Meertaligheid, feit en fabel

Regiodag Heerhugowaard

5-4-2016

Mirjam Blumenthal,

Senior onderzoeker Kentalis Academie

2

Definitie meertaligheid

•Een persoon is meertalig als deze meerdere talen / dialecten in zijn dagelijks leven gebruikt •De meerderheid van de wereldbevolking is meertalig

Theorie Meertaligheid

3

Variatie

Theorie Meertaligheid

Emina, 3 jaar Vader spreekt voornamelijk

Turks met Emina, ook

goed Nederlands, is thuis .

Moeder is Nederlands,

spreekt Nederlands en

beetje Turks, werkt

Chen, 5 jaar Vader en moeder alleen

Mandarijn Chinees

Van jongst af naar

Nederlandse crèche

Lauren 8 jaar Tot half jaar geleden

woonde hij in Frankrijk

Beide ouders Franstalig

Nu zit hij op een

Nederlandse school

4

Meertalige taalverwerving

Moment van leren van de talen: simultaan of sequentieel

Kenmerken van de meertalige ontwikkeling:

• stille periode (sequentieel)

• transfer

• interferentie

• codemixing

• codewisseling

Bewering 1: ‘Het is een teken van taalvaardigheid als een kind

twee talen in één zin mengt’

Antwoord: afhankelijk van fase van taalontwikkeling: bij het leren

van nieuwe talen treedt codemixing op, als de talen goed

beheerst worden, wordt moeiteloos codewisseling toegepast

5

Model Cummins

6

Taalstoornis / SH en meertaligheid

•Kinderen met een taalstoornis/SH kunnen meertalig worden,

op hun niveau

• Meertaligheid veroorzaakt geen taalhandicap

en maakt deze ook niet erger

• De meertalige ontwikkeling verloopt beter in een omgeving

die ondersteunend is naar de taalstimulatie

in alle talen die het kind leert

7

Een voorbeeld

8

Factoren die leren van de

tweede taal beïnvloeden?

Leeftijd

Overeenkomst / verschil tussen de talen

Taalaanleg

Intelligentie

Beheersing T1 (basis)

Motivatie

Taalcontact

Taalaanbod

9

Sequentieel meertaligen:

onbewuste strategieën bij leren T2?

- Overgeneralisatie T1 regels - Telegramstijl - Versimpeling - Imitatie - Vermijding - Gebruik van standaard zinnen - Stille periode (overlap met kinderen met een taalstoornis) Welke moeilijkheden grammatica Nederlands bij veel

NT2 leerders?

10

Morfosyntaxis sequentieel meertaligen

NT2, moeilijkheden met??

• Welk lidwoord en aanwijzend voornaamwoord • Gebruik van het suffix –e bij bijvoeglijk nw • Vervoeging van werkwoorden • Weglating van ‘er’ • Fouten in woordvolgorde (Nederlands SVO hoofdzin Turks SOV

•https://meertaligheidentaalstoornissenvu.wikispaces.com/Welkom

11 5 april 2016

Wanneer is het een TOS?

Als een kind traag is in het ontwikkelen van taal, zonder duidelijke oorzaak

Een TOS verstoort de neurocognitieve

processen die belangrijk zijn voor de taalontwikkeling en leidt tot beperkingen in communicatie en taal.

Zowel de stoornis zelf, als de beperkingen die

eruit voortvloeien hebben invloed op de algehele ontwikkeling van kinderen.

12 5 april 2016

Heeft Jos een TOS?

13 5 april 2016

uit Gerrits, E. & van Niel, E. (2012). Taalachterstand of taalontwikkelingsstoornis?

Logopedie & Foniatrie, 84, 6-10.

Taalachterstand TOS

Bekende oorzaak: te weinig

(tweede) taalinput

1.Geen aanwijsbare oorzaak:

neurologische ontwikkelingsstoornis

van genetische oorsprong

2.Goede prognose als taalinput

wordt verbeterd

2.Slechte prognose: 75% van 5-

jarigen heeft nog een specifieke

taalontwikkelings-stoornis op 12 jaar

3.Voor- en vroegschoolse

Educatie, Taalles

3.Zorg, logopedie

4.Regulier onderwijs

4.Speciaal onderwijs

5.Een of meerdere taalaspecten

aangedaan

5.Een of meerdere taalaspecten

aangedaan

6.Mild tot ernstig

6.Mild tot ernstig

14 5 april 2016

Onderscheid maken kan

moeilijk zijn!

Risico’s :

- Overdiagnose

Nederlands achter = Taalstoornis???

- Onderdiagnose

Nederlands achter, zal wel aan NT2 liggen???

15 5 april 2016

Onderscheid maken kan

moeilijk zijn!

- Bij diagnostiek in NT2:

Weinig / geen genormeerde testen

Overlappende symptomen met NT2 (volgende dia)

- Bij diagnostiek (ook) in T1:

Logopedist spreekt zelf de taal niet

Taalinput moeilijk te kwantificeren

Er zijn nauwelijks bruikbare testen (Wel: Lexicontoetsen)

16

Wat moet je doen?

• Anamnese meertaligheid: hoeveel input per taal? • Ontwikkelingsgeschiedenis

-Rode vlaggen in T1 (bv. onverstaanbaar spreken) -Ouders bezorgd ? -Late verwerving 1e mijlpalen ?

• Hoe reageert het kind op hulp? (Dynamic assessment)

En / of =>

• Multidisciplinair onderzoek

17 5 april 2016

Ook met een taalstoornis

meertalig opvoeden want…

Resultaten bij ééntalig opvoeden: 1. Een kind dat in één taal een vreselijke achterstand heeft, in plaats van in twee talen 2. Een extra probleem in de opvoeding: ouder / kind geen gemeenschappelijke taal

Nadelen meertaligheid

• Tegenstrijdige adviezen, taboes • Minder goed Nederlands taalaanbod ouders die

minder goed Nederlands spreken

• Kind met TOS heeft meer taalaanbod nodig, maar krijgt soms minder, en gespreid over twee talen

Cognitieve voordelen van

Meertaligheid

• rond 5 jaar: al beter in divergent denken

• metalinguistische vaardigheden / abstraheren

• ook op latere leeftijd: vertraging begin dementie

• beter in bepaalde executieve functies, bv. inhibitie

CursuCursuscentrum Dienst ambulante begeleiding Kentalis Signis – A. Roozendaalschool

20 5 april 2016

Ook met een taalstoornis

meertalig opvoeden want…

Recent onderzoek* : Meertaligheid is goed voor cognitieve functies, óók bij kinderen met taalstoornis

Inhibitie: 2taligTOS < 2taligNormaal, maar = 1taligNormaal

* Engel de Abreu, Cruz‐Santos& Puglisi, 2014

International Journal of Language and Communication Disorders

Executieve functie taken: Meertalig TOS > Eentalig TOS

Uitgangspunt: je moet véél weten over de meertalige situatie Variabelen: • Talen • Personen • Situaties • Doelen per taal

Vragenlijst adviezen meertaligheid

• Migratiegeschiedenis ouders • Schoolloopbaan ouders • Grootouders • Wie woont er thuis? • Wensen, toekomst • Kind en taalstimulatie • Wie spreekt (regelmatig) met het kind

23

Vragenlijst adviezen meertaligheid

• Migratiegeschiedenis ouders • Schoolloopbaan ouders • Grootouders • Wie woont er thuis? • Wensen, toekomst • Kind en taalstimulatie • Wie spreekt (regelmatig) met het kind

24

4 patronen

Belang laag

Belang hoog

Taalcontact laag 1 2

Taalcontact hoog 3 4

25

Belang laag Belang hoog

Taalcontact laag 1 2

Taalcontact hoog 3 4

•1-3: bewustmaken: taalverlies gewenst? Voldoende

Nederlands bij ouders?

•2: meer taalcontact- en aanbod TA

•4: bevestigen, enigszins scheiden van de talen, kwalitatief

verrijken taalaanbod

www.kentalisacademie.nl

Vragen?

Als horen of communiceren niet vanzelfsprekend is

27 5 april 2016

Met dank aan: Cursuscentrum Dienst ambulante begeleiding Kentalis

Signis – A. Roozendaalschool

Voor het mogen gebruiken van enkele slides.

Bedankt voor uw aandacht

Downloads bij het boek zie:

https://www.acco.be/nl-be/items/9789033476655/Meertalige-

ontwikkeling

Kentalis en meertaligheid:

http://www.kentalis.nl/Professionals/Onze-expertise/Spraak-

en-taal/Meertaligheid