fL ~ Beschut wonen1 in Vlaande

Ervaringen van bewoners en begeleiders

Greet von HlImbeeck en Chanlal van Audenhove

182

Het reconversieplロnvan 1990 (Minisle-

rie vロnVolksgezondheid en Leefmilieu，

1990) veranderde hel Belgische geesle・

lijke目ezondheidssysleemgrondig. Dil

plロnbeoogde enerzijds deロfboυwv臼n

helaanlロ1bedden in de psychiロIrische

ziekenhuizen en andeロijdsde stimulロtie

van de lIitbouw vロnalternロtievevoorzie・

4

ningen in de sロmenlevingzo白Ispsychiロー

Irische verzorgingslehuizen en iniliatie.

ven voor beschut wonen. Op die manier

kreeg hel beschut wonen in 1990 een

welleliike bロsis.

Historisch gezien is het beschut wonen in Belが voortgekomenuit een aantal pilot-

projecten in de jaren zeventig， die geInspi-

reerd door de 'antipsychiatrie'， altematieve opvangstructuren voor chronisch psychia-

trische pa討をntenaanboden. Beschut

wonen is als sector gesitueerd tussen het instellingsleven en de maatschappij. Het

wiJ zijn bewoners helpen b羽hunintegratie in de samenJeving en bij de preventie v阻

een (her)opname in een residentiele set-

ting. In 1995 waren er 2885 erkende en

297 geprogram.meerde niet-erkende plaat-sen in beschut wonen (De Rycke， 1997).

Het beschut wonen heeft een belangrijke

functie te vervullen. Zo heeft deinstitutio・

nalisering vooral succes als d抗gepaardgaat

met een goede uitbouw van voorzien泊genen initiatieven， die ex-gehospita]iseerde

personen blijven begeleiden v∞r bepaalde

probleemgebieden (Lamb， 1998; Middel-boe， 1995; Rock， 2001). Landen of regio's，

die deze zorginstellingen niet hadden， ble-

ken b1j a四 vangvan de deinstitut1onalise-

ring gekenmerkt te worden door een t凹・

name van het aantal daklozen (Aderibigbe，

1997; Olfson， Mecha凶c，HanselL Boyer， &

Walkup， 1999) en van het aantal psychia-trische patienten in het gevangeniswezen 仏.amb，1998; Lamb & Weinberger， 1998;

5ch姐 da，2000; Rock. 2001)， alhoewelωt laatste niet door iedereen bevestigd wordt.

Passage， 1 Oe jaaTgang nr. 3 september 2001

Daarenboven bl司ktdat de kwaliteit v組 dewoonsituatie invloed heeft op het functio・

neren van (ex)psychiatrische patienten (Nelson， Hall， & Walsh-Bowers， 1999; Ogil-vie， 1997).

Het beschut wonen heeft een aantal troe-

ven zoals het aanbieden van een kader om

praktische en socia]e vaardigheden a叩 teleren en te oefenen (Ogilvie， 1997) en het

tegemoet komen aan de vraag van de

dienten en hun familie om kleinschalig te wonen. Op die manier kunnen deze bewo-

ners integreren加 demaatschappij (Car-

ling， 1993; Conroy & Elks， 1999; NeIson et

a1.. 1999). Het is bewezen dat bewoners，

die in het verleden langdurig gehospitali-seerd waren in een psychiatrisch zieken-huis， zich kunnen handhaven in de samen-

leving met een minimum aan begeleiding.

Maar， ondanks deze positieve geluiden，

krijgt het beschut wonen∞k kritiek.

Ten eerste beschouwen sommigen de dein・

stitutionalisering eerder als een re-of een trans-加stitutionalisering(Carl泊g.1995;

Elpeお， 1995)， waarも訪 ermini-instituten

gevormd worden in de samenleving (Ogil・vie， 1997; 5hepherd， 1991). In beschut wonen worden de bewoners geholpen op

verschillende domeinen zoals zelfzorg，

hulshoudelijke taken， VI対et司d，sociale∞n-

tacten. En， alhoewel de begeleiders hier-

door de bewoners handvatten aanreiken om zelfstandig te functioneren， bestaat het

gevaar dat deze bewoners het gevoel krij-gen dat ze een leven leiden dat zelfs meer gecontroleerd wordt d四 t関口 zenog泊 de

psychiatrie verbleven (5chnabel， 1999). Op

die manier blijven de bewoners ook gestig-matiseerd door de mensen in de samenle-vmg.

Ten tweede wordt de huisvesting vaak gekoppeld aan de begeleiding (Mize， Paolo-

Calabrese， Williams， & Margolin， 1998;

Wisse， 1998). Dit impliceert dat als bewo-ners zich onvoldoende aan de】1Uisregels

houden of als de begeleiding problematisch

Passag'， 10c jaar9ang nr. 3 september 2001

verloopt， dat deze bewoners het beschut wonen moeten verlaten. Ten derde is beschut wonen voor vele bewoners geen echte vrije keuze geweest. Vaak 討~nhet de hulpverleners die de clien-

ten het beschut wonen a]s woonvoπn aan-

raden (5rebnik， Livingstone， Gordon &

King， 1995; Van Audenho-..e et al.， 1998).

Uit het onderzoek v叩 VanAudenhove en

collega's (1998) bleek daarenboven dat 34 % van de bewoners alleen zou willen

wonen en dit omwille van de grotere凶u-heid en zelfstandigheid (Van Aud~nhove et al.， 1998).

Naar aanleiding van de toenemende aan-

dacht van de overheid om de zorg voor chronisch psychiatrische patienten te ver-

beteren (Aelvoet en Vandenbroucke， 2001;

Denkgroep V1aamse GGZ， 1998)， kan de vraag gesteld worden of het beschut wonen als woonvorm wel datgene is wat (ex)psy・

chiatrische patienten willen. Om een日 t-

woord te geven op deze町田gwerd binnen

een onderzoek naar de kwaliteit van de

relatie tussen een bewoner en een begelei-der in beschut wonen， tevens nagegaan

hoe de bewoners hun woonvorm ervaren.

Door de positieve en de negatieve aspecten van beschut wonen te bevragen， kunnen

handvatten aangereikt worden die de kwa-liteit van de woonvoロnen dus ook de

kwaliteit van de zorg voor deze bewoners

kan verbeteren. De studie die hier gepresenteerd wordt， laat toe om vanuit het perspectief van de

bewoners en hun begeleiders， sterktes，

抑制es，uitdagingen en knelpunten van

beschut wonen in kaart te brengen. Hier-

mee sluit dit onderzoek aan同 destudie van Vi臼 Audenhoveet a1. (1998) waarin

105 bewoners uit elf beschut wonen・initia・tieven in Oost-Vlaanderen werden

bevraagd naar wat z司positiefen negatief

beschouwden aan beschut wonen目Alspositief werden vooral het hebben van een

vaste woonplaats en de∞ntacten met de

183

ii

r

~ILF6l

l

'

medebewoners en met de hulpverleners

ervaren. De antwoorden op de vraag naar dem江lpuntenkonden hoofdzakelijk terug-

gebracht worden tot het samenleven met andere bewoners， wat soms voor conflicten

zorgt. Het h¥主idigeonderzoek gaat echter

een stap verder dan de studie van V，釘1

Audenhove et al. (1998) en bevraagt ook

de ervaringen van de bewoners en de begeleider吉metbetrekking tot de begelei-ding zelf.

Methode deelnemers

Deze studie is te situeren binnen een groter

onderzoek dat de kwaliteit van de relatie bestudeert tussen een begeleider en bewo-

ner in beschut wonen (V.叩 Humbeeck，et al.， in druk a， b， c). Om een zekere homo-

genite江tebewerkstelligen op het vlak van de aard van de problematiek， werd ervoor

gekozen om enkel bewoners die lijden aan

scbizofrenie of een andere psycho首sche

stoomis (American Psychiatric Assodation 1994) op te nemen in het onderzoek.

Negen initiatieven voor beschut wonen in V1aanderen (uit de provindes Vlaams-Bra-

bant， Antwerpen en Oost-羽aanderen)

werden in de zomer van 1999 benaderd. Aan de coordinatoren van deze加i由tieven

wQd gevraagd om bewoners te selecteren

die， naast de diagnose van schizofrenie，

tevens moesten voldoen a阻 devolgende criteria: (1) Nederlandstalig， (2) ouder dan

18 jaar， (3) m.i.nstens drie maanden verblij-

ven in een huis v，佃 beschutwonen， (4)

minstens drie maanden加 begeleidingzijn

同 beschutwonen， (5) emstige beperkin-gen hebben in het sociaal en psychisch

functioneren en (6) in staat 2:ijn om deel te

nemen aan het onderzoek (= geen acting out of halludnaties op het testmoment).

Per begeleider werd elke bewoner， die

beantwoordde aan deze criteria， op een alfabetische l羽stgeplaatst. De begeleiders

184 185

en de coordlnatoren spraken vervolgens de eerste bewoner van elke均staan om te

paロidperenin de studie. B羽weigering

werd de tweede bewoner gecontacteerd. Op deze manier werden 65 bewoners

benaderd， waarvan er negen weigerden

omdat ze dachten dat ze het onderzoek

niet aankonden， omdat ze geen zin had-

den. of omdat ze zich te ziek v目 lden.De deelnemende bewoners， 56 in totaal， gaven hunscl凶ftel当ketoestemmlng zodat ook de

begeleiders geinterviewd konden worden. Geen enkele bewoner of begeleider weiger-de泊 dezefase.

Gedurende de werkuren werden de face a face interviews afzonder均kafgenomen van

de bewoners en de begeleiders hetzij in de woning van de bewoner， he包ijin het

hoofdgebouw van beschut wonen. De

informatie uit deze Interview百werdniet

doorgegeven aan de bewoners of de be-geleiders.明densde interviews werd de

volgende informatie verzameld: (1) sodo・

demografische kenmerken van de begelei-ders en hun bewoners， (2) plus-en min-

punt四 aande begeleiding vanuit het bewoners-en het hulpverleningsperspectief en (3) plus-en minpunten a皿 beschut

wonen vanuit de visie van de bewoners.

(48.2%) was voorheen werkzaam in een

psy曲iatri父hziekenhuis. Het merendeel

van de begeleiders zijn verpleegkundige (33.9%) of maatschappelijk assistent

(20%). De hulpverleners hebben gemid-

deld ongeveer 10 bewoners in begeleid泊g(bereik 2・27)en zij hebben ongeveer 4.2

uren per week (bereik 1・ 12)contact met hun bewoners.

Plus-en minpunten volgens d・bewon・"Thbel 1 presenteert de antwoorden v四 de

bewoners op de vraag naar de plus-en de minpunten van de begeleiding

op emotioneel als op praktisch vlak. Daar-naast wordt de persoon van de begeleider

ook erg gewaardeerd (36 antwoorden); de

begeleider is vriendelijk en s羽npathiek.De bewoners vinden dat de begeleiders hen goed aanpakken (19 antwoorden); ze zijn

niet te streng of te bemoeizuchtig. Andere pluspunten aan de begeleiding zijn de

bereikbaarheid (18 antwoorden)， het ver-

trouwen (9 antw∞吋en).de steun (11組 t-woorden) en de Interesse (5 antwoorden). De heterogeniteit van de antwoorden toont aan dat er verschillende aspeαen van de

begeleiding als positief ervaren worden.

Voor bijna de helft van de bewoners (41 % )

Tabet 1 Plus-en minpun怜間 関 n晶 begeleidingvoJgens d. bewoners

Pluspunten (N = 173) Minpunten (N = A 1) Frequ・ntie Frequentie

Geen 。 Geen 23 1. Hulpvaardigheid 74 1. Verk制 rdemanior vcn 21

4 emotion開 l 49 国内pokk・n. prakti皿h 2S

2. Per500nlijk b句eleiden 36 2. ser，・ikboorheid 13

3. M倒 ier四 n∞npok 19 3. And.re 7 ken， 0且討rer唱 nin制 niet凶m田 iz凶 htig

3. Ber・ikboorheidlem。 1自H伺伺1・n.truclu陪 el)

4. Steun 9<>糟円 11

5. Vertrouwen 9軒 町 P 6. In悟re5'ein de bew。 5

ner 7. B・g・leid.ri. niel

W制蜘四md

Resulta怜 nd..lnemers

In deze onderzoeksgroep zijn er drie keer meermanne均kedan vrouwelijke bewo・

ners (75.0%). Zij zijn gemiddeld 45.4 jaar

(bereik 19 -67 jaar). en ze lijden reeds

18.6 jaar aan schizofrenie of een andere

psychotische stoornis. In het initiatief voor beschut wonen verb均venze gemiddeld

meerd阻吋fjaar (bereik 3 maanden tot 19 jaar).

M民 Idan 80% van de begeleiders zijn

vrouwen (45 vrouwen). Zij zijn gemiddeld

34.5 jaar en werken ongeveer zeven jaar in het beschut wonen. Ongeveer de helft

Opvallend is dat alle bewoners， op een uit-

zondering na. een goede relatie hebben

met hun begeleider. Op de vraag wat de bewoners positief vinden aan de begelei-

ding. worden er 173 antwoorden gegeven. een gemiddelde v組合ieper bewoner. Er is nicmand die geen positief aspeαkan for-

muleren. Het grootste pluspunt aan de

begeleiding vinden de bewoners de hulp-vaardigheid (74 antwoorden) en dit zowel

Passage. 10ejaargang nr. 3 september 2001 Passagt， 1 Oe jaaTgang nr. J september 2001

zijn er geen minpunten verbonden aan de

begeleiding! De overige bewoners formule-

ren 41 negatieve aspecten， welke vooma-

mel司kterug te brengen zijn tot de wijze

van begeleiden. Dus. alhoewel veel bewo-ners de aanpak van de begeleiders als cor-

rect beschouwen. worden er toch 21 kri-

tiekpunten geformuleerd die erop阿ijzendat de begeleiding niet steeds van een leien dakje verloopt. Zo is de begeleiding voor

zeven bewoners te bemoeizuchtig en te

controlerend，日開封1vijf andere bewoners

hun begeleider niet streng genoeg vinden.

Een tweede groep van negatieve aspecten

betreft de moeilijke bereikbaarheid van de

hulpverJeners (13 antwoorden); een aantal

bewoners wil meer contact met de begelei-

der. Andere kritiekpunten over de begelei-

ding betreffen de soms onpersoonlijk en

nonchal四 tehouding van de begeleider en

de geringe interesse in het groepsproces.

Hierbij aansluitend wordt de manier van

werken (18 antwoorden)， de zelfstandigheid

van de bewoners (12 antwoorden) en de

gemakkelijke begeleiding (13 antwoorden)

ook als een pluspunt beschouwd.

Toch wordt de begeleiding ook als negatief

ervaren (61 negatieve aspecten). Opmerke-

河kis dat de helft van deze antwoorden

betrekking heeft op moeilijkheden waar-

mee de begeleiders zelf worstelen (29 ant-

woorden). Zo geven ze problemen aan b討

Tabel 2: Plus-en minpun梅田 van de begeleiding volgens de begeleiders

Pluspunten (N = 74) FreQuentie

G開 n 。1. P05itieve relotie 27

2. Begaleidiog op zich 18

3. Gemロkkeliikte bege 13 leiden

4. Zellstandig -zelfl'9d 12 zoロ町、

5. Gedrag voo de bewo 4 ner

4

Plus. en minpunten volgens de

beg・1・idersOok aan de begeleiders werd gevraagd wat

zij als positief en negatief ervaren in de

relatie met hun bewoners (zie tabel 2).

Op de vraag naar de positieve aspeαen van

de begeleiding， geven de begeleiders 74 ant-

woorden (gemiddeld e長na twee)， wat

beduidend minder is dan het aantal ant開

woorden van de bewoners. De antwoorden

van de begeleiders kunnen onderverdeeld

worden泊 viercategorieen. Vooral de goede

relatie en het contact met de bewoners wor-

den als positief ervaren (27 antwoorden).

186

Minpunlen (N = 61) FreQuentie

G帥 n 。1目 Nietgoedwe回nhoe 15

同 ba日eleider、2. Vonuit de pers∞n von 14

de bege!eidar 3. Niet doordringer、tot 7

de belevingswereld 4. Moeilijk gedrog von b

b開 'one悶

5. De relotie 5

6. Vinden咽 ngeschikte 5 αctiviteiten

7. Andere z<四1.geen 9 evol叫iezien in de bewoner en tiidgebrek

het vinden van een goed evenwicht tussen

het sturen van de bewoner en hem de vrij-

heid geven of tussen het zelf meer doen

voor de bewoner versus de bewoner zijn

taken zelf laten opnemen. Daarenboven

stellen vier begeleiders dat ze moeilijk de

grens kunnen trekken tussen hun prive-

leven en hun werk. Andere negatieve

aspecten aan de begeleiding zijn het niet

kunnen doordringen tot de belevingswe-

reld van de bewoner (7 antwoorden)， te

weinig diepgang ervaren in de relatie (5

antwoorden)， geen duidel羽kevooruitgang

zien b司debewoner (4 antwoorden)， het

Passage， 1 Oe jaargang nr. 3 september 2001

moeilijk gedrag van de bewoner (6 ant-

woorden)， het niet vinden van een gepaste

dagindeling (5 antwoorden) en tijdsgebrek

(2 antwoorden).

Plus" en minpunten van besch凶

wonen volgens de bewonen

Tabel 3 (pag. 188) beschr羽ftde plus-en

minpunten van beschut wonen volgens de

bewoners. Op de vraag omtrent de plus-

punten van beschut wonen， worden er 170

verschillende antwoorden gegeven of een

gerniddelde van drie positieve aspecten per

bewoner. Er is geen bewoner die geen posi-

tief aspect kan benoemen. Positief zijn

vooral de sociale contaαen (37 antwoor-

den)， de praktische kant (32 antwoorden)，

de begeleiding (26 antwoorden) en de vrij-

heid (20四 twoorden).De privacy (13 ant-

woor虫 n)，de mogelijkheid om onafhanke-

均kte leven (10 antwoorden) en de ligging

van de woning (6叩 twoorden)worden

ook， weliswaar担 minderemate， als posi-

tief aangehaald. Daarnaast zijn er nog 26

antwoorden waaruit blijkt dat de bewoners

graag wonen in beschut wonen. Voor 13

bewoners zijn er geen minpunten verbon-

den aan het leven in beschut wonen. De

overige 43 bewoners geven 59 rninpunten

aan. Deze antwoorden zijn hoofdzakelijk

terug te brengen tot vier grote categorieen.

Ten eerste loopt het samenleven met ande-

ren niet alt制 even血npelloos(28 ant-

woorden). Er zijn confIicten tussen de bewoners onderling， sommige karakters

botsen en soms worden afspraken niet

altijd even goed nageleefd. Een tweede kri-

tiek op beschut wonen is dat niet alle

bewoners zich vrij voelen (9 antwoorden);

ze hebben nog steeds het gevoel dat ze

gecontroleerd worden. Ten derde hebben

sommige bewoners kritiek op een aantal

praktische beslommeringen， zoaIs het凶et

tijdig herstellen van een radio， het eten dat

niet altijd even lekker is en het te beperkte

Passage， lOe jaargang nr. J septe:江副ber2001

leefgeld (10 antwoorden). Een vierde cate-

gorie betreft de stigmatiserende samenle・

ving (7 antwoorden). De bewoners stellen

vast dat er nog altijd een taboe rust op

beschut wonen. Hierdoor durft een aantaI

bewoners aan mensen uit de samenleving

niet te vertellen dal ze er verblijven.

Bovendien vinden de bewoners het moei-

Iijk om 105 te komen uit het circuit van de

psychiatrie司 Hiermeebedoelen ze dat de

activiteiten waaraan ze deelnemen exclu-

sief bijgewoond worden door de mensen

van beschut wonen. Het bl司ftmoeilijk om

de stap te zetten naar activiteiten die onaf-

hankelijk van beschut wonen plaatsv泊den.

Discussie

Dit onderzoek beschrijft hoe patienten met

schizofrenie hun begeleiding en hun leef-

omstandigheden in beschut wonen erva-

ren. Tevens wordt nagegaan wat hulpverle-

ners als positief en negatief beschouwen

aan het begeleiden vむ1deze bewoners.

耳目 opvallendste resultaat is dat de algeme-

ne泊drukvan de bewoners op beschut

wonen positief is， net zoals in het voor-

gaand onderzoek van Van Audenhove et

al. (1998). Er worden immers 同nadrie

keer zoveel pluspunten aangegeven dan

minpunten. De bewoners verblijven dus

graag in beschut wonen; het is een echt

thuis voor hun. Dit betekent dat de setting

geslaagd is om een veilige en geborgen

woongelegenheid te creeren voor de doel-

groep. Voor een groot deeI val'l de bewo-

ners is dit heel belangrijk aangezien 吋

waarschijnlijk voor de rest van hun }even

in beschut wonen zullen blijven wonen.

Beschut wonen is voor hen de enige haalba-

re mogel百kheidom een leven in de maat-

schappij te leiden. Maar， voor een ander

deel van de bewoners blijft beschut wonen

een吋delijkestap naar zelfstandig wonen en

naar integratie in de maatschappij.

187

en het vinden yan een op-maat-gesneden begeleiding. Inderdaad， veel begeleiders

weten niet alt羽dexact hoe de belevingswe-reld van de bewoner eruit ziet; vaak kun-

nen ze er niet tot d∞rdringen. Een mogelij-ke oplossing voor dit probleem zou kunnen

z司ndat begeleidersαll'sussen psycho・edu-

catie volgen， waarin de. voor beschut

wonen meest courante psychiatrische stoor・凶ssen，behandeld worden.

Een ander negatief aspect dat tevens door de bewoners a)s problematisch ervむ 'en

wordt. is dat begeleiders vaak niet goed weten hoe ze sommige van hun bewoners moeten begeleiden. Dus. alhoewel de bege-leiders over een professionele bagage

beschikken. kunnen ze hierop niet altijd

terugvaJIen. Vooral het evenwicht tussen het beschermen en het ondersteunen v回

de bewoners enerzijds en het controleren

en het betuttelen anderzijds， wordt als zeer moeilijk ervaren door sommige begeleiders.

Want， waar trek je als hulpverlener de streep? Wanneer wordt iets als helpend ervaren en wanneer mondt datzelfde uit加

controle? Met deze vragen worden de

begeleiders vaak geconfronteerd omdat het

voor hen niet altijd duidelijk is wat hun functie preaes inhoudt. De functie 'woon-

begeleider' kan immers ingevuld worden door verschillende beroepsgroepen en in

het verleden reikte ieder initiatief zijn

hulpverleners een eigen funαie-omschrij-ving aan. Recent werd echter door het HIVA het beroepsprofiel van de begeleiders

in beschut wonen opgesteld (Huys & Van

Hootegem， 2000)， waardoor het voor elke begeleider duidelijk wordt welke taken van

hem of haar verwacht worden. Daarnaast

werd in dit onderzoek ook aangetoond dat hulpverleners vooral de metbodiek van de

begeleiding of het toeleiden van de bewo-

ners naar het formuleren van de begelei-

dingsvraag door toedoen van diverse com・

muni臼 tie位 ategie釦 (Huys& Van Hoote-

gem， 2000)， als mo'eilijk beschouwen. In de

een nadelig effect op de pati吾nten.Het ver・

oorzaakt臼 g5t，ontgoocheling en een ver-minderd zelfvertrouwen. Het stigma zorgt

ervoor dat de (ex)psychiatrische patienten zwijgen over hun verleden en over hun

woonplaats， dit om negatieve opmerkingen

te ontwijken (Wahl， 1999). Nochtans zijn

er een aanta) manieren om het stigma te

verkleinen. Deze zijn o.a. psycho-educatie van de samenleving en (ex)psychiatrische

patienten laten deelnemen aan het regulie-

re arbddsaT'ωit. Op die manier kan de samenleving een positiever beeld krijgen van (ex)psychiatrische patienten (Kaasen-

brood & de Valck， 2000). Het is daamaast

ook belangrijk dat er een pers∞nlijk con-tact is tussen de mensen in de samenleving

en de (ex)psychiatrische patienten (Hol-

mes， Corrigan， Williams， Canar， & Kubiak，

1999; Penn et al.， 1994). Door zijn opzet

alleen al (huizen buiten het domein ，-an het psychiatrisch ziekenh凶s)reikt het

beschut wonen alle kansen aan aan zijn

bewoners om opgenomen te worden in de

samenleving. De bewoners worden aange-

moedigd om hun boodschappen te doen加

de buurtwinkels en om deel te nemen aan

activiteiten， 105 van de woonvorm. Maar，

vaak durven de bewoners deze stap niet te

zetten. Het is immers een stuk veiliger en

een stuk minder confronterend om in het eigen milieu te blijven， b討demensen die

men kent. Misschien moet het凶 detoe-komst nog meer de taak van beschut

wonen worden om naast de uitbouw van een eigen activiteitenaanbod， de bewoners

te stimuleren tot activiteiten eJders.

Tabel 3: Plus-en minpun怜 nvan be5chut wonen volg聞 5de bewoner5

Plusp~nten (N ~ l~) Minpunten (N = 59) Frequenlie Freq崎川崎

Gcen 。 Geen 13 1. Sociale conloc剛 28 1 5田 iolecontac剛 2目2. Prakfisch 18 2 Prokfische bezworen 10 3. Begeleiding 26 3. G僻 nech胎 vrijheid 9 4. Vrijheid 20 4. 51i目mavan mロot 7

s<:hαppij

5. Privocy 13 5. Andere 5

6. Onafhon陥liikheid 10

7. li目且!哩 6

8. Go・deolgemene 26 indruk

beperkt soaaal netwerk beschikken (gemiddeld 11.6 leden)， dat bijna voor de

hel負担 samengesteJduit medebewoners en hulpverleners. Ter vergelijking， het net-

werk van een 'normale' populatie bedraagt

20主30leden(G促 ring_Durb皿，Foster，

Boyles， Babiak. & Lancee， 1992).

Alhoewel ongeveer de helft v組 debewo-

ners het gevoel heeft dat ze een bepaald

niveau van vr討heidheeft verworven， is dit

voorb羽na20% toch een vals gevoel van 有力heid.Deze bewoners stuiten nog vaak

op regels en plichten， waaraan ze zich

moeten houden. Ook worden sommige begeleiders als betuttelend en controlerend

erv，釘en，alhoewel dit niet voor iedereen

een minpunt is. Waar b羽田 昌llebewoners aangeven dat ze een begeleider nodig heb-ben om op terug te vallen泊 eenmindere

periode， willen :ze in een betere periode de

teugels terug in handen nemen.

Uit de antw∞rden v回 debegeleiders b均ktdat ze bovenal een goed contact met de

bewoners waarderen. Opvallend is dat de moeilijkheden die ervaren worden niet

zozeer te herleiden zijn tot het moei均k

gedrag van de bewoners. maar eerder tot

inteme struikelblok.ken zoals het zich阻le-ven in de belevingswereld van de patienten

Meer dan 10% van de bewoners凶tdeze

studie vindt de maatschappij stigmatiserend (Kaasenbrood & de Valck， 2000; Wahl. 1999). Schizofrenie is voor velen nog

steeds een grote onbekende en het wordt vaak geassocieerd met raar， afwijkend，

gevaarlijk en angstaanjagend (penn et a1.， 1994; Wolff， 1997). Het stigma heeft echter

Zりbeschouwenbeschut wonen vooral als een aangename woonvorm， waarbinnen ze

die vaardigheden kunnen aanleren， die ze nodig hebben om zich staande te houden

in de samenleving.

初出 ishet niet al1emaal rozengeur en maneschijn. De kritiek die in de Iiteratuur

gevonden werd， komt∞k in dit onderzoek naar de oppervlakte. Het samenwonen met

anderen， het gebrek aan 'echte vrijheid' en

het stigma dat op hen rust， worden∞k hier door de bewoners als problematisch

ervaren. Inderdaad， soaale contacten zijn voor som-立ligebewoners zowel positief als een bron

van e~ernis. Enerzijds hebben de bewo-ners het gevoel dat ze凶etalleen zijn; er is

altijd wel iemand om mee te praten. Maar 四 derzijdshebben ze soms ook menings-

verschillen met elkaar， die kunnen ontaar-

den in ruzies. Desondanks bl甘fthet belang-rijk dat bewoners contact hebben met hun

medebewoners. Indien deze er niet zouden

zijn， zouden een aantal bewoners in een soaaal isolement kunnen komen en dit

kan zeer nadelig zijn voor hun functione-

ren (Howard. Leese， & Thomicroft， 2000; Leff & Vaughn， 1985). In een ander luik

van deze studie werd aangetoond dat

bewoners泊 beschutwonen over een vrij

l

l

a

-

-

all

it-

-

1

1

1

1

1j13111111・

itit-

-

189 Passage. 10e jaaTgang nT. 3 september 2001 Passage， lOejaaTgang nr. J september 2001 188

1i

li，

;:;ii

nab甘etoekomst zal aansluitend op deze Aelvoet， M.. & Vandenbroucke， F. (2001). &ltids1lota 111 G. PirltrS， & M 叩 11drr Ga"!J (Eds.)， Rthabililatiト 5chnabel， P. (1999). Rdlections on由einnovatlon 01

bevindingen een opleidingsprogramma 吋 orgttslllijkt s="dh.ids4org. ~ psydtt: mij ttlf slratt:!itm bij schizofrt1lit tn la珂Sdllrigzorgafha"krlijkL care in psych岡町.In J. Wolf & J. van Wee~hel

voor begeleider百泊 hetwerkveld van start zorg? Brussel; Pederaal ministerie van volksge- pati.-"rr1l. (pp. 135-143). Houtem-Diegem; Bohn (Eds.)， Cha"gi"g c:om~:剛ityp:解hia:ry.Cart il聞 O帽内閣

gaan， dat speofiek aandacht heeft v∞r de 7.ondheid. consument町四kenen I目釘lilieu SI組問V副主 Loghum. forp町田用問的 lo"g-I.:rm"'<lftal ill1ltu in仇tNtlhrr-

struikelblokken en de m促 ilijkhedendie Ca出aιP.J. (19冒3).HOIISi1lg and nq脚出forp:rrsotlS Lamb， H. R. (1998). Deinstltutionalization at出ebegin- 1.1Ids. (pp. 131-143). Utrecht; NcGV.

deze begeleiders ervaren. De volgende出e・ 間 仇 mmlalil，仇ω.Bm町宮i.ns.pproach目指rrua同h ning 01 the new mille田lium.Har咽 rtiRtvitw of Psy. 5hepherd. G. (1991). Psymiatric Reh.bili祖tionlor the

ma's zulIen hier aan bod komen: psychoso- andpract，ω. Hospltal and Community Psychiatry， chiatry. 6(1)，1.10. 19905. In P.. N. Watts & D. H. Bennett (Eds.)，訪附?

ciale rehabilitatie， het werken met begelei- 44(5)，439・449 Lamb， H. R.，骨Weinberger，L. E. (1998). Pe目onswith and pram<< of "._戸hia肘ε問habilitati.1I.(Jlp. xiu-xiti-

dingsplannen， relatie en communicatie， CarUng， P. J. (1995). Rttum師叩mmu"ity.Buildi7lgsup- severe mtIltal illness in jails and p討何回;A問vlew. 11). chich出町田 JohnWiley & 50ns.

zinvolJe dagbesteding en netwerkgericht port lySu.開 forp:roplt附 hpsych同町icdisabiliti~s. Psychilltric &r吋四'S，49(4)， 483-492. Srebn恥 D.，Uvings旬n，J.， GOTdon， L.， & King. D. (199雪).

werken. ju:ridische en ethische vragen en New York -London目 TheGuilford Press. Leff， J.， & Vaughn， C. (1985). Bxprustt' E，附otioni，. Fllmi- Housing choic. and communi1y suc町田forindi判du・

samenwerking en consultatie in de begelei- Co町 oy，J. W.， & Elks， M. A. (1仰9).官acldngqualiti田 lits. New York -London: The Guillord Press aLs wlth sertous and persistent mental illness. Co"，，，，u・

， ?E 可‘ ding van bewoners met psychosociale pro- 01 liie during deinstitutionali回tion目 Acovariance Mlddelboe， T. (1995). Com皿.unitycare for the long. nityMt1I臼/U'llllh JOllrna/， 31 (2)， 139・151.

凶1:・ blemen (De Coster， Vi回 Humbeeck，De 目udy.Eaucation a"d n-aini1l9 in Menlal Rttartiation term mentally創 ATeview 01 the houslng lssue. Van Audenhove， Ch.， Van Romp..y， 1.， Carl.田町民 V.，

Rick & Van Audenhoγe， 2000). Daarnaast a"d ~vtlop:mrnlal Disabilitits， 34(2)， 212-222. Nordic Jowrnal of Psychialη'，49(3)，161-168. 5pruytte， N.， Van Humb目ck，G.， Rosseel， T.， &

kunnen supervisie en intervisiemomenten De C051.T， 1.， Van Humbeec:k. G.， De Rick， K.， & Van Ministerie van Volksgezondheid en Lecfmilieu， BtS削IIr Nieulandt， K. (1998)目 Btschutwi抑制仇dtGwt.lijkr

van belang zijn om aandacht te besteden A凶 enhove，Ch. (2001). 01ltwikktli"g wn et1l dtr Vtrzoraingsi悶 Illlinsr"(1990). 1990・tt>lmijlpaal Grzondh白'伐町 1aa瓦satitsm bthorft..， i71 00.'-V/aa7l-

a阻 止problemen die de hulp-..官 Ieners 。'pl.idingsprofjelt1l四，.ttn VOT前回S司programmaI'Oor 叩 ordt ps戸北iatr古chtst由民 Con<<p市 t1tam.mtiseri;吻 drrrn. Leuven勾 eld∞1m:Garant.

ervaren. btgtltidtrs i" &schut Wontn. Leuven: LUCAS. """ htt btltid:司p/anin d. psychilltn... Bru白e). Van Humbeeck， G.， Van Audenhove， Ch.， De Hen， M.，

Ondanks de krltiekpunten Op het beschut Denkgr田 pVlaamse GGZ (1998)政 V1llamuGGZ i" dt Mlze， T. 1.， Paolo-Calabre詫， M. A.， "WIlliams， T. J.，岳 Heynnan.. J.， Peuskens， J.， Pieters， G.， 5torms， G.， &

wonen， is het resultaat positief. We zijn 21stt t:uw. Brussel: Nlet-gepubli目町denota van Margolin. H. K. (1998). Managing the IandloTd role: Vertomm四 ，H.似合法的 ExpressedBmotion in

van mening dat het beschut wooen naast de Vlaa皿seOverheid. How can one agency provide both rehabilitation de p・6釦t-hulpverlen町 relatiein除町h山 woneo.

het individueel begeleid wonen een De Ryeke， R. (1997)ーEvalua1ievan de reronveme; 記m但 sand housing wi也∞llabo悶甘on7p:明hiatric 1ijd，幼 rift附 rprychIllIrU

belangrijke woonvorrn is V∞r een speo- Fei恒nen djle四.Ac師 Hospilalia，2， 47-65. 1ahabilii臼tionJOllmal， 22(2)， 117・122 Van Humbeeck， G.. Van Audenhove， Ch.， De Hert. M.，

fieke gr促 pvan personen met emstige en DuL副nιL.(1990). Hrt Ttc:o"vmiepla7l1990 voor dt Nelson， G.， Hall， G. B.， & W.lsh-Bowers， R. (1999). The Heyrman.. J.， Peuskens， J.， Pieters， G.， 5torms， G.， &

langdu:rige psychische problemen: voor pηchiatrit. TlJelicJoting tt71 gcri，同信 ν'a"dt <<"Ir. voor relationship between housing characteris世田.e:mo・ Venommen， H. (In世UJCb). Exprrssrd t7IIotion i" slaf!-

50mmigen als een permanente verblijf・ gtts/tlijkt gtzondhridsZDrg. Bru5sel; VMSL tlonal well.being and the personal empowennem 01 pah.1I1開削加nsh例:Tht profossionaJs' a"d時sidt"(S'戸7・

plaats en dus het hoogst haalbare niveau Elpers， J. R. (1995トChapter50: Hospital and Com. psychiatric consumerslsurvivors. Commllnil砂Mrn臼I 司P'~証明.s，間ial P明治信りand~戸hiatricEpidtm必lo8Y.

van 'zelfstandig' wonen en voor anderen munlty Psychia1ry. 50.1 Community Psychiatry. Health Jou.rnal， 34( 1)， 57-69 Van Humbee也 G.，Van Audenhαve， Ch.， De He:凡 M.，

als een overgangsperiode naar individueel 1n H. 1. J<aplan & B. J. Sadock (Eds.)，ω'mp:rehtnsj. Ogllvle， R. J. (1997). The state 01 supponed hou蜘18for Heyrmao， J.， Peusken5， J.， Pieters， G.， Stonn5， G.， &

zelfstandig wonen. 四 Trub，四k0' Fsychiatry旬p.2663-2677)目 Bal由no- mental health四国umers:A lite阻 lturereview. Pザー Ve口omme九日.(in druk c). Expressed emotlon fn

e re: WiIliams & Wilki田. chiatric Rthabilitati加 JDurηa/，2l(2)， 122・131. professionaJ caregivers' relations with residents

GoerinιP.， Durbin， J.， Foster， R.， Boyl目， 5.，Babiak， Olfso凡 M.，MechaniιD.， Hansel~ 5.， Boyer， C. A.， & with mental di日bilitie5:'Ibwards a new d.tinition

Gr.:et van Humbeeck is Wetenschappelijk mede- T.， & Lancee， B. (1992). 50ロalnetworks 01問Sl・ Walkup， J. (1999)目 F問diction01 homelessn目5WI出泊 。1emo1lonaJ overinvolvemen1. Europ.an JOllmal 011

werker bij LUCAS， K. U. Leuven， deolS l白制.ppoロivehou5ing.αmmuni砂Me1llal three mon偽Sof di凶llIrgeamong inpatitIlts with MtntalD帥 bilit..

Ht41th JOllrnal， 28(3)， 199-214. 岨 izophren担.Ps抑制atricStrvi~， 50(5)， 667・673. Wahl， O. F. (1999トMentalhealth四nsumers'expe百en・

Chantal van Oudenhove is coordinator blj 日。岡田:， E. P.， Corrlgan， P. W_， Williams， P.， C血ar.J.， Pen九 D.L.， Guynan， K.， Da自y，T.， Spaulding. W. D.， ce 01 5話gma.sc主izophrmiaBull.伽，25(3)，467-478.

LUCAS， K. U. Leuven & Kublak. M. A. (1999). Changing attitudes Gaぬin.C. P.， & 5ullivan， M. (1994). Dispelling the Wolff， G. (1997). Altitudes 01 the media and the publlc.

about schi2oph~nia. Schizophrm印刷lku"，25(3)， 日igma01 schi7.ophI四ia:What son of information is In J. Lelf (Ed.)， Cart白 Ih.四m'"閥均y.JUusi柑 orrttlli.

447・456. best? Schilophrtllia Bulitlin， 20(3)， 567-578. ty? (pp. 145-163). Chich回 er:WIIey.

Howard， L.， Leese， M.， &加orniロ-oft，G. (2000). Soci.l R民k，M. (2001). Emerging issues with mentaJly泊

network5 and !unctiona1 status in pa世en白 wi1hpsy- oUenden;; Caus田 and50ロa1∞，nsequ四回s.Adm;..I.S-

Literatuur d儲 is.Aαa1':排 hia肘岨S掴 ndi1ftIl仇:a， 102，376-385. tratio1l and P.-/icy剖M，"la/Htalth，28(3)，165.180. No。ー

Aderibigbe， Y. A. (1997). Deinstitutionali回tionand Huys， R.， & Van H凹 tegem，G. (2000). Bn-otpsprofitI S，handa， H. (2000). Problems in the treatment 01 men- 1・ InNederland wordt met gesproken over

αimI凶nallzatlon;τ'inkeringin the inter玄tices. btgtltidrr btschul wo"tn. i.euven; lllVA. tally iIl olfenders. A problem of general psychiatry? beschut wonen， maar over beschermen-

For.nsic Scim<< lntrmational，お (2)，127-134. Kaasenbrood， A. J. A.， & de Valck， B. R. (2000). SIIBma. Psychialrisch.仲間s，27{2)， 572-576. de woonvoロnen.

190 Passa9~， J Oe jaar9ang nr. 3 september 2001 P臨時lfJe，lO~jaal百ang nr. 3 september 2001 191