Ruimte voor goed wonenSamen koersen naar eentoekomstbestendige woonomgeving

Een goede plek om te wonen, voor iedereen, nu en in de toekomst. Dat is wat we als provincie voor ogen hebben. Een gezonde en veilige woonomgeving, waarin mensen zich met elkaar verbonden voelen. Een woonomgeving die goed bereikbaar is en goede voorzieningen heeft. We zijn ervan overtuigd dat bewoners, gemeenten, ontwikkelaars en andere partijen dit samen met ons kunnen waarmaken. Dat bereiken we met inzicht, visie, afspraken en wederzijds vertrouwen. Dan kan er veel worden bereikt. Mooie wijken maken, waar bewoners zich écht thuis voelen, dat lukt alleen samen.

Op veel plekken en voor de meeste inwoners van Gelderland is het al goed voor elkaar. Toch zijn er ook buurten en wijken die niet meer voldoen aan de wensen van bewoners en die niet zijn voorbereid op toekomstige ontwikkelingen. Niet iedere inwoner heeft een woning die past bij zijn of haar portemonnee en omstandigheden. Er is bijvoorbeeld veel vraag naar betaalbare huurwoningen voor middeninkomens en naar goede zorgwoningen. In een samenleving die voortdurend verandert, is het de kunst om goed te blijven kijken waar mensen nu én later behoefte aan hebben en daar de plannen goed op af te stemmen.

Die veranderingen gaan snel. De economische crisis en de tijdelijke forse instroom van asielzoekers hebben ons geleerd hoe belangrijk het is om flexibiliteit en veerkracht te kunnen tonen. Een goed inzicht in trends en prognoses helpt ons daarbij. De komende jaren groeien de meeste gemeenten nog. Een belangrijke trend is dat de komende jaren de samenstelling van huishoudens ingrijpend zal veranderen. Er komen meer een- en tweepersoonshuishoudens. Daarnaast zet de energietransitie door en gaan we toe naar een tijdperk waarin we in onze woningen geen aardgas

meer gebruiken en zoeken we andere, duurzame, energiebronnen. We zullen rekening moeten houden met wateroverlast door klimaatverandering en daar op sommige plekken ruimte voor maken. We zien ook verschillen in groei tussen regio’s. Dat maakt dat we niet precies kunnen zeggen hoeveel en welke woningen we straks nodig hebben. Wel verwachten we dat de groei in de meeste gemeenten afneemt en er op lange termijn minder woningen nodig zijn. Het vraagt om duurzaam en flexibel bouwen, om woningen en wijken die later makkelijk zijn aan te passen, zodat ze ook in de toekomst bruikbaar en leefbaar blijven.

In Rivierenland hebben de gemeenten Tiel en Maasdriel een afspraak gemaakt over een ruil van 200 woningen. Maasdriel ziet kans om op korte termijn op een aantal locaties goede woningbouwplannen te realiseren. Tiel bouwt minder woningen dan verwacht en geeft daarom ruimte aan Maasdriel. Goede samenwerking kan dus flexibiliteit opleveren. Als provincie stimuleren we dat in de regionale afspraken gemeenten flexibiliteit in hun woningbouwprogramma inbouwen zodat ze beter kunnen inspelen op veranderingen in de woningmarkt.

We merken dat verschillen tussen gebieden groter worden en woonwensen verder uiteenlopen. De verscheidenheid aan woonvormen neemt toe. Bovendien willen bewoners steeds vaker zelf bepalen hoe ze wonen. Dat past niet altijd bij het bestaande aanbod van woningen of bij de woning-

bouwplannen die er al zijn. Goed inzicht in vraag en aanbod, in voorraad en plannen, in ontwikkelingen en prognoses is nodig. Dat helpt om per gebied de goede keuzes te maken. Door informatie te delen kunnen we samen met alle partners het beeld scherp krijgen en daarop gericht inspelen om de woonkwaliteit te verbeteren.

Bouw binnen steden en dorpen en gebruik maken van bestaande gebouwen heeft de voorkeur boven nieuwbouw in de wei. Uitzonderingen blijven mogelijk, er is in de steden en dorpen ook ruimte nodig voor natuur en waterberging. Elk goed plan verdient een goede integrale afweging. Samen met bewoners, gemeenten, ontwikkelaars, corporaties, zorginstellingen, energiemaatschappijen, makelaars, en andere partners bekijken we per gebied wat er nodig is om de juiste woningen op de juiste plek te krijgen. We willen partijen bij elkaar brengen en als het nodig is om provinciale doelen te bereiken nemen we als provincie het voortouw in de samenwerking.

Zo zetten we koers naar woongebieden waar het prettig wonen is. Met woningen die voor bewoners betaalbaar zijn en die passen bij de streek en de buurt. In een leefomgeving die mooi, gezond, veilig en bereikbaar is. Dat is ruimte voor wonen, nu en in de toekomst.

Goed wonen in de strowijk IEWAN in Nijmegen

De opgave centraal

Een goede plek om te wonen, voor iedereen, nu en in de toekomst. Daar draait het om. Daar willen we samen met alle partijen mee aan de slag. Wat er nodig is om dit doel te bereiken, de opgave, stellen we centraal. De afspraken die daaruit voortkomen, bijvoorbeeld over aantallen nieuwbouwwoningen, zijn slechts een middel en geen doel op zich.

Gemeenten zijn als eerste aan zet om aan de slag te gaan. De woningmarkt is vooral lokaal en gemeenten hebben het beste zicht op de opgave en de stakeholders. Regionale samenwerking heeft meerwaarde als gemeenten een vergelijkbare opgave hebben. Of als er sprake is van een regionale behoefte en concurrentie ongewenst is. De rol van de provincie ligt op deze regionale schaal. Wij sturen op afspraken tussen gemeenten over omgaan met projecten en ontwikkelingen op de woning markt die een regionale impact hebben. De afgelopen jaren is met Regionale Woonagenda’s invulling gegeven aan samenwerking in de Gelderse regio’s.

Elke regio heeft een eigen karakter en ontwikkelt zich anders. Er spelen andere thema’s en op elke plek verschilt de opgave. Regio’s met een hoge economische en demografische groei staan bijvoorbeeld voor een heel andere opgave dan regio’s waar krimp plaatsvindt en waar sturen op alleen nieuwbouw niet meer mogelijk is. Juist vanwege deze diversiteit is het goed om binnen de regio samen te werken, zodat de verschillen tussen regio’s worden onderkend. Regionale samen-werking betekent niet dat er strikt aan de regiogrenzen moet worden vastgehouden, ook andere samenwerkingsverbanden zijn mogelijk. Woningmarktgebieden vormen een goed uitgangspunt voor het maken van afspraken.

De verschillen tussen de regio’s zijn groot. In de FoodValley is de druk op de woningmarkt groot en is bouwen op uitbreidingslocaties nu nodig. Belangrijk is om op die locaties goede onder scheidende woongebieden te maken, aantallen woningen zijn daar ondergeschikt aan. In de Achterhoek is de situatie heel anders. 98% van de woningen die over 10 jaar nodig zijn staat er al.

Dit betekent dat de opgave vooral in de bestaande woningvoorraad zit: verbeteren van bestaande woningen, sloop en (deels) nieuwbouw en flexibel inspelen op de vraag van nu. Ook het uit de markt nemen van plannen hoort daar bij. Het goed bewaken van aantallen woningen die nog toegevoegd worden is dan een essentieel onderdeel van afspraken die in de regio nodig zijn.

Om goede afspraken te kunnen maken, zijn drie stappen nodig die de kern van onze koers vormen en die we verankeren in ons beleid:

Analyse woningmarktEen gedeelde en actuele analyse van de woningmarkt geeft inzicht in hoe de woningmarkt nu en in de toekomst in elkaar zit en wat de regionale opgaven zijn. Kwaliteit en toekomstwaarde van de bestaande woningen en woongebieden vormen de basis. Voor welke doelgroepen is er te weinig aanbod? Welke buurten en wijken zijn niet goed in staat om aan de vraag van nu en de toekomst te voldoen? Welke plannen (nieuwbouw, sloop, woningverbetering) zijn nodig om vraag en aanbod in balans te krijgen en te houden?

ToekomstvisieEen visie op de toekomstige ontwikkeling van de regio geeft een beeld van wat gewenst is en wat bij de regio past. Hoe wordt aangekeken tegen de verhouding tussen stad en ommeland, binnen-stedelijk bouwen of uitbreiding en groei of krimp? Hoe ziet de economische ontwikkeling van een regio eruit en welke rol speelt wonen daarin? Wat is het verband tussen bereikbaarheid, wegen en openbaar vervoer en de ontwikkeling van woongebieden? Welke richtlijnen voor de toekomst hanteert de regio?

Set afsprakenDe uitkomsten van de analyse en de ambitie zijn bepalend voor de afspraken die nodig zijn. Wat kan lokaal, wat pak je in een groter gebied aan? Afspraken over initiatieven met een regionaal belang en over thema’s die je samen wilt oppakken. En afspraken over monitoring: goed volgen wat er gebouwd wordt en wat de eventuele gevolgen zijn voor de bestaande voorraad. Dat is nodig om de consequenties van versnelling van woningbouw in beeld te hebben en bij te kunnen sturen als de situatie dat vraagt.

Deze drie stappen goed doorlopen is de sleutel tot succes. Elkaar zien en elkaar spreken, in de regio en op locatie, schept verbinding en laat vertrouwen groeien. De uiteindelijke afspraken leggen we samen vast in de Regionale Woonagenda’s. Deze vormen de basis voor de samenwerking. We volgen actuele ontwikkelingen en stellen doelen en acties bij als dat nodig is. Wanneer we samen met alle partners het vertrouwen hebben de opgave aan te kunnen, dan kan er veel worden bereikt.

Ontwikkelingen bepalend voor alle regio’s

De verschillen tussen de gebieden maken dat de opgave voor elke regio anders is. Toch zijn er ook ontwikkelingen die in alle regio’s mede bepalend

zijn voor de opgave. Daarom willen we er samen met partijen in elke Gelderse regio afspraken over maken.

Nadruk op bestaande woningenHet overgrote deel van de woningen die we in 2040 nodig hebben staat er al. Maar veel van die woningen zijn niet duurzaam en flexibel genoeg om aan de toekomstige woningvraag te voldoen. Ze zullen vroeg of laat aangepakt moeten worden. Nieuwbouw blijft nodig om de woonconsument goed te bedienen en de energietransitie door te voeren, maar zorgt ook voor een groeiend kwaliteitsverschil tussen nieuwbouw en bestaande bouw. Aanpassing van bestaande woningen en buurten, soms door sloop en nieuwbouw, is een belangrijke opgave. Door zicht te houden op de kwetsbare gebieden en tijdig in te grijpen, kunnen we de leefbaarheid op een goed niveau houden.

Duurzaamheid en zorgvuldig omgaan met de ruimteWe benutten het stedelijk gebied optimaal en zijn terughoudend met ontwikkelingen in de open en groene ruimte. Inbreiding is geen dogma; hier gaan we genuanceerd mee om. We hebben oog voor aspecten als wateropvang, hittestress en leefbaarheid. Op goede woonlocaties zetten we woningen in voor de herontwikkeling van leegstaand of vrijkomend vastgoed. Dat lost niet alleen een leegstandsprobleem op, maar zorgt vaak ook voor onderscheidende en aantrekkelijke

In De Liemers hebben de gemeenten recent nieuwe regionale afspraken gemaakt over wonen. Ze hebben daarbij gebruik gemaakt van een woningmarktanalyse die voor de hele regio Arnhem Nijmegen is gemaakt. Die gedeelde analyse maakt het mogelijk om snel een visie en afspraken vast te stellen. Voor de provincie was het essentieel dat ook de corporaties en andere partijen betrokken zouden worden bij de afspraken. Dat heeft De Liemers ook gedaan.De Liemerse gemeenten hebben nu helder welke plannen ze binnen de eigen gemeente ontwikkelen en wanneer een plan van regionaal belang is en dus in de regio besproken wordt. Door te werken met een bandbreedte hebben gemeenten flexibiliteit om in te spelen op ontwikkelingen in de woningmarkt.

De provincie heeft de afspraken ook vastgesteld. Niet alleen de bandbreedte, maar alle afspraken zoals de kwalitatieve richtlijnen en het afwegingskader. De hele set afspraken is nu het kader voor gemeenten om bestaande plannen tegen het licht te houden en nieuwe plannen te ontwikkelen. Het is het kader voor de provincie om de plannen te beoordelen.

Provincie GelderlandMarkt 116811 CG ArnhemPostbus 90906800 GX Arnhem026 359 99 99provincieloket@gelderland.nlwww.gelderland.nl 17

762

004

De provincie als partner

De provincie is in al deze ontwikkelingen als partner betrokken en neemt, als de opgave erom vraagt, met gemeenten of andere initiatiefnemers het voortouw om haar doelen te bereiken. We borgen de regionale afspraken en zorgen dat nieuwe plannen hierbij aansluiten. De provincie ondersteunt waar nodig met kennis, proces- en planbegeleiding, het programma SteenGoed Benutten en financiële middelen. Zowel bij het maken van regionale afspraken, als bij het verdiepen van onderwerpen en bij concrete projecten zijn wij betrokken. We willen goede initiatieven graag vooruit helpen. De huidige regio’s vormen voor de provincie het vertrekpunt in de samenwerking. Waar we uitkomen hangt af van de opgave en bepalen we samen.

Met wie kun je in jouw regio in gesprek:

Dieter Bakker: Noord Veluwe d.bakker@gelderland.nl

Henk Langes: Rivierenland h.langes@gelderland.nl

Huibert Verdoold: Stedendriehoek en De Liemers

h.verdoold@gelderland.nlMargot Vreman: Achterhoek en FoodValley

m.vreman@gelderland.nlPeter Hendrixen: Arnhem Nijmegen

p.hendrixen@gelderland.nl

Wil je meer informatie en meepraten?

http://www.gelderland.nl/samentransformeren.html

wonenenruimte.gelderland.nl

#KoersWonen

woningen. Transformatie en inbreiding kunnen op deze manier een impuls geven aan de leefbaarheid van wijken en dorpen. Het verduurzamen van bestaande woningen is de grootste opgave. Woningcorporaties hebben dit proces al ingezet, maar voor particuliere woningen moet de verduurzaming nog op gang komen. Daarvoor ontwikkelen we samen met andere partijen effectieve werkwijzen. Voor nieuwbouw geldt dat een nieuwe woning de totale opgave om te verduurzamen niet groter mag maken. Gasloos en energieneutraal zijn het uitgangspunt.

Woningcorporatie Wonion (Achterhoek) is een project gestart waarbij 36 woningen duurzaam worden gesloopt. Het sloopafval wordt hierna hergebruikt om nieuwe woningen te bouwen en de straat opnieuw in te richten als een groen park. Samen wordt hierin op een circulaire en duurzame manier gewoond en geleefd. De provincie doet mee in de verkenning en biedt ondersteuning. Het doel is te komen tot een concrete aanpak en het stimuleren van kennisdeling binnen circulair bouwen.

Vraaggericht en flexibel bouwenWe zorgen ervoor dat er alleen nieuwe woningen worden gebouwd die een daadwerkelijke aanvulling zijn op wat er staat en die ook passen bij de behoefte van de toekomst. Innovatieve, flexibele en tijdelijke concepten verdienen hierbij meer aandacht. Waar wonen kan bijdragen aan een maatschappelijke doelstelling zoals het invullen van een leegstaand waardevol gebouw of het oplossen van een ruimtelijk knelpunt, moeten we dat nu doen.

Woonwensen en demografische prognoses veranderen steeds sneller. Het is van groot belang om plannen niet in beton te gieten. Flexibiliteit inbouwen in regionale woningbouwprogramma’s en woningen bouwen die aanpasbaar zijn aan toekomstige wensen is van belang. Monitoring is essentieel om zicht te houden op wat er gebeurt, om vast te stellen of de plannen nog aansluiten op de vraag en welke actie nodig is om op de veranderingen in te spelen.