FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie...

29
FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1

Transcript of FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie...

Page 1: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1

Anatomie / fysiologie

Regulatie

Hormoonstelsel 1

Page 2: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 2

Page 3: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 3

Hormonen

• Homaein (Gr) -> opwekken,aandrijven.

• Stoffen uit kliercellen die uitgescheiden worden in weefselvloeistoffen en bloed.

• Activeren of remmen andere doelcellen,

Reguleren lichaamsactiviteiten

• Voor werking is altijd een receptor nodig.

• Lokale hormonen -> beperkte werking

• Systemische hormonen -> hele lichaam

Page 4: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 4

Endocriene klieren.

• Endocriene klieren zijn klieren met interne secretie (bloedbaan).

• Interne secretie kan zonder afvoergang in tegenstelling tot externe secretie.

• Externe secretie is altijd met afvoergang, zelfs naar darmen, bijvoorbeeld gal, zweten,urine.

Page 5: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 5

Soorten hormonen

• Op basis van opbouw

• Wateroplosbare hormonen– Receptor aan oppervlakte cel

• Vetoplosbare hormonen– Receptor in de cel

Page 6: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 6

Soorten hormonen

• Op basis van hun doel• Trope of glandotrope hormonen

– Stimuleren andere klierenbv. FSH stimuleert ovaria tot productie van oestrogeen

• Effector hormonen• Beïnvloeden lichaamsfuncties

bv. ADH zet de nier aan tot meer terugresorptie van water.

Page 7: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 7

Feedback mechanisme• homeostase in stand houden door meer of

minder productie.

Hormoon productie

Bloedspiegel

Bloedspiegel

Stimulatie +

remmen -

Negatieve feedback

Page 8: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 8

-

Feedbacksysteem 2, negatieve terugkoppeling, dus remming

Bijvoorbeeld: hormonenvan schildklier remmenadenohypofyse Geslachtshormonenhebben negatieveinvloed van ophypothalamus endaardoor indirect op deadenohypofyse Releasing factor =

activerende stof

Page 9: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 9

Ligging hormoonklieren

/EpifyseGlandula thyroïdea/ parathyroïdea /

/Hypofyse

/Thymus

Ovaria/

Pancreas/Glandula suprarenalis/

/Uterus

/Ren

/Gaster

/Cor

/Trachea

Cutis/

Pulmonalis/

Hepar/

Colic/

Page 10: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 10

De hypofyse en hypothalamus• Zijn de grote “regelneven”

van het endocrien systeem• activatie van

boodschapperstoffen (releasing factors)

• Controle van alle andere hormoonproducerende klieren

• Terugkoppeling altijd via de hypothalamus - hypofyse

• Directe invloed van CZS

Page 11: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 11

Hypofyse

• Opgebouwd uit 3 klieren

• Voorkwab en middenkwab (adenohypofyse)

• Achterkwab (neurohypofyse)

• contact met hypothalamus:– Via hypofysepoortader systeem

(adenohypofyse)

– Via zenuwbanen (neurohypofyse)

Page 12: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 12

Page 13: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 13

Adenohypofyse (voorkwab)

• Groeihormoon (GH)

• Thyroïd stimulerend hormoon (TSH)

• Bijnierschors (ACTH)

• Borsten (PRL – prolactine)

• Eierstokken en testikels (FSH – follikelstimulerend hormoon en LH – luteïniserend hormoon)

Page 14: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 14

Groeihormoon (GH)• Grootste productie• Groei en deling meeste lichaamscellen• Vooral bot en skeletspieren• Regulatie stofwisseling van veel organen:

– Stimuleert eiwitsynthese, afbraak vetten en verhoogt bloedglucose

• Lichaamsgroei in kindertijd / adolescentie• Regulatie bot- en skeletspiermassa na

groeiperiode• Productie is hoger tijdens slaap, laag

bloedglucose, en nervositeit

Page 15: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 15

Negatieve feedback

Hypofyse (productie)

GH- GH+

Hypothalamus (detectie)

GHRIH GHRH

Bloedspiegel

GHRIH= groeihormoon release-inhiberend hormoon

GHRH= groeihormoon releasing hormoon

Page 16: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 16

Thyroïd stimulerend hormoon (TSH)

• Stimuleert groei en activiteit van de schildklier

• Schildklier produceert T3 en T4 (jodiumhoudend)– Verhogen de basale stofwisseling en

warmteproductie– Reguleren stofwisseling (koolhydraten, vetten

en eiwitten)– Versterken effect van adrenaline en

noradrenaline

Page 17: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 17

Page 18: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 18

Page 19: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 19

Adrenocorticotroop hormoon (ACTH)

• Verhoogd de concentratie cholesterol en steroïden in de bijnierschors.

• Secretie van steroïdhormonen vooral cortisol.

• ACTH spiegel heeft een sterk dag-nachtritme en heeft een nauw verband met het slaappatroon.

• Na verstoring lastig om ritme bij te stellen (jetlag, ploegendienst)

Page 20: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 20

Cortisol• Stimuleren van eiwitafbraak (vrijmaken van

aminozuren voor synthese van andere eiwitten of voor energieproductie)

• Bevorderd glucose aanmaak en vetafbraak• Maakt stress gevoelig en verhoogd actiebereidheid• Bij grote hoeveelheden (pathologisch, medicatie)

– Remt ontstekingen– Onderdrukt immuunrespons– Vertraagde wondgenezing

Page 21: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 21

Hypothalamus (detectie)

CRH

Hypofyse (productie)

ACTH

Bloedspiegel

Bloedspiegel

StressDag-nachtritme

CRH = corticotropine releasing factor

Regulatie cortisol

++

+-

-

Bijnierschors (cortisol)

Page 22: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 22

prolactine

• Stimuleert de melkklier in de borsten– Vlak voor de menstruatie meer productie -> gezwollen

borsten– Door de korte duur geen melkproductie

• Tijdens de zwangerschap melkklieren ontwikkelen zich en melkproductie komt op gang– Zuigen van baby remt de negatieve feedback– Oxytocine uit hypofyse achterkwab zorgt voor melk

uitdrijving

Page 23: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 23

gonadotropinen

• Follikelstimulerend hormoon (FSH)– Stimuleert productie van de gameten (eicellen

en spermacellen)

• Luteïniserend hormoon– Eirijping en eisprong– Na eisprong -> corpus luteum -> productie

van hormonen oestrogeen en progesteron– Bij mannen -> interstitiële cellen in testikels

productie van testosteron

Page 24: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 24

Ei-sprong

Page 25: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 25

Neurohypofyse (achterkwab)

Page 26: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 26

Neurohypofyse• Bestaat uit zenuwuitlopers• Cellichamen bevinden zich in de

hypothalamus• Hormoonproductie vindt plaats in de

cellichamen en door de uitlopers getransporteerd naar de hypofyse

• Aan het einde van de uitlopers opgeslagen in blaasjes

• Zenuwprikkel van hypothalamus -> afscheiding naar bloed middels exocytose.

• Effect op niet-endocrien weefsel

Page 27: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 27

Exocytose

Page 28: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 28

Oxytocine

• Tijdens de bevalling:– Prikkeling van baarmoederspieren tot

contractie– Contractie wordt opgewekt door

rekreceptoren in de baarmoederhals– Positieve feedback, naarmate hoofdje verder

komt -> meer rek -> meer prikkels naar hypothalamus -> meer oxytocine

Page 29: FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 1 Anatomie / fysiologie Regulatie Hormoonstelsel 1.

FHV2009 / Cxx55 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Hormoonstelsel 1 29

Oxytocine

• Na de bevalling– Zuigen aan de borst wekt sensorische

prikkels op.

– Prikkels -> hypothalamus -> hypofyse

– Stimulatie van spiercellen rond de melklieren en melkkanalen

– Contractie -> melkuitdrijving