FANC - Jaarverslag 2009

96
WIJ ZIJN ER VOOR U JAARVERSLAG 09

description

FANC - Jaarverslag 2009

Transcript of FANC - Jaarverslag 2009

Page 1: FANC - Jaarverslag 2009

Wij zijn er voor u

jAArverSLAG 09

Page 2: FANC - Jaarverslag 2009
Page 3: FANC - Jaarverslag 2009

Jaarverslag 09

Page 4: FANC - Jaarverslag 2009
Page 5: FANC - Jaarverslag 2009

Inhoudstafel

Onze missie en activiteitendomein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Onze waarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Bericht van de voorzitter raad van Bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Bericht van de Directeur-generaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

InrIchtIngen en afval 10

IntervIew : sImOn COenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

gebeurtenissen, ingedeeld op de Ines-schaal, in België van de laatste 12 maanden . . . . . . . . . . . 14

Hoe reageert het FanC op incidenten in België ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Behandeling van vergunningsaanvragen van nucleaire basisinrichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

IntervIew : FreDerIk van wOntergHem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

toezicht op en het opvolgen van de veiligheidstoestand in de nucleaire basisinrichtingen . . . . . . . 23

Inrichtingen van klasse I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Inrichtingen van klasse IIa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Ovename van controles door het FanC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Incidenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

meetpoorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Campagne radioactieve bliksemafleiders (raBa’s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

voorwaarden verwijdering rookmelders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Overleg en samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

samenwerking met Bel v . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Internationale ervaringsuitwisseling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

richtlijnen/strategienota’s FanC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

gezondheId en leefmIlIeu 28

IntervIew : an FremOut/sOPHIe leOnarD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Dosimetrie en dosimetrisch netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Patiëntendosimetrie, Ct-pediatrie en DaP-e conversie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

IntervIew : mICHel BIernaux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

tandartscampagne en akkoorden met de beroepsverenigingen van tandartsen . . . . . . . . . . . . . . . . 37

radiotherapie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

rondetafel nucleaire geneeskunde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

radioactieve stoffelijke overschotten (rasO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Dierenartsen campagne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

InrIchtIngen en afval 42

IntervIew : walter BlOmmaert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Oppervlakteberging van kortlevend laag- en middelactief (categorie a) afval te Dessel . . . . . . . . . . 45

geologische berging van radioactief afval (categorie B&C) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Interventiesituaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Overige activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

samenwerking met regionale overheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

gezondheId en leefmIlIeu 48

IntervIew : FrançOIs mennesOn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

realisatie voorstel wet Interventies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Page 6: FANC - Jaarverslag 2009

Dosimetrie gegevens vliegend personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Project nOrm residuen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

noodplanoefeningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

grootschalige oefening kerncentrale Doel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Het radon actieplan : activiteiten 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Permanente omkaderingsgroep voor de uitwerking van taken en de organisatie (gePetO-Celmes) . . .54

artikel 35-36 verificatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Ontdekking van abnormaal hoge uraniumwaarden in ukkel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

BeveIlIgIng en vervoer 56

IntervIew : mIreIlle Claeys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

nucleaire non-proliferatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Fysieke beveiliging van de ingekapselde radioactieve bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Fysieke beveiliging van het kernmateriaal en de nucleaire installaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

evaluatie van de referentiedreiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Beveiligingsoefening sCk-Cen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Beveiligde zone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

veiligheidsattesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Perspectief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

IntervIew : arlette etIenne / CHrIs Dams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Integrated safeguards . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Invoer en vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

regulatIon, InternatIonal affaIrs & development 68

IntervIew : lODewIJk van BlaDel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

europese richtlijn m .b .t . de nucleaire veiligheid en de internationale werkzaamheden van de veiligheidsautoriteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

De hervorming van de fysische controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

3de toetsingsvergadering van het gezamenlijk verdrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

IntervIew : Jan mICHIels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

het fanc organIsatorIsch 78

IntervIew : Jens De Braekeleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Jurion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

records management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

transparante communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

IsO 9001-2000 certificaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Human resources . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Communities of Practices (COP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

raad van Bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Balans op 31 december 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

resultatenrekening op 31 december 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

toelichting bij de resultatenrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

letterwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Organigram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

Page 7: FANC - Jaarverslag 2009

5

Het Federaal agentschap voor nucleaire Controle (FanC) heeft als missie om de gezondheid van de bevolking, de werknemers en het leefmilieu te beschermen tegen de negatieve effecten van ioniserende straling .

Het FanC bestrijkt daartoe een breed activiteitendomein dat gaat van de controle op nucleaire installaties en centrales, over het gebruik van isotopen in de medische sec-tor en de industrie tot en met het bewaken van de natuurlijke en kosmische straling in ons land . een veilig transport van nucleaire bronnen en de beveiliging zijn eveneens voortdurende aandachtspunten .

als federale organisatie voert het FanC zijn acties waar relevant over het gehele Bel-gisch grondgebied . In het jaarverslag 2009 is een selectie van projecten opgenomen om een indruk te geven van de werkzaamheden van het FanC in het voorbije jaar .

tenslotte nog dit : het FanC is een parastatale C en ressorteert onder de bevoegdheid van de minister van Binnenlandse Zaken . Basiswetgeving is het arBIs, in voege sinds 2001 .

Onze missie en activiteitendomein

• wij wensen een integere, onpartijdige en betrouwbare organisatie te zijn .

• Om onze geloofwaardigheid te versterken, zien wij erop toe dat onze acties zichtbaar zijn en voor iedereen te begrijpen .

• wij streven naar een onafhankelijke, nauwgezette en multidisciplinaire expertise .

• wij communiceren op een transparante, neutrale en objectieve wijze .

• we werken proactief .

• we streven naar continue verbetering .

• wij onderhouden met al onze stakeholders eerlijke en constructieve relaties .

• wij wensen overleg, gebaseerd op wederzijds respect, actief luisteren en dialoog .

Onze waarden

OnZe

mIs

sIe

Page 8: FANC - Jaarverslag 2009

6

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

terugblikkend op het jaar 2009 kunnen we constateren dat het een positief jaar was voor de nucleaire sector met sterke stimulansen om de nucleaire veiligheid te hand-haven .er is slechts één incident gebeurd, dat geklasseerd werd op een Ines-niveau 2 . Het FanC heeft dit incident nauwgezet opgevolgd en de nodige maatregelen uitgevaar-digd om een dergelijk incident in de toekomst te vermijden . u leest op pagina 17 welke maatregelen getroffen werden .we noteerden 20 gebeurtenissen op het Ines-niveau 1 . er was hier sprake van afwij-kingen op de normale procedure, die zeker opgevolgd moeten worden . maar deze gebeurtenissen hadden geen enkele impact op de mens of leefmilieu .Belangrijk feit is ook de hervergunning die aan het Ire werd verleend . eind 2009 werd het koninklijk Besluit tot hervergunning door de koning ondertekend . Dit vergunningsbesluit

Bericht van de voorzitter raad van Bestuur

bevat een aantal concrete uitbatingsvoorwaarden . Het Ire was op een proactieve wijze al in 2008 begonnen met de implementatie van de maatregelen in haar installaties en volgde de verbeterprocessen strikt op . Hiermee kon de productie weer worden hernomen van de belangrijke radio-isotopen waar wereldwijd een grote vraag naar is .

Op het gebied van de nucleaire veiligheid hebben we in 2009 een belangrijke stap gezet in het monitoren van de nucleaire veiligheid . De voorbereidingen zijn gestart voor de vervanging van het volledige teleraD-meetnet . teleraD meet de radioactiviteit in het leefmilieu op het Belgisch grondgebied . Het netwerk werd tussen 1995 en 1998 in dienst gesteld en zal in 2010 een grondige modernisering ondergaan van het data com-municatie gedeelte en de vervanging van de meetstations door een nieuwere generatie van apparatuur . met dit ambitieuze project is een investering van ongeveer 10 miljoen euro gemoeid . Op pagina 50 leest u hier over meer .

De regeringsbeslissing om de eerste fase van de kernuitstap met 10 jaar uit te stellen betekent voor de drie oudste Belgische kerncentrales Doel 1 en 2 en tihange 1 dat zij in principe tot 2025 uitgebaat kunnen worden . naar aanleiding hiervan hebben het FanC en Bel v een technische nota opgesteld over de verlenging levensduur kerncentrales .

Philippede sadeleer

Page 9: FANC - Jaarverslag 2009

7

BerI

CHt

van

De v

OOrZ

Itte

r ra

aD v

an B

estu

ur

In deze nota worden de veiligheidsaspecten van deze verlenging van de levensduur op reglementair en technisch vlak behandeld . Het FanC heeft in het kader van de levensduurverlenging bovendien gesuggereerd om een extra veiligheidsanalyse aan te vragen bij het Internationaal agentschap voor atoomenergie (Iaea) door middel van een saltO-missie (safe long term Operation) en omvat een evaluatie van de analyse en opvolging van de veroudering van de veiligheidstechnische systemen, structuren en componenten van de kerncentrale .

Het nucleaire beleidsthema staat vrijwel permanent in de politieke belangstelling . De vernieuwde interesse voor de nucleaire technologie laat vermoeden dat er in de toekomst nog andere uitdagingen op het FanC afkomen . Zoals het myrrha project en de plannen voor een nieuwe researchreactor en kerncentrale bij onze noorderburen, waaraan wij ook de nodige aandacht moeten besteden .

Door de gebeurtenissen van 11 september 2001 is de scope van de nucleaire beveiliging geëvolueerd naar internationale wetgeving en instrumenten om de fysieke beveiliging tegen het moedwillige misbruik van radioactieve materialen door terroristen te waar-borgen . In dit kader werd door het agentschap het regelgevend kader fysieke beveiliging van nucleaire installaties, materialen en het nucleair transport verder uitgewerkt . Dit was aanleiding voor het oprichten van een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van de nationale veiligheidsoverheid, de staatsveiligheid, de federale politie, het crisiscen-trum en het FanC, die zich gebogen hebben over de noodzakelijke wetswijzigingen .

Het dossier is goedgekeurd op de ministerraad van 17 juli en werd in 2009 voorgelegd aan de raad van state en de commissie ter bescherming van het privéleven . Begin 2010 zal het dossier worden geïntroduceerd in de kamer .

Om te anticiperen op de context waarin we vandaag evolueren is er binnen de strate-gische reflectiegroep van het FanC een grondig onderzoek doorgevoerd . Dit onderzoek omvatte twee luiken, enerzijds een globale strategische evaluatie waarbij rekening wordt gehouden met de evolutie van de situatie sinds de invoering van het strategisch

plan van 2002 en de evaluatie ervan in 2005 en anderzijds een gedetailleerde evaluatie van de uitvoering van het driejarenplan 2008-2010 .

De contacten met de toezichthoudende instanties en het Parlement stonden in 2009 vooral in het teken van de opvolging van de resoluties van de kamer met het oog op een verbetering van de werking van het agentschap . De oprichting van de subcommissie ‘nucleaire veiligheid’ biedt de mogelijkheid voor een betere afstemming en opvolging van het parlementaire toezicht . In april 2009 werd een geüpdate publicatie gemaakt van de initiatieven die het FanC heeft ondernomen naar aanleiding van de resoluties . Deze publicatie werd naar de parlementaire vertegenwoordigers verstuurd .

Het FanC is zich bewust van de ernst van zijn opdracht en blijft zich ook in de toekomst inzetten om zijn missie ‘het beschermen van de bevolking, werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van ioniserende straling’ verder te zetten .

Page 10: FANC - Jaarverslag 2009

8

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

Het jaar 2009 werd voor de kerncentrales in België gekarakteriseerd door de interna-tionale veiligheidsaudit Osart (Operational safety review team) . Dit is een audit door het International atomic energy agency (Iaea), bijgestaan door een team van internationale deskundigen met als doel de continue verbetering van de operationele veiligheid . In januari 2009 bezocht een Osart-team de kerncentrale van tihange om een follow-up inspectie te verrichten . Deze missie had als doel om de status van de doorgevoerde acties te controleren die bij de Osart-audit in 2007 werden gemaakt . De verbeteringen die werden gepresenteerd, werden goedgekeurd . Het volledige rapport staat op de FanC-website . De kerncentrale Doel startte met een energIa actieplan ter voorbereiding van de Osart-missie die voor 2010 op de planning staat . Bedoeling hiervan was om de interne veiligheidscultuur nog meer op punt te zetten om klaar te zijn voor de audit van 2010 .

Bericht van de Directeur-generaal

Om de veiligheidscultuur bij de exploitanten nog meer te stimuleren is het gebruik van de Ines-schaal uitgebreid tot instellingen van klasse IIa . Het FanC wil, net zoals voor grote nucleaire installaties van klasse I een verplichting aan de uitbaters van instellingen klasse II opleggen tot aangifte van significante gebeurtenissen . In de toekomst volgt nog een uitbreiding . Per april 2010 zullen ook medische installaties die isotopen produceren in bijvoorbeeld ziekenhuizen de melding volgens de Ines procedure moeten volgen en per 1 mei 2010 zal de Ines-klassering ook toegepast worden op alle industriële activiteiten die gebruik maken van bronnen van ioniserende straling . Doel hiervan is om via een uitwisseling van de informatie over de gebeurtenissen die een Ines-melding krijgen, lessen te trekken en er voor te zorgen dat deze gebeurtenissen in de toekomst worden vermeden . Het betreft hier een conditio sine qua non om de aandacht te blijven richten op een permanente verbetering van de nucleaire veiligheid en de stralingsbescherming . al deze meldingen worden op onze website gepubliceerd . Hierdoor zal de informatie voor het brede publiek transparanter worden . Het FanC wil zich ervan vergewissen dat elke uitbater een alara-beleid voert . Dat wil zeggen dat de impact van radioactieve stoffen op mens en milieu zo laag als mogelijk gehouden wordt .

willyde roovere

Page 11: FANC - Jaarverslag 2009

9

BerI

CHt

van

De D

IreC

teur

-gen

eraa

l

In het kader van het radon actieplan werden in 2009 weer meetcampagnes uitgevoerd in vier gemeenten uit de risicozones . Hierbij werden in woningen, scholen en werkplaatsen metingen verricht van het radongas . er werd van start gegaan met een nieuwe aanpak op het niveau van de provincies en de regionale administraties . Indien het actieniveau van 400 Bq/m3 wordt overschreden, dienen radonsaneringen te gebeuren . Het FanC ondersteunt de lokale en regionale autoriteiten hierbij . Ook opleidingen in samenwer-king met de Confederatie Bouw moeten architecten en aannemers informeren zodat men rekening kan houden met de radonproblematiek bij verbouwingen en nieuwbouw in risicogebieden . De internationale ontwikkelingen worden op de voet gevolgd en het FanC overweegt dan ook het voorstel van de wgO (wereldgezondheidsorganisatie) te volgen om het actieniveau in de toekomst te verlagen van 400 Bq/m3 naar 300 Bq/m3 .

In de medische sector zijn in het afgelopen jaar heel wat initiatieven geconcretiseerd, die tijdens ronde tafels in constructief overleg met de betrokkenen zijn besproken .

we noemen hier o .m . invoering van klinische audits, het dosimetrienetwerk, de aanzet tot systematisch melden van incidenten en een akkoord met beroepsverenigingen over een betere bescherming van tandartspatiënten tegen röntgenstraling . In het verslag wordt hierop nader ingegaan . maar de grote lijnen van al deze initiatieven hebben als doelstelling het sensibiliseren van alle actoren dat de diagnostische beeldvorming een reëel probleem is in termen van individuele en collectieve dosis, het verkrijgen van een beter inzicht in de voorschrijfcriteria en de bewustwording van de noodzaak om de kwaliteit van de gebruikte methoden te optimaliseren .De competentie en de inzet van de FanC medewerkers zorgen ervoor dat het FanC zijn rol kan vervullen . Het is dankzij hun

expertise dat de missie van het FanC ‘de bescherming van de bevolking en werknemers tegen het gevaar van ioniserende straling’ kan worden gegarandeerd .

In dit jaarverslag laten wij een aantal medewerkers aan het woord om een toelichting te geven op de projecten waaraan zij met een groot gevoel van verantwoordelijkheid werken onder het motto ‘wij zijn er voor u’ .

Page 12: FANC - Jaarverslag 2009

10

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : Terug gaan naar de tijd van de kasteelheren en de ridders.

levensfilosofie : Het snelle digitale tijdperk met al zijn moderne communicatiemiddelen even afstoten en tot rust komen met vrienden in een omgeving waar “tijd” een andere betekenis heeft.

Inrichtingen en afval

simon Coenen

Nucleaire basis iNricHTiNgeN

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 13: FANC - Jaarverslag 2009

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

11

Page 14: FANC - Jaarverslag 2009

12

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

De FunCtIesimon : een Ines (International nuclear event scale) national Officer heeft verschil-lende taken : ten eerste is de national Officer de liaison tussen het Iaea en de lidstaat voor alles wat met Ines te maken heeft . als er een Ines gebeurtenis vanaf niveau 2 of hoger plaatsvindt of als een gebeurtenis veel media-aandacht krijgt, is het de rol van de officer om hiervan melding te doen naar het Iaea . Daarnaast moet hij ook het Ines gebeuren promoten, zowel in eigen land als internationaal . alle Ines national Officers komen om de twee jaar in wenen samen om hun ervaringen uit te wisselen .

tenslotte moeten we werken aan een continue verbetering van het proces . Zo proberen we bijvoorbeeld de Ines handleiding continu te verbeteren .

Daarnaast heb ik nog een andere functie . Ik ben tevens lid van het Ines advisory Comité . Dat comité houdt zich niet alleen met puur technische zaken bezig, maar ook met andere zaken zoals communicatie . we buigen ons over fundamentele vragen . Zo bespreken we de nieuwe Ines handleiding, we kijken naar alle classificaties, ook in het kader van

Interviewtransport en gebruik van radioactieve bronnen . Ik doe dit werk nu een 3-tal jaar en het is heel interessant omdat het zo afwisselend is .

waar DIent Ines vOOr ?Ines (International nuclear event scale) is een schaal die de exploitant toelaat om in zijn communicatie, naar aanleiding van een gebeurtenis in zijn nucleaire installatie, de ernst van deze gebeurtenis gemakkelijker te situeren .

alle gebeurtenissen die een impact hebben of kunnen hebben op de veiligheid van een nucleaire installatie en van het transport van radioactief materiaal kunnen op de Ines-schaal geklasseerd worden volgens 7 niveaus (van 1 tot 7) .

vergelijkbaar met de schaal van richter om de ernst van aardbevingen uit te drukken, laat de Ines-schaal toe om de ernst van een nucleaire gebeurtenis eenvoudig in te schatten .

als er iets gebeurt in een nucleaire installatie is het niet altijd eenvoudig om aan de buitenwereld uit te leggen of het ernstig is of niet . voor het publiek is de nucleaire sector een soms ondoordringbare wereld . Het ongeval in tsjernobyl werd geclassificeerd op niveau 7, aangezien dit beschouwd wordt als het ergste ongeval dat men kan hebben . een gebeurtenis vanaf niveau 2 noemt men incident . vanaf niveau 4 is er sprake van een ongeval . Bij een ongeval is er bijna altijd een koppeling met fysieke gevolgen voor mens en milieu . een gebeurtenis op niveau 1 is eigenlijk een afwijking van de normale gang van zaken zonder enig gevolg voor mens en omgeving . waarom dan een Ines niveau 1 er op plakken ? Omdat wij vanuit onze veiligheidscultuur dit soort gebeurtenissen niet ongemerkt voorbij willen laten gaan . Hoewel de gevolgen nihil zijn, is het achterliggende idee dat - hoe klein de afwijking ook is - we dit toch willen onderzoeken, de nodige lessen eruit trekken en vermijden dat een dergelijke gebeurtenis zich herhaalt .

simoncoenenInes natIOnal OFFICer

Page 15: FANC - Jaarverslag 2009

let op, de Ines-schaal is enkel een communicatiehulpmiddel . Het is dus geen middel om de veiligheid van een nucleaire installatie te evalueren en mag geenszins gebruikt worden om deze installaties met elkaar te vergelijken .

HOe verlOOPt ZO’n Ines PrOCes ?De exploitant van de nucleaire installatie dient zelf een Ines evaluatie te maken en een Ines niveau voor te stellen aan ons filiaal Bel v en aan het FanC . aan de hand van de gegevens keuren wij dit niveau al dan niet goed .

transparantie is belangrijk en daarom dient er vanaf niveau 2 door de exploitant een persbericht gemaakt te worden . Het FanC publiceert al vanaf niveau 1 de gebeurtenis-sen op zijn website . Zo werden er in 2009 één incident op niveau 2 en 20 afwijkingen op niveau 1 gemeld .

nIeuwe sPelregels vanaF 2010vanaf 1 april 2010 zullen er nieuwe spelregels voor de Ines-bepalingen van toepassing zijn . naast de grote nucleaire installaties moeten dan ook de zware installaties van klasse II, de Ines-regels volgen . Het betreft hier o .m . de installaties die gebruik maken van radioactieve bronnen met een activiteit van 100 tBq of meer, versneller installaties voor r&D en productie van isotopen alsook de installaties die isotopen in grote omvang produceren . met ingang van 1 mei 2010 zal de Ines klassering ook toegepast worden op alle industriële activiteiten die gebruik maken van bronnen van ioniserende straling .

met deze nieuwe regels is weer een belangrijke stap voorwaarts gezet naar een grotere transparantie in alle installaties die met ioniserende straling werken .

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

13

Page 16: FANC - Jaarverslag 2009

14

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

tijdens de geplande visuele inspectie van een splijtstofelement is, bij het terugplaatsen van één element in de stockagerekken, de grijper van het behandelingsgereedschap vervroegd opengegaan waardoor het element ongeveer 1m vertikaal naar beneden is gegleden in zijn normale stockeerpositie .

Het betrokken gebouw werd tijdelijk ontruimd . er werden nergens verhoogde stralings- of besmettingsniveaus gemeten . Het element werd niet beschadigd .

Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

tijdens een routine-operatie was een technicus aanwezig in een van de bestralingscellen terwijl een operator de opstart van de bestraling initieerde . De technicus heeft onmiddellijk één van de in de cel aanwezige noodstopsystemen in werking gesteld en zo de opstart gestopt . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

05 .03 .2009

doel 1/2

niveau 1

07 .05 .2009

sterigenics

niveau 2

tijdens een test van een veiligheidsdiesel van Doel 3 werd vastgesteld dat er een technisch defect was aan een kabelschoen . Dit defect werd direct hersteld en de diesel werd op-nieuw gekwalificeerd . naar aanleiding van dit defect werd bij inspectie van een andere vei-ligheidsdiesel een gelijkaardig defect vastge-steld . uit voorzorg worden alle kabelschoenen van dergelijke veiligheidsdiesels vervangen en zullen de betrokken diesels bijkomende tests ondergaan . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

08 .05 .2009

doel 3

niveau 1

naar aanleiding van studies in het kader van de tienjaarlijkse veiligheidsherziening is gebleken dat in bepaalde omstandig-heden de werking van twee pompen van de veiligheidsinjec-tiekring van tihange 1 niet optimaal zou kunnen zijn . na een diepgaandere analyse wordt bevestigd dat deze uitrustingen in staat zijn om hun verwachte functie uit te oefenen door, op het niveau van de besturing van de centrale, aanvullende acties te integreren . Deze nieuwe operationele richtlijnen werden gevalideerd, opgenomen in de uitbatingsprocedures en uitgelegd aan de operatoren . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

14 .05 .2009

tihange 1

niveau 1

04 .06 .2009

scK-cen

niveau 1

tijdens de voorbereidende werkzaamhe-den voor de opstart van de reactor Br2, werd een nieuw experimenteel splijt-stofelement geladen en ontladen voor het uitvoeren van enkele metingen . De procedure die hiervoor voorzien is, werd niet strikt opgevolgd . tengevolge hiervan heeft de operator een verwaarloosbare dosis opgelopen, die ver beneden de do-sislimieten ligt . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

tijdens het jaarlijks onderhoud van de centrale Doel 3 werd bij een inspectie een afwijking vastgesteld op een afslui-ter van een watertoevoerleiding naar een stoomgenerator . De nodige acties werden onmiddellijk genomen om deze afwijking op te vangen . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

11 .06 .2009

doel 3

niveau 1

12 .06 .2009

tihange 2

niveau 1

Op twaalf juni, werd er vastge-steld dat een luchtcompressor langer dan de zeven toegelaten dagen voor deze uitrusting on-beschikbaar was . De luchtcom-pressor, die als hulp van an-dere persluchtvoeding gebruikt wordt, werd op dezelfde dag terug in dienst genomen, met een overschrijding van minder dan twee dagen voor de toege-laten onbeschikbaarheid . Dit zou vermeden kunnen worden door een betere voorbereiding van de werken . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

gebeurtenissen, ingedeeld op de Ines-schaal, in België van de laatste 12 maanden

Page 17: FANC - Jaarverslag 2009

15

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

15 .06 .2009

scK-cen

niveau 1

18 .06 .2009

mds-nordion

niveau 1

16 .07 .2009

doel 3

niveau 1

tijdens manipulaties in het reactorbekken van de Br2-reactor is, door een verkeerde manipulatie van de te bedienen kleppen, water over de rand van het reactorbekken gelopen . Hierdoor is licht besmet water terechtgekomen op de onderliggende vloe-ren . De besmetting heeft geen aanleiding gegeven tot een verhoogde dosis voor het personeel . De besmette vloeren werden onmiddellijk gereinigd . na reiniging was alle besmetting verdwenen . Deze gebeur-tenis had geen radiologische gevolgen .

tijdens een distributieoperatie voor xe-133, gebeurde er een xe-133-lozing die met minder dan 1 % van de maandelijkse limiet voor de site overeenstemt . Deze lozing werd door een defect van een af-dichting veroorzaakt . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

Bij een inspectie in de kerncentrale Doel 3 werd een afwijking vastgesteld op een debietsmeting van een noodkoelkring . De nodige acties werden onmiddellijk ge-nomen om deze afwijking op te vangen . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

01 .08 .2009

tihange 2

niveau 1

25 .08 .2009

Ire

niveau 1

18 .09 .2009

doel 4

niveau 1

08 .10 .2009

Ire

niveau 1

Het Ire fabriceert, vertrekkende van be-straald uranium, radioactieve producten die in de nucleaire geneeskunde worden gebruikt . Het overblijvende uranium wordt in metallische dozen opgeslagen . een routi-necontrole van de uraniummassa heeft een lichte overschrijding van de uraniummassa (met respectievelijk 1 en 3%) in twee re-cent geconditioneerde dozen aangetoond . De procedure voor het conditioneren van het uranium werd aangepast om een vei-ligheidsmarge op de voorgeschreven limiet te waarborgen . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

afwijking op takelbrug van de kerncentrale Doel 4 : tijdens het jaarlijks onderhoud van de eenheid Doel 4 werd bij een controle vastgesteld dat een takelbrug niet aan alle administratieve voorschriften voldeed . mo-menteel wordt het nodige gedaan om deze afwijking weg te werken . Deze afwijking heeft geen enkele invloed gehad op het welzijn en de gezondheid van de medewerkers, omwo-nenden en omgeving noch op de werking van de installaties .

tijdens de distillatie van iodium in het ka-der van een zuiveringsproces werd door de operator een verlies van de lekdichtheid van het betrokken processysteem vastge-steld . De lekdichtheidstest, die voor de start van het proces op omgevingstempe-ratuur gebeurde, was correct uitgevoerd en had geen anomalie aangetoond . Het lek verscheen tijdens het verwarmingsproces en werd veroorzaakt door het falen van een glas verbinding tussen twee elemen-ten van het distillatiesysteem . meerdere redundante barrières waren beschikbaar zodat dit incident niet tot radioactieve lozingen naar de omgeving leidde .

Op 1 augustus bleek dat er tijdens de heropstartwerkzaamheden in de centrale van tihange 2 - die op dit ogenblik stilligt voor onderhoud en herbevoorrading van de brandstof - een pomp gedurende en paar uur niet heeft gewerkt . Deze pomp maakt deel uit van een geheel van drie beveili-gingspompen bestemd om de stoomge-neratoren in het secundaire gedeelte van water te voorzien . Dit euvel werd onmid-dellijk daarna verholpen . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

Page 18: FANC - Jaarverslag 2009

16

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

tijdens een intern transport van radioactief materiaal op de site werden het voorziene overleg en werkvoorbereiding niet grondig uitgevoerd . Het gevolg hiervan was dat de afscherming niet optimaal was en dat op het nabijgelegen meetbaken van teleraD een verhoging van 50% werd vastgesteld van de straling . De stralingsdosis die door de werknemers die betrokken waren bij het transport werden opgelopen, ligt ruim be-neden de wettelijke limietwaarden . Door de aard van het materiaal en de verpak-king was er geen risico op besmetting van de omgeving . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

tijdens de transfer van een flesje met ra-dioactief iodium (I-131) in waterige oplos-sing tussen een afgeschermde cel en een sas, werd het flesje beschadigd . Hierdoor kwam een gedeelte van de inhoud vrij in het sas en in de aanpalende gang . twee werknemers die in deze gang werkzaam waren, werden licht besmet . De opgelopen dosis ten gevolge van deze besmetting is zeer klein en ligt ver beneden de wette-lijke limieten . Deze gebeurtenis had geen radiologische impact buiten de site en een verwaarloosbare impact op de site .

mDs nordion produceert in haar installaties in Fleurus ingekapselde bronnen Ir-192, een isotoop dat gebruikt wordt in industriële gammagrafie . vrijdag 11 december laatst-leden, hebben 4 werknemers tijdens een on-derhoudsinterventie een lichte radioactieve besmetting opgelopen, die geen schade aan de gezondheid toebrengt . kortom, deze ge-beurtenis heeft geen enkele impact gehad op de gezondheid van de werknemers, op het publiek of op het leefmilieu .

tijdens hun permanente controles hebben de controleurs van Bel v vastgesteld dat de muren die de technische lokalen scheiden in het niet-nucleaire gedeelte van de installaties, gaten vertoonden . Bijgevolg konden deze muren dan ook niet ten volle hun functie van brandwe-ring vervullen in geval van een brand . er werd één geval vastgesteld op tihange 1 en, sinds enkele dagen, eveneens een ander geval op tihange 3 . De werken om hieraan te verhelpen werden onmiddellijk ondernomen . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

afwijking op meetketens van Doel 3 & 4 : tijdens een controle werd vastgesteld dat een aantal debiet- en drukmeetketens in de centrales Doel 3 en 4, niet conform de voorschriften waren . De nodige acties worden genomen om deze afwijking op te vangen . Deze afwijking heeft geen enkele invloed gehad op het welzijn en de gezondheid van de medewerkers, omwonenden en omgeving noch op de werking van de installaties .

Doordat de druk in het reactorgebouw (rgB) aan de lage kant was, werd beslist om de compressoren in de ruimte tussen het rgB en de omgeving te starten om zo de druk in het rgB te verhogen, echter zonder effect . na kort onderzoek bleek dat de steek van de compres-soren afgeflenst was . De flens werd onmiddellijk verwijderd en de toestand genormaliseerd . De compressoren in de tussenruimte hebben een veiligheidsfunctie om in ongevalomstandigheden de druk in deze tussenruimte iets lager te houden dan de atmosferische druk, dit om eventuele lozingen naar de omgeving toe te beperken . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

tijdens onderhoudswerken werd vastgesteld dat een filtratiecir-cuit van de ventilatie van de gebouwen onbeschikbaar was . Onmiddellijk werden de nodige maatregelen genomen om dit te verhelpen . De centrale beschikt ook over een ander filtratiecircuit dat dezelfde functie kan vervul-len en dat normaal beschikbaar was . Deze gebeurtenis had geen radiologische gevolgen .

16 .11 .2009

Bp

niveau 1

04 .12 .2009

nordion

niveau 1

11 .12 .2009

mds-nordion

niveau 1

11-14 .12 .2009

tihange 1 / tihange 3

niveau 1

25 .12 .2009

doel 2

niveau 1

26 .12 .2009

tihange 1

niveau 1

16 .12 .2009

doel 3 / doel 4

niveau 1

Page 19: FANC - Jaarverslag 2009

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

Hoe reageert het FanC op incidenten in België ?

In mei 2009 is er één incident op niveau 2 gebeurd en wel in de bestralingsinstallatie van sterigenics te Fleurus . In de installatie worden Co-60 bronnen gebruikt voor de sterilisatie van voed-sel en medische middelen . Die bronnen bevinden zich in een afgesloten cel met dikke betonnen muren die dienst doen als afscherming tegen de straling als de installatie in werking is .

als de installatie niet in werking is, worden de bronnen bewaard in een met water gevuld bekken . een beveiligd hydraulisch systeem laat toe om de bronnen uit dit bekken te halen om de voorwerpen in de cel te bestralen .

tijdens de routinewerking van de cel (het laden van de te be-stralen middelen) meldde een technicus aan de operator dat hij de cel binnenging om enkele onderhoudswerken te verrichten . toen de operator klaar was met het laden van de cel, initieerde hij de opstartsequentie van de bestraling zonder de afwezigheid van personen in de cel te verifiëren . De technicus heeft hierop onmiddellijk één van de noodstoppen in de cel geactiveerd die de opstartsequentie onmiddellijk stopzette .

Het incident werd op 11 mei aan de general manager van sterigenics gemeld die het FanC en zijn filiaal Bel v hiervan op de hoogte bracht . Het FanC heeft onmiddellijk een nucleair inspecteur en een expert van Bel v naar sterigenics gestuurd om alle oorzaken van dit incident te onderzoeken .

we bespreken de follow-up met virginie schrayen, nucleair ingenieur, welke maatregelen door het FanC getroffen werden om herhaling te voorkomen :

De maatregelen kunnen worden onderscheiden in directe maatregelen om te voorkomen dat een volgend incident zich nog eens voordoet en maatregelen in verband met de globale veiligheidsverbetering . Deze verbetering kan effectief zijn na een veiligheidsanalyse in de diepte .

eerste prioriteit voor ons was om maximaal te verhinderen dat een persoon zich in de cel bevindt als de opstartsequentie van de bestraling gaat starten . Het probleem waarmee we geconfronteerd werden, was dat er in principe al een beveili-gingssysteem was . Het systeem heeft in feite gefunctioneerd (de noodstop kabel werd door de technicus gebruikt) . maar de moeilijkheid bestaat in het definiëren van de technische en administratieve compensatoire maatregelen voor een men-selijke fout .

Wat heeft sterigenics meer gedaan ? vervolgens heeft sterigenics een aantal technische supple-menten uitgevoerd, bijvoorbeeld :

• de implementatie van een tapijt om de ingangen in de cel te registreren . Het systeem blokt de opstartsequentie van alle mensen die niet uit de cel weggaan ;

• de implementatie van een detector gekoppeld met het tapijt om de opstartsequentie te blokkeren ;

• de implementatie van hangsloten op de hydraulische zuiger

die mogelijk maakt de bronnen uit het waterbekken te ha-len . elke operateur die in de cel wil gaan moet een aparte hangslot op de zuiger plaatsen ;

• . . .

andere administratieve maatregelen worden toegevoegd, zoals de verbetering van de procedures met de bijkomende maatre-gelen of affiches met de te volgen veiligheidsregels . Ook de probabiliteit dat iemand in de cel is tijdens de opstartsequentie dient te worden verminderd .

Op lange termijn zijn er bijkomende exploitatie voorwaarden aan mekaar (via artikel 13 van arBIs) opgesteld waaraan een tijdsplanning is gekoppeld . als het bedrijf hieraan niet voldoet worden ingrijpende maatregelen genomen . Bel v en het FanC verifiëren of aan al deze voorwaarden voldaan wordt .

een ander belangrijk aspect is het geven van opleiding . er zijn niet alleen instructies over technische aspecten, maar er moet ook een betere bewustwording ontstaan over de risico’s die stralingsbronnen met zich mee kunnen brengen . De medewer-kers zijn verplicht om een examen af te leggen .

tenslotte is er een veiligheidsingenieur aangetrokken die ervaring heeft opgedaan in de industriële sector . Hij volgt een specifieke opleiding voor de nucleaire sector . sterigenics moet op termijn zijn eigen interne dienst van fysische controle oprichten .

tot nu toe hebben al deze maatregelen samen een positieve invloed gehad op de resultaten .

Het FanC blijft de maatregelen nauwgezet opvolgen .

17

Page 20: FANC - Jaarverslag 2009

18

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

gekoppelde vermogensverhoging van Doel 1 werd op 20 oktober 2009 via koninklijk Besluit vergund .

Het preventief vervangen van stoomgeneratoren is een praktijk die uitbaters van kern-centrales over heel de wereld toepassen . In de verenigde staten, Frankrijk, Zweden, spanje, … ondergingen heel wat stoomgeneratoren zo’n ‘verjongingskuur’ . In België kregen Doel 2, 3 en 4 en tihange 1, 2 en 3 nieuwe stoomgeneratoren in de periode 1993 – 2004 . eind 2009 werd de vervanging van de stoomgeneratoren van de kern-centrale van Doel 1 uitgevoerd .

• vergunningsaanvraag verlenging cyclus Doel 4 : De vergunning om de cycluslengte van Doel 4 uit te breiden van 16 tot 18 maanden werd op 28 september 2009 via koninklijk Besluit afgeleverd . De eerste 18 maanden cyclus (cyclus 24) voor Doel 4 is na de revisie van eind 2009 gestart .

tijdens 2009 werd de vergunningsaanvraag voor de guinevere-installatie van het sCk-Cen behandeld . voor deze “accelator Driven system” werd de bestaande venus- reactor omgebouwd en gekoppeld aan een versneller . een ontwerp van koninklijk Be-sluit werd in december 2009 ingediend bij de voogdijminister en begin januari 2010 ondertekend .

tevens werd de verdere ontmanteling van de Br3-reactor van het sCk-Cen op 26 april 2009 via koninklijk Besluit vergund .

Het FanC bereidde de hervergunning van het Ire en mDs nOrDIOn op de site van Fleurus voor . nieuw in de hervergunningen is dat de verantwoordelijkheden van elke exploitant en dus de scheiding van de exploitatievergunningen worden uitgeklaard . Het ontwerp van koninklijk Besluit voor de hervergunning van het Ire werd in december 2009 ondertekend door de minister en de koning . Deze vergunning laat een soepelere productieplanning toe, zonder evenwel afbreuk te doen aan de veiligheid . Hiermee komen we tegemoet aan de bezorgdheid over voldoende beschikbaarheid van de medische radio-isotopen, omdat in geval van schaarste op wereldniveau aan deze isotopen het Ire zijn productie kan verhogen

Toezicht op en het opvolgen van de veiligheidstoestand in de nucleaire

basisinrichtingen is een van de belangrijke taken van het FANC

nucleaire basisinrichtingen

BehandelIng van vergunnIngsaanvragen van nucleaIre BasIsInrIchtIngenvoor de kerncentrales te Doel werden tijdens het jaar 2009 volgende vergunningsaanvragen behandeld :

• vergunningsaanvraag vervanging stoomgeneratoren Doel 1 : De vervanging van de oude stoomgeneratoren en de hieraan

Page 21: FANC - Jaarverslag 2009

19

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

via een beslissing van het FanC .

De productievergunningen voor fluor-18 bij mDs nordion en IBa rI werden in 2009 afgeleverd . De oplevering van de installatie werd gerealiseerd zodat de installatie in bedrijf kon worden gesteld .

eind 2008 ontving het FanC een vergunningsaanvraag voor de capaciteitsverhoging van de gammir I-installatie van sterige-nics in Fleurus . aanvullingen op de bestaande studie van de “meest ernstige ongevallen en hun gevolgen” werden gevraagd aan de uitbater en op 28 oktober werd de vergunning verleend aan sterigenics . anderzijds nam het FanC het initiatief om aan het bedrijf een aantal bijkomende uitbatingsvoorwaarden op te leggen t .g .v . een aantal incidenten .

een voorstel van het FanC om de bestaande vergunningsvoor-waarden van de verschillende inrichtingen van klasse I betref-fende periodieke veiligheidsevaluaties te uniformiseren werd voorgelegd aan en goedgekeurd door de wetenschappelijke raad van het FanC .

Het vergunningsproces in de overige industriële inrichtingen van klasse II en III werd herwerkt en gerationaliseerd waar mogelijk . In de toekomst zal het FanC werken aan de cor-recte opleveringen van deze vergunningen door de erkende instellingen .

Page 22: FANC - Jaarverslag 2009

20

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : reizen, liefst naar italië of een leuke city-trip, … Door mijn werk heb ik veel internationale contacten en het interesseert mij dan om de cultuur van een land ook beter te leren kennen.

levensfilosofie : speak only if you can improve the silence.

frederik van wonterghem

Inrichtingen en afval

Nucleaire basis iNricHTiNgeN

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 23: FANC - Jaarverslag 2009

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

21

Page 24: FANC - Jaarverslag 2009

22

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

De levensduur van de Belgische kerncentrales werd bij wet van 2003 vastgelegd op maximaal 40 jaar . In de regeringsverklaring van 13 oktober 2009 werd vastgelegd dat de eerste fase van de kernuitstap met 10 jaar wordt uitgesteld om de bevoorrading van elektriciteit in ons land veilig te stellen .

als gevolg van deze regeringsbeslissing zouden de drie oudste kerncentrales Doel 1 en 2 en tihange 1 in principe verder tot 2025 kunnen worden uitgebaat .

reaCtIe van Het FanC ?frederik : studies door onze collega’s van de us-nuclear regulatory Commission (us-nrC) in de verenigde staten wezen uit dat een langere levensduur van 40 naar 60 jaar een reële optie is . In de verenigde staten zijn er dan ook reeds een dertigtal centrales die van de regulator goedkeuring gekregen hebben om tot een levensduur van 60 jaar open te blijven .

Interview

als centrales goed onderhouden en continu gemoderniseerd worden, is er geen reden om een centrale technisch af te schrijven na 40 jaar . Het FanC is dan ook gestart samen met zijn filiaal Bel v de voorwaarden voor te bereiden die noodzakelijk zullen zijn om een veilige verlenging van de levensduur zoals besloten door de regering toe te laten .

BenCHmarkIngwij hebben de laatste 2 jaar op deze mogelijkheid geanticipeerd door de nodige studies te verrichten en contacten te leggen .

Zo hebben wij in andere landen gekeken wat daar gebeurt om een referentie te hebben . met betrekking tot ‘long term operation’ is er een grote verscheidenheid betreffende wetten en reglementaire bepalingen in verschillende landen . In landen zoals de verenigde staten en het verenigd koninkrijk dient men een formele hervergunning te bekomen . In Frankrijk kiest men voor een periodieke veiligheidsherziening . Ook is er gekeken naar de normen en regels die het Iaea voorschrijft . al deze informatie stelt ons in staat om concreet aan te geven welke eisen wij moeten stellen aan de exploitant die uiteraard ook behoefte heeft aan een duidelijk zicht op de criteria die van toepassing zijn bij een eventuele ‘long term operation’ .

strategIenOta : lOng term OPeratIOnwij hebben vervolgens samen met Bel v in 2009 een strategienota opgesteld waarin de internationale aanpak vertaald wordt naar de Belgische situatie . In deze nota wordt onder meer voorgesteld dat de verlengde uitbating van de Belgische kerncentrales geëvalueerd zal worden in het kader van de geplande vierde periodieke veiligheidsher-ziening van Doel 1 en 2 en tihange 1 . Benadrukt dient te worden dat conform de nieuwe aanpak van het FanC in verband met de veiligheidsherzieningen een globale veiligheids- evaluatie wordt uitgevoerd waarbij in het kader van de long term operation eveneens gekeken wordt naar twee belangrijke aspecten : het verouderingsbeheer en de hereva-

Frederikvan WonterghemDeskunDIge-InsPeCteur klasse I

Page 25: FANC - Jaarverslag 2009

23

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

luatie van het ontwerp . Deze strategienota is voorgelegd aan onze wetenschappelijke raad die deze nota heeft goedgekeurd .

Bij veroudering analyseren we verouderingsmechanismen . Component per component zal door de uitbater van de kerncentrale bekeken worden of materiaal bijvoorbeeld kan verbrossen, corroderen of algemeen verouderen . In feite vallen alle systemen, structuren en componenten die een impact kunnen hebben op de veiligheid onder de scope van dit verouderingsbeheer .

voor wat betreft de herevaluatie van het ontwerp vragen we de exploitant een voorstel hoe hij de installaties gaat moderniseren en hoe men een upgrade van het veiligheids-niveau kan bewerkstelligen . Op basis van dit voorstel wordt door ons bekeken of wij daarmee akkoord kunnen gaan . vervolgens wordt hieraan een planning gekoppeld van verbeteringsacties .

De bedoeling is om een volledig programma te hebben voor deze twee aspecten, namelijk het beheer van de veroudering van de installaties in overeenstemming met de normen en bepalingen van het Iaea en een herevaluatie van het ontwerp dat moet leiden tot een programma voor de modernisering of upgrade van de installaties . Het is de bedoeling dat deze programma’s zo veel als mogelijk tegen 2015 gerealiseerd zullen zijn .

saltO-mIssIeter ondersteuning van de onafhankelijke evaluatie die het FanC en Bel v zullen uitvoeren, zal het FanC aan het Iaea een saltO-missie (safe long term Operation) vragen . een saltO-missie omvat een evaluatie van de analyse en opvolging van de veroudering van de veiligheidstechnische systemen, structuren en componenten van de kerncentrale . Op dit ogenblik ligt noch de keuze van de reactor (Doel 1, Doel 2 of tihange 1), noch de exacte streefdatum voor deze saltO-missie al vast .

Tijdens de jaarlijkse stop van de kerncentrale wordt de koeltoren nauwkeurig geïnspecteerd.

toezIcht op en het opvolgen van de veIlIgheIdstoestand In de nucleaIre BasIsInrIchtIngenIn toepassing van de “geïntegreerde Inspectie en Controlestra-tegie” werd in 2009 door de inspecteurs van het FanC een reeks inspecties uitgevoerd in de nucleaire basisinrichtingen . enkele van de onderwerpen van deze inspectiecampagnes waren :

• Opvolging van de jaarlijkse stops van de kerncentrales

• Beheer van wijzigingen aan installaties

• Beheer van lozingen bij cyclotrons

Inrichtingen en afval

Page 26: FANC - Jaarverslag 2009

24

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

InrIchtIngen van Klasse IHet FanC volgt de lopende periodieke veiligheidsevaluatie van de kerncentrales op . Parallel hiermee ging de derde periodieke veiligheidsevaluatie van Doel 3 van start . Overeenkomstig de richtlijn van het FanC heeft de exploitant begin 2009 een methodologie-document voorgelegd . na gesprekken tussen de uitbater, FanC en Bel v werd deze methodologie goed-gekeurd .

voor tihange vond de follow-up van de Osart-missie plaats in januari 2009 . De conclusies waren zeer bevredigend gezien de grootschalige actieplannen die werden uitgevoerd . Het FanC heeft het rapport van deze follow-up missie ontvangen en gepubliceerd op zijn website .

In het kader van de afvoer van de brandstof en de ontmanteling van de sinds meerdere jaren reeds stilgelegde thetis-reactor van de universiteit gent werden verschillende mogelijke op-lossingen onderzocht om de brandstof af te voeren naar en te behandelen op Belgoprocess .

In het kader van de hervergunning van de bestaande installaties van de site “Instituut voor nucleaire wetenschappen” en de ontmanteling van de thetis-reactor werd een engagement bekomen van de universiteit gent voor de financiering van de ontmanteling van de thetis-reactor en de sanering van de site “Inw” . De universiteit engageerde zich ook deze werkzaam-heden binnen een opgestelde planning uit te voeren .

InrIchtIngen van Klasse IIaZoals door de parlementaire subcommissie - die zich boog over de werking van het FanC - gevraagd werd, heeft het FanC een categorie “klasse IIa” (die inrichtingen uit klasse II met de hoogste risico’s) gedefinieerd waarop zij dezelfde, strenge veiligheidsfilosofie toepast als voor de inrichtingen van klasse I . aan deze inrichtingen van klasse IIa werden door het FanC tijdens een stakeholdersvergadering bijkomende eisen opgelegd in het vierde trimester van 2009 : een uitgebreid en geactualiseerd veiligheidsdossier, een proces voor het beheer van wijzigingen en verplichtingen voor het melden van gebeur-tenissen (gekoppeld aan een proces van “retour d’expérience”), het gebruik van de Ines-schaal (Ines : International nuclear event scale) voor de classificatie van gebeurtenissen .

In meerdere inrichtingen van klasse II en III diende het FanC diverse reactieve inspecties uit te voeren n .a .v . incidenten, faillissementen of klachten .

overname van controles door het fancvanaf 1 juni 2009 heeft het FanC de controles op de goede uitvoering van de opdrachten van de diensten voor fysische controle overgenomen van een aantal installaties die tot dan toe door de erkende instelling aIB vinçotte Controlatom wer-den uitgevoerd . Hiertoe behoren sommige inrichtingen van de klasse I en de zware inrichtingen van de klasse II .

ter voorbereiding van deze overname werd in de periode eind mei-begin juni met elk van de verantwoordelijke diensten voor fysische controle een eerste contactvergadering gehouden om enerzijds de actie van het FanC verder toe te lichten en om anderzijds een eerste afbakening van de betrokken installaties door te voeren .

vervolgens werd de klemtoon gelegd op de beveiligingssyste-men en de beheersing en monitoring van de uitstoot .

tijdens deze controles in klasse IIa, heeft het FanC vastge-steld dat :

• De technische documentatie soms niet up-to-date is (vooral voor de oudere inrichtingen) .

• De exploitanten geïnformeerd werden over het feit dat tijdens de volgende controles een geleidelijke aanpassing zou wor-den gevraagd . Dat bevestigt de noodzaak om voor dit soort installaties over een veiligheidsrapport te beschikken .

• er een aanzienlijk verschil werd vastgesteld tussen de bevei-ligingssystemen van recente en van oudere installaties . Om

Page 27: FANC - Jaarverslag 2009

25

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

de veiligheid van de installaties continu te verbeteren, zal het FanC er via controles (ook als die al werden uitgevoerd door Bel v) op toezien dat het veiligheidsniveau in alle inrichtingen indien nodig wordt “geüpgraded” en geüniformeerd .

• De beheersing van de gasvormige radioactieve uitstoot die bij de synthese van radiotracers wordt opgewekt, moet wor-den verbeterd in sommige inrichtingen . Op basis van deze vaststelling werd een evaluatieprogramma ingevoerd voor de beheersing van de gasvormige radioactieve uitstoot voor alle exploitanten die een cyclotron gebruiken voor de productie van radiotracers . Dit programma voor de evaluatie van de uitstoot zal in de loop van 2010 plaatsvinden . Het doel van deze evaluatiecampagne bestaat erin te bepalen :

- wat de mogelijke jaarlijkse activiteit is die door dit soort inrichtingen wordt uitgestoten, met en zonder behandeling van de effluenten ;

- welke de prestaties zijn van de verschillende behande-lingssystemen ;

- welke de prestaties zijn van de monitoringsystemen ;

- welke de toepasbare uitstootlimieten (gebaseerd op de prestaties van de behandelingssystemen, de infrastructuur van de installaties en het alara-principe) zijn voor de bestaande inrichtingen ;

- welke de regels van goede praktijk zijn voor de beheersing van de uitstoot ;

- welke de criteria zijn waaraan de toekomstige installaties moeten beantwoorden .

IncIdententijdens 2009 was er één incident dat geclassificeerd werd op niveau 2 van de Ines-schaal (sterigenics) . er waren ook 20 gebeurtenissen die geclassificeerd werden op niveau 1 van de Ines-schaal . een korte beschrijving van deze gebeurtenissen treft u aan op pagina 14 .

Bij mDs nordion werd op 18 juni 2009 zuiver xe-133 geloosd vanuit de zuiveringsinstallatie voor deze isotoop . na onderzoek beval het FanC onmiddellijk de stopzetting van het gebruik van deze zuiveringsinstallatie voor xenon . De oorzaak van het inci-dent werd snel ontdekt : het betrof de breuk van een afdichting die werd gebruikt voor een aansluiting op de installatie . Het FanC bepaalde de voorwaarden voor het heropstarten van deze installatie . mDs nordion heeft een actieplan opgesteld voor de uitvoering van technische en administratieve aanpassingen die verband houden met de veiligheid van de betreffende in-stallatie . Dit actieplan bevat met name concrete maatregelen inzake het beheer van de wijzigingen van de installaties, maar ook maatregelen inzake monitoring . Het incident werd geclas-sificeerd op niveau 1 van de Ines-schaal .

Bij sterigenics behandelde het FanC eveneens een incident dat werd geclassificeerd op niveau 2 van de Ines-schaal : tijdens de ingebruikname van de installatie met het oog op de opstart van de bestraling bevond een operator zich in de bestralingscel gammir II . De noodstopsystemen werden ingeschakeld . Het incident had geen gevolgen voor de arbeider . Het FanC legde daarna aan sterigenics aanvullende exploitatievoorwaarden

Page 28: FANC - Jaarverslag 2009

26

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

op die dit soort van incident in de toekomst moet vermijden (zie ook pagina 17) .

meetpoortenvoor het project meetpoorten heeft het FanC i .s .m . de be-trokken beroepsfederaties talrijke informatiesessies op het terrein gegeven voor het personeel van containerparken en voor schroothandelaars . Het ontwerp van koninklijk Besluit dat verplichtingen oplegt aan de niet-nucleaire sector (de afval- en de recyclage sectoren) in het kader van de weesbronproble-matiek, werd in 2009 voorgelegd aan de adviesorganen en ingediend op het kabinet van de voogdijminister .

De Belgische globale aanpak voor de weesbronnen werd ge-presenteerd op een aantal internationale fora en daar positief onthaald .

campagne radIoactIeve BlIKsemafleIders (raBa’s)De campagne voor de verwijdering van de radioactieve bliksem-afleiders nadert haar einde . sommige raBa’s blijven wel nog staan op Belgische daken, ondanks herhaaldelijke instructies van het FanC om deze te verwijderen . Deze hardnekkige geval-len worden onderworpen aan een administratieve boete of wor-den overgemaakt aan het parket voor verdere afhandeling .

voorWaarden verWIjderIng rooKmeldersIn het Belgisch staatsblad van 21 september 2009 werd het besluit gepubliceerd van het FanC tot vaststelling van de voor-waarden voor de verwijdering van afgedankte ionisatierookmel-ders die voor niet-huishoudelijk gebruik aangewend werden . Het trad op 1 oktober 2009 in werking .

overleg en samenWerKIngHet FanC heeft samen met Bel v in het najaar 2009 uitgebreide cursussen georganiseerd over het gebruik van het internationale Ines-handboek om gebeurtenissen in te schalen . Deze cursus-sen werden voltallig bijgewoond door vertegenwoordigers van de exploitanten .

samenWerKIng met Bel vtijdens 2009 werd de nieuwe samenwerking met Bel v verder uitgediept . verschillende werkgroepen waren actief om de samenwerking rond bepaalde thema’s (bv . controles en inspec-ties, erkenningen van deskundigen, veiligheidsstudies, kPI’s voor de werking van Bel v, …) beter te bepalen . Op 2 oktober vond een informatiedag plaats voor alle deskundigen van het FanC en Bel v en werden verschillende, strategisch belangrijke onderwerpen uitgewisseld en overlegd .

Page 29: FANC - Jaarverslag 2009

27

InrI

CHtI

ngen

en

aFva

l

rIchtlIjnen/strategIenota’s fancmet betrekking tot reglementaire bepalingen (richtlijnen van het FanC, strategienota’s, etc .) die rechtstreeks betrekking hebben met de verantwoordelijkheden van het FanC, kan het volgende gemeld worden :

• na intern overleg werd een ontwerp van richtlijn inzake vrijgave van radioactieve afvalstoffen afgewerkt . Dit ontwerp werd aan alle betrokken stakeholders overgemaakt voor com-mentaar en specifieke informatiesessies werden gehouden in de loop van 2009 .

• long term Operation : Het overleg tussen het FanC/Bel v en gDF-sueZ-electrabel/tractebel over de mogelijke aan-pak van de lange termijn uitbating van de oudste Belgische kerncentrales (Doel 1, Doel 2, tihange 1) werd in een strate-gienota FanC/Bel v samengevat die werd goedgekeurd door de wetenschappelijke raad van het FanC (zie ook pagina 22 en 23) .

• In de industriële gammagrafie, waar hoogradioactieve bron-nen onder werfomstandigheden gebruikt worden, gepaard gaande met niet te verwaarlozen risico’s, is een stakeholder- proces lopende om strengere veiligheidseisen door te voeren .

• voor de inrichtingen van klasse IIa werden bijkomende richt-lijnen uitgewerkt over volgende onderwerpen : de minimale eisen voor een veiligheidsdossier, het proces voor een goed wijzigingsbeheer, de meldingsverplichtingen en het toepas-sen van de Ines-schaal voor incidenten .

• voor al de andere industriële inrichtingen van klasse II en III werd een richtlijn opgesteld voor de verplichte melding van incidenten en het toepassen van de Ines-schaal .

InternatIonale ervarIngsuItWIsselIngBetreffende de internationale ervaringsuitwisseling is in 2009 ook weer vooral de uitstekende samenwerking met de Franse veiligheidsautoriteit autorité de sûreté nucléaire (asn) te ver-melden . Het FanC en asn hebben elkaars inspectieprogram-ma’s voor 2009 uitgewisseld en er werden gekruiste inspecties zowel in België als in Frankrijk uitgevoerd . anderzijds werden er informatie-uitwisselingen tussen experten uitgevoerd rond 3 gemeenschappelijke thema’s : “long term operation” van kerncentrales, de problematiek van weesbronnen en het hand-havingsbeleid .

Binnen de wenra-werkgroep «waste and Decommissioning» wordt specifiek aandacht besteed aan de veiligheidsregels voor de ontmanteling van nucleaire installaties en voor de opslag van radioactief afval en gebruikte brandstof . van 21 tot 24 april 2009 was het FanC de gastheer van de 22e vergadering van deze werkgroep waaraan in totaal 22 deskundigen uit 17 landen deelnamen . tijdens deze vergadering werd een verge-lijkingsoefening afgerond tussen de verschillende landen van de regelgeving en praktijken inzake opslag van radioactief afval en gebruikte brandstof .

Page 30: FANC - Jaarverslag 2009

28

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : ik heb veel hobby’s, maar de laatste tijd ben ik vooral bezig met beeldhouwen. ik ervaar ‘creatief bezig zijn’ als enorm ontspannend. Van tevoren heb ik geen vastomlijnd doel voor ogen, maar ik laat mij leiden door de ziel van de steen en onder mijn handen ontstaat er dan een bepaalde vorm.

levensfilosofie : Vertrouw altijd op je intuïtie.

gezondheid en leefmilieu

an Fremout

bescHermiNg VaN De gezoNDHeiD

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 31: FANC - Jaarverslag 2009

29

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

Page 32: FANC - Jaarverslag 2009

30

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

DOsImetrIsCH netwerkHet project dosimetrie heeft als hoofddoelstelling de oprichting van een gecentraliseerd blootstellingsregister voor personen die beroepshalve in aanraking komen met ionise-rende straling . In België behoorde deze taak tot nu toe tot de bevoegdheid van de FOD werkgelegenheid, arbeid en sociaal Overleg (wasO) die in feite verantwoordelijk is voor het toezicht op het welzijn op het werk . Daar het FanC verantwoordelijk is voor de bescherming van iedereen die met ioniserende straling in aanraking komt, is er een raakvlak . er is dan besloten om de opdracht om een gecentraliseerd dosimetrisch netwerk op te richten en te beheren, en om stralingspaspoorten uit te reiken aan externe werkers van de FOD wasO naar het FanC over te dragen .

an : wij willen een performant systeem dat web-based is, ontwikkelen om het medisch en dosimetrisch toezicht van de beroepshalve blootgestelde personen te garanderen en

an fremout

Interview

te ondersteunen . Dat wil zeggen een applicatie met een database die voor de gebrui-kers toegankelijk is via het internet door middel van de e-ID . Dit project omvat dus een belangrijk ICt-luik waarin de noodzakelijke applicaties ontwikkeld dienen te worden die de processen ondersteunen en die toelaten dat elke gebruiker binnen het systeem zijn specifieke rol kan uitvoeren .

voor de overheveling van deze opdracht was bovendien een wijziging van de FanC-wet noodzakelijk . Inmiddels is ook deze regelgeving uitgewerkt . sophie is de drij-vende kracht voor dit reglementaire luik . Dit omvat een voorontwerp van wet voor de overdracht van de opdracht van het FOD wasO naar het FanC, alsmede een uitvoeringsbesluit dat de modaliteiten van het blootstellingsregister en het stra-lingspaspoort detailleert .

an : Het systeem heeft drie belangrijke pijlers :

• Het systeem moet het FanC en de FOD wasO toelaten om hun toezichtsrol uit te voeren met betrekking tot de medische en dosimetrische opvolging van de beroepshalve blootgestelde personen .

• Het moet de sector ondersteunen om de opvolging te verzekeren en er de nodige feed-back uit te verkrijgen om gepaste maatregelen te nemen naar de stralingsbescherming van deze personen toe .

• tenslotte moet het ook de beroepshalve blootgestelde personen in de betrokken sectoren zelf sensibiliseren om, onafgezien van de wettelijke dosislimieten, hun blootstelling aan ioniserende straling zo laag als redelijkerwijze mogelijk te houden volgens het alara principe .

er werd natuurlijk ook buiten de grenzen gekeken . Op Frankrijk na – dat ook een web-based systeem bezit – hebben de meeste landen van europa nog een relatief oud systeem .

sophie : In andere europese landen is men er wel druk mee bezig . weinig landen hebben een elektronisch stralingspaspoort . wij wisselen informatie uit in internationale werk-groepen . In feite is België inzake het electronisch stralingspaspoort wel een pionier .

sophieléonard

DIenstHOOFD BesCHermIng van De geZOnDHeID

DeskunDIge meDIsCHe tOePassIngen

Page 33: FANC - Jaarverslag 2009

31

HOe werkt Het systeem ?an : De informatie bevindt zich initieel bij een tiental dosimetrische diensten, die de dosimeters uitlezen . Deze dosisresultaten worden toegewezen aan de werkers door de dienst fysische controle van de exploitant . Deze stuurt de informatie door naar de databank van het FanC . naast het FanC en de FOD wasO zijn ook de exploitanten, de werkgevers, de diensten fysische controle, de dosimetrische diensten en de arbeidsge-neesheren gebruikers van het systeem . elk van de gebruikers heeft een specifieke rol in het proces . Zo zal bijvoorbeeld de arbeidsgeneesheer (ook die voor werknemers van externe contractanten) de gegevens moeten valideren . Ook de werknemer zelf kan van thuis uit inloggen en zijn eigen dossier inkijken .

een van de grote voordelen van het systeem is dat nu alle verschillende dosisbijdragen van werknemers van contractanten opgevolgd kunnen worden .

Personen worden opgevolgd met behulp van verschillende dosistypes naargelang de werksituatie . De dosislimiet voor het volledige lichaam bijvoorbeeld is 20 msv per 12 glijdende maanden . Zodra er een anomalie is, wordt er contact opgenomen met de betrokken actoren . Het systeem garandeert dat iedereen over de relevante gegevens beschikt, en is zodanig opgebouwd dat iedereen actief zijn rol opneemt en makkelijk met elkaar kan communiceren . Dit moet toelaten om de medische en dosimetrische opvolging optimaal te laten verlopen .

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

Het FANC stelt zich ten doel om de patiëntendosis te optimaliseren en de individuele dosis te evalueren.

dosImetrIe en dosImetrIsch netWerKDe europese richtlijn 90/641/eurotom verplicht de uitbouw en exploitatie van een dosimetrisch netwerk en de uitgifte van stralingspaspoorten voor externe werkers . eind 2006 werd een overleg opgestart om de overdracht te regelen tussen de FOD werkgelegenheid, arbeid en sociaal Overleg (wasO) aan het agenschap (FanC) .

Bescherming van de gezondheid

Page 34: FANC - Jaarverslag 2009

32

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

In 2007 startte het FanC met een behoeftenanalyse en een in-ternationale benchmarking . In 2008 werd een proof-of-concept gemaakt op basis van het raIs (regulatory autority Information system) van het Iaea, wat in 2009 in sharepoint werd uitge-werkt als één module van een webapplicatie waarop later meerdere modules zouden kunnen worden geënt . Ondertussen werd ook de regelgeving uitgewerkt . Dit omvat een voorontwerp van wet voor de overdracht, evenals een uitvoeringsbesluit dat tevens de nodige wijzigingen aan het arBIs en aan het kB van 25/04/1997 inzake externe werkers omvat .

In mei 2009 werd een alfaversie van het systeem voorgesteld aan de stakeholders op een rondetafel medisch en Dosime-trisch toezicht (rtmDt) . Op deze ronde tafel waren naast de dosimetrische diensten, de diensten fysische controle en de arbeidsgeneesheren ook andere stakeholders zoals de FOD wasO, de HrPBw, vertegenwoordigers van de werknemers, etc . uitgenodigd . rekening houdend met de feedback van de stakeholders werd zowel de applicatie als de regelgeving aan-gepast . eind oktober werd een testfase opgestart voor een beperkte groep externe testgebruikers . Deze testfase werd afgesloten eind januari 2010 .

voor wat betreft het luik regelgeving is een poging om het wetsontwerp te laten opnemen in een wet diverse bepalingen, eind oktober 2009, gestrand . er wordt momenteel onderzocht wat de snelste weg is om de wet gepubliceerd te krijgen .

patIëntendosImetrIe, ct-pedIatrIe en dap-e conversIe

historiek – herinneringHet gebruik van ioniserende straling in de medische praktijk is de belangrijkste bron van een blootstelling van kunstma-tige oorsprong . De Internationale Commissie voor stralings-bescherming (ICrP) heeft deze problematiek beklemtoond in haar publicatie 73 . europa is gevolgd met de europese richtlijn “97/43/euratom” betreffende de stralingsbescherming van patiënten door onder andere aan de lidstaten de opstelling en het gebruik van diagnostische referentieniveaus (Drn) op te leggen voor de radiodiagnostische onderzoeken . Deze richtlijn bepaalt tevens het begrip patiëntendosimetrie in verband met de optimalisatie van radiologische procedures .

situatie in België - diagnostische referentieniveaus (drn)Om aan de vereisten van de europese richtlijn te beantwoorden, hebben bepaalde lidstaten specifieke maatregelen getroffen voor de uitwerking van hun Drn . België baseert zich meer op document 109 van de europese Commissie dat bepaalt dat de methode die gebruikt wordt voor de uitwerking van de Drn de schatting omvat van de door de patiënt opgelopen doses die voorzien is in overeenstemming met het huidig kwaliteitsbor-gingprogramma . Deze aanpak heeft geleid tot de opstelling, in samenwerking met het Consilium radiologicum (repre-sentatief orgaan voor de Belgische medische beeldvorming), van de brochure « gebruik van röntgenstralen voor medische

Page 35: FANC - Jaarverslag 2009

33

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

project ct-pediatriewaarom een dergelijk project ?

Omdat kinderen een uiterst stralingsgevoelige doelgroep vor-men . Daarenboven is de Ct-radiodiagnostiek bij de kinderen, net als bij de volwassenen, in voortdurende progressie .

Dit multicentrisch onderzoek dat werd uitgevoerd op 18 centra (21 scanners, 161 scan protocols) evalueert de Ct-blootstelling in de pediatrie . Daartoe werden de radiologische praktijk en de patiëntendoses voor vijf courante Ct-onderzoeken onderzocht . De stralingsfysici en de radiologen die betrokken zijn bij het gebruik van de Ct in de pediatrie werden erbij betrokken .

Dit onderzoek heeft de beschikbaarheid nagegaan van pedia-trische protocols en de opgelopen doses voor deze verschillende protocols bepaald . Parallel hiermee werd de radiologische kwaliteit van de beelden geëvalueerd door radiologen in de pediatrie op basis van een schema met duidelijk gedefinieerde criteria voor de bestraalde anatomische gebieden . tot afsluiting van het onderzoek, hebben wij kunnen vaststellen dat er, in tegenstelling tot enkele jaren geleden, een sterk bewustzijn is inzake stralingsbescherming bij de Ct-gebruikers in de pe-diatrie . Ook van de kant van de fabrikanten van toestellen, is er een sterke impuls om stralingsbeschermingsmiddelen te ontwikkelen voor de Ct, in het bijzonder in de pediatrie .

conversie dap/effectieve dosis (e)Het multicentrisch onderzoek m .b .t . de interventionele radio-logie in 2005 dat door het agentschap gefinancierd werd, heeft duidelijk aangetoond dat er een groot verschil was in de door de patiënten opgelopen doses in de interventionele radiologie en cardiologie doordat de drempelniveaus voor de deterministische effecten ontbraken .

Onder deterministische effecten wordt verstaan : deze die veroorzaakt worden door de ioniserende straling (x-stralen) kort na de blootstelling en met name de radiologische brand-wonden .

voor de radiologische onderzoeken met hoge doses, zoals de interventionele radiologie en cardiologie, gebeurt de dosis-meting rechtstreeks via het dosis-oppervlakteproduct (DaP = Dose area Product) .

Het doel van dit onderzoek is voor de verschillende bestra-lingskarakteristieken (buigspanning, filtering) en de verschil-lende projecties (OaD, Oag, . .) de conversiefactoren te bepalen waardoor de DaP-dosis in een effectieve dosis per orgaan en voor het ganse lichaam kan worden omgezet .

De velden en projecties worden bepaald voor de vasculaire cardiologie en radiologie .

De simulaties van de bestraling en de bepaling van de conver-siefactoren gebeuren via de monte Carlo modelisering .

Deze conversiefactoren staan vermeld in verschillende tabellen die zowel door de radiologen als door de stralingsfysici kunnen worden gebruikt .

doeleinden » die de richtlijnen van het FanC bevat m .b .t . de patiëntendosimetrie .

Deze laatste heeft tot doel de patiëntendosis te optimaliseren en de individuele dosis (met name retrospectief) en de perio-dieke (driejaarlijkse) dosisstudies te evalueren . Deze laatste laten eveneens toe om de Belgische Drn te bepalen .

De lancering van de patiëntendosimetrie en, meer in het bij-zonder van de eerste driejaarlijkse dosisstudie, verliep ietwat moeizaam .

resultateneind 2009 werd de eerste driejaarlijkse dosisstudie afgesloten met een redelijk positieve balans . Bijna de helft van de Bel-gische radiologiecentra heeft inderdaad de eerste driejaarlijkse dosisstudie aangevat en de aan het agentschap overgemaakte resultaten hebben toegelaten om de eerste Belgische diagnos-tische referentieniveaus te bepalen . Deze Drn bestaan uit de dosisniveaus voor typeonderzoeken op groepen typepatiënten of op typefantomen voor grote categorieën van bepaalde types installaties in de conventionele radiologie en de scanografie .

voor de dynamische radiologische onderzoeken of deze waarbij hoge doses worden gebruikt (zoals de interventionele radiolo-gie) zijn de gegevens, net als voor de pediatrie, ontoereikend om een geldige statistische analyse toe te laten .

twee studies die door het agentschap gefinancierd werden en die in 2009 voltooid werden, hadden betrekking op twee gevoelige domeinen zoals de pediatrische Ct-onderzoeken en de interventionele radiologie/cardiologie .

Page 36: FANC - Jaarverslag 2009

34

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : ik ben een echte doe-het-zelver die zijn hele huis zelf verbouwd heeft.

levensfilosofie : De wijze spreuken van vroeger ook in het dagelijkse leven toepassen.

gezondheid en leefmilieu

michel Biernaux

bescHermiNg VaN De gezoNDHeiD

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 37: FANC - Jaarverslag 2009

35

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

Page 38: FANC - Jaarverslag 2009

36

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

tOename van DOsIssenHistorisch gezien zijn de werknemers in de medische sector meestal goed beschermd tegen ioniserende straling door het dragen van een dosimeter . Dit geldt echter niet voor de patiënten in de medische sector . In de medische praktijk kunnen patiënten blootgesteld worden aan ioniserende straling bij diagnose (medische beeldvorming) en bij behandeling (radiotherapie) .Bij de beeldvorming krijgen mensen met straling te maken bijvoorbeeld door een rx foto of Ct-scan .we zien trouwens een wereldwijde toename van de dosissen . In de verenigde staten en Japan is dit een groot probleem, maar ook in europa en zeker ook in België is er sprake van een overconsumptie . Oorzaak ligt vaak in nieuwe technieken die ingezet

worden, maar die tevens dikwijls een hogere dosis met zich meebrengen . Om een paar cijfers te noemen : er worden 2 miljoen Ct-scans in ons land per jaar gemaakt en er zijn 12 .5 miljoen rx onderzoeken .

BewustwOrDIngsPrOCesDoel van ons project is drieledig . Het hoofddoel is uiteindelijk de dosis voor de patiënt globaal te beperken . Daarnaast dient periodiek een dosisstudie te worden uitgevoerd door de radiologische centra, en dient de individuele doses voor een patiënt geëva-lueerd te worden in welbepaalde gevallen .Om dit doel te bereiken moeten de radiologen zich van de risico’s van x-stralenonder-zoeken bewust zijn en zich vooraf afvragen of een bepaalde radiologische behandeling wel noodzakelijk is . we noemen dit het justificatieprincipe . maar ook de patiënten zouden zich moeten realiseren dat te veel blootstelling aan straling hun gezondheid kan schaden . vooral kinderen zijn zeer gevoelig voor straling, evenals embryo’s en foe-tussen . voor de evaluatie van de dosis aan de patiënt kan bijvoorbeeld een DaP-meter (Dose area Product) gebruikt worden .

reFerentIenIveauIn België gebruiken we een specifieke methodiek om de dosissen van alle radiolo-gische centra te verzamelen . we maken dan een histogram en het 75e percentiel wordt een referentieniveau, waar je in principe niet boven zou mogen zitten .wij zitten nu in een stadium dat er voor de eerste keer een referentieniveau is bepaald . De betrokken medische sector heeft die gekregen en aan de hand daarvan kunnen zij nu hun praktijk evalueren . Dit betekent een grote vooruitgang met vroeger, want toen was er geen referentieniveau om deze vergelijking uit te voeren .volgende stap is om deze referentieniveaus verder te gaan “fine tunen” aan elkaar voor verschillende technologieën en praktijken voor alle radiologische centra, evenals een eerste verschuiving teweeg te brengen naar een meer geoptimaliseerd dosisgebruik . Het mobiliseren van alle centra om aan deze studies deel te nemen is niet evident want er zijn veel privépraktijken in de radiologie . In België zijn dat er ongeveer 450 .

InterviewmichelBIernauxDeskunDIge PatIëntenDOsImetrIe

Page 39: FANC - Jaarverslag 2009

37

we hebben alle radiologische centra gecontacteerd en hebben van ongeveer 240 cen-tra gegevens ontvangen . Deze zijn geografisch min of meer representatief gespreid .

Omdat het hier een groot volume betreft, is het niet gemakkelijk om een dergelijk project van de grond te krijgen . we zijn hier nu 3 à 4 jaar mee bezig . Het begin was moeilijk en er moest vertrouwen worden opgebouwd . nu begint dat meer vorm te krijgen . Het justificatieprincipe zou een eerste reflex moeten zijn van de radioloog . De optimalisatie is de belangrijke tweede stap . Het voortdurend toepassen van deze prin-cipes in de dagelijkse radiologische praktijk leidt tot een lagere dosis voor de patiënt . we zien een positieve dynamiek en door de andere initiatieven van het FanC in de sector is er ook een synergie . er is bijvoorbeeld meer interesse van fabrikanten en de patiëntendosis wordt echt een argument om toestellen te verbeteren .

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

Met de tandartsen werd in 2009 een belangrijke stap voorwaarts gezet naar een betere bescher-ming van de tandartspatiënt tegen röntgenstraling.

tandartscampagne en aKKoorden met de BeroepsverenIgIngen van tandartseneind 2009 is dankzij de regularisatiecampagne bij de tandartsen, die in december 2005 werd opgestart, meer dan 90 % van de tandartsen in orde met hun controle door een erkende instelling, hun exploitatievergunning en hun gebruikersvergunning .

Bescherming van de gezondheid

< 0,200,21 - 0,300,31 - 0,400,41 - 0,500,51 - 0,600,61 - 0,700,71 - 0,80

verdeling van de ontvangen dosimetriegegevens

provincies percentage deelname

Page 40: FANC - Jaarverslag 2009

38

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

naast deze basisvereisten inzake veiligheid is ook de stra-lingsbescherming van de patiënt van cruciaal belang . De me-dische blootstellingen, waartoe ook deze van de tandheelkunde horen, vertegenwoordigen momenteel meer dan de helft van de medische stralingsbelasting van de bevolking . Het gebruik van optimaal functionerende röntgenapparatuur, gegarandeerd door de uitvoering van periodieke kwaliteitscontroles, is daarom een belangrijke verplichting die al sinds 1 september 2001 bestaat in alle medische disciplines . Deze controle door een erkend deskundige in de medische stralingsfysica werd tot voor kort nauwelijks of niet uitgevoerd in de tandheelkunde . Het agentschap heeft op 30 december 2008 de aanvaardbaar-heidscriteria gepubliceerd voor tandheelkundige apparatuur . Deze criteria vervangen de vroegere criteria van het docu-ment rP 91, die niet erg gedetailleerd waren . Op dat moment werd de sector aangespoord om een eerste controle aan de hand van deze nieuwe criteria uit te voeren . Op vraag van de beroepsverenigingen werd voor een pragmatische aanpak gekozen, waarbij een gentlemen’s agreement werd uitgewerkt tussen de beroepsverenigingen en het FanC . Hierbij gingen de beroepsverenigingen het engagement aan om de kwaliteits-controle te laten gebeuren voor 31 december 2010, waarbij tenminste 30 % van de toestellen gecontroleerd is voor 30 november 2009, ten minste 60 % van alle toestellen voor 31 maart 2010 en tenminste 90 % van alle toestellen voor 31 augustus 2010 . Het FanC engageerde zich om de nodige stap-pen te ondernemen zodat voor toestellen die gecontroleerd werden en conform bevonden werden, de volgende controle pas na 3 jaar moet herhaald worden . Deze overeenkomst werd

ondertekend door het vvt (verbond der vlaamse tandartsen) en het vBt (vlaamse Beroepsvereniging tandartsen) . aansluitend werd het nodige ondernomen bij hun leden . met dit agreement is een belangrijke stap voorwaarts gezet naar een betere be-scherming van de tandartspatiënt tegen röntgenstraling .

radIotherapIe

Initiatieven voor kwaliteitsborging en het voorkomen van incidenten in de radiotherapieIn navolging van de eerste rondetafelconferentie radiotherapie gehouden in 2007, werd op initiatief van het FanC een multi-disciplinaire werkgroep “kwaliteitsborging in radiotherapie” opgericht, met als doel kwaliteitsbevorderende initiatieven uit te werken met de nadruk op preventie van incidenten en ongevallen .

De werkgroep bereikte een consensus over drie actiepunten :

1 . de invoering van een driejaarlijkse, externe dosimetrie audit van de toestellen voor externe bestraling in alle Belgische radio-therapiecentra . Het FanC engageerde zich om de eerste audit (2009-2010-2011) te financieren . De opdracht werd gegund aan het project “BelDart” (Belgian Dosimetry audits in radiothe-rapy), een samenwerking tussen het nucleair technologisch Centrum (nuteC) van de xIOs Hogeschool limburg, het College van geneesheren radiotherapie en de Belgische vereniging voor Ziekenhuis Fysici (BvZF) . Het project omvat een minimale mechanische kwaliteitscontrole van elk bestralingstoestel, samen met een validatie van de stralingsdosis gemeten op een referentiediepte in water voor een aantal standaard- en niet-standaard situaties op basis van alanine-esr (elektron-spin-resonantie) dosimetrie . In de loop van 2009 werd 1/3 van de audits uitgevoerd .

Page 41: FANC - Jaarverslag 2009

39

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

2 . de invoering in alle diensten radiotherapie van een intern registratie- en analysesysteem voor de (vele kleine) inciden-ten en bijna-incidenten, die veel vaker voorkomen dan grote, ernstige ongelukken en die vaak waardevolle informatie bevat-ten over de lacunes in de bestaande defensie- en afweersyste-men . een nationaal, internetgebaseerd communicatieplatform voor de vrijwillige melding van incidenten en voor de uitwis-seling van informatie over hun oorzaken en gevolgen, laat bovendien toe dat de ervaring die lokaal in één dienst wordt op-gedaan, de hele radiotherapiegemeenschap ten goede komt .

3 . de gefaseerde invoering van een aan de radiotherapie aan-gepast kwaliteitsmanagementsysteem (Qms) in de diensten radiotherapie en aansluitend de organisatie van klinische audits onder de vorm van peer reviews georganiseerd door het Col-lege van radiotherapie . Omdat voor de invoering van een Qms middelen nodig zijn, werd een aanvraag tot financiering inge-diend bij het nationaal kankerplan . Deze aanvraag werd eind 2009 positief geëvalueerd door het kabinet volksgezondheid . Daarnaast zal de Federale Overheidsdienst volksgezondheid ook de dosimetrie-audits financieel ondersteunen, evenals de aankoop en ontwikkeling van de software voor de incidentrap-portering en -analyse .

IncidentmeldingenOp basis van de bestaande richtlijnen m .b .t . de modaliteiten en criteria voor de aangifte aan het FanC van alle significante gebeurtenissen op het gebied van de stralingsbescherming in de radiotherapie, werden in de loop van 2009 vijf belangrijke incidenten gemeld aan het FanC . Drie incidenten hadden be-trekking op een verlies van radioactieve bronnen, de andere twee betroffen een incorrecte patiëntbestraling . De incidenten werden telkens opgevolgd door een multidisciplinair inspec-tieteam, bestaande uit een arts, een deskundige medische stralingsfysica en een ingenieur, en informatie-uitwisseling met de sector werd gegarandeerd .

Daarnaast behandelde het FanC in 2009 in het kader van de reglementering “medische Hulpmiddelen” (kB van 18 maart 1999) tevens 25 “vigilance” rapporten over gebeurtenissen in de radiotherapie .

heropstart van het standaardlabo voor dosimetrie Het laboratorium voor standaard Dosimetrie van de universiteit gent (lsDg) werd in de loop van het jaar 2009 opnieuw opge-start, en dit in de vorm van een samenwerkingsovereenkomst tussen het sCk-Cen, de universiteit gent en het FanC . De calibratie werkzaamheden worden uitgevoerd door een expert van de dienst “Dosimetrie en Calibratie” van het sCk-Cen, die ook instaat voor het onderhouden en verder uitbouwen van het laboratorium . De infrastructuur van het laboratorium wordt als vanouds geleverd door de universiteit gent .

Page 42: FANC - Jaarverslag 2009

40

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

rondetafel nucleaIre geneesKundeIn een oproep tot constructieve dialoog en samenwerking tus-sen alle betrokkenen van de nucleaire geneeskunde, heeft het FanC op 27 november 2009 een ronde tafel nucleaire genees-kunde georganiseerd . Hieraan hebben o .a . de Federale Over-heidsdienst volksgezondheid, het geneesmiddelenagentschap, het rIZIv, de Hoge gezondheidsraad, nucleair geneeskundigen, medische stralingsfysici, deskundigen fysische controle, radio-farmaceuten, verpleging, technologen, arbeidsgeneesheren, patiëntenorganisaties en vertegenwoordigers van aIPes deel-genomen . De bedoeling van deze ronde tafel was voorname-lijk het zoeken naar een gemeenschappelijke strategie om de kwaliteit van de dienstverlening van de Belgische nucleaire geneeskunde te handhaven en waar nodig te verbeteren .

De presentaties handelden over problemen uit de sector nl . de isotopenschaarste, nieuwe rIZIv-voorschrijfcriteria, kwaliteitsbe-heer, stralingsbescherming personeel en patiënt, vloeibaar afval uit medische inrichtingen, crematie van radioactieve stoffelijke overschotten en herziening van de huidige regelgeving .

Zoals aangekondigd tijdens deze ronde tafel worden multidisci-plinaire werkgroepen opgericht om op korte termijn antwoorden te formuleren op een reeks specifieke problemen binnen de sector . Deze werkgroepen krijgen volgende thema’s : kwaliteits-beheer en klinische audits, incidentmeldingen, justificatie en optimalisatie, medische stralingsfysica, radionuclidentherapie, vorming en administratieve vereenvoudiging .

Bedoeling is dat elke werkgroep op korte termijn tot conclusies komt . Deze zullen vervolgens voorgesteld worden aan alle stakeholders op een tweede ronde tafel nucleaire genees-kunde (vermoedelijk eind 2010) en als basis dienen voor de herziening van hoofdstuk vI van het arBIs .

radIoactIeve stoffelIjKe overschotten (raso)Binnen de nucleaire geneeskunde en radiotherapie vertoont de toediening van radioactieve producten aan de patiënt een stijgende trend . Het gaat dan zowel om toepassingen onder vorm van radioactieve geneesmiddelen als om het permanent implanteren van radioactieve bronnetjes, dit laatste met name voor de behandeling van prostaatkanker . wanneer de patiënt relatief korte tijd na de toediening overlijdt, ontstaat een radio-actief stoffelijk overschot, en bestaat er een risico op bestraling of besmetting met radioactieve stoffen voor de personen die met het stoffelijk overschot of de assen in aanraking komen . voorbeelden hiervan zijn de rouwende familieleden, de lijk-schouwer, de medewerker uit het crematorium, enz .

Het FanC heeft een studie uitgevoerd om de impact van de crematie van radioactieve stoffelijke overschotten in te schat-ten, voornamelijk voor wat betreft de bestralings- en besmet-tingsrisico’s van het personeel tewerkgesteld in de crematoria, die vanuit een theoretische benadering het grootste risico lopen . Dit programma bestond uit een verkennende rondgang in een aantal Belgische crematoria, de opvolging van punctuele meldingen van probleemoverlijdens en een observatiestudie

Page 43: FANC - Jaarverslag 2009

41

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

dIerenartsen campagneBegin 2008 is het agentschap van start gegaan met de eerste fase van een dierenartsencampagne . Om de praktijken en de gebruikers van x-stralen in de dierenartsenpraktijk te inventa-riseren, werd er een schrijven gericht aan 5000 practici .

Parallel hiermee werd van start gegaan met de ontwikkeling van reglementaire middelen voor de regularisering van deze praktijken . Zo werd er een reeks wetteksten uitgewerkt om het algemeen beschermingsniveau bij de dierenartsen te verbete-ren, zoals de minimumcriteria die voor de in de diergeneeskunde gebruikte rx-toestellen moeten worden nageleefd . De confor-miteit met deze criteria garandeert een kwaliteitsvolle werking van de rx-toestellen waarbij wordt tegemoetgekomen aan de bedoeling om de gebruikers en personen van het publiek die hun dier vergezellen, te beschermen . Deze tekst werd in de loop van 2009 herzien na een eerste ervaringsfeedback van de erkende instellingen op het terrein .

er werden opleidingen in de stralingsbescherming georgani-seerd voor de gebruikers van rx-toestellen om tot een snelle aanpassing te komen van de niveaus van alle practici die in hun oorspronkelijke opleiding geen minimale bases in de stra-lingsbescherming zouden gekregen hebben die in overleg met het FanC, de beroepsverenigingen en de universiteiten bepaald werden .

tijdens de tweede fase van de campagne heeft het FanC de verkregen inventaris vergeleken met de door de erkende instellingen ontvangen gegevens . Het heeft alle reeds ont-

vangen vergunningsaanvragen geregulariseerd, en dit zowel voor de praktijken als voor de gebruikers van ioniserende stralingsbronnen in de diergeneeskunde . Zo werd 60% van de geïdentificeerde praktijken overeenkomstig het arBIs in orde gebracht in 2009 . voor de opleiding van de gebruikers, werd de reglementaire evolutie geïntegreerd in de dossiers en 65% van de practici is in orde .

De derde fase bestaat uit een inspectiecampagne van het FanC, om het resterend percentage te beheren dat nog geen aanvraag had ingediend .

Zo ook zal vanaf januari 2010 de meetcampagne die zal bepalen of de toestellen een voldoende beschermingsniveau hebben, uitgevoerd worden door de erkende instellingen volgens de door het FanC opgestelde richtlijnen .

De laatste fase van de campagne zal toezien op een voldoende beschermingsniveau van de in de diergeneeskunde gebruikte toestellen, door corrigerende en /of eliminerende maatregelen in te voeren .

in het crematorium “westlede” te lochristi (uitbesteed aan av Controlatom) .

Dit evaluatieprogramma heeft aangetoond dat de draagwijdte van het radiologisch probleem beperkt is en dat het radiolo-gisch risico voor de crematoriummedewerkers, de bevolking en het leefmilieu zeer laag is, op voorwaarde dat passende voorzorgsmaatregelen in acht genomen worden .

Op basis van de studieresultaten heeft het FanC, in samenwer-king met de Hoge gezondheidsraad, een aangepaste en globale aanpak uitgewerkt voor een optimaal beheer van de beperkte restrisico’s . In dit kader is een systematische melding van alle risico-overlijdens aan het FanC heel belangrijk .

Deze problematiek werd voorgesteld op de rondetafel nucleaire geneeskunde van 27 november 2009 en er werden brochures voor de sectoren nucleaire geneeskunde en radio-therapie in beide landstalen verspreid . verdere communicatie- en sensibiliseringsacties naar de gezondheidsinspecteurs, de begrafenis- en crematoriasector, de beëdigde geneesheren verbonden aan de burgerlijk stand en de medische wereld, in het bijzonder huisartsen, volgen .

Page 44: FANC - Jaarverslag 2009

42

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : Voetbal en tuinieren. ik was tot voor kort actief in veldvoetbal. Vandaag begeleid ik mijn zoon die doel-man is in de nationale jeugdreeksen.ik ben bovendien reeds meer dan 20 jaar voorzitter van de veteranen voetbalploeg “De brigandvrienden”. Dit alles maakt dat ik op heden jammer genoeg iets te wei-nig tijd heb om in de tuin te werken.

levensfilosofie : bezint eer ge begint.

Inrichtingen en afval

Walter Blommaert

algemeeN beHeer & bergiNg afVal

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 45: FANC - Jaarverslag 2009

43

InrI

CHtI

nge

n e

n a

Fval

De “aanvoerder” en zijn team.

Page 46: FANC - Jaarverslag 2009

44

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

Het zoeken van een definitieve bestemming voor, en meer specifiek het verzekeren van de lange termijnveiligheid van het nucleair afval worden niet enkel als een uitdaging bestempeld, doch eerder als een noodzaak met betrekking tot het verder blijven toepassen of zelfs uitbreiden van de nucleaire bedrijvigheid en energievoorziening . De problematiek van de verlengde levensduur van onze oudste centrales stelt het nog niet beschikbaar zijn van een definitieve oplossing voor het radioactief afval nogmaals op de voorgrond .

OPPervlakteBergIng, DIePe BergIng en aFvalPlanmet de regeringsbeslissing van juni 2006 werd een eerste aanzet tot oplossing gegeven, althans wat het kortlevend laag- en middelradioactief (categorie a) afval betreft . De beslissing werd genomen om dit type afval aan de oppervlakte te Dessel te bergen .

aan nIras werd de opdracht gegeven om het project uit te werken, terwijl het FanC eveneens met specifieke opdrachten terzake werd belast, enerzijds met betrekking tot het ontwikkelen van een specifieke regelgeving inzake berging van radioactief afval en anderzijds met de opvolging van het nIras project .

In 2009 werd door nIras, in uitvoering van de wet van 13 februari 2006, de aanzet gegeven tot het opstellen van een afvalplan . Dit plan beschrijft de visie van nIras met betrekking tot een bestemming voor die types afval waarvoor vandaag nog geen eindbestemming voorzien is . Hierbij denkt men in eerste instantie aan het bergen van het middel- en hoogradioactief afval en de bestraalde splijtstof (categorie B&C afval) die beide tot op heden in veilige opslag bewaard worden in bovengrondse opslaginstallaties . Hiertoe werd een werkprogramma tussen FanC en nIras opgesteld, gebaseerd op de huidige visie van nIras met betrekking tot de volgende mijlpalen van haar programma voor het beheer op lange termijn van het categorie B&C afval .

Om de problematiek met betrekking tot een veilig beheer van het nucleair afval op te volgen werden intern bij het FanC dus twee projecten opgestart, zijnde oppervlakte-berging en diepe berging . Het FanC heeft initiatieven genomen tot het ontwikkelen van een regelgeving betreffende het bergen van het radioactief afval en tot het opstellen van specifieke richtlijnen terzake . Het is de bedoeling om over deze specifieke regelgeving te kunnen beschikken tegen midden 2011 .

InterventIesItuatIesDaarnaast wordt, voor wat interventiesituaties betreft op niet-nucleaire sites die radio-actief besmet of potentieel besmet zijn, door het FanC gewerkt aan het ontwikkelen

InterviewwalterBlommaertDIenstHOOFD BeHeer & BergIng aFval

Page 47: FANC - Jaarverslag 2009

45

InrI

CHtI

nge

n e

n a

Fval

van een voorstel van regelgeving “Interventies”, met de bedoeling een regelgevend kader te creëren om op gepaste en desnoods ingrijpende wijze te kunnen tussenkomen in die situaties waarbij een langdurige radiologische blootstelling vastgesteld wordt ten gevolge van het uitoefenen van vroegere activiteiten . een typegeval is de radium verontreiniging van de terreinen van umicore te Olen . Ook de behandeling hiervan wordt projectmatig aangepakt .

multIDIsCIPlInarIteItHet werkingsdomein van de dienst behelst aldus de ganse problematiek inzake veilig beheer van radioactieve afvalstoffen . Deze afvalstoffen zijn afkomstig hetzij uit vergunde inrichtingen hetzij van interventies . gezien de complexiteit en het multidisciplinaire karakter van de projecten werd een specifieke structuur van kennis en ervaringsgroepen opgericht die garant staat voor het verder ontwikkelen en in stand houden van kennis en expertise in de specifieke domeinen . Dergelijke structuur garandeert een continuïteit over de diverse projecten van de dienst en zelfs daarbuiten door een mogelijke betrokkenheid van experten in andere projecten of niet projectgebonden materies/taken .

Kortlevend laag- en middel- radioactief afval worden in Dessel geborgen.

oppervlaKteBergIng van Kortlevend laag- en mIddelactIef (categorIe a) afval te desselIn dit kader wordt verder gewerkt aan de ontwikkeling van leidraden . In 2009 werden een aantal leidraden aan een interne review onderworpen, waarna ze voor advies aan de weten-schappelijke raad van het FanC voorgelegd werden .

Inrichtingen en afval

Page 48: FANC - Jaarverslag 2009

46

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

er is een intensief overleg met nIras, voornamelijk met betrek-king tot de commentaren/suggesties op de door nIras aan het FanC overgemaakte documenten . De nodige tijd werd besteed aan het oplossen van de door het FanC gemaakte opmerkingen . sleutelfactoren tot het succesvol uitvoeren van de door de ministerraad (2006) opgedragen taken zijn een versnelde ont-wikkeling van de regelgeving afval ter aanvulling van het arBIs en de noodzaak aan eenduidige en transparante com-municatie tussen de voornaamste betrokken actoren, zijnde FanC en nIras evenals de andere stakeholders zoals de part-nerschappen stora en mona .

midden 2009 werd een project-begeleidingsgroep (task Force) opgericht . Deze is samengesteld uit vertegenwoordigers van de directies van het FanC en nIras en van de dienst ”algemeen Beheer & Berging afval” . Deze werkgroep houdt zich bezig met administratieve en juridische aspecten met betrekking tot het toekomstige vergunningsproces in zijn algemeenheid .

geologIsche BergIng van radIoactIef afval (categorIe B&c)Het werkprogramma diepe berging werd door de directies van het FanC en nIras ondertekend .

Door nIras werden methodologische documenten ter com-mentaar aan het FanC overgemaakt . Het FanC wordt verzocht in 2010 hierover een advies uit te brengen .

Het FanC werkt aan het opstellen van leidraden voor de geo-logische berging, noodzakelijk als input voor het opstellen van het safety and Feasibility Case 1 rapport (veiligheids- en doenbaarheidsstudie), zijnde de eerste stap in het proces naar een geologische berging . Dit rapport wordt tegen 2013 ver-wacht . er wordt gewerkt aan het uitwerken van een coherent systeem van algemene en specifieke veiligheidsvereisten met betrekking tot een diepe berging . In de loop van het derde trimester werden aan nIras de grote lijnen met betrekking tot de leidraden diepe berging en gastformatie uiteengezet . Deze informatie wordt door nIras als essentieel beschouwd in het kader van het uitwerken van hun afvalplan en meer specifiek met betrekking tot een mogelijke bestemming voor het afval van categorie B&C (afval dat niet in aanmerking komt om aan de oppervlakte geborgen te worden) .

Het FanC zal in 2010 verzocht worden advies uit te brengen over dit door nIras opgestelde afvalplan en over de bijhorende milieueffectenbeoordeling .

Ondergrondse berging van nucleair afval : er wordt gewerkt aan het uitwerken van een coherent systeem van veiligheidsvereisten met betrekking tot een diepe berging.

Page 49: FANC - Jaarverslag 2009

47

overIge actIvIteIten In de context van het samenwerkingsakkoord FanC-nIras werd een document gegenereerd aangaande de historiek van de “algemene regels” die de basis vormen voor het opstel-len van aanvaardingscriteria voor radioactieve afvalstoffen . Dit document werd ter commentaar aan nIras overgemaakt . met betrekking tot de algemene regels is het de bedoeling het overleg met nIras te intensifiëren teneinde enerzijds het juridisch kader duidelijk te stellen (FanC en nIras) en ander-zijds de bestaande algemene regels inhoudelijk te evalueren en desgevallend te herzien . Finaal hoopt men de algemene regels te kunnen publiceren in de nabije toekomst .

er werd gewerkt aan het op punt stellen van een begrippenlijst (terminologie) . Dit werd als noodzakelijk ervaren en de nodige prioriteit wordt hieraan gegeven . een overleg met diverse betrokken partijen zowel intern FanC als met nIras zijn hierbij essentieel . een dergelijk document is evolutief en vergt de nodige waakzaamheid teneinde coherent te blijven met de internationale richtlijnen of aanbevelingen .

InrI

CHtI

nge

n e

n a

Fval

samenWerKIng met regIonale overhedenHet overleg met de gewesten met betrekking tot het afsluiten van een samenwerkingsakkoord inzake milieueffectrappor-tering, vergunningen en handhavingsbeleid, wordt in eerste instantie toegespitst op de samenwerking met het vlaams gewest ter voorbereiding van het vergunningsproces voor de bergingssite voor laagactief en kortlevend afval te Dessel . Beide partijen, het FanC en vlaams gewest, zijn zich bewust van de noodzaak tot samenwerking en dit teneinde een maximale juridische zekerheid te verschaffen aan de exploitanten van de nucleaire inrichtingen (onder andere door het overleg met betrekking tot de vergunningsvoorwaarden waarbij echter de bevoegdheden van de betrokken overheden gerespecteerd worden) . er wordt in eerste instantie geopteerd voor het opstel-len van een samenwerkingsprotocol inzake de milieueffectrap-portage . Parallel wordt gewerkt aan een samenwerking inzake vergunningen en handhaving . men hoopt beide overeenkomsten begin 2010 te kunnen finaliseren om vervolgens ter onderteke-ning aan de bevoegde overheden voor te leggen .

InterventIesItuatIes Op de site van umicore en in zijn omgeving is er een problema-tiek van de met radium verontreinigde gronden . Het FanC heeft een voorstel van methodologie inzake interventie/sanering aan umicore overgemaakt in verband met een mogelijke duurzame oplossing van de verontreinigde gronden en bestaande stort-plaatsen, waarbij een overzicht werd gegeven van de door het FanC benodigde informatie . Deze FanC methodologie werd in de verdere discussies als leidraad gehanteerd . FanC en nIras hebben aangedrongen op een globale aanpak en dito oplossing voor de bestaande verontreinigingen/stortplaatsen . Het FanC werkt aan de verdere ontwikkeling van het metho-dologiedocument waarbij onder andere de betrokkenheid en de verantwoordelijkheid van de diverse stakeholders duidelijk aangegeven worden . Dit document zal worden gefinaliseerd in de loop van 2010 .

een onderdeel van de globale oplossing betreft de umtraP installatie welke een aanzienlijke hoeveelheid radium bevat (o .a . onder de vorm van naalden) . Het FanC heeft advies uitge-bracht op een ontwerptekst van nIras met betrekking tot de mogelijke lange termijn bestemming van het afval en de instal-latie, en de studies die daartoe door umicore dienen uitgevoerd te worden ter invulling van de vergunningsvoorwaarden .

Page 50: FANC - Jaarverslag 2009

hobby : astronomie, omdat ik altijd geïnteresseerd ben in de oneindigheid van zowel het kleine als het grote.levensfilosofie : als ik ergens aan begin, ga ik er hele-maal voor. ik moet wel oppassen om niet te veel hooi op mijn vork te nemen. anders verlies ik de controle.

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

48

françois menneson

ToezicHT op HeT groNDgebieD &

NaTuurlijke sTraliNg

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

gezondheid en leefmilieu

Page 51: FANC - Jaarverslag 2009

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

49

Page 52: FANC - Jaarverslag 2009

50

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

teleraD is een meetnetwerk dat met 214 meetstations in heel België radioac-tiviteit in de lucht meet . Het teleraD-net bevat ook 5 meetstations die de radioactiviteit in het rivierwater meten . naast de nationale meetstations die een volledige dekking van het grondgebied in België verzekeren, zijn er extra meetstations die rond de nucleaire sites staan te Doel, tihange, Fleurus en mol . wij meten ook de richting en de snelheid van de wind op 13 sites in België .

Het netwerk werd tussen 1995 en 1998 in dienst gesteld en zal in 2010 een grondige modernisering ondergaan voor het data communicatie gedeelte en voor de vervanging van de meetstations door een nieuwere generatie van apparatuur .

In 2009 werden hiervoor verschillende studies uitgevoerd . De openbare aanbesteding werd in augustus 2009 afgerond . er zijn twee opdrachten toegekend, één voor de vernieu-wing van de meetstations en één voor de vervanging van het datacommunicatienetwerk . De globale kost wordt geraamd op 10 miljoen euro .

François menneson geeft een toelichting over de vernieuwing van teleraD .

Interview

françois : De vernieuwing gebeurt op verschillende niveaus : een nationaal en lokaal niveau . Op nationaal niveau zal het hele datacommunicatienetwerk worden vervangen . momenteel heeft men per station slechts één telefoonlijn ter beschikking om informatie door te geven . met het nieuwe systeem zorgen we voor redundantie . Dat wil zeggen dat een bijkomende communicatiemogelijkheid wordt gecreëerd . De informatiedoorstroom is daardoor verzekerd .

voor wat betreft de lokale niveaus zullen er in de omgeving van de verschillende nucleaire sites 40 extra meetstations bijkomen . Die worden geplaatst in de buurt van Doel, tihange, Fleurus en mol . Het FanC zal met de vernieuwde meetstations een tech-niek toepassen op basis van gammaspectometrie . De voordelen zijn legio : de meting is veel gevoeliger en het is mogelijk om niet alleen de globale radioactiviteit te meten, maar ook de afzonderlijke radio-elementen zoals Jodium, Cesium en kobalt zijn dan te identificeren . mocht er een incident zijn, dan krijgt men een veel preciezer beeld van de situatie omdat men precies weet welke lozing heeft plaatsgevonden .

waterer bestaan momenteel 4 meetstations die rivierwater meten rond de nucleaire sites alsook één langs de maas aan de Franse grens in de omgeving van de kerncentrale van Chooz .

Bedoeling is verder dat er bij tihange en Doel nieuwe meetstations komen, die het water me-ten op een punt voor de kerncentrale en daarna voorbij de kerncentrale stroomafwaarts .

Ook zullen aan de lozingspunten van de bovengenoemde centrales nieuwe meetstations worden geplaatst .

meteOmastenIn geval van een incident kan de windrichting direct bepaald worden en kan geanticipeerd worden op de beweging van een radioactieve wolk . Hiervoor hebben we de beschikking over 4 meteostations op de 4 nucleaire sites en over 9 andere stations op strategische plaatsen .

FrançoismennesonteleraD DeskunDIge

Page 53: FANC - Jaarverslag 2009

51

mOBIele meetstatIOnsmobiele meetstations hebben als doel om het vaste teleraD-netwerk te versterken . Deze stations zijn autonome detectoren en kunnen direct overal worden ingezet tijdens radiologische noodsituaties . Hierbij denken we dan vooral aan terroristische aanslagen die zich op elk moment kunnen voordoen . maar deze flexibele stations kunnen ook aangewend worden voor andere situaties wanneer dit nodig zou zijn .

In de loop van 2010 zullen alle meetstations inclusief de datacommunicatie infrastruc-tuur vernieuwd zijn .

meetstations telerad

er zijn drie soorten meetstations die de radioactiviteit in de lucht meten :

- meetstations voor de meting van de radioactiviteit in de omgeving- meetstations voor de meting van de radioactiviteit van de zwevende stofdeeltjes

in de lucht (aërosols)- meetstations voor gammaspectrometrie

er wordt een onderscheid gemaakt tussen :

- nationale meetstations die heel België afdekken- meetstations rond de nucleaire sites- meetstations die de radioactiviteit in het rivierwater meten- mobiele meetstations

Het TELERAD-netwerk zal in 2010 een ingrijpende modernisering ondergaan.

Bescherming van de bevolking, de werknemers en het leefmilieu

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

Page 54: FANC - Jaarverslag 2009

52

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

realIsatIe voorstel Wet InterventIesHet agentschap heeft in 2007 een werkgroep opgericht met als taak om de reglementaire aanpak van het FanC op het gebied van door radioactieve stoffen besmette sites te definiëren (problematiek van de “interventies”) . De werkgroep heeft zijn eindverslag in 2009 ingediend . Dit verslag werd door de directie van het agentschap goedgekeurd en heeft als basis gediend voor de opstelling van een wetsontwerp dat aan de voogdijminister in 2010 zal worden overgemaakt .

dosImetrIe gegevens vlIegend personeelsinds 2007 ontvangt het agentschap de dosimetrische gege-vens van de Belgische luchtvaartmaatschappijen . Ongeveer tweederde van het luchtvaartpersoneel overschrijdt de bloot-stellingslimiet voor personen van het publiek van 1 msv/jaar . In 2009, heeft het FanC een informatiedag georganiseerd voor de luchtvaartmaatschappijen, zowel de commerciële als de private, en heeft op zijn website een informatiedossier gepubliceerd .

project norm-resIduen Het agentschap is in 2009 van start gegaan met een regel-gevend project om zo te komen tot een betere definiëring van de manier waarop de residuen met een verhoogde natuurlijke radioactiviteit (nOrm-residuen) moeten worden behandeld . Het gaat er hoofdzakelijk om aanvaardbaarheidscriteria te bepalen voor de verschillende behandelingscircuits van deze residuen . De werkgroep die met dit project belast was, heeft in 2009 een samenvattende nota opgesteld m .b .t . de verschillende soorten nOrm-residuen die in België geproduceerd werden, evenals m .b .t . de reglementaire aanpak in het buitenland . er werden voor het FanC benaderingspistes voorgesteld, maar deze moeten intern nog worden goedgekeurd .

noodplanoefenIngener werden in 2009 vier noodplanoefeningen georganiseerd onder supervisie van de algemene Directie Crisiscentrum van de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken :

• In maart, op de nucleaire site van Belgoprocess : gedeeltelijke oefening beperkt tot de interactie tussen de crisiscel van de exploitant (on-site) en de evaluatiecel Celeval (off-site), 2 dagen later aangevuld met een workshop op gemeentelijk niveau voor de evaluatie van de lokale respons .

• In mei, op de kerncentrale van tihange : gedeeltelijke oe-fening beperkt tot de interactie tussen de crisiscel van de exploitant (on-site) en de evaluatiecel Celeval (off-site), later op het jaar aangevuld met een lokale oefening geor-

ganiseerd door de diensten van de Provinciegouverneur van luik .

• In oktober, op de kerncentrale van Doel : grootschalige oefening die 36 uur heeft geduurd en waaraan de meeste van de betrokken organisaties hebben meegewerkt (op federaal, provinciaal en gemeentelijk niveau), opstelling van interven-tieteams en interactie met het centrum voor noodsituaties en incidenten van het Iaea evenals met de gemeentelijke en nationale nederlandse autoriteiten . Deze grootschalige oefening omvatte een uitgebreide simulatie van de druk uitgeoefend door de media en de bevolking, gespeeld door studenten van een hogeschool in de media .

• In november op de nucleaire site van het sCk-Cen : gedeelte-lijke oefening beperkt tot de interactie tussen de crisiscel van de exploitant (on-site) en de evaluatiecel Celeval (off-site) .

al deze oefeningen werden voorbereid, uitgevoerd en geëva-lueerd volgens een nieuwe specifieke methodologie in België voor de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van de nood-planoefeningen .

grootschalIge oefenIng Kerncentrale doelIn artikel 10 .4 van de bijlage bij het koninklijk Besluit « tot vaststelling van het nucleair en radiologisch noodplan voor het Belgisch grondgebied » (nnP) van 17/10/2003 wordt de frequentie en de draagwijdte van de oefeningen bepaald die de operationaliteit van het plan en de actoren moeten garanderen .

Page 55: FANC - Jaarverslag 2009

53

naast deze jaarlijkse oefeningen wordt voorzien dat er om de 3 jaar een grootschalige oefening wordt georganiseerd volgens de praktische modaliteiten die bepaald worden door de minister van Binnenlandse Zaken (of zijn/haar afgevaardigde), in overleg met de betrokken actoren .

een grootschalige oefening heeft tot doel de bepalingen van het nucleaire noodplan uit te werken en te testen, hierin inbegrepen de opstelling op het terrein van interventieteams en -diensten . er kan tevens worden voorzien dat de bevolking, of bepaalde bevolkingsgroepen (scholen, ziekenhuizen, …), aan de oefening deelnemen . rekening gehouden met de draagwijdte ervan is de duur van dit soort oefeningen in principe voldoende om de verschillende aspecten van het nucleair noodplan te kunnen testen (alarm, mobilisatie, opstelling, …) .

na de site van het Ire in 2006 was de elektronucleaire site van Doel nu het decor voor deze tweede grootschalige oe-fening . Het scenario van de oefening was gebaseerd op de opeenvolging van twee lekken in de koelkring van de reactor : het eerste had zich vroeg in de ochtend van 19 oktober voorgedaan in de hoofdkring waarbij er water in het reactorgebouw (lOCa) werd geloosd, hierna volgde, in de namiddag, een lek in het veiligheidsinjectiesysteem (in recirculatiemodus) waardoor er water werd geloosd in het gebouw van de nucleaire hulpdiensten (Is-lOCa) . naast deze twee lekken, volgde er een opeenstapeling van een hele reeks denkbeeldige bijkomende gebreken op het niveau van de externe elektrische voeding en in de beveiligingssystemen om zo te komen tot een uitstoot in het leefmilieu met een

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

het radon actIeplan : actIvIteIten 2009 In het kader van het radon actieplan werden in 2009 meetcam-pagnes uitgevoerd in vier gemeenten uit de risicozones van de provincie namen en twee gemeenten uit de risicozones in de provincie luik . Hierbij werden woningen, scholen en werk-plaatsen aangespoord om radonmeting uit te voeren, gevolgd door eventuele radonsaneringen indien het actieniveau van 400 Bq/m³ wordt overschreden . Het FanC ondersteunde de lokale en regionale autoriteiten bij de opvolging van de probleemge-vallen en het verstrekken van correcte en gerichte technische en algemene informatie . een opleiding van bouwprofessionelen

draagwijdte die voldeed aan de doelstellingen die bij de voorbereiding van deze oefening bepaald werden .

De simulatie hield in dat de in de hoofdkring aanwezige radio-activiteit door de beschadiging van een deel van de splijtstof-elementen vrij kwam in het containment van de twee gebouwen (hoofdzakelijk in de vorm van edelgassen en jodium) . vervolgens werdt deze, via de schoorsteen, na filtering uitgestoten .

De ganse crisisbeheersstructuur werd opgesteld op federaal, provinciaal en gemeentelijk niveau . De brandweer, politie en civiele bescherming werden op het terrein opgesteld, evenals de meetteams van het sCk-Cen en het Ire . een beperkt aantal mobiele meetstations van het teleraD-net werd eveneens op strategische plaatsen opgesteld . tenslotte heeft men dank-zij de gammaspectrometriesystemen, nadat de uitstoot was gestopt, de uitstoot van de radioactiviteit snel in kaart kunnen brengen .

De verschillende aspecten van de informatie en de communica-tie werden intensief getest in samenwerking met de studenten van de Plantijn Hogeschool in antwerpen .

De oefening verliep gespreid over twee dagen zodat de aflos-sing van de teams kon worden getest . In totaal hebben er niet minder dan 300 personen effectief aan deze oefening deelgenomen . voor het FanC waren dit 24 deskundigen die de verschillende taken gedurende deze twee dagen hebben verdeeld over de evaluatie-, meet- en informatiecellen .

Een efficiënt ventilatie- systeem kan radonproblemen

voorkomen in gebouwen.

Page 56: FANC - Jaarverslag 2009

54

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

met betrekking tot radon, radonsanering en preventie werd georganiseerd in samenwerking met de Confederatie Bouw, met als doel het waarborgen van een correcte opvolging door opgeleide architecten en aannemers van radonproblemen in gebouwen . een samenwerking met de dienst welzijn op het werk van de Federale Overheidsdienst werkgelegenheid en arbeid werd opgestart met als doel inventarisatie, sensibili-sering en controle van de arbeidsplaatsen in de risicogemeen-ten . een samenwerking met de Duitstalige gemeenschap voor radonmetingen werd opgestart, en de samenwerking met de gewestelijke, provinciale en lokale overheden werd geïntensi-fieerd . De radoncartografie in België en in de risicogemeenten werd voortgezet en gedetailleerd, en in de provincie luxemburg werden detailkaarten in de risicogemeenten opgesteld . De internationale ontwikkelingen in verband met de aanpak van de radonproblematiek werd op de voet gevolgd, zoals de publi-catie van het radonhandboek van de wgO (wereld gezondheid Organisatie) en evoluties in verband met energiezuinig bouwen en de wisselwerkingen hiervan met de radonproblematiek binnenshuis .

permanente omKaderIngsgroep voor de uItWerKIng van taKen en de organIsatIe (gepeto-celmes)De groep gePetO-Celmes is in 2009 met zijn activiteiten van start gegaan . Dit is het jaar waarin er verschillende vergade-ringen georganiseerd werden . Hieraan hebben vertegenwoordi-gers van het sCk-Cen, het Ire en het FanC deelgenomen . een

vertegenwoordiger van de Civiele bescherming te Brasschaat heeft ook aan een van deze vergaderingen deelgenomen . Het doel hiervan bestond erin :

• de contacten tussen de verschillende interveniënten te onder- houden ;

• de meetstrategie beter te bepalen ;

• de verworven ervaring bij de noodplanoefening te delen ;

• kennis te nemen van de evolutie van de meetcapaciteiten van elke interveniënt .

artIKel 35-36 verIfIcatIetijdens de week van 5 tot 9 januari 2009 vond in België een audit plaats door de europese Commissie . tijdens deze periode bezocht een team van 4 deskundigen van de europese Com-missie de verschillende installaties die België gebruikt om de radioactiviteit in het leefmilieu te karakteriseren . Hieronder vallen zowel de installaties van de gekozen installatie (de nucleaire site van Fleurus) als deze die door de overheid (het FanC) gebruikt worden . Zo werden er, naast de installaties te Fleurus, onder meer verificaties uitgevoerd van de tele-raD-installaties (o .a . te Fleurus, Floriffoux, mol en Brussel) . er werden ook verificaties uitgevoerd in de andere laboratoria die actief zijn binnen het nationaal radiologisch toezichtspro-gramma : het sCk-Cen te mol, het wIv te Brussel en het Fusa te gembloux .

vooruitlopend op het definitieve verslag, verklaarden de des-kundigen van de europese Commissie tijdens de afsluitende

Page 57: FANC - Jaarverslag 2009

55

Federaal agentschap voor nucleaire Controle (FanC) ten einde het gehalte aan vervuilende stoffen te bepalen . Het water in het reservoir dat afkomstig is van de infiltratie van regenwater en het besmet grondwater, diende om de wc’s en de douches van het sportcomplex van het Collège saint-Pierre van water te voorzien . Dit water was niet verbonden met de waterdis-tributieleidingen . Omwille van didactische redenen cultiveert de gemeenteschool van ukkel een moestuin . Deze moestuin grenst aan een vijver waar de uraniumconcentratie in het water 150 µg/l bedraagt . Deze groenten worden gecultiveerd in een zone waarin de zware metalen in de bodem geen abnormale waarden bedragen . Ze konden door de leerlingen geconsumeerd worden en werden besproeid met het door voormelde zware metalen besmette water .

Op 10 juli 2009 werd de opdracht gegeven door de schepen van gezondheid en de Procureur des konings om niet langer gebruik te maken van het water uit dit reservoir en evenmin uit dat van de vijver . er werden conservatoire maatregelen genomen, onder andere, dat dit water als ongeschikt voor consumptie werd beschouwd en dat de moestuin niet langer besproeid mocht worden met het besmette water . Het BIm heeft tevens op 13 juli 2009 bevolen om het grondwater niet langer te gebruiken, om de groenten uit de moestuin niet te consumeren en om het deel van het terrein waar monsters werden genomen, ontoegankelijk te maken .

De oorsprong van het uranium, het arsenicum en het lood is nog steeds niet gekend, maar historisch onderzoek doet veronderstellen dat een glasfabriek dit afval in het verleden

heeft gestort . De zware metalen die in het water aanwezig zijn, zouden residuen zijn van glaskleurpigmenten .

Het FanC heeft de vrijgekomen radioactiviteit gecontroleerd, evenals de samenstelling van de uraniumisotopen die in het water en de bodem aanwezig waren . een gevaren- en risico-analyse werd uitgevoerd en hieruit werd besloten dat er geen radiologisch risico was voor de menselijke gezondheid indien het water niet geconsumeerd werd . De aanwezige isotopen geven tevens aan dat het hier gaat over natuurlijk uranium en niet over verrijkt of verarmd uranium .

Concluderend kunnen we stellen dat het uranium aanwezig in het grondwater vóór alles chemisch toxisch was . De risico’s zijn beperkt voor zover het water niet geconsumeerd wordt .

vergadering op 9 januari 2009 dat België volledig en zonder tekortkomingen beantwoordt aan de verplichtingen opgelegd door het artikel 35 van het euratOm-verdrag . volgens dit artikel moet elke lidstaat de nodige installaties oprichten om een voortdurende controle uit te oefenen op de radioactiviteiten van de lucht, het water en de bodem .

De deskundigen formuleerden enkele beperkte suggesties om het toezicht op de radioactiviteit in het leefmilieu nog verder te verbeteren . Zo werd er bijvoorbeeld voorgesteld om sommige staalnameleidingen beter te isoleren : de heersende koudegolf in die periode had er inderdaad voor gezorgd dat een tweetal van deze leidingen waren dichtgevroren . verder benadrukte het verificatie team het belang van voldoende onafhankelijke labo’s voor analyse van genomen stalen ter bepaling van de eventueel aanwezige besmetting .

Het FanC engageert zich om de suggesties van de deskundigen van de europese Commissie te realiseren .

ontdeKKIng van aBnormaal hoge uranIumWaarden In uKKelBij een routinecontrole van het water in een reservoir (con-trole van de waterwinningsputten in het Brussels Hoofdste-delijk gewest) die door vIvaQua werd uitgevoerd, werden er abnormale uranium- (400 µg/l), arsenicum- en loodconcentra-ties vastgesteld in het water dat zich ondergronds onder twee scholen bevond op het grondgebied van ukkel . er werd een onderzoek ingesteld door Brussel leefmilieu – het BIm en het

geZO

nDH

eID

en l

eeFm

IlIe

u

Page 58: FANC - Jaarverslag 2009

56

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : fotografie, reizen (favoriete bestemming : spanje), tuinieren, vinologie, zwemmen en trektochten.

levensfilosofie : « Weten dat we het niet weten. Nieuws-gierig zijn en blijven naar alles. Trouw blijven aan zijn/haar invraagstelling. »

Beveiliging en vervoer

mireille Claeys

beVeiligiNg – ricHTiNg

& sTraTegie

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 59: FANC - Jaarverslag 2009

57

Beve

IlIg

Ing

en v

ervO

er

Page 60: FANC - Jaarverslag 2009

58

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

wat wOrDt er exaCt verstaan OnDer « nuCleaIre BeveIlIgIng » ?sinds het werd opgericht, heeft het FanC van de preventie van het nucleair risico, of dit nu afkomstig is van een ongeval of door toedoen van de mens veroorzaakt wordt, een van zijn belangrijkste prioriteiten gemaakt . De nucleaire beveiligingsacties van het FanC hebben tot doel de bevolking, de werknemers, het leefmilieu te beschermen tegen een extreem radiologisch risico dat kan worden veroorzaakt door de explosie van een nucleair tuig of een terroristische aanslag gericht tegen een van onze installaties . Om te kunnen begrijpen wat de nucleaire beveiliging vandaag inhoudt, is een korte historiek nodig . In het begin van de jaren zestig, in volle koude Oorlog, was de internationale gemeenschap geschokt door de wapenwedloop waartoe de twee supermogendheden van toen, de usa en de ussr hun toevlucht namen . een aantal staten was toen inderdaad van oordeel dat er dringend enerzijds een halt moest worden toegeroepen aan de proliferatie van

Interview

nucleaire wapens en anderzijds dat de betrokken staten aan de onderhandelingstafel moesten worden samengebracht om hun kernarsenaal te ontmantelen .

Dit probleem werd vanaf 1965 aanhangig gemaakt bij de algemene vergadering van de verenigde naties en betekende het startsein voor verschillende jaren van intensieve besprekingen die in 1969 hebben geleid tot de goedkeuring van het verdrag inzake de niet-verspreiding van kernwapens, of het non-Proliferatieverdrag dat in 1970 in werking is getreden . voorkomen dat de nucleaire activiteit voor niet-vreedzame bedoelingen wordt gebruikt, zoals het maken van kernwapens, was toen de prioriteit, zodanig zelfs dat het verdrag inzake de fysieke beveiliging van kernmateriaal (vFBk) van 1980, het enige instrument dat juridisch bindend was m .b .t . de bescherming van het kernmateriaal tegen kwaadwillige handelingen die door een of meerdere individuen konden worden uitgevoerd, enkel rekening hield met het risico op nucleaire proliferatie . maar de per-ceptie van de nucleaire beveiliging heeft de laatste jaren een meer globale klemtoon gekregen . Ingevolge de aanslagen van 11 september 2001 is de bewustwording van het feit dat de nucleaire installaties tevens aantrekkelijke doelwitten kunnen zijn van terroristen, aanzienlijk gegroeid . Daarenboven hebben de geruchten over het gebruik van “vuile bommen” geleid tot de conclusie dat al het radioactief materiaal beschermd moet worden tegen kwaadwillige handelingen . Deze nieuwe aanpak heeft geleid tot het ontstaan van verschillende internationale juridische instrumenten zoals : het amendement van 2005 van het vFBk, het internationaal verdrag voor de repressie van het nucleair terrorisme, de gedragscode m .b .t . de veiligheid en de beveiliging van de radioactieve bronnen, enz…

welke rOl sPeelt uw DIenst ?Het huidig concept nucleaire beveiliging omvat de nucleaire non-proliferatie en de fysieke beveiliging van het kernmateriaal . De dienst Beveiliging – richting en strategie is meer bepaald belast met de opvolging van de internationale ontwikkelingen ter zake ; met de uitwerking of aanpassing van de nationale regelgeving, met de relaties met andere

mireilleclaeysDIenstHOOFD BeveIlIgIng – rICHtIng & strategIe

Page 61: FANC - Jaarverslag 2009

59

Beve

IlIg

Ing

en v

ervO

er

nationale of internationale entiteiten die bevoegd zijn op het gebied van de nucleaire beveiliging, evenals met de sensibilisering van de operatoren voor deze thematiek .

Hoewel de actie van de dienst zich in 2009 hoofdzakelijk heeft toegespitst op de fysieke beveiliging van het kernmateriaal en de nucleaire installaties werden de andere activi-teitsgebieden als dusdanig niet verwaarloosd .

HOe wOrDt De InternatIOnale samenwerkIng InZake nuCleaIre BeveIlIgIng geOrganIseerD ?Op het gebied van de nucleaire beveiliging neemt het Iaea een belangrijke plaats in en bijgevolg onderhoudt de dienst een nauwe samenwerking met het Iaea of dit nu voor de safeguards is of voor de fysieke beveiliging . In 2009 heeft de dienst daarenboven een zeer actieve rol gespeeld bij de uitwerking van verschillende documenten die bedoeld waren om de nuclear security series te vormen waarin de aanbevelingen van het Iaea op het gebied van de fysieke beveiliging van het radioactief materiaal samengebundeld werden . In dit opzicht dient er te worden opgemerkt dat deze aanbevelingen, evenals de internationale relevante conventies aan de basis liggen van de strategie van het FanC op het gebied van de fysieke beveiliging . De dienst vertegenwoordigt het FanC op de raad van gouverneurs, een politiek orgaan van het Iaea dat in september 2009 het nucleair beveiligingsplan van het Iaea voor de jaren 2010 en 2011 heeft goedgekeurd .

met het oog op de top in washington over de nucleaire beveiliging van april 2010 hebben wij vanaf eind 2009 deelgenomen aan de vergaderingen van de task Force die door het kabinet van de eerste minister en door de FOD Buitenlandse Zaken werden belegd om deze top voor te bereiden ; de conclusies hiervan zullen zeer waarschijnlijk een doorslaggevende rol spelen voor de toekomst van deze sector .

De nucleaire beveiliging is de laatste jaren een prioriteit geworden op internationaal niveau.

nucleaIre non-prolIferatIeOp het gebied van de non-proliferatie was het meest markante feit de finalisatie van de onderhandelingen met het Iaea en de europese Commissie (euratom) m .b .t . de toepassing van de geïntegreerde safeguards in België . Dit plan zou er, dankzij de invoering door het Iaea van meer performante verificatie-maatregelen, toe moeten leiden dat het aantal zogenaamde routine-inspecties in onze nucleaire installaties zou afnemen en derhalve dat de last die de internationale inspecties betekenen in termen van zowel menselijke als financiële middelen voor de operator zou verminderen .

Beveiliging en vervoer

Page 62: FANC - Jaarverslag 2009

60

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

De dienst Beveiliging – richting en strategie heeft het FanC tevens vertegenwoordigd op de laatste vergadering van het voorbereidend Comité voor de Onderzoeksconferentie van het nPv dat in new york in mei 2010 heeft plaatsgehad .

fysIeKe BeveIlIgIng van de IngeKapselde radIoactIeve Bronnen België heeft net als vele andere staten, het politieke engagement aangegaan om de beveiliging van de ingekapselde radioactieve bronnen te garanderen, rekening gehouden met de gedragscode van het Iaea inzake de veiligheid en beveiliging van ingekapselde radioactieve bronnen . Hoewel het FanC reeds over verschillende wetteksten dienaangaande beschikt, is een ad hoc groep die binnen het FanC werd opgericht tot de conclusie gekomen dat een “omvangrijk” reglementair werk moet worden uitgevoerd om de gedragscode in termen van beveiliging te kunnen volgen . Het afgelopen jaar werd de structuur van de nieuwe regelge-ving bepaald . Deze zal gebaseerd zijn op een sectoriële aanpak . rekening houdend met het feit dat deze bronnen gebruikt worden in zeer verschillende activiteitssectoren (bedrijven, ziekenhuizen, universiteiten, enz…) is het bijna onmogelijk om alle aspecten van het probleem in een globale tekst aan te pakken .

Om de regelgeving zo veel mogelijk bij de realiteit op het ter-rein te doen aansluiten, hebben wij een “type-entiteit” per activiteitssector bezocht . Dit heeft ons tevens toegelaten een eerste contact te hebben met de verschillende gebruikers .

fysIeKe BeveIlIgIng van het KernmaterIaal en de nucleaIre InstallatIesDe inspanningen hebben zich in 2009 voornamelijk toegespitst op het ontwerp van regelgeving m .b .t . de fysieke beveiliging van het kernmateriaal en de nucleaire installaties . In deze context is het belangrijk dat de wetgever het volgende defi- nieert : enerzijds de beschermingsniveaus die de exploitant moet toepassen op zijn installatie en het kernmateriaal dat zich daar bevindt ; anderzijds de regels die de desbetref-fende exploitant moeten toelaten om de betrouwbaarheid van de personen (trustworthiness) te garanderen die toegang hebben tot het kernmateriaal, de nucleaire installaties of documenten .

In België zijn het de veiligheidsmachtigingen zoals voorzien door de wet van 11 december 1998 die de beste garantie bieden op de betrouwbaarheid van een persoon . De wet van 11 december 1998 was spijtig genoeg moeilijk toepasbaar op de nucleaire sector . Daarom is het FanC dus in samenwerking met de be-voegde overheden moeten overgaan tot de uitwerking van een nieuw wetsontwerp tot wijziging van de wet van 1998 en de organieke wet van het FanC van 15 april 1994 . Het wetsont-werp werd door het interministerieel Comité voor Inlichtingen en veiligheid onderzocht en vervolgens door de ministerraad van 17 juli 2009 goedgekeurd vooraleer voor advies aan de raad van state en de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer te worden voorgelegd .

ten slotte werd er een informatiecampagne georganiseerd om aan de betrokken operatoren het reglementair kader voor te stellen evenals een model voor een erkenningsaanvraag van het fysieke beveiligingssysteem dat moet worden ingevoerd en dat aan het FanC ter goedkeuring moet worden voorgelegd zoals vereist door het toekomstig wettelijk kader .

WorKshoper is tevens in 2009 een derde workshop fysieke beveiliging ge-organiseerd . Deze workshop – die begin 2010 heeft plaatsgehad omdat bepaalde sprekers eind 2009 niet aanwezig konden zijn – was gewijd aan de bestaande responscapaciteiten in België in geval van een nucleair beveiligingsincident of -ongeval . Op de workshop kwamen behalve de exploitanten van de nucleaire in-stallaties ook verschillende vertegenwoordigers van de federale politie en gemeentelijke en provinciale autoriteiten samen .

evaluatIe van de referentIedreIgIngelke verdragsluitende partij van het vFBk dat in 2005 herzien werd, zal ertoe gehouden zijn een nationaal fysieke beveili-gingsstelsel voor het kernmateriaal en de nucleaire installaties in te voeren waarvan een van de sluitstenen de evaluatie van de referentiedreiging (DBt) voor de nucleaire sector is . Deze DBt moet het de exploitant tevens mogelijk maken om het beschermingssysteem te bepalen dat het best aan zijn instal-latie aangepast is . Deze analyse is in 2008 van start gegaan en werd gedurende het ganse jaar 2009 in nauwe samenwerking

Page 63: FANC - Jaarverslag 2009

61

met het Coördinatieorgaan voor de analyse van de Dreiging (OCaD) uitgevoerd .

BeveIlIgIngsoefenIng scK-ceneind december 2009 heeft het sCk-Cen een effectieve nood-planoefening met subversieve acties op het terrein uitgevoerd in aanwezigheid van de federale en lokale politiediensten, het FanC en een vertegenwoordiger van de amerikaanse ambas-sadeur van de us in België . algemeen kunnen we stellen dat er door alle deelnemers positief werd gereageerd op de resultaten van de oefening .

BeveIlIgde zoneHet FanC heeft zijn beveiliging aangepast naar de nieuwe regelgeving in wording . Hiervoor werd er binnen het FanC gebouw een beveiligde zone voor geclassificeerde documenten geïnstalleerd .

veIlIgheIdsattestenmet de wet van 3 mei 2005 is de oorspronkelijke wet uitgebreid met het afleveren van veiligheidsattesten aan alle personen die beroepshalve op korte termijn toegang moeten hebben tot een nucleaire installatie .

Het opstellen, opvolgen, opvragen van inlichtingen, onderzoekin-gen op het terrein, beheren, beoordelen en uiteindelijk erkennen van een veiligheidsattest binnen de nucleaire sector gebeurt door het FanC . In 2009 zijn er 10 .000 attesten afgeleverd .

Beve

IlIg

Ing

en v

ervO

er

perspectIefIn 2010 zullen de conferentie van het non-proliferatieverdrag (new york in mei 2010) en de top van washington over de nucleaire beveiliging op de agenda van de dienst Beveiliging – richting en strategie staan . Deze acties zullen daar niet bij blijven want de resultaten zullen geëvalueerd worden . er zal moeten worden onderzocht welke de gevolgen zijn voor onze toekomstige acties en de eventuele internationale onder-handelingen die eruit voortvloeien, zullen vervolgens worden voorbereid .

Op het gebied van de fysieke beveiliging van het kernmateriaal en de nucleaire installaties wordt het wetgevend proces van het reglementair kader verder opgevolgd en zal de inwerkingtreding ervan worden voorbereid . wij voorzien bovendien om in mei 2010 een rondetafel te organiseren rond de referentiedreiging met de OCaD, de exploitanten van kerninstallaties en het FanC . De deskundigen van het FanC zullen zich vervolgens naar elke betrokken site begeven om ter plaatse de analyseresultaten te verfijnen . ten slotte zal de vierde workshop gewijd zijn aan de respons van de gerechtelijke autoriteiten in geval van een beveiligingsincident of –ongeval evenals aan de eventuele juridische gevolgen daarvan op internationaal gebied .

Het FanC zal verder het reglementair kader voor de beveili-ging van het ander radioactief materiaal uitwerken door eerst prioriteit te verlenen aan de beveiliging van ingekapselde ra-dioactieve bronnen en van het radioactief afval .

Page 64: FANC - Jaarverslag 2009

62

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : jogging om een goede conditie en een scherp inzicht te hebben.

levensfilosofie : ons vak vraagt om ons altijd discreet op te stellen. mijn filosofie is : mij nooit op de voorgrond te plaatsen.

Beveiliging en vervoer

arlette etienne

beVeiligiNg – VerguNNiNgeN

& coNTrole

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 65: FANC - Jaarverslag 2009

63

Beve

IlIg

Ing

en v

ervO

er

Page 66: FANC - Jaarverslag 2009

64

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

Interview met twee inspecteurs die instaan voor safeguards

arlette : ik ben nucleair inspecteur en Officier van de gerechtelijke Politie sinds 1985 . met de oprichting van het FanC heb ik mijn functie behouden en deze verder gezet binnen het agentschap .

chris : en ik ben in december 2008 bij het FanC begonnen als inspecteur nucleaire be-veiliging . Dit houdt in dat ik samen met mijn collega’s insta voor alle zaken die in België gebeuren rond safeguards, de fysieke beveiliging van de installaties en transporten en de opvolging van incidenten die betrekking kunnen hebben op illegale handel in nucleair materiaal .

wat wOrDt JuIst verstaan OnDer Het BegrIP saFeguarDs ?arlette : Onder het begrip safeguards verstaan we het geheel van maatregelen die door de internationale instanties Iaea en euratom kunnen gebruikt worden om te verifiëren of

Interview een land het aanwezige nucleair materiaal (splijtstoffen) enkel voor vredevolle toepas-singen aanwendt . met andere woorden, of er geen nucleair materiaal afvloeit naar de productie van kernwapens .

Deze maatregelen zitten vervat in overeenkomsten tussen de landen en de internationale instanties . Deze overeenkomsten zijn niet voor alle landen gelijk . Zo is er een verschil tussen landen die kernwapens bezitten, we noemen dat de kernwapenstaten, en de landen zonder kernwapens zoals België, de niet-kernwapenstaten . België tekende het non-proliferatieverdrag waarna akkoorden met euratom en het Iaea werden gesloten zodat al het aanwezige nucleair materiaal onder safeguards staat . Dit wil zeggen dat de internationale instanties met behulp van deze overeenkomsten, al het aanwezige nucleair materiaal kunnen verifiëren in België .

BlIJven DeZe OvereenkOmsten Over De Jaren HetZelFDe OF kunnen we een evOlutIe ZIen ?arlette : neen, deze overeenkomsten evolueren en worden aangepast aan de tijdsgeest . Doorheen mijn carrière heb ik de evolutie op de voet kunnen volgen . men is begonnen met de klassieke safeguards overeenkomst . Hierin krijgen de internationale organisaties het recht om al het gedeclareerd nucleair materiaal van het land te controleren door middel van aangekondigde inspecties in de vooraf gedefinieerde installaties .

naar aanleiding van de ontdekking van een clandestien kernwapenprogramma in Irak, werd een aanvullende overeenkomst in het leven geroepen, het additioneel protocol . In deze overeenkomst werden meer rechten toegekend aan de inspecteurs om de doeltref-fendheid van de inspecties te verhogen . Zo moeten de installaties meer details geven over hun locaties, ook waar geen activiteiten van nucleaire aard plaatsvinden . Ook kunnen de inspecteurs gemakkelijker en sneller toegang krijgen tot deze locaties . De implementatie van dit additioneel Protocol in België heb ik ook zeer intensief mee opgevolgd .

arlette etIenne

Chrisdams

InsPeCteurs nuCleaIre BeveIlIgIng

Page 67: FANC - Jaarverslag 2009

65

Beve

IlIg

Ing

en v

ervO

er

Beveiliging en vervoer

Integrated safeguardsvanaf 2009 valt België onder het regime van “Integrated safeguards (Is)” . tijdens een vergadering gehouden in luxemburg met vertegenwoordigers van zowel de installatie, in dit geval FBFC, het FanC, de europese Commis-sie en het Iaea werd het document “Partnership approach under Integrated safeguards” verder besproken en voltooid met een uiteindelijk akkoord van alle betrokken partijen .

Het Iaea heeft officieel aangekondigd dat in het kader van de ‘Integra-ted safeguards approach’ met ingang van 1 november 2009 safeguards inspecties zullen gebeuren . Deze inspecties hebben een impact op de frequentie en uitgevoerde activiteiten die in sommige Belgische installaties worden gedaan . De nieuwe aanpak houdt wel in dat de ‘complementary access’ blijft bestaan en sommige routine inspecties worden vervangen door ‘random interim inspections with short notification’ . Dit laatste geldt alleen voor ‘Fuel Fabrication Plants’ met zogenoemde short notice random Interim Inspections (snrII) voor FBFC en rII voor de kerncentrales van Doel en tihange . Dat wil zeggen dat de inspecties steekproefsgewijze verlopen en dat 24 uur op voorhand een verwittiging plaatsvindt .

alle overige installaties blijven onderworpen aan de klassieke ‘safeguards approach’ .

chris : nadat men beide systemen geoperationaliseerd had in België en de andere staten, is men dit gaan zien in een breder kader . toen ik in december 2008 op het FanC begon, heb ik dan de onderhandelingen voor de implementatie van integrated safeguards in België mee kunnen opvolgen . Dit is een nieuwe overeenkomst die de koppeling maakt tussen de klassieke safeguards en het additioneel protocol . Dit met het doel om de inspecties efficiënter en kostenbesparend te maken . met deze overeenkomst gaat men de inspectiestrategie ook afstemmen op de verschillende soorten installaties . voor België is deze integrated safeguards benadering op 1 november 2009 van start gegaan .

wat mOeten we Ons JuIst BIJ een saFeguarDs InsPeCtIe vOOrstellen ?arlette : In België blijven met de toepassing van integrated safeguards de meeste installaties onder het klassiek inspectieregime . De nieuwe types inspecties sinds inte-grated safeguards zijn snrII en rII inspecties . Op de pagina hiernaast worden deze inspecties verder toegelicht .

wat juist gecontroleerd wordt tijdens een inspectie is grotendeels hetzelfde gebleven . men kijkt vooreerst de boekhouding van de splijtstoffen na . Op basis van deze boekhou-ding wordt dan een fysische controle van de aanwezige nucleaire materialen gedaan . Dit kan door middel van telling, identificatie, non-destructieve metingen of staalname . nucleair materiaal onder zegel, wordt gecontroleerd door de verificatie van de zegels . De beelden van de lokalen die onder cameratoezicht staan, worden tijdens een inspectie ook gecontroleerd .

Page 68: FANC - Jaarverslag 2009

66

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

Invoer en vervoer

reglementeringDe inwerkingtreding van het nieuwe koninklijk Besluit van 24 maart 2009 dat de invoer, doorvoer en uitvoer regelt van radioactieve stoffen werd op 17 april 2009 gepubliceerd .

Zoals de titel reeds laat vermoeden regelt dit kB de invoer, doorvoer en uitvoer van radioactieve stoffen met inbegrip van afvalstoffen en bestraalde splijtstof . Buiten de omzetting van de europese richtlijn 2006/117 betreffende het toezicht en controle op de overbrenging van radioactieve afvalstoffen en splijtstoffen werd er tevens voor geopteerd om het huidige vergunningsstelsel voor de distributie van radioactieve stoffen, al dan niet grensoverschrijdend te vereenvoudigen . Hierdoor zullen in de toekomst de administratieve verplichtingen een-voudiger en efficiënter kunnen verlopen .

Om de inwerkingtreding van dit betekenisvolle besluit te onder-steunen werd er naast infosessies voor de stakeholders tevens een informatiebrochure opgesteld . In 2011 zal het FanC een rondetafel-conferentie met de betrokken stakeholders organi-seren om de evolutie op te volgen .

Op het vlak van de reglementering van het vervoer van radioactieve stoffen werd er in 2009 een ontwerptekst van Dg tren onderzocht . Het doel van dit ontwerp van europees reglement is te komen tot een uniform systeem van eu -vergunning voor het vervoer van radio-actieve stoffen . Dit ontwerp werd door de standing working group (swg) negatief onthaald, voornamelijk op inhoudelijk-technisch

vlak . een FanC expert, erik Cottens, werd samen met een spaanse collega Fernando Zamora aangeduid om deel uit te maken van een kerngroep, opgericht door de groep van deskundigen artikel 31, om dit initieel voorstel te herwerken .

perspectiefIndien het europees reglement in werking treedt, zal dit een positieve impact hebben op het huidige systeem van vergun-ningen, voornamelijk in de sector van het vervoer van radio-isotopen voor medische en laboratorium toepassingen .

Dit zal inhouden dat het accent zich meer zal verplaatsen naar compliance audits en inspecties op het terrein .

Incidentener hebben zich in 2009 een aantal incidenten voorgedaan met betrekking tot het vervoer die geen impact hadden op mens en/of leefmilieu . De voorvallen hadden vooral te maken met het niet volgen van administratieve procedures en beschadigingen van het verpakkingsmateriaal waardoor er wel besmetting zou kunnen ontstaan, voornamelijk bij verhandeling op de luchthaven .

tenslotte werden de verschillende correctieve acties naar aan-leiding van de verschillende incidenten van het voorbije jaar verder opgevolgd .

wat betreft een incident met de containerbouw in luik werd er, gezamenlijk met de Franse collega’s van het asn, een kwa-liteitsaudit uitgevoerd waar voornamelijk de aandacht lag op implementatie van de vooropgestelde verbeterpunten . De op-volging van de acties naar aanleiding van deze audit zijn nog

lopende . voor wat betreft het dossier van de verloren colli in waver werd een strak actieplan besproken met de betrokken transporteur . De implementatie hiervan is gerealiseerd en zal verder worden opgevolgd in 2010 .

compliance auditsDeze actie kadert in een preventieve aanpak van de sector waarbij er voornamelijk gekeken wordt naar de onderliggende procedures die moeten garanderen dat de wettelijke vereisten vertaald zijn naar werkbare instrumenten binnen de onder-neming . vandaar dat het FanC in 2009 gestart is om samen met belangrijke spelers in de markt zogenaamde compliance audits uit te voeren . Het doel is de procedures up-to-date te houden en op deze manier op een preventieve manier incidenten te vermijden . Het FanC richt zich daarbij niet alleen tot de ver-voerder maar tot de hele keten van afzender tot bestemmeling, inclusief degene die verantwoordelijk is voor de kwaliteit en onderhoud van de te gebruiken verpakkingen .

opleidingIn 2009 werden de gebruikelijke opleidingen aDr-chauffeur georganiseerd voor een 100-tal deelnemers, verdeeld over verschillende cursus-types .

De eerste opleidingscyclus veiligheidsadviseur werd afgesloten met de bijbehorende examens . een dertigtal cursisten slaagden voor het examen . Zij hebben nu de erkenning als veiligheidsad-viseur voor het vervoer van radioactieve stoffen en kunnen deze uitvoeren in overeenstemming met de vervoersreglementering .

Page 69: FANC - Jaarverslag 2009

67

thetis-reactor van de universiteit gentvoor de ontmanteling van de sinds meerdere jaren stilgelegde thetis-reactor heeft de Dienst vervoer in 2009 gewerkt aan de vervoersvergunningen voor het vervoer van de brandstof . er werd o .m . een safety-analyse uitgevoerd van het specifieke collo met als doelstelling om de brandstofelementen op veilig wijze te vervoeren van universiteit gent naar Belgoprocess .

tweede fase repatriëring opwerkingsafval uit la hagueIn 2009 heeft de dienst gewerkt aan de voorbereiding van een nieuwe campagne voor de overbrenging van het samengeperste metaalafval afkomstig van de structuren van de in la Hague opgewerkte Belgische brandstofelementen . Deze transporten, die bestemd zijn voor nederland en waarvoor België als tran-sitland fungeert, zullen ook nog doorgaan in 2010, zowel naar nederland als naar ons land .

Internationale samenwerkingtsr1 – Internationale transportwetgeving

De experten van de dienst Invoer en vervoer hebben actief deelgenomen aan de voorbereidingen van de revisie van do-cumenten die moeten leiden tot bruikbare wetgeving in het kader van de internationale transporten .

Beve

IlIg

Ing

en v

ervO

er

european competent authorities associationeen aantal europese bevoegde overheden zijn in 2009 gaan samenwerken om te komen tot gezamenlijke standpunten met betrekking tot richtlijnen en goedkeuring van colli . Doelstelling is de betrokken stakeholders te ondersteunen door het een-vormig maken van richtlijnen zodat internationale transporten eenvoudiger door europa vervoerd kunnen worden .

verleende vergunningen/goedkeuringen

vervoer (arBIs)

algemene vervoervergunning (art . 57) 35

Bijzondere vervoervergunning (art . 57)

4

speciale vervoervergunning (art . 57) 98

Invoer (arBIs van toepassing tot april 2009)

algemene invoervergunning (art . 38)

18

Bijzondere invoervergunning (art . 38)

29

uitvoervergunning voor behandeling (art . 44bis)

2

Invoer (nieuwe wetgeving kB 24 maart 2009)

registratie van invoerder (art . 3) 52

Invoer van ingekapselde bronnen (art . 7)

101

Invoer van splijtstoffen (art . 9) 13

Overbrenging van radioactieve afval (art . 17)

7

uitvoer voor behandeling (art . 18) 2

goedkeuring van model-len van collo

goedkeuringcertificaten 8

validatie van een buitenlands goedkeuringcertificaat

13

aDr inspec-ties van voertuigen met radioac-tieve stoffen aan boord

volledige in orde 67

met inbreuk 39

Inspecties en compliance audits van afzenders en vervoerders

67

Opleidingen Chauffeur aDr7 (initiatie) 73

Chauffeur aDr7 (vervolmaking) 46

veiligheidsadviseur klasse 7 (in samenwerking met erkende opleidingsinstituten aIB vinçotte Controlatom vzw en Dgt vzw)

33

De doorstroming van de dossiers verloopt correct . De vergunning-en en goedkeuringen werden verleend binnen de voorziene of met aanvrager afgesproken termijnen .

Page 70: FANC - Jaarverslag 2009

68

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : paardensport, fanatiek skiër, met de fiets van en naar het werk. Tussen de middag even joggen. goed om het hoofd leeg te maken, zodat ik er met vernieuwde energie en frisse ideeën weer tegen aan kan.

levensfilosofie : Wie zich met gezondheid bezighoudt, moet zelf het goede voorbeeld geven. mens sana in cor-pore sano.

regulation, international affairs & development

lodewijk van Bladel

regulaTioN,iNTerNaTioNal affairs

& DeVelopmeNT

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 71: FANC - Jaarverslag 2009

regu

latI

On, I

nte

rnat

IOn

al a

FFaI

rs &

Dev

elOP

men

t

69

Page 72: FANC - Jaarverslag 2009

70

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

Ik werk al vanaf de oprichting bij het FanC, voordien deed ik gelijkaardig werk bij het federale ministerie van volksgezondheid . wat mij, gezien over dit tijdperk van twintig jaar, opvalt is het grote verschil in houding van het FanC als regelgevende overheid tegenover onze stakeholders in termen van radioprotectie .

vroeger was er toch meer een ivoren toren mentaliteit . De overheid decreteerde toen wat er moest gebeuren : wij bepaalden welke vergunningen nodig waren en aan welke eisen installaties en toestellen moesten voldoen . Of die regels op het terrein werden opgevolgd en dus impact hadden op de stralingsbescherming werd nauwelijks bekeken, behalve in geval van een incident .

Die houding is omgeslagen naar een partnerschap, waarbij de stakeholders worden verzocht om mee te denken en te werken aan de uitbouw van de stralingsbescherming in hun sector : er wordt overlegd vanuit een pragmatische instelling en gestreefd naar een win-win situatie waar beide partijen beter van worden . een goed voorbeeld daarvan

Interview

zijn de recente rondetafels met de spelers uit de medische sector .

niet alleen diegenen die de stralingen toedienen, maar ook het publiek dat wij moeten beschermen wordt meer als volwassen benaderd en niet langer als onmondige leken . Het is trouwens een trend die we overal in onze maatschappij aantreffen .

BegInnenDe BewustwOrDIngterugblikkend kan je er niet omheen dat we toch een zeker “stralingsbewustzijn” hebben teweeggebracht in de medische sector, met een beginnende aandacht voor de risico’s van de blootstellingen . De jarenlange inspanningen op het vlak van sensibiliseringscampa-gnes en opleidingen beginnen duidelijk hun vruchten af te werpen . De consequenties van overdreven gebruik van medische beeldvorming bijvoorbeeld worden niet langer alleen vanuit financieel perspectief, maar ook vanuit hun impact op de gezondheid bekeken .

Ook patiënten beginnen zich vragen te stellen bij de straling die ze oplopen . Ouders zijn bezorgd over de blootstelling van hun kinderen . Ook zij zijn veel mondiger geworden en willen weten welke risico’s aan bepaalde onderzoeken of behandelingen verbonden zijn . Die mensen surfen op internet en willen de zaken afchecken . Ze nemen geen genoegen meer met een half antwoord . vroeger werd dit vanuit de medische wereld heel anders benaderd, met een houding van : “je hoeft als patiënt niet te denken, dat doe ik wel voor je” . Die attitude is nu totaal achterhaald .

wij merken dit door het toenemend aantal vragen dat wij hierover krijgen via ons meldpunt op de website . Op deze vragen een correct maar begrijpelijk antwoord formuleren stelt hoge eisen aan de competenties van onze medewerkers en uiteraard ook van de mensen uit de medische praktijk, de verpleegkundigen en beeldvormers, de artsen, de stralingsfysici .

PlatFOrm raDIOPrOteCtIewij werken nauw samen in een platform radioprotectie met onze belangrijkste institutionele stakeholders zoals de FOD volksgezondheid, het geneesmiddelenagentschap en rIZIv .

we bespreken daar onderwerpen als het justificatieprincipe en verantwoord voorschrijf-

lodewijkvan BladelsenIOr DeskunDIge stralIngsBesCHermIng

Page 73: FANC - Jaarverslag 2009

71

gedrag, kwaliteitszorg, optimalisering, waarbij alara (de dosis zo laag als redelijker wijze mogelijk) steeds het uitgangspunt is .

een wat recentere problematiek vloeit voort uit de ‘mixed modality’ toepassingen . Daarbij worden technieken uit de nucleaire geneeskunde en uit de radiologie gecombineerd zoals bij sPeCt-Ct en Pet-Ct . De bestaande specialismen en diensten zijn hieraan eigenlijk niet aangepast, ook ons radioprotectiesysteem huppelt hier wat achter de feiten aan… werk aan de winkel dus .

met de optimalisering zijn we ondertussen al een stuk op de goede weg . Dat is voor het grootste deel de verdienste van de introductie van stralingsfysici in de beeldvorming en van de acties rond patiëntendosimetrie .

maar met het consequent toepassen van het justificatieprincipe moeten we nog veel vooruitgang boeken . Dit stelt dat men zich vooraf afvraagt of - en zo ja welke - radiologi-sche beeldvormende techniek de meest aangewezen methode is voor een welbepaalde patiënt . Is het noodzakelijk om een Ct uit te voeren of kan een gewone röntgenfoto - met heel wat minder stralendosis - volstaan . Of kunnen we die stralen helemaal achterwege laten door bijvoorbeeld een echo uit te voeren ?

mijn stokpaardje is en blijft de grote gevoeligheid van kinderen voor ioniserende stralen en de impact bij zwangerschap . men besteedt hier nog altijd te weinig aandacht aan . tegenwoordig zijn er wel sensibiliseringscampagnes om kinderen bijvoorbeeld niet bloot te stellen aan felle zon en extra te beschermen met een “total sunblock” . Die houding zouden we ook in de radioprotectie moeten hebben . In amerika bestaat een opvallende sensibiliseringscampagne onder het motto ‘Image gently’ . De boodschap is simpel : kin-deren zijn gevoeliger en verdienen dus meer doorgedreven stralingsbescherming . als we in België zouden kunnen samenwerken met de betrokken stakeholders om een dergelijke campagne te introduceren zouden we het imago van het FanC als notoir speler in het domein radioprotectie nog kunnen verstevigen èn een relevante vooruitgang boeken in termen van stralingsbescherming .

Sensibileringscampagnes gericht op kinderen hebben de eenvoudige boodschap : meer is vaak niet beter.

europese rIchtlIjn m.B.t. de nucleaIre veIlIgheId en de InternatIonale WerKzaamheden van de veIlIgheIdsautorIteItenHet jaar 2009 vormde ontegensprekelijk een belangrijk keerpunt in het internationaal en europees nucleair veiligheidsstelsel .

regulation, international affairs & development

regu

latI

On, I

nte

rnat

IOn

al a

FFaI

rs &

Dev

elOP

men

t

Page 74: FANC - Jaarverslag 2009

72

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

Jarenlang is de nucleaire veiligheid buiten het toepassings-gebied gebleven van het euratomverdrag (1957) dat aan de basis ligt van de oprichting van de europese gemeenschap voor atoomenergie . Het heeft meer dan tien jaar intens werk gevergd van de europese Commissie en van de raad om progressief de gemeenschappelijke lijnen op dit gebied te ontwikkelen . er dient te worden onderstreept dat het internationaal nucleair veiligheidsstelsel gebaseerd is op verschillende wezenlijke prin-cipes zoals de primaire verantwoordelijkheid van de exploitant om de veiligheid van de installaties, onder de controle van de veiligheidsautoriteit, te garanderen ; de onafhankelijkheid van de nationale veiligheidsautoriteiten om op objectieve wijze uitvoering te geven aan hun opdrachten, in het bijzonder de controle bij de exploitanten, … Deze elementen vormen de hoekstenen van het verdrag inzake nucleaire veiligheid, dat in 1994 in wenen werd aangenomen, en van de veiligheids-standaards van het Iaea . Op basid daarvan hebben de nationale veiligheidsautoriteiten van de lidstaten krachtdadige en doel-treffende toezichtsystemen ontwikkeld . Diezelfde autoriteiten hadden reeds geruime tijd begrepen dat het noodzakelijk is om hun krachten te bundelen teneinde een continue verbetering van de nucleaire veiligheid te kunnen bewerkstelligen en het hoofd te kunnen bieden aan het bij uitstek grensoverschrijdend karakter van de nucleaire risico’s . Daartoe ontmoeten ze elkaar geregeld sinds 1999 in de schoot van wenra (western nu-clear regulator’s association), om een gemeensachappelijke aanpak te ontwikkelen . vandaag kunnen we stellen dat dit doel grotendeels bereikt is in de mate dat er referentieniveaus bestaan die elke veiligheidsautoriteit toepast . Deze doelstelling

werd bereikt zonder in de val te lopen van een buitensporige normalisatie . equivalente veiligheidsniveau kunnen immers op verschillende manieren worden bereikt, gezien elke installatie eigen karakteristieken heeft en elk land zijn eigen cultuur en specificiteiten . men verkrijgt de beste resultaten door de aan-pak te harmoniseren zonder afstand te doen van de specifieke nationale grondslag .

Ondanks deze prima resultaten bleef er een onevenwicht be-staan op het gebied van de europese regelgeving . Het was moeilijk te verantwoorden dat er geen enkele dwingende maatregelen op dit niveau bestonden . De voorbije jaren heeft de europese Commissie, gevolg gevend aan een oproep van de raad, een europese groep gecreëerd (ensreg - european nuclear safety regulator group) waarin de veiligheidsauto-riteiten van alle 27 lidstaten samen zitten om een gemeen-schappelijke dimensie te geven aan hun werk . ensreg heeft zijn eerste activiteitenverslag in juli 2009 gepubliceerd . Deze groep heeft in ruime mate bijgedragen tot het opstellen van een ontwerprichtlijn die zeer gecibleerd was en die op het niveau van de raad werd onderhandeld vooraleer op 25 juni 2009 te worden aangenomen . De europese unie beschikt sindsdien over een gemeenschappelijk dwingend kader voor de organi-satie van nucleaire veiligheid . Het is grotendeels gebaseerd op het verdrag inzake nucleaire veiligheid, op de fundamentele veiligheidsprincipes van het Iaea en op de werkzaamheden van wenra . De lidstaten hebben tot 22 juli 2011 de tijd om de richtlijn in nationaal recht om te zetten . Het FanC heeft actief aan de opstelling van deze richtlijn meegewerkt en

heeft inmiddels de voorbereidende werkzaamheden aangevat voor de omzetting ervan .

de hervormIng van de fysIsche controleDe organisatie van het controle- en inspectieregime in de nucleaire installaties valt langzamerhand in een defi nitieve plooi . Dit regime vormt eigenlijk al jarenlang het voorwerp van discussie . Centraal hierbij staat de vraag welke initiatieven tot de primaire verantwoordelijkheid van de uitbater behoren en welke tot de verantwoordelijkheid van de veiligheidsauto-riteiten . vervolgens rijst de vraag welke initiatieven door elk van beide partijen kunnen worden uitbesteed aan een externe instantie en welke procedure daarbij moet worden gevolgd . Instellingen voor fysische controle, erkend door de overheid, hebben decennia lang controletaken uitgevoerd in opdracht van de uitbater en met instemming van de overheid . met de oprich-ting van het agentschap heeft de wetgever meer taken naar het overheidskamp willen overhevelen . vooral in het segment van de meer risicovolle nucleaire inrichtingen (klasse I) werd de rol van het FanC cruciaal geacht . maar de slinger van de mate van overheidsinmenging leek met de nieuwe regelgeving uit 2001 wat te ver te zijn doorgeslagen . Het controle- en inspec-tieregime hoeft natuurlijk niet identiek te zijn in alle nucleaire inrichtingen, maar kan rekening houden met de risicograad . De discussie beperkt zich vandaag tot de eventuele rol van erkende instellingen voor fysische controle in het segment van de minder risicovolle installaties (klasse III) . een opsplitsing van

Page 75: FANC - Jaarverslag 2009

73

de inrichtingen van klasse II in twee subklassen IIa en IIB, die elk een ander controle- en inspectieregime volgen, kan mede de basis vormen voor een definitieve oplossing . Het jaar 2009 lijkt hier voor een definitieve doorbraak te hebben gezorgd . Om uitvoering te geven aan de aanbeveling van de kamer van volks-vertegenwoordigers van april 2007 betreffende de filialisering van de activiteiten van de erkende controle-instellingen, had het agentschap in april 2008 reeds de controles overgenomen van de erkende instelling avn en deze ondergebracht in zijn inmiddels opgerichte controlefiliaal Bel v . Om deze operatie te vervolledigen werden vervolgens in juni 2009 de controles van avC in de inrichtingen van klasse I en IIa overgenomen . Door deze dubbele ingreep zijn nog enkel de controles in de minder risicovolle inrichtingen (klasse IIB en III) in handen van erkende instellingen .

regu

latI

On, I

nte

rnat

IOn

al a

FFaI

rs &

Dev

elOP

men

t

3de toetsIngsvergaderIng van het gezamenlIjK verdragDe veiligheid van het beheer van het radioactief afval en de bestraalde splijtstof werd onderzocht op de 3de toetsingsver-gadering van het gezamenlijk verdrag (gv) die plaatshad van 11 tot 20 mei 2009 op de hoofdzetel van de Internationale Organisatie voor atoomenergie te wenen . krachtens het gv, zijn de verdragsluitende partijen verplicht om om de drie jaar een verslag over te maken waarin wordt uiteengezet hoe zij de verschillende bepalingen van het gv in toepassing brengen . Het Belgisch nationaal verslag werd officieel aan het Iaea in oktober 2008 overgemaakt . Deze verslagen worden vervolgens onderzocht en maken het voorwerp uit van een schriftelijke bevraging . Op de eigenlijke toetsingsvergadering die daarop volgt, stellen de verdragsluitende partijen elk hun verslag voor en antwoorden zij op mondelinge vragen . Dit debat maakt het mogelijk ervaringen uit te wisselen . De organisatie van dit proces van peer review vormt de essentie van het gezamenlijk verdrag, dat als doel heeft de beste strategieen en praktijken m .b .t . het beheer van radioactief afval en bestraalde splijtstof ingang te doen vinden .

Het FanC heeft de Belgische delegatie aangevoerd op de conferentie . Deze omvatte daarnaast ook vertegenwoordigers van nIras, de instelling die belast is met het beheer van het radioactief afval en van Bel v . De peer review voor Belgie heeft plaatsgehad op 14 mei 2009 . De Belgische vertegenwoordi-ging bestond uit twee partijen, de eerste, van het FanC, werd vertegenwoordigd door het departementshoofd rIaD en de tweede werd vertegenwoordigd door de Directeur-generaal van nIras . Daarna volgde een debat waarop een vijftiental punten meer gedetailleerd werden besproken . De verslaggever heeft de door de toetsingsgroep gemaakte vaststellingen in zijn verslag opgenomen, dat vervolgens werd goedgekeurd . In zijn verslag werden verschillende goede praktijken, uitdagingen en te nemen maatregelen aangehaald die de veiligheid beogen te verbeteren . Het verslag van de peer review vatte de situatie als volgt samen : “ continue vorderingen en een pragmatische aanpak in het Belgisch programma voor het beheer van het radioactief afval ” .

Over het verloop van deze toetsingsvergadering werd omstandig verslag uitgebracht op de internetsite van het FanC :

http ://fanc .fgov .be/nl/page/1150 .aspx

Tijdens 2009 werd de nieuwe samenwerk-ing met Bel V verder uitgediept. Het aantal medewerkers was begin van het jaar 51 en bereikte eind 2009 een totaal van 59. Het tandem FANC- Bel V staat in voor inspecties en controles in de nucleaire sites.

Page 76: FANC - Jaarverslag 2009

74

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : mijn vrije tijd breng ik graag door in de natuur. De natuur heeft ook zijn eigen wetmatigheden en die fascineren mij.

levensfilosofie : Het is de rede die ons stuurt, het zijn de emoties die ons stuwen.

regulation, international affairs & development

jan michiels

beHeercel &

riaD

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 77: FANC - Jaarverslag 2009

75

regu

latI

On, I

nte

rnat

IOn

al a

FFaI

rs &

Dev

elOP

men

t

Page 78: FANC - Jaarverslag 2009

76

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

regelgeving is een van de belangrijke instrumenten om het toezicht op een uniforme wijze te organiseren . maar hoe komt nieuwe regelgeving eigenlijk tot stand ?

we bespreken de regelgevingsprocedure met Jan michiels die zich bij het FanC met deze materie bezighoudt .

jan : vooreerst moet het duidelijk zijn dat het agentschap zelf geen dwingende regel-geving kan uitvaardigen . Het kan wel voorstellen formuleren, maar het is uiteindelijk de toezichthoudende overheid of het Parlement die het laatste woord heeft .

wat kan De aanleIDIng ZIJn Om nIeuwe regels OP te stellen ?De aanleiding kan zeer uiteenlopend zijn : de evolutie van de technologie, institutionele ontwikkelingen, tekortkomingen vastgesteld op het terrein,… kunnen aanleiding geven tot nieuwe regelgevende initiatieven .

Interview

De belangrijkste stuwende kracht is ongetwijfeld de europese unie . nagenoeg de ganse nationale regelgeving inzake stralingsbescherming is een gevolg van de toetreding van ons land tot het euratom-verdrag in 1957 . Op basis van dit verdrag zijn de europese instanties bevoegd om zogenaamde richtlijnen uit te vaardigen die de lidstaten, waaronder België, verplicht zijn te volgen . Het agentschap volgt de totstandkoming van nieuwe richtlijnen op hun parcours doorheen de europese instellingen : de Commissie, het sociaal-economisch Comité, het Parlement, de raad van ministers, … Deze richtlijnen moeten op hun beurt vertaald worden in de eigen nationale regelgeving en dit binnen een vooropgestelde termijn . Dit is een belangrijke taak die het agentschap op zich neemt .

Daarnaast gaat er een sterke stimulans uit van internationale organisaties, zoals ver-enigde naties of van zijn gespecialiseerde instellingen zoals het Iaea te wenen, om tot internationale afspraken te komen en deze vast te leggen in verdragen . In het nucleaire domein zijn er verschillende verdragen die België beloofd heeft na te leven, bv . tegen de verspreiding van kernwapens of ter voorkoming en bestraffing van daden van nucleair terrorisme . Het Parlement moet zich bij wet akkoord verklaren met de toepassing van het verdrag in ons land . vervolgens moeten schikkingen worden getroffen om de Belgische regelgeving in overeenstemming te brengen met de verdragtekst .

Het agentschap is nauw betrokken bij de onderhandelingen die op het europese of in-ternationale vlak plaatsvinden om nieuwe richtlijnen of verdragteksten uit te werken .

regelgevenDe PrOCeDureals er een behoefte wordt gesignaleerd om de regelgeving aan te vullen of te wijzigen wordt er door rIaD een korte nota opgesteld waarin het probleem wordt geschetst en een afweging wordt gemaakt van de noodzaak en dringendheid . uiteindelijk beslist de Directeur-generaal van het FanC of er daadwerkelijk tijd en middelen worden vrijgemaakt om het project te realiseren . vanaf dan wordt het initiatief opgenomen in de inventaris van regelgevende initiatieven die het FanC bijhoudt en die geregeld meegedeeld wordt aan de raad van Bestuur, de wetenschappelijke raad en de voogdij-instanties .

JanmIchIelsaDvIseur van De DIreCteur-generaal

Page 79: FANC - Jaarverslag 2009

77

meestal wordt er dan binnen ons agentschap een ad hoc werkgroep opgericht om het project verder uit te werken . Zo’n werkgroep is samengesteld uit deskundigen die kennis hebben van de betreffende materie . In de groep is altijd iemand aanwezig van de juridi-sche dienst en een coördinator van rIaD, aangevuld met experten van andere diensten van het agentschap . De personen die de europese of internationale onderhandelingen hebben gevolgd hebben uiteraard hun inbreng, omdat zij goed op de hoogte zijn van wat er is afgesproken .

Die werkgroep werkt een eerste voorstel uit . voor belangrijke projecten wordt een ‘rIa’ opgesteld, een afkorting die staat voor regulerings Impact analyse . alle nuttige informa-tie wordt in dit document samengebracht en eventuele alternatieve benaderingswijzen worden beoordeeld op hun voor- en nadelen . Deze analyse is nuttig om de gemaakte keuzes te verantwoorden in latere toelichtingen .

vervolgens wordt dit voorstel ter consultatie aan de stakeholders voorgelegd en aan eventuele adviesorganen die hun zegje daarover kunnen doen . Het voorstel wordt bijna altijd voorgelegd aan de Hoge gezondheidsraad en de Hoge raad voor Bescherming en Preventie op het werk . Daarnaast kunnen er ook nog andere adviesorganen of overheids-diensten geconsulteerd worden afhankelijk van het toepassingsgebied van de regelgeving . De uitgebrachte commentaren worden gewikt en gewogen in de ad hoc werkgroep .

van OntwerP tOt staatsBlaDuiteindelijk komt men tot een definitief voorstel dat wordt voorgelegd aan de voogdij-minister . Het is immers de minister die instaat voor de organisatie van het goedkeu-ringsproces . De precieze procedure die daarbij gevolgd wordt hangt af van de juridische vorm onder dewelke de regelgeving zal worden uitgevaardigd : een wettekst, koninklijk- of ministerieel Besluit .

Indien de minister het eens is met ons voorstel dan legt hij of zij dit voor aan de minister-raad, na eventueel ook weer interne consultaties te hebben gepleegd met bijvoorbeeld

regu

latI

On, I

nte

rnat

IOn

al a

FFaI

rs &

Dev

elOP

men

t

andere betrokken ministers, meestal in de schoot van een interkabinettenwerkgroep . na goedkeuring door de ministerraad wordt het juridisch advies ingewonnen van de raad van state . De opmerkingen van de raad worden verwerkt .

tenslotte wordt de tekst ter ondertekening aan de koning voorgelegd, ofwel voor de uitvaardiging ervan onder de vorm van een koninklijk Besluit, ofwel voor de indiening ervan in het Parlement ingeval van een wet .

In vele gevallen wordt de ontwerptekst van de nieuwe regelgeving ook aangemeld bij de europese Commissie, die over 90 dagen beschikt om commentaar te leveren . De ganse procedure kan 1,5 à 2 jaar in beslag nemen . De cirkel is rond wanneer de tekst in het Belgisch staatsblad is verschenen . alle nieuwe regelgeving is terug te vinden in Jurion (zie pagina 81) .

rIaD bewaakt het ganse regelgevend proces van voorbereiding tot uitvaardiging . Het waken over de correcte toepassing van de regelgeving op het terrein is een taak van andere diensten . De corporate aangelegenheden worden rechtstreeks verzorgd door de juridische dienst, aangestuurd door de Directeur-generaal .

Page 80: FANC - Jaarverslag 2009

78

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

hobby : omdat het nieuws direct on-line moet komen, werken we altijd met deadlines. om alle spanningen af te kunnen reageren, sla ik graag eens tegen een bad-mintonshuttle aan, zodat alle spanningen wegvloeien.

levensfilosofie : pleasure in the job puts perfection in the work.

Het FanC organisatorisch

jens De Braekeleer

commuNicaTie

voor uitvoerig organigram zie pagina 91

Page 81: FANC - Jaarverslag 2009

Het

Fan

C Or

gan

Isat

OrIs

CH

79

Binnen de dienst Communicatie wordt dagelijks de actualiteit voor de website doorgenomen.

Page 82: FANC - Jaarverslag 2009

80

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

Ik ben in mei 2008 bij het FanC begonnen als webmaster . De bestaande statische website was net gewijzigd in een dynamische website, maar die moest verder aange-kleed worden .

mijn eerste taak was om alle inhoud - wel honderden pagina’s - van de oude website over te zetten naar de nieuwe website .

In feite was de oude website meer een bibliotheek en werd eigenlijk vooral gebruikt door de eigen FanC medewerkers en de stakeholders, die daar hun informatie op zochten .

Het communicatiebeleid was om de communicatie via de nieuwe website te verbete-ren en vooral ook om een veel grotere groep gebruikers aan te spreken . Het FanC wil transparant communiceren en een website kan daarin een belangrijke rol spelen, omdat het veel mensen bereikt . Daarom moest de informatie niet alleen actueel, maar vooral ook toegankelijk zijn .

Interview enkele veranderingen zijn :

• Publicatie van elke significante gebeurtenis uit de nucleaire sector op de website . elke gebeurtenis of incident hoe klein ook, wordt gemeld .

• Om de burger meer bij de informatie te betrekken hebben we interactieve applicaties uitgewerkt . Zo hebben we een interactieve website voor teleraD en radon ontwik-keld . De teleraD site geeft de gegevens weer van een uitgebreid meetnet dat 24 uur op 24 straling meet . via de radon site kunnen de mensen hun postcode intikken en krijgen dan de actuele informatie over het radongehalte in hun omgeving evenals de te nemen maatregelen indien het radongehalte hoger is dan het gemiddelde .

• Het starten van blogs . we begonnen met een blog ter ondersteuning van een campagne voor zwangere vrouwen, met een team van artsen die vragen beantwoordden .

• verpersoonlijking van onze informatie door te werken met profielen, zodat de stake-holders onmiddellijk de informatie krijgen die hoort bij hun profiel .

laatste ontwikkeling is een laagdrempelig Informatie Platform die informatiedoorstroming naar de burger nog moet verbeteren .

een veel bezochte rubriek is het meldpunt voor vragen met de garantie dat er binnen 14 dagen wordt geantwoord .

stIJgIng van aantal BeZOekersIn het eerste jaar hadden we 283 .508 paginaweergaves, dat werden er meer dan 330 .000 in 2009 en momenteel zien we dat we elke maand minimum 1000 bezoekers meer heb-ben dan vorig jaar .

Jensde BraeKeleerweBmaster

Page 83: FANC - Jaarverslag 2009

81

Je moet wel continu blijven vernieuwen .

we gaan steeds meer formulieren on line ter beschikking stellen, zodat we de stakeholder snel en efficiënt van dienst kunnen zijn . Ook de opkomst van nieuwe sociale media heeft onze aandacht . we onderzoeken in hoeverre wij deze kunnen inzetten om ook jongere publieksgroepen te bereiken .

Jurion is een echte vrouwenzaak. Achter de schermen werken drie vrouwen : twee juristen en één ondersteunende kracht die het onderhoud verzorgt.

jurIonJurion is een websiteapplicatie die de gebruiker informeert over de regelgeving in het volledige werkdomein van het FanC . een deel van de nationale regelgeving is een omzetting van europese en internationale regelgeving . Ook de meest rele-vante europese en internationale teksten zijn opgenomen in de applicatie .

Het

Fan

C Or

gan

Isat

OrIs

CH

Het FanC organisatorisch

1 2 3 4

Stijging van aantal bezoekers

5 6 7 8 9 10 11 12

2008 2009

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

Page 84: FANC - Jaarverslag 2009

82

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

er zijn twee doelgroepen waar Jurion zich op richt : interne en externe . In de eerste plaats is Jurion een belangrijke tool voor de eigen medewerkers van het FanC die via deze weg onmiddellijk de meest recente regelgeving kunnen consulteren . Daarnaast zijn er de externe stakeholders zoals de exploitanten en de burgers in het algemeen en andere Belgische en europese overheidsinstanties .

vroeger bestond er bij het FanC alleen een statische website waarop slechts enkele reglementaire basisteksten betreffende ons werkdomein waren opgenomen, met name de wet van 15 april 1994 die de basis vormt voor de oprichting van het FanC en een paar uitvoeringsbesluiten ervan, zoals het al-gemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en van het leefmilieu tegen de gevaren van ioniserende stralingen .

met ingang van 14 januari 2009 ging de nieuwe applicatie online . ‘Jurion’ staat voor Juridische Databank Ioniserende straling .

we bieden nu een veel uitgebreider aanbod van regelgeving met aanverwante documenten . De aanverwante documenten bevatten extra informatie en worden gekoppeld aan de regel-geving . Zij kunnen dienstig zijn bij een correcte interpretatie en toepassing van de regelgeving . Zo kunnen er relevante vonnissen en arresten gevonden worden of verwijzingen naar parlementaire documenten, artikelen, tijdschriften of boeken . Desgewenst krijg je via historische versies van teksten een overzicht van hoe de huidige tekst tot stand is gekomen . we mogen er van uitgaan dat de historische versies die beschikbaar

zijn vanaf december 2006 volledig zijn .

Bovendien is de toepassing veel gebruiksvriendelijker . Op de openingspagina is een handleiding beschikbaar die de be-zoeker wegwijs maakt in de applicatie . gerichte opzoekingen zijn mogelijk via trefwoorden, op datum, op thema en via een combinatie van deze mogelijkheden .

er is ook naar het kostenplaatje gekeken . Door met de vlaamse Overheid samen te werken is er heel wat geld bespaard bij de ontwikkeling van de applicatie .

Het FanC kon de software gebruiken die in opdracht van vItO voor de milieunavigator werd ontwikkeld . De ontwikkelings-kosten hiervan waren initieel door de vlaamse overheid gefi-nancierd en door het afsluiten van een samenwerkingsover-eenkomst met het departement leefmilieu, natuur en energie van de vlaamse gemeenschap kunnen wij de ontwikkelde software gebruiken .

De huidige toepassing is dus gegroeid uit een gemeenschap-pelijk project van het FanC, vItO, lne en HemmIs . via een stuurgroep waarin alle voornoemde partners vertegenwoordigd zijn, streven we naar continue verbetering .

hoe komt de informatie tot stand ?er is voor de aanlevering van de teksten een overeenkomst met kluwer . kluwer geeft iedere week een overzicht van de wijzigingen in de regelgeving die relevant kunnen zijn voor het FanC . als de informatie belangrijk is voor het werkdomein van het FanC wordt die informatie opgeladen in de databank . Hetzelfde geldt voor rechtsleer en rechtspraak .

verder kunnen ook documenten die binnen het FanC worden uitgewerkt en die relevant zijn voor de interpretatie van de regelgeving rechtstreeks worden toegevoegd in de databank .

toekomstperspectiefDe stuurgroep bekijkt continu of er verbeteringen doorgevoerd kunnen worden . Zo zal in de nabije toekomst de gebruiker de teksten in de 2 talen (nl en Fr) naast elkaar kunnen downloaden . Het kan immers voorkomen dat er soms door de taalverschillen kleine nuances in de tekst zitten . Juridisch kan dit van betekenis zijn en het is vooral een handig instrument voor de gebruikers op het terrein .

verder zullen een aantal infofiches over regelgeving verder worden uitgebreid .

records managementIn 2009 werd vooral gewerkt om het bestek voor de aanschaf van de systemen voor het project records management af te ronden zodat de opdracht nog dit jaar zou kunnen worden gegund .

Doel van dit project is aan alle hiertoe geautoriseerde perso-neelsleden van het FanC de mogelijkheid bieden de nodige en gepaste informatie die door het agentschap in het kader van zijn professionele activiteiten beheerd wordt, ter beschikking te stellen en (terug) te vinden . De opdracht m .b .t . een geïntegreer-de oplossing voor het beheer van de volledige levenscyclus van elektronische documenten werd gegund aan de firma getronics . Het gedeelte m .b .t . de begeleiding naar de verandering van de bedrijfsprocessen binnen het agentschap in verband met deze

Page 85: FANC - Jaarverslag 2009

83

geïntegreerde oplossing werd aan de firma Ipromac gegund . Deze resultaten werden aan het auditcomité en aan de raad van Bestuur voorgesteld, die het project respectievelijk positief geadviseerd en goedgekeurd heben . De dienstverleners zullen hun werkzaamheden in januari 2010 aanvatten .

transparante communIcatIetransparante communicatie is langzaam maar zeker een sleu-telbegrip geworden bij de activiteiten van de nucleaire sector . Daarom stimuleert en - als nodig - ondersteunt het FanC een open, continue communicatie vanwege de exploitanten naar hun (directe) omgeving . Zelf blijft het FanC, als controlerende overheid, haar communicatie-instrumentarium actief verfijnen, om de eigen activiteiten en de relevante gebeurtenissen beter bekend te maken . twee instrumenten staan daarbij centraal : de website en de communicatie via de media .

Om de toegankelijkheid te verbeteren werden de structuur van de website geoptimaliseerd . Daartoe werden twee profielen gecreëerd : een voor de bevolking en een voor de professionele doelgroepen, met daaronder telkens de voor die groepen rele-vante informatie . vanaf maart was het meldpunt actief, waarop in 2009 240 vragen gepost en beantwoord werden .

verder startte het FanC met de regelmatige verspreiding van een externe newsletter voor de stakeholders en een interne voor de eigen medewerkers, met informatie over de FanC initiatieven .

via de media, kranten, tijdschriften radio en t .v ., komt het Het

Fan

C Or

gan

Isat

OrIs

CH

FanC met haar informatie actief tot bij het brede publiek en de stakeholders . Dit gebeurde in 2009 onder meer met de organisatie van verschillende persontmoetingen over bvb . de radoncampagne , het jaarrapport 2008, de opvolgingsmissie van Osart in tihange, de verwijdering van de rookmelders, … Ook werkte het FanC regelmatig mee aan diverse reportages voor radio, t .v . of de geschreven/ gespecialiseerde pers . De verspreidde persberichten konden telkens rekenen op de nodige aandacht in de pers .

Ook al is reeds een hele weg afgelegd naar transparantie in de nucleaire sector, blijven er nog belangrijke uitdagingen op dit vlak . Internationaal draagt het FanC daarom actief bij aan de werkzaamheden van de werkgroep ‘Public Communication’ van de OesO/nea, en daar meer bepaald in de werkgroep ‘transparency’ en ook aan het communicatie-initiatief van het Iaea, waarbij een gids wordt opgesteld over het gebruik van voor het publiek toegankelijke terminologie en communicatie rond nucleaire verontreiniging .

Iso 9001-2000 certIfIcaat na de eerste certificeringsaudit in september 2008, voerde het BCC (Belgisch Centrum voor Certificatie) in het kader van ons IsO 9001-2000 certificaat, een opvolgingsaudit uit in november 2009 .

De audit van 23-24/11/09 heeft zich voornamelijk toegespitst op :

• een verificatie van de non-conformiteiten en vaststellingen die door het BCC geformuleerd werden eind 2008 . Het resul-

De Records Management projectleidster, Annick

Deltenre, wil een oplossing bieden voor het beheer

van de volledige levenscyclus van

elektronische documenten.

Page 86: FANC - Jaarverslag 2009

84

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

taat van deze audit was positief, behalve voor de vaststelling betreffende het gebruik van templates die nu omgezet werd in een non-conformiteit,

• de controle van de werking van de Interne audit (met eva-luatie van de procedures en uitvoering van enquêtes rond klantentevredenheid, klachtenbeheer, beheer van correctieve en preventieve acties),

• de werking van de departementen g&l en B&v,

• infrastructuurprojecten zoals de beveiligde documentatie-ruimte en de crisiszaal, alsook de grote projecten records management, dosimetrie en CIs-2,

• gesprekken rond strategische visie, doelstellingen en op-volging van realisaties, bestaan en gebruik van kPI’s, com-municatie rond kwaliteitsbeheer en beleid .

naar aanleiding van deze audit werden 1 non-conformiteit en 3 vaststellingen geformuleerd .

• De non-conformiteit heeft betrekking op het gebruik van tem-plates en de identificatie van documenten, die onvoldoende worden nageleefd .

• De vaststellingen hebben betrekking op (i) de nood aan een gestructureerde aanpak voor het wegwerken van achterstand in de behandeling van vergunningen, (ii) het verduidelijken van definities (o .a . wat zijn compliance audits, inspecties, contro-les,…) en (iii) een meer doeltreffende opvolging van het beheer van de toegang tot gemeenschappelijke folders (ICt) .

De volgende opvolgingsaudit, waarbij het IsO 9001-2000 cer-

tificaat zal omgezet worden in een IsO 9001-2008 certificaat, is gepland voor mei/juni 2010 .

human resourceseind 2009 telde het FanC 147 personeelsleden, waarvan : 61 vrouwen (41%) 86 mannen (59%)

de indeling per leeftijd is als volgt :

20 - 29 13%

30 - 39 25%

40 - 49 26%

50 - 54 10%

55 - 59 16%

60 - 65 10%

totaal 100%

aanwervingenDe Hr dienst heeft ook in 2009 niet stilgezeten en een totaal van 16 experten aangeworven . Het gaat hier zowel om aan-wervingen omwille van uitbreiding, als vervangingen (pensioen, vertrek) en campus recruitment .

meer bepaald werden de volgende functies gerekruteerd :

- 1x Project management Officer - 4x Deskundige radioactief afval

- 1x Deskundige/Inspecteur klasse IIa - 1x Deskundige/Inspecteur klasse II - 3x Deskundige/Inspecteur klasse I - 1x Inspecteur auditing - 1x Deskundige nucleaire beveiliging - 1x Inspecteur nucleaire beveiliging - 1x Deskundige medische toepassingen - 1x arts - 1x Directeur gezondheid & leefmilieu

tevens werden reeds 3 profielen geworven voor indiensttreding in de loop van 2010, namelijk :

- 1x technisch-administratief medewerker Communicatie - 1x Coördinator rIaD - 1x Diensthoofd Invoer en vervoer

opleidingenHet agentschap investeert sinds een aantal jaren volop in de ontwikkeling van zijn personeelsleden, en dit via het aanbie-den van een assortiment kwaliteitsvolle, aan de individuele behoefte aangepaste opleidingen .

De opleidingen zijn bedoeld om een medewerker toe te laten beter te functioneren in zijn huidige functie, zijn know how te vergroten of hem voor te bereiden op een andere functie, in het kader van loopbaanontwikkeling .

De geboekte opleidingen van 1 januari 2009 tem . 31 december 2009 zijn als volgt te verdelen :

Page 87: FANC - Jaarverslag 2009

85

communItIes of practIces (cop)Om de kennis van ‘good practices’ opgedaan binnen de ver-schillende departementen van het FanC met elkaar te delen zijn er transversale Communities of Practice opgericht . De interdepartementale kennisuitwisseling zal worden georga-niseerd in de vakgebieden rond ‘milieu en radioactief afval’, ‘ security, safety and safeguards’, naast de reeds bestaande brede werkgroep in het domein ‘radiation and Health’ .

de cop “environment and Waste”De COP “environment and waste” heeft een eerste werksessie gehouden over de interventies die worden toegepast in het kader van het saneringsproject umicore .

Het

Fan

C Or

gan

Isat

OrIs

CH

de cop radiation and health De groep radiation and Health is een multidisciplinaire ho-rizontale (interdepartementale) groep met wetenschappelijk oogmerk die sinds enkele jaren op vrijwillige basis bestaat uit deskundigen van het agentschap in het domein van de impact van ioniserende straling op de gezondheid en het milieu .

De groep radiation and Health wil vooral een forum zijn voor uitwisselingen en besprekingen rond de evolutie van de ken-nis en de analyses in de beoogde domeinen . Ook de mogelijke implicaties van deze evoluties op de reglementering of het strategische plan van het agentschap komen er aan bod .

Zoals vermeld in het hoofdstuk “internationale activiteiten” heeft de groep r&H tijdens het afgelopen trimester actief gewerkt rond de herziening van de basisnormen en de in-achtneming, in dit kader, van de nieuwe wetenschappelijke gegevens .

de cop security and safety Besprekingen vóór de samenstelling van de COP hebben geleid tot de bepaling van een interne structuur .

raad van BestuurOp 31 december 2009 is de raad van Bestuur als volgt sa-mengesteld :

voorzitterPhilippe De sadeleer

ledenmarc Boeykens, Philippe Bouko, antonio Caci, simonne Creyf, tom Dekeyser, Jean-François Fauconnier, marc leemans, sandrine lonnoy, michèle Oléo, Peter roose, Jean-François thimus, sven vaneycken en Cecilia vermeulen

regeringscommissarisnele roobrouck

maken deel uit van het auditcomitémarc Boeykens (voorzitter), Philippe Bouko, sven vaneycken en Cecilia vermeulen

maken deel uit van het strategisch comitéantonio Caci (voorzitter), simonne Creyf, tom Dekeyser, en Jean-François thimus

De raad van Bestuur staat er voor in dat het bestuur gebeurt con-form de bepalingen van de wet van 1954, van de FanC-wet .

Het agentschap is onderworpen aan de wet van 16 maart 1954 betreffende de controle op bepaalde instellingen van openbaar nut .

minister van Binnenlandse zaken annemie turtelboom is voog-dijminister van het FanC .

Expertise 14%

Management 8%

Relationele competenties 8%

Persoonlijke efficiëntie 6%

Talen 51%

Bureautica 8%

ICT andere 5%

Verdeling per type opleiding

Page 88: FANC - Jaarverslag 2009

86

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

actIva 38.594

vaste activa 12.861

III . materiële vaste activa 2 .394

B . Installaties, machines en uitrusting 1 .782

C . meubilair en rollend materieel 612

Iv . Financiële vaste activa 10 .467

vlottende activa 25.733

vII . vorderingen op ten hoogste één jaar 390

a . Handelsvorderingen 357

B . Overige vorderingen 33

vIII . geldbeleggingen 25 .050

Ix . liquide middelen 244

x . Overlopende rekeningen 49

Balans op 31 december 2009(bedragen in 1 .000 €)

passIva 38.594

eigen vermogen 32.772

Iv . reserves 32 .772

voorzieningen en uitgestelde belastingen 1.667

vII . voorzieningen voor risico’s en kosten 1 .667

schulden 4.155

Ix . schulden op ten hoogste één jaar 4 .070

Handelsschulden 2 .613

Belastingen 434

Bezoldigingen en sociale lasten 1 .021

Overige schulden 2

x . Overlopende rekeningen 85

Page 89: FANC - Jaarverslag 2009

87

resultatenrekening op 31 december 2009

2008 2009 evolutie

Omzet 17 .838 19 .527 +9%

andere bedrijfsopbrengsten 95 144 +2%

totaal BedrIjfsopBrengsten 17.933 19.671

Diverse goederen en diensten 9 .495 8 .748 -8%

Bezoldigingen en sociale lasten 10 .333 11 .611 +12%

afschrijvingen 1 .281 1 .213 -5%

terugname van waardevermindering op handelsvorderingen -306 -94 -69%

voorzieningen voor risico’s en kosten 6 .442 -5 .865 -

andere bedrijfskosten 116 141 +22%

totaal BedrIjfsKosten 27.361 15.754

Bedrijfsresultaat -9.428 3.918

Financiële kosten en opbrengsten 1 .435 251 -83%

courant resultaat -7.993 4.168

uitzonderlijke kosten 4 12 +200%

Boekjaarresultaat -7.997 4.156

(bedragen in 1 .000 €)

Page 90: FANC - Jaarverslag 2009

88

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

opBrengstenDe samenstelling van de inkomsten van het agentschap ziet er als volgt uit :

omzet

Het agentschap wordt voornamelijk gefinancierd door heffingen en retributies die ten laste zijn van diegenen waarvoor het agentschap prestaties levert . Het gaat hier om alle personen en bedrijven die een vergunning aanvragen bij het agentschap (waarvoor een éénmalige retributie verschuldigd is) of die houder zijn van een vergunning en die onder de permanente controle staan van het agentschap (waarvoor een jaarlijkse heffing wordt aangerekend) .

er was een omzetstijging van +9% ten opzichte van 2008 als

gevolg van de indexering van de heffingen en een supplemen-taire heffing ten laste van nIras voor de financiering van het project ‘berging van radioactief afval van categorie B & C’ .

andere bedrijfsopbrengsten

De ‘andere bedrijfsopbrengsten’ bevatten voornamelijk in-komsten uit verhuring van tijdelijk ongebruikte kantooropper-vlakte .

financiële opbrengsten

Het financieel resultaat omvat grotendeels intresten op de reserves en is gedaald met 83% ten opzichte van 2008, voor-namelijk omwille van de daling van de rentevoet .

KostenDe uitgaven van het agentschap in 2009 waren als volgt sa-mengesteld (exclusief afschrijvingen en inclusief investeringen) . Personeelskost maakt het grootste deel uit (58%) .

diverse goederen en diensten

De diensten en diverse goederen zijn ten overstaan van 2008 met circa 8 % gedaald . Deze daling wordt grotendeels verklaard door een daling van :

• uitgaven voor recrutering : advertenties, assessments

• Honoraria toezicht radiologische controles (de factuur voor het laatste semester 2007 werd pas na het afsluiten van de boekhouding ontvangen, hetgeen heeft geleid tot hogere kos-ten in 2008)

Jaarlijkseheffingen86%

HeffingNRAS11%

Overige4%

Retributes2%

Intresten1%

HuurDiversen

Personeel core 41%

Personeel support 17%

Infrastructuur 13%

Radiologische analyses 9%

Algemeen beheer (incl ICT & personeelsbeheer) 9%

Projecten (incl. vernieuwing TELERAD) 9%

Beheer TELERAD 2%

toelichting bij de resultatenrekening

Page 91: FANC - Jaarverslag 2009

89

• Juridische honoraria

• Interim personeel

Bezoldigingen en sociale lasten

De stijging van de loonlast is het gevolg van de stijging van het personeelsbestand .

Op 31 december 2009 zijn 140 operationele medewerkers in dienst met een contract van onbepaalde duur . Dit aantal bevat twee functies die dubbel zijn ingevuld (2 medewerkers die de pensioenleeftijd naderen en die al vervangen zijn met het oog op kennisoverdracht) .

Het personeelskader is daarmee bijna volledig opgevuld . slechts één post is nog vacant, namelijk die van een expert radioactief afval . De functie van departementshoofd gezond-heid en leefmilieu wordt momenteel ad interim waargenomen . momenteel loopt de selectieprocedure voor een definitieve invulling van beide functies .

terugname van waardevermindering op handelsvor-deringen

In de loop van 2009 is de campagne verdergezet voor de in-ning van achterstallige heffingen . Onderstaande tabel toont de resultaten van de invorderingscampagne voor de onbetaalde heffingen voor de periode 2002-2006 . In totaal ging het om bijna 6 .000 heffingen voor een totaalbedrag van bijna 1 miljoen euro .

In het verleden werd voor deze vorderingen een waardever-mindering geboekt a rato van 50% omdat men vreesde dat deze niet geïnd zouden worden . van deze geboekte waarde-verminderingen kon eind 2009 een bedrag van 94 k worden teruggenomen .

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

900.000

1.000.000

28/02/2007 28/02/2008 28/02/2009 28/02/2010

Resultaat invorderingsactie openstaande heffingen van de periode 2002-2006(evolutie opstaande saldo)

Page 92: FANC - Jaarverslag 2009

90

Fan

C / J

aarv

ersl

ag 0

9

afssaps agence Française de sécurité sanitaire des Produits de santé

aipes association of Imaging Producers & equipment suppliers

alara as low as reasonably achievable

arbis algemeen reglement op de Bescherming van de Bevolking, van de werknemers en van het leefmilie tegen het gevaar van Ioniserende stralingen

asN autorité de sûreté nuclaire (Fr)

bcc Belgische Centrum voor Certificatie

beir Biological effects of Ionizing radiation (vs)

belDarT Belgian Dosimetry audits in radio therapy

bim Brussels Instituut voor milieubeheer

bVzf Belgische vereniging van Ziekenhuisfysici

cop Communities of Practices

Dap Dose area Product

DbT Design Basis threat

Dg TreN Directoraat-generaal energie en vervoer

DrN Diagnostische referentieniveaus

eNsreg european nuclear safety regulator group

esr elektron-spin-resonantie

faNc Federaal agentschap voor nucleaire Controle

foD Federale Overheidsdienst

fusa Faculté universitaire des sciences agronomiques

gepeTo groupe d’encadrement Permanent pour l’elaboration des tâches et l’Organisation

gV gezamenlijk verdrag

Hgr Hoge gezondheidsraad

HrpbW Hoge raad voor Preventie en Bescherming op het werk

iaea International atomic energy agency

icrp International Commission on radiological Protection

iNes International nuclear event scale

iNW Instituut voor nucleaire wetenschappen

ire Instituut voor radio-elementen

irsN Institut de radioprotection et de sûreté nucléaire (Fr)

kb koninklijk Besluit

kpi key Performance Indicator

lNe Het Departement leefmilieu, natuur en energie van de vlaamse Overheid

lsDg laboratorium voor standaarddosimetrie gent

Nea nuclear energy agency

Niras nationale Instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen

NNp nucleair noodplan

NpV non-Proliferatieverdrag

NuTec nuclear technological Center

ocaD Coördinatie-orgaan voor de dreigingsanalyse

oeso Organisatie voor economische samenwerking en Ontwik-keling

osarT Operational safety review team

Qms Quality management system

raba radioactieve Bliksemafleiders

rais regulatory autority Information system

raso radioactieve stoffelijke Overschotten

rgb reactorgebouw

ria regulerings Impact analyse

riziV rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering

rTmDT rondetafel medisch en Dosimetrisch toezicht

salTo safe long term Operation

sck-ceN studiecentrum voor kernenergie

sNrii short notice random Interim Inspections

sWg standing working group

umTrap uranium mill trailings remedial action Program

us-Nrc us-nuclear regulatory Commission

VbT vlaamse Beroepsvereniging tandartsen

Vfbk verdrag inzake de Fysieke Beveiliging van kernmateriaal

ViTo vlaamse Instelling voor technologisch Onderzoek

VNV verdrag inzake de nucleaire veiligheid

VVT verbond der vlaamse tandartsen

Waso werkgelegenheid, arbeid en sociaal Overleg

WeNra western european nuclear regulators’ association

Wgo wereldgezondheidsorganisatie

WiV wetenschappelijk Instituut volksgezondheid

letterwoorden

Page 93: FANC - Jaarverslag 2009

Organigram JURIDISCHE ZAKEN& VERTALINGENKristel Geerts

[email protected].: +32(0)2 289 21 11

[email protected].: +32(0)2 289 21 02

DIRECTEUR-GENERAALWilly De Roovere

[email protected]@fanc.fgov.be

Tel.: +32(0)2 289 21 [email protected]

Tel.: +32(0)2 289 21 02

PREVENTIE & BESCHERMINGOP HET WERK

Walter [email protected]

Tel.: +32(0)2 289 20 [email protected]

Tel.: +32(0)2 289 21 90

INRICHTINGEN & AFVALManfred Schrauben

[email protected]@fanc.fgov.be

Tel.: +32(0)2 289 20 37

ALGEMEEN BEHEER & BERGING AFVALWalter Blommaert

[email protected].: +32(0)2 289 20 72

REGULATION, INTERNATIONAL AFFAIRS & DEVELOPMENT

Yvan [email protected]

Tel.: +32(0)2 289 21 11

BEHEERCELJan Michiels

[email protected].: +32(0)2 289 21 10

INTERNE AUDITLaetitia Vereecken

[email protected].: +32(0)2 289 20 22

COMMUNICATIECorinne Souwer

[email protected].: +32(0)2 289 21 34

Karina De [email protected]

Tel.: +32(0)475 48 05 98

NUCLEAIRE BASISINRICHTINGENAn Wertelaers

[email protected].: +32(0)2 289 21 73

[email protected].: +32(0)2 289 21 71

BEVEILIGING & VERVOERRony Dresselaers

[email protected].: +32(0)2 289 21 11

[email protected].: +32(0)2 289 20 43

BEVEILIGING – RICHTING& STRATEGIE

Mireille [email protected]

[email protected].: +32(0)2 289 20 43

INVOER & VERVOERGuy Lourtie

[email protected].: +32(0)2 289 20 18

[email protected].: +32(0)2 289 20 66

GEZONDHEID & LEEFMILIEUEdward Smit (a.i.)

[email protected]@fanc.fgov.be

Tel.: +32(0)2 289 21 51

TOEZICHT OP HET GRONDGEBIED& NATUURLIJKE STRALING

Michel [email protected]

[email protected].: +32(0)2 289 21 51

BESCHERMING VAN DE GEZONDHEIDAn Fremout

[email protected]@fanc.fgov.be

Tel.: +32(0)2 289 20 70

SUPPORTWilly De Roovere

HRMJean-Maurice Boone

[email protected]@fanc.fgov.be

Tel.: +32(0)2 289 21 [email protected]

Tel.: +32(0)2 289 20 78

FINANCIËN, ICT & LOGISTIEK Wim Oyen

[email protected].: +32(0)2 289 21 11

BEVEILIGING – VERGUNNINGEN& CONTROLELudo Carnas

[email protected]@fanc.fgov.be

Tel.: +32(0)2 289 20 52

Page 94: FANC - Jaarverslag 2009

Coördinatie en eindredactie : Communicatiedienst (FanC)

redactie : Communicatiedienst i .s .m . Departementen (FanC)

Foto’s : Jean-michel Byl

Design : trinome .be

Druk : Hayez

met dank voor de foto’s van :

kliniek sint-Jan, electrabel kerncentrales tihange en Doel, het Ire en Belgoprocess .

verantwoordelijke uitgever : willy De roovere

Federaal agentschap voor nucleaire Controle (FanC)

ravensteinstraat 36, B-1000 Brussel

een PDF versie kan worden gedownload via de FanC website : www .fanc .fgov .be/jaarverslag

Ce rapport est disponible en français .

Bijkomende exemplaren kunnen aangevraagd worden bij de dienst communicatie (02/289 .20 .30) .

Dit jaarverslag werd gedrukt op gerecycleerd papier (50% gerecycleerd, 50% FsC-certificaat)

Page 95: FANC - Jaarverslag 2009
Page 96: FANC - Jaarverslag 2009

ravensteinstraat 36B-1000 Brussel

Tel. : +32 (0)2 289 21 11Fax : +32 (0)2 289 21 12

[email protected]

www.fanc.fgov.be/jaarverslag