Feiten en cijfers over eenzame

ouderen in Nederland

Wat is eenzaamheid nou eigenlijk?

Eenzaamheid ontstaat wanneer de relaties die mensen met anderen hebben, niet aan hun verwachtingen voldoen (Bron: Dykstra, 2009 (#reference_19560)).

Het is dus een gevoel dat iemand ervaart, wanneer iemand zijn bestaande relaties afweegt tegen zijn eigen wensen of verwachtingen ten aanzien van die relaties. Dit verklaart ook het verschijnsel van sociaal geïsoleerde mensen die zich niet eenzaam voelen, of van mensen die een groot sociaal netwerk hebben en zich toch eenzaam voelen. Met andere woorden: de verwachtingen over en van relaties met anderen beïnvloeden eenzaamheid.

Er zijn twee soorten eenzaamheid: sociale en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid kan worden omschreven als een tekort en gemis van een breder sociaal netwerk (kwantiteit - men kent niet veel mensen). Emotionele eenzaamheid betreft gevoelens verbonden aan het gemis van een intieme relatie (kwaliteit - men is met niemand écht verbonden).

Sociale kwetsbaarheidNiet eenzaam Eenzaam

Groot netwerk Sociaal weerbaar Eenzaam

Klein/geen netwerk Contactarm Sociaal geïsoleerd

Nederland telt ruim 2,9 miljoen 65-plussers Hiervan voelt bijna 1 miljoen zich eenzaam en dit aantal is groeiende. Daarvan heeft zo’n 200.000 slechts 1x per maand een sociaal contact. (bron: TNS/NIPO 2012) Van de ouderen in een zorginstelling, krijgen bijna 10.000 nooit bezoek. (Bron: onderzoek Leger des Heils, 2012)

Op eenzaamheid rust een taboe. Bijna niemand durft toe te geven dat hij of zij zich eenzaam voelt.

Eenzame ouderen lijken in onze huidige samenleving niet meer te bestaan. Iedereen heeft Facebook, Twitter of maakt gebruik van andere sociale media. Eenzaamheid lijkt niet in dat beeld te passen. Desondanks, of misschien wel dankzij, neemt het aantal eenzame ouderen gestaag toe.

Bepaalde groepen lopen een verhoogd risico, waaronder de groepen alleenstaande en kwetsbare ouderen. Ouderen van wie hun partner is overleden of die aan huis gebonden zijn, zoals chronisch zieken.

Feiten en cijfers over eenzame ouderen in Nederland

Diversiteit in sociale relaties beschermt tegen eenzaamheid Het hebben van verschillende sociale relaties beschermt tegen eenzaamheid. Ouderen met uitsluitend goede contacten met hun

kinderen en overige familie hebben meer kans op eenzaamheid dan ouderen met een gevarieerder netwerk van relaties. Een aantal intieme relaties met daarnaast relaties zoals met buren en kennissen, biedt een goede bescherming tegen eenzaamheid (Bron: De Jong Gierveld & Tilburg, 2007a (#reference_19586).

Afnemende gezondheid door eenzaamheid

Eenzaamheid kan tot een depressie leiden. Ook zijn er aanwijzingen dat eenzaamheid de kans op het krijgen van hartaandoeningen vergroot. Daarnaast tonen diverse onderzoeken verbanden tussen eenzaamheid en suïcide. (Bron: Heinrich & Gullone, 2006 (#reference_19569)

Eenzaamheid leidt mogelijk ook tot een grotere kans op de ziekte van Alzheimer. (zie: Dementie (/gezondheid-en- ziekte/ziekten-en-aandoeningen/psychische-stoornissen/dementie/)

In Nederlands onderzoek is een hogere kans op overlijden door eenzaamheid gevonden. Mensen met de hoogste score op eenzaamheid hebben 1,89% meer kans om te overlijden dan degenen die het laagst scoren op eenzaamheid. (Penninx et al., 1997 (#reference_2200) Eenzame ouderen blijken 14% meer kans te hebben op een vroege dood dan de gemiddelde persoon. Daarmee is de kans op vroegtijdig overlijden bij eenzaamheid twee keer zo groot als bij overgewicht. (Bron: onderzoek Professor Cacioppo, Universiteit van Chicago / The Journal of Psychology 2012)

Wie hebben de grootste kans op eenzaamheid onder ouderen? Vooral mensen die na overlijden van hun partner alleen blijven, hebben een grote kans op eenzaamheid. Ook alleen wonen na een echtscheiding is vaak verbonden met gevoelens van eenzaamheid. Een partner biedt overigens niet altijd bescherming tegen eenzaamheid. Wanneer een partner geen daadwerkelijke hulp en ondersteuning geeft, kan eenzaamheid zeer ernstig zijn.

Van alle 65-plussers woont ongeveer 52% alleen en van alle 75-plussers is dat ongeveer 65%. Het meest eenzaam zijn alleenwonende ouderen die gescheiden zijn en weinig sociale relaties hebben (Bron: SBS Statline)

Onder laagopgeleiden komt meer (ernstige) eenzaamheid voor dan onder hoogopgeleiden. Dit geldt zowel voor emotionele eenzaamheid als voor sociale eenzaamheid. Daarnaast geldt dat zowel westers allochtone als niet-westers allochtone Nederlanders eenzamer zijn dan autochtone Nederlanders. Niet-westers allochtone Nederlanders zijn het meest eenzaam. (Bron: Gezondheidsmonitor GGD-en, CBS en RIVM)

Opleidingsniveau Eenzaam (Zeer) ernstig eenzaam Emotioneel eenzaam Sociaal eenzaam Laag (lager onderwijs) 57,1 16,7 44,8 52,1 Midden 1 (mavo, lbo) 43,7 10,1 29,7 44,7 Midden 2 (havo, vwo, mbo) 36,4 7,5 25,0 38,0 Hoog (hbo, wo) 32,0 5,4 21,6 33,1

Van eenzaam naar achtzaamAchtzaam wil er alles aan doen om het aantal eenzame ouderen drastisch terug te dringen. Oprechte aandacht staat centraal. Een luisterend oor, regelmatig persoonlijk contact en iemand die u echt op weg kan helpen. Ofwel: Achtzaamheid.

Achtzaam wil op zoveel mogelijk manieren eenzaamheid in Nederland bestrijden. Wij richten ons op de grote groep eenzame ouderen, namelijk de kwetsbare 65-plussers. Deze groep zal in de toekomst alleen maar groter worden. Wij willen achtzaamheid weer terug in de samenleving brengen.

Wat Achtzaam betreft is dé manier om eenzaamheid aan te pakken:• continue aandacht voor dit thema;• bewustwording van hoe belangrijk het is om oprechte aandacht voor elkaar te hebben;• goed georganiseerde dienstverlening.

Meer weten? Check onze website: www.achtzaam.nl

“Mijn buurvrouw gaf mij een lidmaatschap

cadeau.

Dankzij haar is mijn eenzaamheid doorbroken

en kom ik weer meer onder de mensen. Wat een prachtig cadeau!”

Wie voelen zich eenzaam?In de leeftijd van 55 jaar en ouder voelen tweehonderdduizend personen zich extreem eenzaam. In de leeftijdscategorie  74-84 jaar voelt  40% zich  matig eenzaam en 10% sterk eenzaam. De  eenzaamheid neemt toe naarmate mensen ouder worden: 14% van de ouderen  vanaf 85 jaar voelt zich sterk eenzaam. Het verliezen van dierbaren en een verslechterende gezondheid spelen hier een rol bij. (Bron: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, juni 2014)