink Fringilla coelebs 10 14 9 15 15 14 15 11 18

Groenling Chloris chloris 3 2 1 3 – 1 1 – 2

Kneu Carduelis cannabina 3 2 0 1 – 0 0 – 0 GE

Geelgors Emberiza citrinella 2 3 0 0 – 1 0 1 1

Rietgors Emberiza schoeniclus 3 5 7 7 4 6 8 7 9

Totaal aantal broedparen per jaar 254 282 281 390 351 366 399 374 355

Aantal broedsoorten per jaar 57 60 55 57 54 50 51 47 48

Waargenomen in het broedseizoen, maar geen broedvogel: Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 RL BC D

Aalscholver Phalacrocorax carbo 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Kleine zilverreiger Egretta garzetta – – – 0 – – – – – GE

Grote zilverreiger Casmerodius albus – – – – 0 – 0 – – GE

Blauwe reiger Ardea cinerea 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5

Knobbelzwaan Cygnus olor – – 0 0 0 – – – 0

Grote canadese gans Branta canadensis – 0 0 0 0 0 – 0 0

Brandgans Branta leucopsis 0 0 – – – – – – – D

Casarca Tadorna ferruginea – – – – – 0 – – –

Bergeend Tadorna tadorna – – – 0 – – – – – D

Smient Anas penelope – 0 0 – – 0 0 – –

Pijlstaart Anas acuta – – – – – 0 – 0 – BE

Slobeend Anas clypeata 0 0 – 0 0 0 0 0 0 KW

Wintertaling Anas crecca – 0 – 0 – 0 0 – – KW

Zomertaling Anas querquedula – 0 – – – – – – 0 KW D

Tafeleend Aythya ferina 0 0 – 0 – – 0 – –

Zwarte wouw Milvus migrans – – – – – – – 0 –

Grauwe kiekendief Circus pygargus – 0 – – – – – – – EB D

Blauwe kiekendief Circus cyaneus – 0 0 – – – 0 – – GE

Havik Accipiter gentilis – 0 0 – – 0 – 0 – 4

Visarend Pandion haliaetus 0 – – – – – – – –

Slechtvalk Falco peregrinus – – – 0 – – – – – GE 3

Kraanvogel Grus grus 0 – – – – – – – –

Bonte strandloper Calidris alpina – – – 0 – – – – – VN

Kemphaan Philomachus pugnax – 0 – 0 – – – – – EB D

Grutto Limosa limosa – – – 0 – – – – – GE

Wulp Numenius arquata – – – – – – 0 – 0

Zwarte ruiter Tringa erythropus – – – 0 – – – – –

Tureluur Tringa totanus – 0 0 0 0 – 0 – – GE

Groenpootruiter Tringa nebularia 0 – – 0 – – – – –

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 26

Page 29: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 RL BC D

Witgat Tringa ochropus – – 0 0 0 0 0 0 –

Watersnip Gallinago gallinago – 0 – 0 0 0 0 0 0 BE

Kokmeeuw Larus ridibundus 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Stormmeeuw Larus canus – 0 – 0 0 – – – –

Zilvermeeuw Larus argentatus – – 0 0 0 – – 0 0

Kleine mantelmeeuw Larus fuscus 0 0 – 0 0 0 0 0 0

Zomertortel Streptopelia turtur 0 – – – – – – – – KW

Gierzwaluw Apus apus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2

Boomleeuwerik Lullula arborea 0 0 – – – – – – –

Boerenzwaluw Hirundo rustica 0 0 0 0 0 0 0 0 0 GE 5

Huiszwaluw Delichon urbicum 0 0 0 0 0 0 0 – – GE 5

Nachtegaal Luscinia megarhynchos – 0 – – – – – – – KW

Paapje Saxicola rubetra – – 0 0 0 – 0 – – BE D

Beflijster Turdus torquatus – – – 0 – – – – –

Kramsvogel Turdus pilaris – 0 – – – – – 0 – GE

Koperwiek Turdus iliacus – 0 – 0 – – – – 0

Braamsluiper Sylvia curruca – – – – – – – 0 –

Grauwe klauwier Lanius collurio 0 – – – – – – – 0 BE

Klapekster Lanius excubitor – 0 – – – – – – – EB

Roek Corvus frugilegus – 0 – – – – – – – 2

Putter Carduelis carduelis – – – – – – 0 0 –

Sijs Carduelis spinus – – – – – – – 0 – Bijzondere waarnemingen, de meeste buiten het broedseizoen (geen broedvogels): Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Bijzonderheden

Wilde zwaan Cygnus cygnus Grote groep van 33 vogels in 2006

Rietgans Anser fabalis In 2005 en 2006

Grote zaagbek Mergus merganser Wintergast in 2004, 2005, 2006 en 2008

Wespendief Pernis apivorus Eenmalig in 2012

Zwarte wouw Milvus migrans Eenmalig in 2011

Bruine kiekendief Circus aeruginosus In 2009

Blauwe kiekendief Circus cyaneus Meerdere keren waargenomen

Grauwe kiekendief Circus pygargus Eenmalig in 2005

Kraanvogel Grus grus Verschillende keren overvliegende groepen

Zwarte stern Chlidonias niger Eenmalig in 2008

Bonte vliegenvanger Ficedula hypoleuca Eenmalig in 2004

Grauwe klauwier Lanius collurio In 2004 en 2012

Grote barmsijs Carduelis flammea Regelmatig waargenomen in de winter

Halsbandparkiet Psittacula krameri Eenmalig in 2008

Vrijwel elk jaar werden buiten het broedseizoen ook grote groepen kepen, kramsvogels en koperwieken waargenomen

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 27

Page 30: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

BIJLAGE 2 GEGEVENS VAN PLANTEN

Kleurcodes = beschermd

= staat op de Rode lijst

Kolom RL-2004 / Beschermd : B = beschermd, A = aandachtsoort, D = doelsoort Nederlandse naam

Wetenschappeijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 RL-2004 / Beschermd

Brede wespenorchis Epipactis helleborine subsp. helleborine

x x x B

Gewone dotterbloem Caltha palustris subsp. palustris

x x B

Rietorchis Dactylorhiza majalis subsp. praetermissa

Aangetroffen in 2011 en 2012 B

Zwanenbloem Butomus umbellatus x x x x B

Brede waterpest Elodea canadensis x x x x x GE, D

Dwergviltkruid Filago minima x x x GE, D, A

Korenbloem Centaurea cyanus x x GE, D

Moerasbasterdwederik Epilobium palustre x x GE, D, A

Valse kamille Anthemis arvensis x x KW, D

Vogelpootklaver Trifolium ornithopodioides x x x x GE, D

Groot bronkruid Montia fontana x x A

Pilvaren Pilularia globulifera x x x x A, D

Aalbes Ribes rubrum x x

Akkerdistel Cirsium arvense x x x x x x

Akkerhoornbloem Cerastium arvense x x x x

Akkerkool Lapsana communis x x x

Akkermelkdistel Sonchus arvensis x x x x x

Akkervergeet-mij-nietje Myosotis arvensis x x

Akkerviooltje Viola arvensis x x x x x x

Alsemambrosia Ambrosia artemisiifolia x x x

Amerikaans krentenboompje Amelanchier lamarckii x x x x

Amerikaanse eik Quercus rubra x x

Amerikaanse vogelkers Prunus serotina x x x x x x

Avondkoekoeksbloem Silene latifolia subsp. alba x x x x x x

Barbarakruid Barbarea spec x

Basterdklaver Trifolium hybridum x x

Basterdwederik Epilobium spec x x x x

Beekpunge Veronica beccabunga x x x

Behaarde boterbloem Ranunculus sardous x x

Bermooievaarsbek Geranium pyrenaicum x x x x x D

Bermzuring Rumex pratensis(x) x x

Beuk Fagus sylvatica x x

Bezemkruiskruid Senecio inaequidens x x x x x x

Biezenknoppen Juncus conglomeratus x x

Bijvoet Artemisia vulgaris x x x x x x

Bitterzoet Solanum dulcamara x x x x

Blaartrekkende boterbloem Ranunculus sceleratus x x x x x x

Blaassilene Silene vulgaris x

Blauwe zegge Carex panicea x x

Bleekgele droogbloem Gnaphalium luteo-album x x x x x x

Bleke klaproos Papaver dubium x

Bochtige smele Avenella flexuosa x

Boerenwormkruid Tanacetum vulgare x x x x x x

Bonte wikke Vicia villosa x x

Borstelbies Isolepis setacea x

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 28

Page 31: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappeijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 RL-2004 / Beschermd

Bosbies Scirpus sylvaticus x

Boskruiskruid Senecio sylvaticus x x

Boswilg Salix caprea x x

Brede stekelvaren Dryopteris dilatata x x

Brem Cytisus scoparius x x x x x

Buntgras Corynephorus canescens x

Canadese fijnstraal Conyza canadensis x x x x x x

Canadese guldenroede Solidago canadensis x x x x

Dauwbraam Rubus caesius x x

Dolle kervel Chaerophyllum temulum x x

Driekleurig viooltje Viola tricolor x

Duinriet Calamagrostis epigejos x x

Dwergzegge Carex oederi x x

Echte kamille Matricaria chamomilla x x

Echte koekoeksbloem Silene flos-cuculi x x x x

Echte valeriaan Valeriana officinalis x x

Eenjarige hardbloem Scleranthus annuus subsp. annuus

x x

Eenstijlige meidoorn Crataegus monogyna x x x x x x

Egelboterbloem Ranunculus flammula x x x x x x

Elzenzegge Carex elongata x x

Engels raaigras Lolium perenne x x

Es Fraxinus excelsior x x

Europese hanenpoot Echinochloa crus-galli x x

Fioringras Agrostis stolonifera x x

Fluitenkruid Anthriscus sylvestris x x x x x x

Fonteinkruid Potamogeton spec x x x

Geelgroene zegge Carex oederi subsp. oedocarpa

x x

Geknikte vossenstaart Alopecurus geniculatus x x

Gekroesde melkdistel Sonchus asper x x x x x

Gelderse roos Viburnum opulus x x x x x

Gele dovenetel Lamiastrum galeobdolon subsp. galeobdolon

x

Gele lis Iris pseudacorus x x x x x x

Gele morgenster Tragopogon pratensis subsp. pratensis

x

Gele plomp Nuphar lutea x x

Gele waterkers Rorippa amphibia x x x x x x

Gestreepte witbol Holcus lanatus x x

Gewone berenklauw Heracleum sphondylium x x x x x x

Gewone braam Rubus fruticosus x x x x x x

Gewone engelwortel Angelica sylvestris x x

Gewone esdoorn Acer pseudoplatanus x x

Gewone hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare

x x x x x

Gewone klit Arctium minus x x

Gewone melkdistel Sonchus oleraceus x x

Gewone raket Sisymbrium officinale x x x x x

Gewone smeerwortel Symphytum officinale x x x x x x

Gewone spurrie Spergula arvensis x x x x

Gewone veldbies Luzula campestris x x

Gewone vlier Sambucus nigra x x x x x x

Gewone vogelkers Prunus padus x x x

Gewone waterbies Eleocharis palustris x

Gewone waternavel Hydrocotyle vulgaris x x x x

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 29

Page 32: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappeijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 RL-2004 / Beschermd

Gewoon biggenkruid Hypochaeris radicata x x x x x x

Gewoon duizendblad Achillea millefolium x x x x x x

Gewoon reukgras Anthoxanthum odoratum x

Gewoon speenkruid Ficaria verna subsp. verna x x x

Gewoon struisgras Agrostis capillaris x

Gewoon varkensgras Polygonum aviculare x x x x x

Gladde witbol Holcus mollis x x

Glanshaver Arrhenatherum elatius x x

Glanzig fonteinkruid Potamogeton lucens x x x

Grasmuur Stellaria graminea x x

Grauwe wilg Salix cinerea subsp. cinerea x x

Greppelrus Juncus bufonius x

Grijskruid Berteroa incana x x x

Groot hoefblad Petasites hybridus x

Groot schapengras Festuca lemanii x x

Grote brandnetel Urtica dioica x x x x x x

Grote kattenstaart Lythrum salicaria x x x x x x

Grote klit Arctium lappa x

Grote lisdodde Typha latifolia x x x x x x

Grote teunisbloem Oenothera glazioviana x x x x x x

Grote vossenstaart Alopecurus pratensis x x

Grote waterranonkel Ranunculus peltatus x x

Grote waterweegbree Alisma plantago-aquatica x x x x x x

Grote wederik Lysimachia vulgaris x x x x x

Grote weegbree Plantago major subsp. major x x x x x x

Grove den Pinus sylvestris x x x x

Haagwinde Convolvulus sepium x x x x x x

Harig knopkruid Galinsoga quadriradiata x

Harig wilgenroosje Epilobium hirsutum x x x x x x

Havikskruid Hieracium spec x x x

Hazelaar Corylus avellana x x x x x x

Hazenpootje Trifolium arvense x x x x x x

Hazenzegge Carex ovalis x x

Heermoes Equisetum arvense x x x x x x

Hemelsleutel Sedum telephium x

Hennepnetel Galeopsis spec x x

Herderstasje Capsella bursa-pastoris x x x x x x

Hoenderbeet Lamium amplexicaule x

Holpijp Equisetum fluviatile x x x

Hondsdraf Glechoma hederacea x x x x x x

Hondsroos Rosa canina x x x

Hoornblad Ceratophyllum spec x x

Hulst Ilex aquifolium x x

IJle dravik Anisantha sterilis x

Jakobskruiskruid Jacobaea vulgaris subsp. vulgaris

x x x x x x

Kaal knopkruid Galinsoga parviflora x x

Kale jonker Cirsium palustre x x

Kalmoes Acorus calamus x x

Kanariezaad Phalaris canariensis x

Kantig hertshooi Hypericum maculatum subsp. obtusiusculum

x x x x

Kantige basterdwederik Epilobium tetragonum x x

Katwilg Salix viminalis x x

Kerspruim Prunus cerasifera x x

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 30

Page 33: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappeijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 RL-2004 / Beschermd

Kikkerbeet Hydrocharis morsus-ranae x x x x x x

Klaproos Papaver spec x

Kleefkruid Galium aparine x x x x x

Klein bronkruid Montia minor x x

Klein hoefblad Tussilago farfara x x

Klein kroos Lemna minor x x

Klein kruiskruid Senecio vulgaris x x x x x x

Klein liefdegras Eragrostis minor x x

Klein streepzaad Crepis capillaris x x x

Klein vogelpootje Ornithopus perpusillus x x

Kleine egelskop Sparganium emersum x x x x x x

Kleine klaver Trifolium dubium x x x x x x

Kleine leeuwenklauw Aphanes australis x x

Kleine lisdodde Typha angustifolia x x x

Kleine ooievaarsbek Geranium pusillum x x x

Kleine veldkers Cardamine hirsuta x x x x x x

Klimop Hedera helix x x x

Klimopereprijs Veronica hederifolia x x x x x

Kluwenhoornbloem Cerastium glomeratum x x

Knolboterbloem Ranunculus bulbosus x x

Knopig helmkruid Scrophularia nodosa x x x x x x

Kompassla Lactuca serriola x x x

Koninginnekruid Eupatorium cannabinum x x x x x

Koningskaars Verbascum thapsus x

Kransmunt Mentha verticillata(x) x x

Kropaar Dactylis glomerata x x

Kruipend zenegroen Ajuga reptans x x

Kruipende boterbloem Ranunculus repens x x x x x x

Kruipertje Hordeum murinum x

Kruldistel Carduus crispus x x

Kweek Elytrigia repens x x

Kweekdravik Bromopsis inermis subsp. inermis

x x

Liesgras Glyceria maxima x x

Liggend walstro Galium saxatile x

Liggende vetmuur Sagina procumbens x x x x

Liguster Ligustrum spec x

Linde Tilia spec x x

Look-zonder-look Alliaria petiolata x

Lupine Lupinus spec x

Maarts viooltje Viola odorata x x

Madeliefje Bellis perennis x x x x x x

Mannagras Glyceria fluitans x x

Mannetjesereprijs Veronica officinalis x

Mannetjesvaren Dryopteris filix-mas x

Mattenbies Schoenoplectus lacustris x

Melganzenvoet Chenopodium album x x

Middelste teunisbloem Oenothera biennis x x x? x

Moerasandoorn Stachys palustris x x x

Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum x x

Moerasrolklaver Lotus pedunculatus x x x

Moerasvergeet-mij-nietje Myosotis scorpioides subsp. scorpioides

x x x x x x

Moeraswalstro Galium palustre x x

Muskuskaasjeskruid Malva moschata x x x x

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 31

Page 34: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappeijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 RL-2004 / Beschermd

Oeverzegge Carex riparia x

Oranje havikskruid Hieracium aurantiacum x x x x x

Paardenbloem Taraxacum officinale x x x x x x D

Paarse dovenetel Lamium purpureum x x x x x x

Paddenrus Juncus subnodulosus x

Peen Daucus carota x x

Pekbloem Silene armeria x

Perzikkruid Persicaria maculosa x x x x x

Pijlkruid Sagittaria sagittifolia x x x x x x

Pijpenstrootje Molinia caerulea x x

Pinksterbloem Cardamine pratensis x x x x x

Pitrus Juncus effusus x x

Puntkroos Lemna trisulca x

Reigersbek Erodium cicutarium x x x x x

Reukeloze kamille Tripleurospermum maritimum x x x x x

Ridderzuring Rumex obtusifolius x x x x x x

Riet Phragmites australis x x

Rietgras Phalaris arundinacea x x

Ringelwikke Vicia hirsuta x x x x x

Robertskruid Geranium robertianum x x x x

Robinia Robinia pseudoacacia x x x

Rode klaver Trifolium pratense x x x x x x

Rode kornoelje Cornus sanguinea x x

Rode schijnspurrie Spergularia rubra x x x x x

Rolklaver Lotus spec x x x x x x

Rood zwenkgras Festuca rubra x x

Roomse kamille Chamaemelum nobile x

Roos Rosa spec x

Ruige zegge Carex hirta x x

Ruw beemdgras Poa trivialis x x

Ruwe berk Betula pendula x x

Schaduwgras Poa nemoralis x x

Schapenzuring Rumex acetosella x x x x x

Schedefonteinkruid Potamogeton pectinatus x

Scherpe boterbloem Ranunculus acris x x x

Schietwilg Salix alba x x

Schijfkamille Matricaria discoidea x x x x x x

Schildereprijs Veronica scutellata x x x x x

Sint-janskruid Hypericum perforatum x x x x x x

Sleedoorn Prunus spinosa x x x x x

Smalle aster Aster lanceolatus x x x

Smalle stekelvaren Dryopteris carthusiana x x

Smalle waterweegbree Alisma gramineum x x

Smalle weegbree Plantago lanceolata x x x x x x

Snavelzegge Carex rostrata x x

Speerdistel Cirsium vulgare x x x x x x

Sporkehout Rhamnus frangula x x x x x x

Sterrenkroos Callitriche spec x x x

Stijve klaverzuring Oxalis stricta x x

Stinkende gouwe Chelidonium majus x x x

Straatgras Poa annua x x

Tengere rus Juncus tenuis x x

Tijmereprijs Veronica serpyllifolia x x x

Timoteegras Phleum pratense subsp. x

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 32

Page 35: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappeijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 RL-2004 / Beschermd

pratense

Trekrus Juncus squarrosus x

Veenpluis Eriophorum angustifolium x

Veenwortel Persicaria amphibia x x

Veerdelig tandzaad Bidens tripartita x x x x x x

Veldbeemdgras Poa pratensis x x

Veldereprijs Veronica arvensis x x x x

Veldzuring Rumex acetosa x x x x x x

Vertakte leeuwentand Leontodon autumnalis x x x x

Viltige basterdwederik Epilobium parviflorum x x x x x

Vlasbekje Linaria vulgaris x x x x x x

Vlinderstruik Buddleja davidii x x x x x

Voederwikke Vicia sativa subsp. sativa x x x x

Vogelmuur Stellaria media x x x x x x

Vogelwikke Vicia cracca x x x x x

Vroegeling Erophila verna x x x x x x

Vrouwenmantel Alchemilla spec x x x

Watermunt Mentha aquatica x x x x x x

Waterpeper Persicaria hydropiper x x x x x

Waterpostelein Lythrum portula x x

Watertorkruid Oenanthe aquatica x x

Waterviolier Hottonia palustris x

Waterzuring Rumex hydrolapathum x x x x x x

Westerse karmozijnbes Phytolacca americana x

Wilde bertram Achillea ptarmica x x x x x

Wilde kamperfoelie Lonicera periclymenum x x

Wilde kardinaalsmuts Euonymus europaeus x x

Wilde lijsterbes Sorbus aucuparia x x x

Wilgenroosje Chamerion angustifolium x x x x x x

Wit vetkruid Sedum album x x

Witte dovenetel Lamium album x x x x x x

Witte klaver Trifolium repens x x x x x x

Witte krodde Thlaspi arvense x x x

Witte waterkers Nasturtium officinale x x x x x

Witte waterlelie Nymphaea alba x x

Witte winterpostelein Claytonia perfoliata x x x x x x

Wolfspoot Lycopus europaeus x x x x x x

Zachte berk Betula pubescens x x

Zachte dravik Bromus hordeaceus subsp. hordeaceus

x x

Zachte ooievaarsbek Geranium molle x x x x x x

Zandblauwtje Jasione montana x x

Zandraket Arabidopsis thaliana x x x x

Zandteunisbloem Oenothera deflexa x x x x x x

Zandzegge Carex arenaria x x x

Zeepkruid Saponaria officinalis x x

Zevenblad Aegopodium podagraria x x x x x x

Zoete kers Prunus avium x x

Zomereik Quercus robur x x

Zomerfijnstraal Erigeron annuus x x

Zomprus Juncus articulatus x x

Zonnenbloem Helianthus spec x x

Zwaluwtong Fallopia convolvulus x x

Zwarte balsempopulier Populus trichocarpa x x

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 33

Page 36: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappeijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 2009 RL-2004 / Beschermd

Zwarte den Pinus nigra x x

Zwarte els Alnus glutinosa x x

Zwarte nachtschade Solanum nigrum subsp. nigrum

x x x

Zwarte zegge Carex nigra x x

BIJLAGE 3 GEGEVENS VAN MOSSEN

Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

Levensstrategie Beschermd / RL-2004

Bleek dikkopmos Brachythecium albicans blijver

Breekblaadje Campylopus pyriformis kolonist

Bronsmos Pleurozium schreberi blijver

Echt zandhaarmos Polytrichum juniperinum blijver

Fijn laddermos Kindbergia praelonga blijver

Fluweelmos Brachythecium velutinum kruiper

Gaaf buidelmos Calypogeia muelleriana kolonist

Gedraaid knikmos Bryum capillare kolonist

Gedrongen kantmos Lophocolea heterophylla kolonist

Geelsteeltje Orthodontium lineare exoot (vanaf 1943)

Gesnaveld klauwtjesmos Hypnum cupressiforme kruiper

Gesteelde haarmuts Orthotrichum anomalum nomade

Gewone haarmuts Orthotrichum affine nomade

Gewone viltmuts Pogonatum aloides kolonist

Gewoon dikkopmos Brachythecium rutabulum kruiper

Gewoon gaffeltandmos Dicranum scoparium blijver

Gewoon haarmos Polytrichum commune blijver

Gewoon kantmos Lophocolea bidentata kruiper

Gewoon knikkertjesmos Physcomitrium pyriforme pendelannuel

Gewoon knopjesmos Aulacomnium androgynum broedkolonist

Gewoon krulmos Funaria hygrometrica zwerver

Gewoon muisjesmos Grimmia pulvinata nomade

Gewoon peermos Pohlia nutans kolonist

Gewoon pluisdraadmos Amblystegium serpens blijver

Gewoon pluisjesmos Dicranella heteromalla kolonist

Gewoon pronkmos Pseudotaxiphyllum elegans broedkolonist

Gewoon purpersteeltje Ceratodon purpureus kolonist

Gewoon sikkelsterretje Dicranoweisia cirrata kolonist

Gewoon sterrenmos Mnium hornum langlevende pendelaar

Gewoon watervorkje Riccia fluitans broedpendelaar

Glanzend platmos Plagiothecium denticul kruiper

Grijze haarmuts Orthotrichum diaphanum kolonist

Groot laddermos Pseudoscleropodium purum blijver

Krom platmos Plagiothecium laetum kruiper

Kussentjesmos Leucobryum glaucum fragmentatiekolonist

Parapluutjesmos Marchantia polymorpha kolonist

Rood knikmos Bryum pallens kolonist

Ruig haarmos Polytrichum piliferum kolonist

Zilvermos Bryum argenteum Kolonist

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 34

Page 37: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

BIJLAGE 4 GEGEVENS VAN DE "BIJVANGST"

Kleurcodes = beschermd

= staat op de Rode Lijst = bijzonder

INSECTEN

Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

2004 2005 2006 2008 RL / opmerking

Cicaden

Bloedcicade Cercopis vulnerata x x x

Dagvlinders

Argusvlinder Lasiommata megera x Laatste jaren sterk afgenomen

Atalanta Vanessa atalanta x x x

Bont zandoogje Pararge aegeria x x x x

Citroenvlinder Gonepteryx rhamni x

Dagpauwoog Inachis io x x x

Distelvlinder Cynthia cardui x x x

Eikenpage Quercusia quercus x

Gehakkelde aurelia Polygonia c-album x

Groot dikkopje Ochlodes venata x x x GE

Groot koolwitje Pieris brassicae x

Hooibeestje Coenonympha pamphilus x x x x

Icarusblauwtje Polyommatus icarus x x x x

Klein geaderd witje Opieris napi x x x

Klein koolwitje Pieris rapae x x

Kleine vos Aglais urticae x x

Koevinkje Aphantopus hyperantus x x x x

Koninginnenpage Papilio machaon x D

Landkaartje Araschnia levana x x

Oranje zandoogje Pyronia tithonus x x x x

Vuurvlinder, kleine Lycaena phlaeas x x x x

Zwartsprietdikkopje Thymelicus lineola x x x

Nachtvlinders

Gamma-uil Autographa gamma x x x

Lieveling Timandra griseata x x

Rups beervlinder Arctiidae…. x

Rups helmkruidvlinder Cucullia scrophulariae x

Rups jacobsvlinder Thyria jacobaea x

Sint-Jacobsvlinder Tyria jacobaeae x

Sintjansvlinder Zygaena filipendulae x

Haften

Larve haft Ephemeroptera spec x x

Hommels

Aardhommel Bombus terrestris x x

Akkerhommel Bombus pascuorum x x

Steenhommel Bombus lapidarius x

Kevers 14stippelig lieveheersbeestje

Propylea quatuordecimpunctata

x

7stippelig lieveheersbeestje

Coccinella septempunctata x x x

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 35

Page 38: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

2004 2005 2006 2008 RL / opmerking

Basterdzandloopkever Cicindela hybrida x

Brandnetelsnuittor Phyllobius urticae x

Geel soldaatje Cantharis livida x x x

Geelgerande watertor Dytiscus marginalis x

Groen zuringhaantje Gastrophysa viridula x x

Groene bladsnuitkever Phyllobius pomaceus x

Kniptor Athous haemorrhoidalis x

Zwart soldaatje Cantharis rustica x x

Libellen

4-vlek-libel larve Libellula quadrimaculata x

Azuurwaterjuffer Coenagrion puella x

Beekoeverlibel Orthetrum coerulescens x KW, D

Blauwe breedscheenjuffer Platynemis pennipes x

Gewone oeverlibel Orthetrum cancellatum x x

Glazenmaker larve Aeshna spec x

Steenrode heidelibel Sympetrum vulgatum x x

Houtpantserjuffer Lestes viridis x x

Keizerlibel, grote Anax imperator x

Lantaarntje Ischnura elegans x x x x

Pantserjuffer Lestes spec x

Platbuik libel Libellula depressa x x x

Rode libel Sympetrum spec x

Viervlek Libellula quadrimaculata x

Vroege glazenmaker Aeshna isosceles x KW, D

Vuurjuffer Pyrrhosoma nymphula x

Weidebeekjuffer Calopteryx splendens x x x x

Mijten en teken

Fluweelmijt Trombidium spec x

Rode watermijt x

Netvleugeligen

Gaasvlieg Chrysopa spec x x

Sprinkhanen en krekels

Bruine sprinkhaan Chorthippus brunneus x x Grote groene sabelsprinkhaan

Tettigonia viridissima x x x

Wekkertje Omocestus viridulus x

Steenvliegen

Steenvlieglarve Plecoptera spec x

Vliegen en muggen

Distelgalboorvlieg Urophora cardui x

Rouwvlieg Bibio spec x

Gewone schorpioenvlieg Panorpa communis x x x x

Slijkvlieg Sialis lutaria x x

Wantsen

Gestippelde duikerwants Corixa punctata x x

Gewone bootsmannetje Notonecta glauca x x x

Bruine graswants Notostira elongata x

Schaatsenrijder Gerris spec. x x

Staafwants Ranatra linearis x

Zuringwants Coreus marginatus x

Zwemwants Ilyocoris cimicoides x x x

Wespen

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 36

Page 39: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

2004 2005 2006 2008 RL / opmerking

Duitse wesp Vespula germanica x

Hoornaar Vespa crabro x

Zweefvliegen

Blinde bij Eristalis tenax x x x

SPINNEN

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam 2004/2005 2006 2008Vlaamse Rode Lijst

Kruisspin Araneus diadematus x

Wespspin (Tijgerspin) Argiope bruennichi x x x

Moswolfspin Arctosa leopardus x KW

Gewone zwartkop Euophrys frontalis x

Brugspin Larinioides sclopetarius x

Schorsmarpissa Marpissa muscosa x

Heidewielwebspin Neoscona adianta x

Gewone renspin Philodromus cespitum x

Duinrenspin Thanatus striatus x

Graskrabspin Xysticus erraticus x BE

ANDERE DIEREN

Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 RL / opm

Amfibieën

Bruine kikker Rana temporaria x B

Gewone pad Bufo bufo x x x B

Groene kikker Rana esculenta x x x x B

Kreeftachtigen

Amerikaanse rivierkreeft Orconectus limosus x exoot

Rivierkreeft Astacus spec x Vlokreeft (verzamelnaam)

x x

Waterpissebed verzamelnaam

x

Zoetwatergarnaal Atyaephyra desmaresti x

Mosselen

Erwtenmossel Pisidium amnicum x x

Zwanenmossel Anodonta cygnaea x

Ringwormen

Eendenbloedzuiger Theromyzon tessulatum x

Slakken

Barnsteenslak Succinella putris x x

Blaashorenslak Physa spec x

Geoorde poelslak Lymnaea auricularia x

Gewone schijfhoren Planorbis planorbis x

Ovale poelslak Radix ovata x

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 37

Page 40: Flora- en fauna-inventarisatie van de Berkendonk...Flora- en fauna-inventarisatie . van de Berkendonk . van 2004 tot en met 2012 . T.J. van Loo . Helmond, 10 april 2013 . afdeling

FLORA- EN FAUNA-INVENTARISATIE BERKENDONK, KNNV AFDELING HELMOND 38

Nederlandse naam

Wetenschappelijke naam

2004 2005 2006 2007 2008 RL / opm

Poelslak Lymnaea stagnalis x x x x

Posthorenslak Planorbarius corneus x

Vijverpluimdrager Valvata piscinalis x

Vissen

10-doornige stekelbaars Pungitius pungitius x x

3-doornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus x x x

Baars Perca fluviatilis x

Karper Cyprinus carpio x x

Kleine modderkruiper Cobitis taenia x x x B, D

Paling Anguilla anguilla x EB

Rietvoorn Scardinius erythrophthalmus x x

Riviergrondel Gobio gobio x x x

Snoek Esox lucius x

Voorn x x

Zeelt Tinca tinca x x

Zoogdieren

Eekhoorn Sciurus vulgaris x B

Haas Lepus europaeus x x x x B

Konijn Oryctolagus cuniculus x B

Muis bruin x B

Ree Capreolus capreolus x x x B