Samenvatting Filmgeschiedenis

FILM & TELEVISIE: ERFGENAMEN VAN EEN LANGE TRADITIE

1. Techniek

1. Camera obscure in 15e eeuw2. Machines van Edison in 1890 (individueel film bekijken) Edison wou niet samenwerken3. Lumière uitvinding projectie 4. Redcamera5. Virtuele bezig van de media

Techniek maakt aanbod [lengte v.e. film, beeldkwaliteit, wijze van aanbod (taal thuis), gebruik van dragers (pellicule cassette schijf virtuele aanbod)]

2. Productie

- Markteconomische aspect- Wie maakt wat, wanneer en hoe?- Zijn productiemiddelen voor handen & voor wie zijn ze toegankelijk- Hoeveel firma’s beheersen de markt of hoeveel zenders verdelen de televisie?

Verschil vroeger en nu? Vroeger had je veel meer kleine bedrijven, maar vandaag is het aantal bedrijven heel erg klein geworden (6 of 8 Hollywood majors blijven nog maar over). Sommige van die grote namen zijn een label geworden. Groote bedrijven slorpen kleine bedrijven op. ( Tegenwoordig als reactie is er de indie film.)

3. Creative & artistieke

- constant aspect = altijd aanwezig- jonge mensen willen communiceren met beeld zoeken oplossingen binnen schaarse

productiemiddelen (vb. Zoeken mensen op straat om te acteren)

4. Publiek

- veel evolutie men ging vaak op zoekt naar nieuwe markten (delen van de maatschappij een specifiek filmaanbod geven)

Vb. Films voor verschillende delen van maatschappij

- bepaalde klassen (burgerij, arbeider)- bepaalde rassen racemovie (films over uitgesloten groepen in steden met apartheid)

blaxploitation = uiting van zwarte emancipatie in de VS- bepaalde leeftijden films voor tieners (70 – 80) & voor kinderen (90 – 00)- geslachtsgebonden aanbod (chick flick 00 – 10)`

PRE-CINEMATOGRAFISCHE ONTWIKKELINGSuspension of disbelief, opheffing van het ongeloof of het boeien van de kijker belangrijk principe van visueel entertainment (de kijker moet het geloven!)

Vb. Lars Von Trier – Dogville

- Opening met grondplan deconstructie (postmodernisme)- Weglaten van het decor toch ga je mee in het verhaal (suspension of disbelief)- Dogma 95 (verbond van regisseurs: houden aan strikte regels tijdens het filmen: terug naar de

realistiet realisme)

Techniek van pre-cinema

Camera obscura

> 1500:

Klassieke Griekse kennis over Camera Obscura

- verduisterde ruimte met klein gaatje in de wand- invallende licht maakt afbeelding van de wereld buiten de kamer op tegenoverliggende wand

Lijkwade van Turijn

- ‘het bewijs’ dat Jezus is verrezen- werkt op het principe van de Camera Obscura- Jezus werd in een doek gewikkeld- wanneer Jezus ‘herrees’ werd zijn energie geprojecteerd op het doek

Schilderijen van Vlaamse Primitieven

- Camera Obscura was een apparaat om te tekenen- Schilders gebruikt het om een projectie te maken tijdens het schilderen

1550:

- Voorloper van hedendaagse camera met lens, diafragma, enz.- Verschil met de 19e eeuw geen lichtgevoelig materiaal

Lens

- eerste lenzen hadden chromatische afwijking- Wollaston lost dit op met de meniscuslens (1812)

Lichtgevoelig materiaal in fotografie

1400 drukpers

1800 betere informatiespreiding, communicatie betere drukpers, steendruk, …

1816 onderzoek Niepce

1826 eerste beeld m.b.v. lichtgevoelig materiaal: Syrisch asfalt (= heliografie)

belichtingstijd: 8u

Vu sur gras, chalon sur Saone

1839 Daguerre

drager: metaalplaat + jodiumdampen ontwikkeling kwikdampen

zuiver, uniek (positief) beeld niet reproduceerbaar

beperkte mobiliteit (grote camera) duur procedé, einde 1860

1841 Talbot: basis alle hedendaagse analoge procedés

= uitvinder negatief proces in fotografie meerdere afdrukken v/h negatief mogelijk

drager: papier (reproduceerbaar) eerst lage kwaliteit – later even goed beeld als Daguerre

Nood aan visuele cultuur & ontspanning

Toverlantaren

- 1650- kaarslicht beeld projecteren op scherm- oorspronkelijk: enkel beeld, later: opeenvolgende illustraties die verhalen vertellen- 18e eeuw: stroken die doorschuiven illusie van beweging

- draaien: overgang tussen meerdere beelden- voorloper v.d. projector

Phantasmagoria

- 1789- Robertson, Parijs- uitgroeisel v.d. toverlantaarn- grootte weergave v.h. systeem v.d. toverlantaren illusie creëren v.e. spook tijdens shows- gebruik van spiegels (onder podium

Panorama

- rotonde met optische illusie- schilderij vult hele rotonde op- aanvulling van decor- versterking van de illusie- vb. panorama Mesdag

Diorama

- eerste vergelijkende vorm v. Cinema- dieptezicht bewegend schilderij

Optisch speelgoed

- gebaseerd op- traagheid v/h oog = persistence of vision = persistence rétinienne- beeldsnelheid 10 bps = storend effect- beeldsnelheid vanaf 16 bps = geen storend effect- beeldsnelheid vandaag 24 à 25 bps in hedendaagse video

Thaumatrope

- 1825, Paris- plaatje op 2 kanten bedrukt met touwtje- draaien samensmelting 2 plaatjes

Phenkistiskoop

- 1831, Plateau- 2 schijven, 1 met afbeeldingen, 1 met gleuven in- rond draaien voor spiegel illusie van bewegend beeld

Zootrope

- 1834, Horner- verbetering phenakistiskoop- geen spiegel nodig trommel met op de rand gleuven, binnenkant tekeningen- FF Copola productiehuis ‘american zootrope’

Praxinoscoop

- 1877, Raynaud- verbetering zootrope- spiegel in het midden en tekeningen op de randen- tekeningen op rollen papier, fotografische beelden- ontspanning, amusement

Onderzoek naar beweging:

- Muybridge: paard in galop (film van statische beelden)- Marey: landing pelikaan (opname op één fotogevoelige plaat)

Lichtgevoelig materiaal in de cinematografie

1875 Lichtgevoelige laag of emulsie word sneller en droger (CME)

1884 Emulsie op papier (i.p.v. glasplaat !)

1888 Celluloid (i.p.v. papier) transparant, streving… (= basis analoog materiaal)

AANLOOP NAAR CINEMATOGRAFIEMensen die een bijdrage leverde tot de ontwikkeling van film:

Reynaud

- verbetering praxinoscoop reuze praxinoscoop (film maken van enkele minuten)- getekende beelden op papier rol- fotografische beelden- faillissement 1900

Le Prince

- 1888- introductie van 16 bps- verdwijnt 1890

Edison

- 1879 phonograph (enkel geluidsopname)- goeie ondernemer, combineren, bedrijf, ingenieurs, …- combineren met Eastman: celluloid en lichtgevoelig materiaal (KODAK)- combineren met Marley en Muybridge- 1890 Kinetoscoop (enkel beelden bekijken, individueel)- 1893 Black Maria- 1895 Kinetophone (beeld en geluid, individueel) geluidsfilm pas in 1928

‘Dewar’s it’s scotch’ 1898

‘The great train robbery’ 1903

‘The gay shoe clerk’ 1903

Skladanowski

- tonen van eerste film aan publiek met hun eigen projector ‘das bioskop’

Lumière

- producenten van fotografisch materiaal- gehoord van Edisons uitvinding samenwerking ? nee (Edison wou niet)- zelf opzoek naar nieuwe middelen- idee: collectief kijken in zaal met projectie v. 16 bps ( enkel individueel bij Edison)- opname, ontwikkeling en projectie alles in één toestel- veel non-fictie opnemen & zelfde dag projecteren- introductie ‘phantom ride’ je wordt rond gevoerd (zoals je in auto of op een zit)- 1900 lumière zagen geen toekomst in cinematografie verkopen aan Pathé

‘L’arroseur arros’ 1895

‘Sorte d’usine’ 1895

‘L’arrivée d’un train’ 1895

‘Repas de bébé’ 1895

Meliès

- goochelaar/illusionist + eigenaar Vaudeville theater- koopt camera van Acres & Paul- sticht studio 1896: uitbrengen fantasie in film d.m.v. ‘special effects’- effecten: overvloeien, masker of mate, stopmotion, fade-in en out, split screen, …- uiteenlopende herkomst van beelden (animatiefragmenten, documentaire, eigen opnames)- 1909 bankroet: concurrentie & geen auteursrecht uitgekocht aan Pathé

‘L’homma à quatre têtes’ 1898

‘Voyage dans la Lune’ 1902

‘The infernal cauldron’ 1903

‘Melomaniace’ 1903

‘The impossible voyage’ 1904

Invloed Meliès:

belangrijke verantwoordelijke voor de introductie van

- verhalende- effecten- nadrukkelijk accent op fictie (i.t.t. Lumière non-fictie)

invloed op:

- D.W. Griffith – film technisch & verhalend- Chaplin & Slapstickfilm

Acres & Paul

‘The motorist’ 1906

- plagiaat van Meliès

‘Buy your own cherries’ 1904

- doelpubliek: arbeidersklasse (moraliserende: ‘drink niet’)

Albert Smith

‘Grandma’s reading glass’ 1900

- POV, subjectieve zien, vergrootglas

‘As seen through a telescope’ 1900

- je kijkt zogezegd door een telescoop (voyeurisme)

‘Mary Jane’s Mishap’ 1903

- meid gebruikt parafine om het vuur aan te steken

‘Kiss in the tunnel’

- continuïteit van de actie, phantom ride & voyeurisme

Williamson

‘Attack on China mission’ 1900

‘The big swallow’ 1901

Hepworth

‘Rescued by rover’ 1905

Pathé

‘Histoire d’une crime’ 1901

‘Ali Baba et les 40 voyeurs’ 1905

‘Révolution en Russie 1905

EERSTE ONDERZOEK

Kleur

- Inkleureno Meliès: frame per frame inkleuren

- Gevoelswaardeo Gewelddadige scènes waren rood (= kleurpsychologie)

- Drievoudig projectieo Opnemen met drie verschillende filters opnemen voor elkaaro Kleurbeeld (vereenvoudigd model)

Diepte

- gevoel van diepteo 2 keer projecteren van beelden over elkaar (beetje verschoven)

Geluid

- Nooit stille film altijd toelichting of muziek- Griffith groot orkest samenstellen voor geluid of eventueel speakers

Geur

- 1906 Smellie = geur in zaal geblazen

Publiek

- Geen zalen tot 1908- Europa: adel & hoge burgerij VS: proletarisch (arbeiders)- Verandering van publiek:

o Ramp la charité: brand in een zaal in Frankrijk honderden slachtofferso Film was eerst voor de adel volledig niet voor lagere klasseno Boxer-opstand: adel las al het nieuws in de krant lagere klassen hadden geen

krant film was middel om te informeren (naspelen van nieuwsfeiten)

Beeldtaal

- stilstaande camera 1 shot = toneel- bruuske scène-overgangen- uitsluitend totaal shots en mediumshots geen close-up- primitieve beeldtaal = bron van succes

o Vaudeville theater film komt uit bekende bron en kan zo doorbrekeno Volksroman, één dimensionele personages, klein burgerlijk moraalo Beeldtaal in ontwikkeling

- Eerste ontwikkeling van moderne filmtaal = School of Brightono Link tussen non-fictie en vaudevilletheater (volkskarakter)

Iemand komt zingen Moppen vertellen Sketch Goochelaar Mélies: stukjes film

STILLE FILM (1908 – 1928)

Ontwikkeling van filmindustrie en het starsystem

TECHNIEKEN

Single reel: bij sommige films gebruikt men maar één spoel

Multiple reel: rond 1910 maakt men gebruik van meerdere spoelen

langere films = moeilijker om verhaal te begrijpen

inschakelen hulpmiddelen (ondersteunen van scènes):

- Scene pancarten (1903)- Tekst pancarten (1910)- Spreker (analfabeten)

OPMERKING: Er was nooit stille film altijd muzikant of spreker!

Firma’s: enorme evolutie (VS & Europa) Europa (dominant) VS (secundaire rol)

Patentenoorlog (1908-1909)

- Edison oprichting filmmaatschappij (MPPC) Motion Picture Patents Company- gevestigd in New York- MPPC: vertegenwoordigde filmbedrijven (bezit veel patenten) patentenoorlog- Edison inde patentenrechten en legde maximumduur vast

Gevolgen:

- filmproductie verhuist: New York Los Angeles (Hollywood)- betere belichting (langer zon)- variatie in decors (bouwterreinen, zee, woestijn, bergen, sneeuw)- vluchtmogelijkheid (Mexico) als er controle zou komen van MPPC behoorlijke afstand

PRODUCTIE

Taakverdeling Uitbreiding functie binnen filmproductie:

- producent- regisseur- scenarist- cameraman- monteur

Een firma zoals Biograph realiseerde makkelijk 3 films per week voor één regisseur en één cameraman (i.v.m. Meliès die alles alleen realiseerde)

PUBLIEK

- eerste zalen waren primitief (19e eeuw)- cafés, openlucht projecties, kermissen, … rondreizende voorstellingen met toverlantaren- 1907 ontstaan van zalen- oorspronkelijke publiek terugwinnen- eerste publiek = adel, hoge burgerij, burgerij gingen naar film voor ontspanning (vanaf

1908)

NIEUW GENRE: FILM D’ART

- oorsprong in Frankrijk- verandering op vlak van: scenario (inhoud)

decor acteurs

Resultaat: terugwinnen publiek, film duurde langer = motivatie

FRANKRIJK

VB. ‘L’ASSASSINAT DU DUC DE GUISE’ – ANDRÉ CALMETTES (1908)

ITALIË

VB. ‘CABIRIA’ – GIOVANNI PASTERONE

- massaspektakel- speelt zich af in Rome- 14 reels > 3 uur- invloed van de film op D.W. Griffith film kan een episch verhaal vertellen

Scenario

Mevr. Gebriele d’Annuzio = scenarioschrijver Ultranationalist verklaring voor inhoud van de film Propaganda in Italiaans Ottomaans conflict over de koloniën in Noord-Afrika Het moderne Italië maakt gebruik van ‘bloody myth’ als hun voorouders om vijanden aan te

vallen en publieke opinie mee te krijgen

stille film als internationaal exportproduct

VERENIGDE STATEN

D.W. Griffith

‘BIRTH OF A NATION’ (1914)

- gebaseerd op ‘The Clansman’ – boek van Thomas Dixon- $ 40.000 mede gefinancierd door acteurs, kleine investeerders, eerste producent was bankier- geen zwarte hoofdacteurs blanken met schoensmeer- 50 jaar na de burgeroorlog beginnen opnames- meesterwerk van parallelmontage

Inhoud:

- 1e deel: burgeroorlog- 2e deel: familie tegenover elkaar- 3e deel: revanche-idee – heropbouw, echter zwarte bevolking grijpt de macht tegengegaan

door een groep ‘Arische ridder’: KKK (wordt opgehemeld)

Gevolgen:

- KKK heropgericht in het Zuiden- Griffith wordt door de pers ‘intolerant’ of onverdraagzaam genoemd

volgende project = ‘Intolerance’

‘INTOLERANCE’ (1916)

- reactie op de pers- film over verdraagzaamheid in 4 verschillende ‘werelden’ door de eeuwen heen1. Mother and Law, VS

- begin 20e eeuw in de VS- vrouw bevalt in armoede- kind wordt geplaatst- kind vals beschuldigd = doodstraf

2. Mesopotamië, Babylonië- twee groepen- één groep = favoriet gekozen door koning

3. Christusverhaal, Jerusalem- Christus wordt beschuldigd- veroordeeld & terechtgesteld

4. Hugenoten, Frankrijk- 16e eeuw Frankrijk- protestanten worden verdraagt- laten worden ze vervolgd- niet meer getolereerd- Bartolomeusnacht

vier verhaallijnen worden parallel gemonteerd tot het hoogtepunt en komt samen tot een einde (catharsis) – onderdelen gescheiden door korte scene van vrouw aan een wieg – alles eindigt slecht (ondergang hugenoten, ondergang Babylonië, ondergang christus)

ACTEURS (accent in 1910 – 1920) STARSYSTEM

- Europa bekend acteurs- VS geen bekende acteurs zelf acteurs/sterren maken- Studio’s wouden controle hebben over de acteurs (= STARSYSTEM)

Vb. ‘Biograph girl’ (1910) Florance Lawrence

- aftiteling voor de film met acteurs- maximumlonen $ 1.000.000- verzamelkaartjes met sterren

INVLOED VAN WERELDOORLOG I

- dominantie van de filmindustrie verschuift naar VS (1910) studio’s- propagandafilm: stimulatie om verder oorlog te voeren- drainage personeel- minder middelen- geen vernieuwing in technologie- meer ondersteuning van wapenhandel geen geld voor film (1914) - Stichting Duitse IFA (Universum Film Agency) eenheidsfirma die controle uitvoert

(naziregime) vandaag: BertelsmannVerticale concentratie bedrijven m. verwante activiteiten smelten samen productie & distributie (Warner Bros)Horizontale concentratie bedrijven van dezelfde aard smelten samen samenwerking tussen zaaleigenaren

CHARLIE CHAPLIN

- afkomstig uit arm gezin in GB- begint vroeg met theater vaudeville- acteur die doorbreekt tot regisseur- inspiratie bij vaudeville populaire ontspanning

1910 beland in VS

1914 start met stille film t.e.m. 1939 (lang na uitvinding klankfilm)

1915 vaudeville in VS tournee bekend met zijn figuur the tramp (imitatie)

1918 oprichting eigen bedrijf

1919 oprichting United Artists (Starsystem) met Mary Pickford, Douglas Fairbanks en DW Griffith idee dat artiesten bij elkaar komen om een filmproductie te maken. (hiernaast heeft Charlie Chaplin zijn eigen productiefirma)

1917 ‘Shoulder Arms’

1919 ‘How to make a movie’

1925 ‘Gold rush’ 2 versies (stille restoratie, ondersteunt met geluid)

1928 ‘The Circus’ Chaplin als innovator experimenteert met stereo opname

1936 ‘Modern Times’

= ontstaan van nieuwe arbeidsverhouding: mensen = deel van machine (aanklacht)

- context: Crash van Wallstreet 1929- stille film in geluidstijdperk met sociale humanitaire boodschap- radicale aanval op moderne productiehuizen- ontmenselijking van productiesysteem (Taylorisme)- mens wordt opgeslokt door de machine = machine staat symbool voor tijd- Jonas & de walvis opslokking, mens onderworpen aan machine- Voedingsmachine vaudeville = voorspelbaar- Inspiratie George Orwell ‘Big Brother’12 jaar later

1940 ‘Great Dictator’

= gaat over twee personages: Joodse kapper Hitlerfiguur

- rechtstreekse aanval op Hitler- Visionair: vervolging, massaslachting, bewapeningswedloop, doorzicht,

persoonsverheerlijking, gevangeniskampen, vervolging minderheden, gebruik van Nazi-esthetica

- Geluidsfilm in essentie gebaseerd op acteursregie van stille film

1948 Mr Verdoux

1954 Moet uitwijken naar Zwitserland onder het McCarthy-regime

Kenmerken in Chaplin’s films:

- Achtervolgingen (in Modern Times & Great Dictator)- niet-intellectuele opstelling hoofdpersonage- dansscènes (in Modern Times & Great Dictator)- gooi en smijthumor (in Modern Times)- happy ending- underdog- comedy of errors (in Modern Times - betoging & Great Dictator – secretariaat)

EINDE STILLE FILM: STARSYSTEM WIJKT VOOR STUDIOSYSTEM

- uitvinding van klankfilm (1927)- productiehuizen perken vrijheid van acteurs in- studio’s willen macht over acteurs- klank nieuwe manier acteren kans om nieuwe (beter controleerbare) sterren te maken- oude steren worden afgedankt- nieuwe sterren focus op de productie i.p.v. op de acteur

Studio’s in VS Europa

VS Europa

Warner Bross (1923)

Columbia (1924)

Metro Goldwyn (1924)

grotere producties, massaspektakels

Kleine dynamische & artistieke vernieuwingen:

- Frankrijk: impressionisme- Duitsland: expressionisme- Rusland: montagebeweging (constr.)- Zuid-Europa: Dada & surrealisme

Acteurs

ontstaan Beverly Hills (stad met veel filmsterren)

veranderen van moraal: typering van vrouwelijke rollen

- 1910-1920: preuts vamp- 1920-1930: gesofistikeerd losbol, giecheltrut

Publiek

Zalen:

- Voor 1920: grootte zalen- Na 1920: paleizen

Verbod op blockbooking (1921) veel studio’s deden aan blockbooking (deals maken met cinemazalen om enkel hun films te draaien) door het verbod moesten ze verplicht ook een paar ‘slechtere’ films erbij draaien.

Censuur:

- vanaf jaren ’20 verandering (acteurs waren aanleiding)- Fatty Arbuckle proces doordat een meisje door overdosis sterft op zijn feestje- Hays zeer conservatief, aangesteld als minister van censuur - 1924 - aanbevelingen & beperking

TECHNIEK

Geluid:

- asynchroon tot 1900- Edison doet onderzoek naar synchroon geluid- Problemen:

1. synchronisatie2. versterking van het geluid

Doorbraak in WOI:

- gevolg van lichtimpulsen op pellicule - de ontwikkeling van radio- de drijvende krachten: Europa: UFA (1923) 1928 TOBIS Siemens systeem VS: Sound on disk van Vitaphone (Warner Bros) VS: Sound on film van Movietone (Fox)

eerste langspeelfilm met volledig gesynchroniseerd geluid ‘Jazz Singer’ (1927)

gevolgen: camera verliest mobiliteit door zwaar geluidsysteem + scènes twee keer opnemen (met en zonder geluid)

ARTISTIEKE VERANDERINGEN IN EUROPA (JAREN ’20)

MAINSTREAM HOLLYWOOD

- voortzetting van tendensen in 1900 – 1910- genres ontwikkelen: avonturen, humor, exotische (romantische ondertoon)- verlengen van speelduur van de film

VB. THE GENERAL (1926)

- Keaton zelf het meest over opgetogen- Bestuurt de locomotief- Speelt zich af tijdens de oorlog

VB. STEAMBOAT BILL ( 1928)

- confrontatie tussen oude stoomboot Keaton en nieuwe stoomboot van miljonair- zoon word verliefd op dochter- happy end

Keaton sneuvelt aan geluidsfilm werd buiten gezet door studio’s

Avangardes: EXPRESSIONISME

Oorsprong en kenmerken

- Duitsland- invloed van psychoanalyse Freud droomduiding: in dromen belevenissen verwerken- literatuurstudie, sprookjes als nieuw uitgangspunt- (volksliteratuur Golem uit klei gemaakt monster, briefje in zijn mond voert het uit

bedreiging vernietigen)- serieus nemen van sprookje (bronnen checken, vergelijken & nieuwe boodschap ontdekken)- populaire literatuur: Mary Shelley – Frankenstein- functie art director ontstaat in Duitse film- Film: streven naar eenheid van vorm

absolute controle belichting, decor, grime, stijl van pancartes, … belangrijkste leerling: Hitchcock

Robert Wiene – Das Kabinett des Dr. Caligari - 1919

- Verhaal in een verhaal (raamvertelling)- weinig middelen om de film te maken eenheid v/h decor beperkt aantal, beperkt aantal

acteurs, veel fantasie- mensen op andere niveaus laten lopen = dynamiek- slaapwandelaar Cesare gecontroleerd door een foorkramer- hij laat de slaapwandelaar misdaden uitvoeren, maar dat is uiteindelijk niet waar (verkeerde

been zetten usual suspects)- verhaal: expressionisme psychologische patiënt die werkelijkheid anders ziet en gaat over

het oncontroleerbare van de mens- licht en schaduw sfeer film Noire uit jaren ’40 uit erfenis expressionisme

Jaren ‘30

- monsters worden gedood- monster zijn bedreiging- begrijpelijker

bij het expressionisme zijn er geen monsters, enkel wat we zelf creëren

Friedrich Murnau - Nosferatu

- gebaseerd op het boek Dracula –Bram Stoker (Nosferatu rechten Dracula niet verkregen)- personificatie van pestgevaar, ziekte (=monster)- minder experimenteel dan Dr. Cagliari

Eindpunt expressionisme 1925/1926 films met zuivere expressionistische kenmerken zijn beperkt

Fritz Lang

Invloed op het expressionisme:

- belichting (o.m. Film Noire)- decor (art director, artistieke eenheid)- inhoud (griezelfilm uit jaren ’30) verschil: angstige expressionistische film ≠ griezelfilm

uit 30er jaren

‘Dr. Malbuse’

- Fritz Lang heeft de middelen om te filmen (anders dan Wiene)- Verhaal met meer sciencefiction - meester crimineel die er in slaagt om overal toe te slaan- blijft buiten het gerecht- onverslaanbare en bijna mythische figuur

‘Metropolis’

- 1927- film over klassenstrijd in maatschappij- zoon van de opperklasse <3 dochter plebs- dreiging van de robot en ontmenselijking door de grootstad

‘Niebelungen’

- volksverhaal- vooral de effecten waren innoverend

‘M’ of ‘de stad zoekt een moordenaar’

- hoogtepunt van Lang- kindermoordenaar, seriemoordenaar en pedofiel- moordenaar = ziek stad op zoek naar zieke- zorgt voor terreur in Duitsland- gezocht de stad- voor de misdadigersjustitie gebracht (onderwereld) vraag: wie mag er oordelen?

geluidsfilm monster komt vanuit hun midden = er zit een monster in iedereen Lang klaagt justitie aan

Avangardes: CONSTRUCTIVISME / MOTNAGEBEWEGING

Oorsprong en kenmerken

- beïnvloed door kubisme (Picasso – Demoiselles d’Avignon, Portret Voillard)- beïnvloed door futurisme (abstractie en beweging)- beïnvloed door suprematisme (Malevich – Zwart Vierkant)- 1917 Russische revolutie- 1919 filmsector genationaliseerd- Oktoberrevolutie (Lenin) verspreiding ideeën communisme via propaganda (gesteund

door kunstenaars)- Lenin ‘van alle kunsten is cinematografie de belangrijkste’ - ontstaan Agit-prop treinstellen als rijdende filmzalen

Bronnen Constructivisme

- mens heeft in zijn geest perfecte (ideale) vorm geometrische vormen als uitgangspunt (vierkant, cirkel, rechte)

- gelijkheidsgedachten kunstenaar = arbeider ‘monteur’ = uiting van gelijkheid gedachte

- ideale kunstvormen: foto, film, druk (affiche kunst) mechanische kan bijdragen tot expressie en spreiding van kunstexpressie

- dwangmatige: geen vrije keuze, stijl wordt opgedrongen als staatskunst ‘must-see’ en ‘must have’ werken

2 Theorieën

- Theatertheorie: Meyerhold (herkenbaarheid massa’s personage die een klasse vertegenwoordigen) – ideale figuren (gelijkheid beeld afbeelden in ideaal beeld)

- Waarnemingstheorie: mens associeer beelden tot abstracte gedachten, denkt dingen te zien (Kuleshov-effect)

Kenmerken:

- film bestaat niet uit shots, maar uit een combinatie ervan- ontwikkeling mogelijkheden in montage (Eisenstein)- geen steracteurs wel symbolen voor de groep- perspectief

Vertegenwoordigers constructivisme:

EL LISSIZKY

- ‘breek de Witten met de Rode wig’- ideale vormen met politieke boodschap

RODCHENKO

- Franz Ferdinand- Collage verbidden met Picasso- Fotograaf: schuin, lijnen, vogel- en kikvorsperspectief

SERGEI EISENSTEIN

‘Staking’ 1924

‘Potemkin’ 1925

- Rodchenko bouwt mee aan specifieke beeldtaal- Theatertheorie: mensen representeren groep- Standpunten:- Hommage Brian de Palma (the untouchables)

‘Oktober’ 1928

- propagandafilms

DZIGA VERTOV

‘De man met de camera’ 1929

- de camera maakte zelf de film- leven van de stad word beschreven- raamvertelling- valt onder stadsfilm: een dag in Odessa vergelijkbaar met:

o Parijs (Paris qui dort – Rene Clair)o Parijs (Etudes sur Paris – Andre Sauvage)

o Berlijn (Berlin: die sinfonie der großstadt – Ruttman)- Cameraman = ondergeschikte rol nieuwe filmtaal- Moderne sonorisaties (achteraf muziek aan toegevoegd)

‘Kino Pravda’ 1922

- beeld waarheid (agit-prop)- documentaires- camera eye mechanisch objectief

Avangardes: SURREALISME & DADA

Oorsprong en kenmerken

- Invloed: Freud en psychoanalyse (1900)- Oorsprong: WO I

jongeren hadden geen toekomst (opgeroepen naar het leger, kleine overlevingskans) jongeren reageerden door hun eigen kunstwaarden naar voor te schuiven afwijzen waarden en normen van volwassen generatie zaken op andere manier bekeken: absurditeit, spelen met woorden, associaties

- Droom als uitgangspunt toestand waarbij een droom op scherm, foto of doek verschijnt (via vrije associatie en analyse)

Figuren

DUCHAMP

‘Het Urinoir’

- afwijzen van kunst- zelf kunst maken ondertussen- readymade- tegen bestaan van bestaande kunst (= fundamenteel voor Dada)

MAN RAY

‘l’Etoile de Mer’

- onderliggend gedicht dat hij visualiseert- schopt tegen schenen van establishment- voegt zelfs censuur toe (onscherpe beelden)- woordassociatie ‘si belle’ ‘cybèle’

FERNAND LEGER

‘Ballet Mécanique’

- associatie parelsnoer- film wordt gerekend tot dada, soms tot kubisme

LUIS BUNUEL

‘L’age d’or’ 1928

‘Un Chien Andalou’ 1928

- Bunuêl: filmmaker met surrealistische films- Associatieve, introduceren van gedachte (oog die gesneden word)- Verhaal van liefdesgeschiedenis loopt slecht af, man sleurt lust, cultuur en religie naar

buiten- Ze schopt hem buiten en neemt iemand anders

REALISME IN FILM beïnvloed door economische situatie

1. Lumière

- 1895- non-fictie- sortie d’usine

2. Reenactmens

- voorloper van newsreelso Cuba crisiso Conflict met spanje

- Propaganda- Edison

3. Newsreel // film d’art

- 1908 - 1910- langere speelduur- veranderende programmatie- tekenfilm

4. Robert Flaherty - Nanook of the North- verhaal, documentaire op locatie in extreme omstandigheden- een van de belangrijkste ontwikkelingen in de film- met zijn hele filmcrew is hij het leven gaan delen van de eskimo

5. Rene Clair - Paris qui dort - stedelijke documentaire- Dziga Vertov ‘man met de camera’

6. Henri Stork & Joris Ivens

Henri

- Belg- gefascineerd door film- maakt documentaires- medeoprichter Narafi

Joris

- Nederlandse documentairemaker- Vraagt Herni Stork als camera man co-auteur

‘Misère au Borinage’

- 1933- aanklacht tegen de elende (sociale inslag)- later Jean Partick ‘Les Enfants du Borinage’ zelfde documentaire maken

7. Beeld propaganda

‘Triupf des Willens’

- 1935- propaganda voor Hitler- beelden idylische wolken, daarna een traditioneel Duitsland- muziek volkslied (achtig)- juichende mensen dan komt de bevrijder (Hitler)

‘Olympia’

- 1936- propaganda: Arische ras = goede ras = duitse model- idee continuïteit tussen Griekse traditie en Duitse superioriteit- Moeilijkheid: Jesse Owens atleet met verkeerde kleur en nationaliteit (olympische spelen)- Owens wint medaille Hitler weigert hand schudden omwille van zijn huidskleur

8. Film d’art na 1945 Neo-realisme, Nouvelle Vague, indie-film

- idee ondersteund door filmfestival van Cannes- enorme steun voor Europese film- geen steun voor films met Hollywood-mechanisme

kenmerken:

- Niet plot maar personages voor dynamiek- Personages bevatten tegenstellingen- conflict- resultaat: commentaar op moderne leven- open einde- nieuwe beeldtaal

9. Neo-realisme (Italië jaren ’30)

Voor conflict WO II bloeiende film

- witte telefoon films- romantische komedies- elegantie- design- weinig inhoud

Daarnaast:

- propaganda film ‘Scipio Africanus’ perfectie Italiaan- valt samen met inval in Abessinië

Kenmerken Neorealisme:

- geen studio’s filmen op straat, platteland, locatie- geen acteurs amateurs- geen middelen- gewesttaal- geen middelen- mise en scene boven montage

Visconti ‘Ossessione’ 1942

Tay Garnet ‘Postman always rings twice’ 1946

Bob Rafelson ‘Postman always rings twice’ 1981

allemaal gebaseerd op de Roman Noir ‘The Postman always rings twice’ van James Cain in 1934

Roberto Rossellini ‘Rome Open Stad’ 1945

Vittoro de Sica ‘Fietsendieven’ 1948

Erfgenamen van het neorealisme:

verschuiving: niet meer het sociale maar het psychologische wordt dominant als thema

Fellini

‘vitelloni’ 1953

- term Paparazzi- medium zelf op de korrel- hoofdacteur wordt alter ego van FF in ‘la dolce vita’

‘la dolce vita’ 1960

‘1/2’ 1963

‘Casanovo’ 1976

Visconti

‘Il Gattopadro’ 1963

- verhaal van verdwijnende wereld- nadruk op decors en kostumering- realisme gaat wat verloren

‘Dood in Venetië’ 1971

‘Ludwig’ 1972

Antonioni

‘Blow up’ 1966

- documentaire maker

10. Nouvelle Vague

- 10 jaar na Neo-Realismeo André Bazino Truffauto Godard

- 1945: Import VS antwoord behoudsgezind filmindustrie- Tati: simplisme, zwakke producties = antwoord op Amerikaanse import

o gebruik van beurzen om productiehuizen te beschermen = nieuwe technologie

Trouffaut ‘les 400 couple’ 1959

Trouffaut ‘la nuit americain’ 1973

Alain Resnais ‘Hiroshima mon Amour’ 1959

Alain Resnais ‘Nacht und Nebel’

Godard ‘A bout de souffle’ 1950

Louis Malle ‘L’asceneur pour l’échafaud’ 1957

- ‘s nachts buiten in de stad door nieuwe camera, pellicule- Moordenaar blijft in lift steken, de vrouw blijft wachten en je krijgt haar gedachten- simpel verhaal

Miles Davis:

- Jazzmuzikant: speelt met 1 hand- speelt spontaan muziek bij de film “l’assenceur pour les chaffeaux- Tegenstelling met Neo-Realisme

o neo-realisme: men filmde met niets

o nouvelle vague: had wel middelen nieuwe camera’s, extreme omstandigheden, lichtgevoelige pellicule,

producties op locatie

Nouvelle Vage stelt in vraag:

- uitgangspunt een genre en verlegt grenzen- NV gebonden aan de auteur en minder aan de beweging- verzameling van persoonlijkheden met grote invloed- minder directe navolging i.t.t. realisme

11. Cinema Verité

- Jaren ’50 en ’60 documentaire voornamelijk in VS en Europa- Gebruik van ‘beweeglijk’ materiaal: Eclair camera en Nagra geluidsrecorder

12. Indie film

- Realistische filmgenre- ‘A woman under influence’ – John Cassevetes

o verslaving in meest brutale vormo cassavetes gebruikt meestal acteurs waar hij intiem mee is (vrouw)o vanaf jaren 60 en is in onafhankelijke film voorbeeld van cinema verite

Jaren 70:

- ander soort televisie: Jambers,...- doorprikken klassieke televisie- vernieuwend, verfrissend

13. Vandaag

- Dogma 95- ‘vandaag’ beraden filmmakers zich over fictie realiteit- realiteit in fasebeweging: Lars Von Trier breekt steeds meer met de realiteit- conflict realiteit en fictie is permanent

FILM NOIR

Roman Noir

literaire voorlopers:

- E.A. Poe: Murder in the rue Morgue (= grondlegger v.h. genre)- Franse inbreng naturalisme (voorloper van misdaad)- Doyle (Sherlock Homes) = echte grondlegger- Agata Christie

o Puzzelo Milieu: middel tot upper classo Huis-Clos: misdaad en ontknoping binnen gesloten ‘ruimte’ (brede opvatting)

- Hammetto ‘The thin man’ (misdaadroman later films van gemaakt)

Amerikaanse versie:

- Chandlero Hoofdpersonage: ‘Philip Marlow’

- Hammetto Hoofdpersonage: ‘Sam Spade’

- Caino Postman always rings twiceo Double Indemnityo Mildred Pierce

Oorsprong

Naam: uitgegeven misdaadverhalen in Frankrijk met een zwarte kaft

Oorspronkelijk beschouwd als pulp fiction later erkenning en invloed

Kenmerken:

- verschuiving misdaad en oplossing ervan naar milieu schets- rauwe tekening van misdadiger, misdaadmilieu en maatschappij

Film Noir

Economische context

- effect van de crash van Wallstreet- aanloop naar WOII- verschuiving van starsystem naar studiosystem Film noir als exemplarisch voorbeeld- Diversificatie van programmatie double bill, B-film (film met minimum aan middelen)

Technologische context

- lichtgevoeligere pellicule- verbeterde camera’s en lenzen - ( oorspronkelijk voor spionage en nachtopnames vanuit verkenningsvliegtuigen)

Artistieke/creatieve context

- Uitgeweken Duitse filmmakers ( expressionisme: Fritz Lang brengen ideeën van kunstfilm mee)

- B-film geproduceerd met minimum aan middelen gecompenseerd door maximum aan creativiteit

- Leerschool voor jong talent

Personages

Detective:

- Lagerwal (ex-politieagent, iemand die het milieu kent)- cynisch- hard-boiled methode niet altijd wettelijk- rechtvaardig ≠ wettelijk- oneliners- blank

Nevenpersonages:

- Assistent of partner misbaar personage en motivatie om verder te gaan met het verhaal- Vrouwen:

o Donkerharige betrouwbare assistente / secretaresseo Blondine gevaar dubbelspel, femme fatale, verlies van controle detective

- Politie:o niet efficiënt, corrupt

Misdaadmilieu:

- nacht- achterbuurten- haven- bars- casino’s- Film noir op locatie = goedkoper!

Klassieke periode

- Maltese Flacon – John Huston roman Hammett- Big Sleep – Howard Hawks roman Chandler- Sunset Boulevard Billy Wilder

o Belangrijk: Voice over – godsfiguuro Acteurs waren zelf suppersterreno Film over het milieu, niet echt film noir

- Touch of Evil Orson Welleso Beschouwd als einde klassieke periode o Prestatie: hij was slechts 43 jaar oudo Tracking shot (kraanshot)

Neo-noir

- Roman Polanski - Chinatowno Poolse regisseuro Carrière in VSo Persoonlijk drama Macbetho Hommage aan klassieke noiro Vergelijking openingsscene Maltese Falcono Kleurfilm = verschil met film noir

- Ridley Schott – Blade Runnero Mengvorm van SF Noir ‘Future Noir’o Verwijzingeno Symbolieko Mens creëert robot Frankenstein

Televisie

Beginperiode: concurrentie radio televisie

- term televisieo 1e gebruikt in 1900o niet algemeen verspreido ook bv. radiovisie, beeldradio, enz.

- Ontwikkeling televisie introductie radio- WO I

o Radio ‘volwassen’o 1914 eerste proefuitzendingo 1930 radio het domein van privaatrechtelijke zendgemachtige vereniging

een v.d. oudsten: opgericht door producent radio’s (SBR)o 1931 oprichting NIR (Nationaal Instituut voor Radio-oproep)

overheid imiteert Britse modelo Zendgemachtigde vereniging worden opgeslorpt door de overheidszender

ze krijgen zendtijdo Verenigd Koninkrijk = pionierland

1 of 2 gezinnen bezig een ontvanger zelfde moment in België 1 ontvanger per 100 inwoners

Televisie Technische ontwikkelingen

1925 – 1940

Personen

- J.L. Baird (onderzoek)- Charls Francis Jenkis- Philo Taylor Farnsworth- Vladimir Kosma Zworykin- Paul Nipkow

Ontwikkeling

1926 J.L. Baird: eerste beeld uit 30 lijnen (in zijn lab)= eerste uitzendstandaard

Beeld gaf meer impressie van de werkelijkheid

Nipkow-schijf

Roterende plaat met openingen Omzetting van beeld in elektronische pulsen ‘mechanische televisie’

1927 ‘Phonovison’ Beeldopslagsysteem J.L. Baird (opslagop 78 toeren platen)

1928 J.L. Baird gaat experimenteren met kleurentelevisie

1938 Introductie ‘elektronische televisie’

1940 – 1960

1937 Eerste experimenten met outside broadcast in Nederland en VK (systeem word operationeel)

na WOII Frankrijk 819 lijnen Europa 625 lijnen conflict in België Vlaanderen wil Europese standaard Walonië wil Franse zenders kunnen kijken

625 lijnen = uiteindelijke standaard

1960 - 2000

1928 Experimenten mechanische kleurentelevisie

1946 Kleurentelevisie enkel in VS (Moeilijkheden NTSC – PAL – SECAM)NTSC – 525 lijnen – 60 Hz PAL - 625 lijnen – 50 Hz

1960 Kabeltelevisie in België (vooral Wallonië)

jaren ’70 videosysteem naar gunst van consument opnemen, film huren, …Introductie 3 systemen:

1975 Sony - Betamax

1976 JVC - VHS

1979 Philips – V2000

jaren ’80 VHS zal de markt overheersten (goedkoopste, niet beste!) + oprichting systemen professionele markt: U-matic, betacam, …

1984 Introductie van mogelijkheid om televisieprogramma’s (vb. speelfilms) vast te leggen conflict tussen Sonny en Universal

Vandaag Wijzigend kijkgedrag + belangrijke verschuivingen in mediagebruik!

TELEVISIE: ZENDERS EN KIJKERS IN EUROPEES PERSPECTIEF

België Van NIR naar VRT

- 1930-1959 – NIR- 1960-1990 – BRT- 1991-1998 –BRTN- 1998 – VRT 45 jaar televisie

1932-1937

- eerste experimenten voor televisie in belgië

1948

- regering spreekt zicht uit over introductie ‘televisie’ in België- lijndiscussie belet realisatie v.d. doelstelling (geen enkele minister wil knoop doorhakken)- compromissen zouden kostrpijs verder verhogen - prijs: ontvanger + installatie antenne op het dak

1953

- oktober- eerste te televisie uitzendingen klein televisie aanbod- moeilijke ontvangst zwak signaal- beperkt aanbod

o uitzending tussen 19u – 20uo zendersluiting om 22uo woensdag namiddag jongerenaanbodo aantal zenders beperkt: 1 à 3o continu uitzenden = recent fenomeen 1997 door BBC

1967

- kleur aangeboden door sommige zenders (UK) o 1967 BBC2

o 1096 BBC1 en ITV

Televisie kende in België 3 fasen:

1950 – 1960 opvoedend

1970 – 1970 informatief

1980 - … ontspannend

weerspiegeld in hoe men de kijker benaderd in programma-aanbod

vandaag: evenwicht vinden tussen informatieopdracht en ontspanningsopdacht

Ontwikkeling van een journalistieke traditie

Televisiepersonaliteit = helden

Pioniers

Omer Grawet –Paul Jacquemaino Basis leggen voor kwaliteitsnormo Sommige programma’s hebben archaïsh of volks karakter (duivenprogramma)o Journaal = ‘gesproken dagblad’

1970 Maurice De Wilde

o Indringende reportage reeks over WO en nasleep

1980 Paul Jambers – Lucas Van der Thalen

o Postmodernen vallen normen aano Gebruik van de videocamera

1990 reality-tv

o Bigbrother, docudrama, reportage aftasten van grenzen en toelaatbareo ‘reporter ter plaatse’ en ‘rechtstreekse uitzendingen’ veralgemening

Vandaag

- Rudy Vranck – Man Bijt Hond- Programma-aanbod vergroot

o CNNo MTVo VTMo VT4

Besluit

- introductie van televisie wordt vertraagd door combinatie van factoren:o Conflicten (WO I en WO II)o Economisch denkeno Kostprijs televisieo Paral en dus concurrentieel met radioo Trage technologische ontwikkeling

- Doorbraak in 2 fasen:o Midden jaren 50 zwart-wit televisieo Begin jaren 70 kleurtelevisie

- Neveneffecten v.h. groter televisieaanbodo Publiek zoekt meer ontspanning thuis

o Publiek gaat minder naar de film