1. 1 1 Innoveren door nieuw organiseren dr.ir.L.J. Lekkerkerk (Hans) Op 2015-06-23 Locatie: Valid Consultancy, Van Deventerlaan 101, 3528 AG Utrecht (c)2015-Lekkerkerk 2. 2 Innoveren door nieuw organiseren 1. oud organiseren 2. nieuw (?) organiseren als hype? 3. nieuwe structuur ontwerpen 4. innoveren en nieuw organiseren (c)2015-Lekkerkerk 3. 3 1) Oud organiseren (c)2015-Lekkerkerk 4. 4 Over oud organiseren: 1. Hoe word ik een rat, 2002 2. Het drama Ahold, 2004 3. Intensieve menshouderij, 2004 4. Kantoorlog, 2005 5. De prooi (ABN-AMRO), 2009 6. Ontregelen, 2008 7. Zo Zuidas, 2011 8. Dit kan niet waar zijn, 2015 Hoeveel van deze titels heeft u al gelezen? (c)2015-Lekkerkerk 5. 5 Eisen aan organisaties hoger Bolwijn & 1960s efficiency/kosten Kumpe: 1970s + kwaliteit 1980s + flexibiliteit 1990s + innovativiteit Lekker- 2000s + duurzaamheid kerk: 2010s + verantwoordelijkheid 2020s + ethisch (c)2015-Lekkerkerk 6. 6 Multiple values & stakeholders Sinds wat stakeholder 3 bottomlines 1960s efficiency/kosten klant + kapitaal 1970s + kwaliteit klant profit 1980s + flexibiliteit klant 1990s + innovativiteit klant 2000s + duurzaamheid milieu planet 2010s + verantw.heid mens people 2020s + ethisch mens (c)2015-Lekkerkerk 7. 7 Bovendien, ontwikkelingen als Biotechnologie, genetische manipulatie, nanotechnologie, 3D-printen, ICT, social media, big data, Internet of things & robotisering, Dubbele vergrijzing, zorgkostenstijging, Psychisch ziek; stress, burn-out, depressie, Globalisering en ongelijkheid, Welke eisen stelt dit aan uw organisatie? (c)2015-Lekkerkerk 8. 8 oude organisatiestructuur Functioneel: soort bij soort = afdeling Scheiden doen en denken Taaksplitsing dus veel cordinatie = managers Gelaagde hirarchie, span-of-control Procedures, systemen, prikklok Targets, KPIs, afrekenen, winstmaximalisatie Hoe oud is uw organisatie(structuur)? (c)2015-Lekkerkerk 9. 9 Ofwel oud organiseren geeft Onmenselijke organisaties met structuren die niet door snel en succesvol samen innoveren antwoord op ontwikkelingen hebben en tegelijk aan alle eisen van al hun belanghebbenden kunnen voldoen (c)2015-Lekkerkerk 10. 10 Tot zover de onheilsprofeet Maar: Wat nu? (c)2015-Lekkerkerk 11. 11 Wat nu? Niet meer oud, dan maar nieuw organiseren Nee, niet Het Nieuwe Werken (c)2015-Lekkerkerk 12. 12 2) nieuw organiseren hype? (c)2015-Lekkerkerk 13. 1313 nieuw organiseren als trend Authentic organizations are also suspicious of fads and fashions that sweep the corporate world. (1) have an internal locus of control (2) (c)2015-Lekkerkerk 1 Goffee & Jones: Creating the best workplace on earth, HBR May 2013 p.99-106 2 Cobbenhagen, J. (1999) proefschrift Uni Maastricht 14. 1414 Buzz nieuw organiseren 1 VPRO Tegenlicht-uitzendingen: Het einde van de manager, op 15-2-15 Nederland kantelt, op 22-2-15 Prof Jan Rotmans, transitie-prof.: Verbindt mensen in een nieuwe, innovatieve samenleving Bankgeheimen; Joris Luijendijk, op 8-3-15 Het werk van morgen, op 22-3-15 (c)2015-Lekkerkerk(c)2015-Lekkerkerk 15. 1515 Buzz nieuw organiseren 2 Platforms: Ned. Centrum voor Sociale Innovatie (al r.i.p.) http://www.nieuworganiseren.nu/ (Ben Kuiken) http://www.innovatieforganiseren.nl/ http://www.nederlandkantelt.nl/ Flanders Synergy Das demokratische Unternehmen EUWIN: EU workplace innovation network https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/gezond-leven/prevention-work-health/innovatie-en- arbeidsproductiviteit/euwin-europees-leernetwerk-voor-workplace-innovation/ (c)2015-Lekkerkerk(c)2015-Lekkerkerk 16. 1616 Buzz nieuw organiseren 3 Boeken als: The responsible company, 2012, Chouinard Conscious capitalism, 2013, Mackey & Sisodia Unboss, 2014, Kolind & Btter Reinventing organizations, 2014, Fr. Laloux Over Buurtzorg NL Jos de Blok (c)2015-Lekkerkerk Van gehoord? al gelezen? (c)2015-Lekkerkerk 17. 17 Wij gaan nieuw organiseren 1 Dus: Men neme het Buurtzorg-model 600 teams met elk een wijk 7.200 mw ~12 mw/team, zelfsturend, autonoom 15 regiocoaches: alleen adviseur 30 mw centraal: financin en Buurtzorgweb En: 0, nul, geen managers!! In welke andere organisaties kan je dit kopiren? (c)2015-Lekkerkerk 18. 18 Buurtzorg kopiren als Vraag geografisch verspreid Per marktje n team Elk teamlid kan (bijna) alle taken Teams alleen pooled interdependent (ICT- shared, kennisuitwisseling) Wat voor organisaties voldoen hieraan? (c)2015-Lekkerkerk 19. 19 Wij gaan nieuw organiseren 2 Dan nemen we wel Cellenstructuur (BSO) 1. Klein begin: 1 cel groeit tot 25 30 mw 2. Bij 30 mw celdeling => Dus 2 cellen, 3. Elke cel ong 15 mw & celleider, helft van klanten/werk, andere locatie: groeien! 4. IF any cel > 30 THEN go to step 2 ELSE wait Hoe lang gaat (ging) dit goed? (c)2015-Lekkerkerk 20. 20 Cellen kan als 1. Groeimodel bij verwachting snelle groei 2. Regel bij 30 mw celdeling niet strikt 1. Cel aan product of eigen klanten koppelen 2. Als geen product/klantgebonden afsplitsing kan, dan sub-cellen 3. Bij voorkeur n enkele stappen of project tussen opdracht en leveren Welke organisaties voldoen hieraan?* *Zie Wintsen, E (2007) Eckarts Notes p.200 lijstje (c)2015-Lekkerkerk 21. 21 Wij gaan nieuw organiseren 3 Dan gaan we kantelen (lean, stromen): 1. Zoek deelverzameling producten of klanten 2. Van functionele afdeling naar stromen met vaste groep mw 3. Incl. value definitie, op order en kaizen 4. Wat als groep groter is dan teamgrens (c)2015-Lekkerkerk 22. 22 Kantelen / lean / stromen kan als 1. Opdeelbare totale orderstroom 2. Per deelstroom beperkte fluctuatie 3. Qua kennis vergelijkbare processtappen tbv multi-inzetbaarheid 4. Meer in serie- tot massafabricage/diensten (c)2015-Lekkerkerk 23. 23 Wij gaan nieuw organiseren 4 Dan gaan we zelfsturen 1. Vervang afdeling door team 2. Ontsla alle midden-management (plat!) 3. Verder geen structuuraanpassing. 4. Teams, gij zult zelf sturen: (c)2015-Lekkerkerk 24. 24 Zelfsturen kan als 1. Het team zelf KAN sturen .. foto 2. Beperkt afhankelijk van andere teams 3. Elkaar nodig hebben bij / aanvullen in het werk (c)2015-Lekkerkerk 25. 25 Wij gaan nieuw organiseren 5 Of we gaan 1. Holacracy* invoeren 2. Sociocratische kringen invoeren 3. Medewerkers associates noemen 4. Medewerkers mede-eigenaars maken 5. *= sociocratie + agile; zie website (c)2015-Lekkerkerk 26. 26 Wij gaan nieuw organiseren 1-5 Zo kom je bij de 75% According to McKinseys research, less than a quarter of organizational-redesign efforts succeed. http://www.mckinsey.com/insights/organization/Getting_organizational_rede sign_right?cid=other-eml-alt-mkq-mck-oth-1506 (juni 2015) Uw reorganisaties: ook 1 op 3 succes? (c)2015-Lekkerkerk 27. 27 Wij gaan nieuw organiseren 1-5 Wel aan alle eisen voldoen, maar: 1. Buurtzorg past niet 2. Celprincipe past niet 3. Stromen maken lukt niet 4. Zelfsturing is ooit al mislukt 5. Al te modieus voor ons (c)2015-Lekkerkerk 28. 28 oud versus nieuw Functioneel: soort bij soort = afdeling Scheiden doen en denken Taaksplitsing dus veel cordinatie = managers Gelaagde hirarchie, span- of-control Procedures, systemen, prikklok Targets, KPIs, afrekenen, winstmaximalisatie . . . . . Wat zet nieuw hier tegenover volgens u? (c)2015-Lekkerkerk 29. 29 oud versus nieuw, volgens mij Functioneel: soort bij soort = afdeling Scheiden doen en denken Taaksplitsing dus veel cordinatie = managers Gelaagde hirarchie, span- of-control Procedures, systemen, prikklok Targets, KPIs, afrekenen, winstmaximalisatie Stroom, autonome teams Denken & doen Zo min mogelijk splitsen, weinig cordinatie Platte structuur, team van 6-12 mw, Minimum critical specification & vakmens Intrinsiek, hoger doel (c)2015-Lekkerkerk 30. 30 Maar is dit zo nieuw? Grijzend, denken aan: Eckart Wintzen - BSO - cellenstructuur (1976), Ricardo Semler - SemCo - zelfsturing (1981), of Ulbo de Sitter - moderne sociotechniek (1980/94) management & arbeid nieuwe stijl MANS (1980) Gerard Endenburg - sociocratie (1970/90) BPR, Lean-TPS-kaizen-JIT=TPM Arbeiderszelfbestuur, coperaties (c)2015-Lekkerkerk 31. 31 Innoveren door nieuw organiseren Vragen als: 1. wat is hier nu zo nieuw aan?: Weinig: was het te vroeg? Of is nu Tipping point bereikt? 2. wat betekent nieuw organiseren voor structuur en werkwijzen?, 3. welke randvoorwaarden zijn er? en 4. verbetert dit het innovatievermogen? (c)2015-Lekkerkerk 32. 32 3) nieuw organiseren maar dan echt (c)2015-Lekkerkerk 33. 33 nieuw organiseren gaat over 1. Leiderschap & managementstijl Decentraliseren, Vertrouwen, Zonder managers 2. Cultuur Betrokken, resultaatgericht 3. Structuur? Nogal oppervlakkig (teams, Buurtzorg) (c)2015-Lekkerkerk 34. 34 nieuwe ontwerpen 1. Fiets 2. Auto 3. Zeewering 4. Software Wat voor mensen zijn hiervoor nodig? (c)2015-Lekkerkerk 35. 35 nieuwe ontwerpen 1. Strategie 2. HR-maatregelen 3. Structuur Nogmaals: Wat voor mensen zijn hiervoor nodig? (c)2015-Lekkerkerk 36. 36 Wie kan nieuwe structuur ontwerpen? Een manager die Een harkje kan tekenen Mintzbergs barbapappas kan tekenen Een processchema kan uittekenen (c)2015-Lekkerkerk 37. 37 nieuw organiseren Vraagt veel meer deskundige aandacht voor organisatiestructuur Fundering voor Zelfsturing door autonome teams Managerarm door weinig cordinatiebehoefte (c)2015-Lekkerkerk 38. 38 Structuurontwerp 1 Structuur = arbeidsdeling + cordinatie Arbeid = wat in organisatie moet gebeuren Cordinatie = gevolg van taakverdeling Dus slim verdelen in onderdelen = minder cordinatie tussen onderdelen: Functioneel => veel Flow, team => weinig (c)2015-Lekkerkerk 39. 39 Functionele afstemmingschaos Kuipers e.a. (2010) Het nieuwe organiseren, fig 9.5 (c)2015-Lekkerkerk 40. 40 Structuurontwerp 2 Functioneel => veel cordinatie Maar Economies of scale-logica dominant Men weet niet beter, sinds peutertijd: Kleur bij kleur Soort bij soort (c)2015-Lekkerkerk 41. 41 Structuurontwerp 3 Functioneel: beter niet, daarom Stroom, Flow, team vormen: Economies of scope Afgeronde bijdrage: intrinsieke motivatie (c)2015-Lekkerkerk 42. 42 Structuurontwerp 4 Stromen maken = knippen Aantal mensen in primair proces Hoeveel Lego-blokken Teams : 6-12 mens (limiet: 4-20) Unit: 120-150 mens (Dunbar nr, W.L.Gore) Business unit: 1.200-1.500 Lekkerkerks law of 12: 12-120-1.200 (c)2015-Lekkerkerk 43. 43 Structuurontwerp 5 Stromen maken = knippen in primair proces Transformeren van (ofwel: maken) Materiaal, klant, informatie Op order of op prognose (= op voorraad), KOOP Voorbereiden Ondersteunen (c)2015-Lekkerkerk 44. 44 Structuurontwerp 6 knippen in primair proces Soorten klanten Geografische markt Product / dienst Proceskenmerk Kuipers e.a. (2010) Fig. 12-1 (c)2015-Lekkerkerk 45. 45 Structuurontwerp 7 knippen in primair proces Gehele organisatie Klantenorderstroom Top-down: start niet op de vloer Ook geen kwartetten door MT Kuipers e.a. (2010) Fig. 12-1 (c)2015-Lekkerkerk 46. 46 Structuurontwerp 8 Van: afstemming tussen Naar: interne afstemming Kuipers e.a. (2010) Fig. 12-1 Kuipers e.a. (2010) Het nieuwe organiseren, fig 9.5 Elke lijn = interface = kans op storing (c)2015-Lekkerkerk 47. 47 Structuurontwerp 9 Stromen als Autonome Voortbrengings- eenheden: Basis voor zelfsturing / decentraliseren Reductie interfaces en complexiteit: lagere storingskans Kuipers e.a. (2010) Fig. 12-1 (c)2015-Lekkerkerk 48. 48 Structuurontwerp 10 Op ProductieStructuur volgt De BesturingsStructuur: Operationeel Inrichting Strategie Bottom-up: Production Structure INPUT OUTPUT Operational Regulation Regulation by design Strategic Regulation (c)2015-Lekkerkerk 49. 49 Structuurontwerp 11 De BesturingsStructuur Operationeel regelen Inclusief continu verbeteren Bottom-up ontwerpen: per groep, per stroom, over stromen R (c)2015-Lekkerkerk 50. 50 Innoveren door nieuw organiseren Vragen als: 1. wat is hier nu zo nieuw aan?: 2. wat betekent nieuw organiseren voor structuur en werkwijzen?, Een fundamenteel herontwerp van de ProductieStructuur 3. welke randvoorwaarden zijn er? en 4. verbetert dit het innovatievermogen? (c)2015-Lekkerkerk 51. 51 Randvoorwaarden voor nieuw organiseren Gedegen structuurontwerpkennis Flexibele Systemen (ERP, machines, gebouw) Management en Eigenaar bereid Vertrouwen te schenken Control los te laten Bij tegenslag de controlreflex onderdrukken Economies of scope te geloven voor je het ziet Geduld voor lange teamontwikkeling 2 jaar (c)2015-Lekkerkerk 52. 52 4) Innoveren bij nieuw organiseren (c)2015-Lekkerkerk 53. 53 Innoveren bij nieuw organiseren Autonome eenheden gevormd Ambidexterity: incrementeel & radicaal Incrementele innovatie in eenheden Gericht op eigen markt Radicale innovatie centraal Nieuwe eenheid Nieuw product/dienst & proces Kannibaliseren bestaande eenheden (c)2015-Lekkerkerk 54. 5454 Welke functies in organisaties (c)2015-Lekkerkerk Het Model Innovatie- en Organisatiestructuur het MIOS noodzakelijke en voldoende functies(c)2015-Lekkerkerk 55. 5555 Doelen bepalen-C4 Balanceren- C3 Regisseren- C2 Onthouden-C1 Voortbrengen-V1 product / dienstInnoveren-I1 Ver- kennen toe- komst I4 Ver- kennen heden V4 Plannen toe- komst-I3 Plannen heden- V3 Regelen voortbrengen-V2 Regelen innoveren-I2 exploitatieexploratie Het MIOS: roze = innovatiestructuur (c)2015-Lekkerkerk(c)2015-Lekkerkerk 56. 5656 Doelen bepalen-C4 Balanceren- C3 Regisseren- C2 Onthouden-C1 Voortbrengen-V1 product / dienstInnoveren-I1 Ver- kennen toe- komst I4 Ver- kennen heden V4 Plannen toe- komst-I3 Plannen heden- V3 Regelen voortbrengen-V2 Regelen innoveren-I2 exploitatieexploratie Kleine organisatie Innoveren-I1 Radicale projecten Incrementele proj. (c)2015-Lekkerkerk Eerst incrementele innovatie uitbouwen business Vervolgens (radicale) innovatie leidt tot nieuwe BUs 57. 57 Organisaties met meer BUs 57 Doelen bepalen-C4 Balanceren- C3 Regisseren- C2 Onthouden-C1 Voortbrengen-V1 product / dienstInnoveren-I1 Ver- kennen toe- komst I4 Ver- kennen heden V4 Plannen toe- komst-I3 Plannen heden- V3 Regelen voortbrengen-V2 Regelen innoveren-I2 exploitatieexploratie Doelen bepalen-C4 Balanceren- C3 Regisseren- C2 Onthouden-C1 Voortbrengen-V1 product / dienstInnoveren-I1 Ver- kennen toe- komst I4 Ver- kennen heden V4 Plannen toe- komst-I3 Plannen heden- V3 Regelen voortbrengen-V2 Regelen innoveren-I2 exploitatieexploratie Doelen bepalen-C4 Balanceren- C3 Regisseren- C2 Onthouden-C1 Voortbrengen-V1 product / dienstInnoveren-I1 Ver- kennen toe- komst I4 Ver- kennen heden V4 Plannen toe- komst-I3 Plannen heden- V3 Regelen voortbrengen-V2 Regelen innoveren-I2 exploitatieexploratie Doelen bepalen-C4 Balanceren- C3 Regisseren- C2 Onthouden-C1 Voortbrengen-V1 product / dienstInnoveren-I1 Ver- kennen toe- komst I4 Ver- kennen heden V4 Plannen toe- komst-I3 Plannen heden- V3 Regelen voortbrengen-V2 Regelen innoveren-I2 exploitatieexploratie Doelen bepalen-C4 Bala ncer en- C3Regi sser en- C2 Onthouden-C1 Voortbr engen- V1 produc t / dienst Innove ren-I1 Ver- kennen toe- komst I4 Ver- kennen heden V4 Plannen toe- komst-I3 Plannen heden- V3 Regele n voortbr engen- V2 Regele n innover en-I2 exploitatieexploratie Radicale innovatie => nieuwe BU. Centrale innovatie- groep doet dit (c)2015-Lekkerkerk Bestaande BUs doen vooral incrementele innovatie + V4 / V3 58. 5858 Structuur beoordelen (c)2015-Lekkerkerk 59. 5959 Afsluiting Nieuw is niet altijd nieuw Nieuw organiseren is hoognodig Nieuw organiseren vraagt fundamentele kijk op structuur ProductieStructuur = Basis voor succes bij Zelfsturing & resultaatgerichtheid Verantwoordelijkheid op de vloer Innovatie door de vloer (en elders) (c)2015-Lekkerkerk 60. 6060 Bronnen 1. Fotos: onheilsprofeet en draaimolen: op het web (met dank aan onbekende maker) 2. Kuipers, Van Amelsvoort, Kramer (2010) Het nieuwe organiseren. Alternatieven voor de bureaucratie, Acco, Leuven. 3. Lekkerkerk, L.J. (2012) Innovatie- en OrganisatieStructuur. Ontwikkeling en test van een functiemodel voor structuuronderzoek en diagnose, proefschrift RU, Innovatica, Nijmegen. 4. Wintzen, E. (2007) Eckarts notes, Lemniscaat. (c)2015-Lekkerkerk(c)2015-Lekkerkerk