18,7 9,1

Factsheet gezondheid van vrouwen en mannen

migraine of ernstige hoofdpijn

hoge bloeddruk

gewrichtsslijtage heupen of knieën

aandoening nek of schouder

aandoening rug

incontinentie

astma, chronische bronchitis, cara

aandoening elleboog, pols of hand

suikerziekte totaal

chronisch eczeem

17,4 13,8

1

4,2 4,8

8,8 7,4

8,8 2,3

2

10

5

6

10,1 6,6

8,4 6,8

5,4 4,7

6,7 4,1

17,0 9,5

7

9

3

4

8

Aandeel vrouwen en mannen dat in het afgelopen jaar last heeft gehad van de 10 meest voorkomende langdurige aandoeningen/ziekten bij vrouwen*, 2011/2012

1

aandeel vrouwen in procenten van alle vrouwen

aandeel mannen in procentenvan alle mannen

rangorde meest voorkomendelangdurige aandoeningen/ziekten bij vrouwen(1=meest voorkomend)

* Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2011/2012

Gezondheid en ziekteLichamelijke aandoeningen en ziektes

1 langdurige aandoening

2 langdurige aandoeningen

3 langdurige aandoeningen

24,1 23,3

13,0 9,5

16,3 9,3

Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2011/2012

Percentage vrouwen en mannen met 1, 2 of 3 langdurige aandoeningen/ziektes

Psychische problemen

Door vrouwen en mannengerapporteerde psychische problemen

score < 60 mhi*

12,9 8,9

* Mental Health Inventory, een meet- instrument met vragen over nervositeit, neerslachtigheid en geluk

Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2011/2012

Voorkomen van psychische problemen in afgelopen 12 maanden (vrouwen en mannen 18-64 jaar, in procenten, 2008-2009)

stemmingsstoornis 7,4 4,8 waarvan depressie 6,3 4,1angststoornis 12,5 7,7middelenstoornis 3,6 7,6 waarvan alcohol- afhankelijkheid 1,8 5,5

Bron: De Graaf et al. 2010, Trimbos-instituut (Nemesis-2, 2008-2009)

o +↗o

Ervaren gezondheid

allen

Turkse migranten

Marokkaanse migranten

Surinaamse migranten

Antilliaanse migranten

22 18

38 20

25 19

28 19

27 21

Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2011/2012, scp, Survey Integratie Minder-heden 2010

Percentage vrouwen en mannendie eigen gezondheid ervaren alsminder dan goed

Alle langdurige aandoeningen in de top-10 (zie infographic voorblad) komen bij vrouwen en mannen in 2011-2012 meer voor dan in 2005-2007 (verg. Keuzenkamp en Van Mens-Verhulst 2009). Veroudering van de bevolking, maar ook bijvoor-beeld verbeterde diagnostiek en een hoger per-centage overgewicht (diabetes) spelen hier een rol.

Vrouwen hebben vaker dan mannen meerdere aandoeningen tegelijk (multi-morbiditeit).

0

20

40

60

80

100

1981 1991 2001 2011

201282,879,1

201221,218,3

27,9 26,5

27,2 34,7

9,7 10,9

8,3 3,8

4,4 3,4

4,0 5,0

4,0 3,4

2,8 2,3

Levensverwachting, ziektelast en doodsoorzaken Levensverwachting en ziektelast

De ziektelast is een getal dat wordt bepaald door: - het aantal mensen dat aan de ziekte lijdt - de ernst van de ziekte- de sterfte aan de ziekte- de leeftijd waarop de ziekte optreedt. De totale ziektelast is voor vrouwen iets groter dan voor mannen. Het verschil komt vooral door een grotere ziek-telast van psychische stoornissen en aandoeningen aan het bewegingsapparaat bij vrouwen. De ziektelast van hart- en vaatziekten is echter iets groter bij mannen dan bij vrouwen (Gommer et al. 2010 ).

Doodsoorzaken

Levensverwachting bij geboorte en op 65-jarige leeftijd, vrouwen en mannen, 1980-2012

Levensverwachting, gezonde levensverwachting en levens- verwachting zonder chronische ziekten, mannen en vrouwen, 2012

als minder dan goed ervaren gezondheid

een of meer chronische aandoeningen

Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2011/2012

908070605040302010 0

Belangrijkste doodsoorzaken in percentage van het aantal overleden vrouwen en mannen, 2012

hart- en vaatziekten

kanker

ziekten van deademhalingsorganen

psychische stoornissen

ziekten van zenuwstelsel en zintuigen

niet-natuurlijkedoodsoorzaken

ziekten van spijs-verteringsorganen

endocriene, voedings- enstofwisselingsziekten

Totaal aantal overleden vrouwen en mannen, 2012

† † 72.906 67.907

Bron: cbs StatLine, Doodsoorzakenstatistiek

Bron: cbs StatLine, Doodsoorzakenstatistiek

levensverwachting bij geboorte vrouwenlevensverwachting bij geboorte mannenlevensverwachting op 65-jarige leeftijd vrouwenlevensverwachting op 65-jarige leeftijd mannen

Bron: cbs StatLine, Doodsoorzakenstatistiek

Mannen overlijden veel vaker aan kanker dan vrouwen, maar vrouwen overlijden (iets) vaker aan hart- en vaat-ziekten. Vrouwen sterven vaker door psychische stoornissen dan mannen. Hierbij gaat het meestal om dementie op hoge leeftijd.Meer mannen dan vrouwen overlijden aan niet-natuurlijke doodsoorzaken; bij mannen is het de vierde doodsoorzaak. Mannen plegen vaker zelfmoord en zijn veel vaker slachtoffer van verkeersongevallen en geweldsmisdrijven dan vrouwen.

Belangrijkste doodsoorzaken van vrouwen en mannen, 1950-2012

Sinds de jaren tachtig is de sterfte van vrouwen en man-nen aan hart- en vaatziekten flink afgenomen als gevolg van betere behandeling en meer preventie. De sterfte aan kanker is iets toegenomen. Weliswaar is het risico om aan kanker te overlijden gedaald, maar het aantal mensen dat kanker krijgt, stijgt door de vergrijzing. Bij vrouwen is de sterfte aan borstkanker gedaald, maar de sterft aan long-kanker toegenomen doordat vrouwen 20-30 jaar geleden veel meer zijn gaan roken.

Doodsoorzaken (vervolg)

100

150

200

250

300

200

250

300

350

450

400

1950 1958 1966 1974 1982 1998 2006 20121990

1950 1958 1966 1974 1982 1998 2006 20121990

hart- en vaatziekten als doodsoorzaak bij vrouwen en mannen

kwaadaardige nieuwvormingen als doodsoorzaak bij vrouwen en mannen

man vrouw

77 66

42 34

80 77

24 18

7 6

8 7

Zorggebruik Contact met zorgaanbieders

Percentage vrouwen en mannen met contact in afgelopen jaar, 2012

huisarts

specialist

tandarts

fysio- en oefentherapeut

ziekenhuisopname(met overnachting)

dagopnameziekenhuis

Percentage vrouwen en mannen met opname in afgelopen jaar, 2012

Vrouwen hebben meer contacten dan mannen met artsen en fysiotherapeuten. Vooral het verschil in bezoek van/contact met de huisarts is groot. Dat verschil heeft te maken met bezoek/contacten van vrouwen vanwege anticonceptie, zwangerschap en bevalling (Lagro-Janssen en Noordenbos 1997) en met de gemiddeld hogere leef-tijd van vrouwen (Hupkens en Swinkels 2013).

In de tweedelijns geestelijke gezondheidszorg vinden ongeveer evenveel behandeltrajecten plaats bij man-nen en vrouwen. Bij vrouwen werden in 2010 de meeste behandelingen gegeven voor stemmingsstoornissen, angststoornissen en aanpassingsstoornissen. Bij mannen waren de drie belangrijkste groepen: stoornissen in de kindertijd (o.a. adhd), stemmingsstoornissen en aan mid-delengebruik gebonden stoornissen (cbs, dis).

Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2012

41 33

38 27

door arts voorgeschrevenmedicijnen

zelfzorgmiddelen

Medicijngebruik in de afgelopen 2 weken, percentage vrouwen en mannen, 2012

Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2012

Mantelzorg

Mantelzorgers van 18 jaar en ouderpercentage vrouwen en mannen, 2009

61 39

Bron: De Boer en Keuzenkamp, 2009

Vrouwelijke en mannelijke mantelzorgers geven even vaak emotionele steun. Vrouwen doen wat vaker huis-houdelijke taken en persoonlijke verzorging, mannen doen wat vaker de administratie. De sekseverschillen zijn echter niet zo groot als vaak wordt gedacht.

De duur (aantal maanden) en intensiteit (aantal uren per week) van de mantelzorg die vrouwen en mannen verle-nen, verschillen niet.

Vrouwelijke mantelzorgers voelen zich zwaarder belast dan mannelijke mantelzorgers. Dit geldt zowel voor wer-kende als niet-werkende mantelzorgers.

Mantelzorg is gedefinieerd als hulp die mensen in de afgelopen twaalf maanden hebben gegeven aan hun zieke of gehandicapte huisgenoten, familieleden of vrienden.

Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2012

Medicijnen worden niet of nauwelijks op vrouwen uit-getest. De werking van medicijnen kan voor vrouwen en mannen verschillen. Ook hebben vrouwen vaker (1,5 tot 1,7 keer) last van bijwerkingen van medicijnen dan man-nen (ZonMw 2012).

Colofon

Samenstelling: Ans Merens, Sociaal en Cultureel PlanbureauVormgeving: bureau Stijlzorg, UtrechtFoto voorzijde: Ien van Laanen, GeldermalsenDecember 2013

Boer, Alice de en Saskia Keuzenkamp (2009). Vrouwen, mannen en mantelzorg. Beelden en feiten. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

cbs (2013). Gezondheid en zorg in cijfers 2013. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.cbs StatLine. Gegevens over langdurige aandoeningen, levensverwachting en doodsoorzaken.Gommer, A.M., N. Hoeymans en M.J.J.C. Poos. Ziektelast in daly’s: Welke verschillen zijn er

tussen mannen en vrouwen? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning. Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: rivm (geraadpleegd via http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/sterfte-levensverwachting-en-daly-s/ziektelast-in-daly-s/welke-verschillen-zijn-er-tussen-mannen-en-vrouwen).

Graaf, Ron de, Margreet ten Have en Saskia van Dorsselaer (2010). De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking. nemesis-2: Opzet en resultaten. Utrecht: Trimbos-instituut.

Hupkens, Christianne en Henk Swinkels (2013). Ongeveer drie kwart bezoekt jaarlijks huisarts en tandarts. In: cbs-Webmagazine, 2 juli 2013 (geraadpleegd via: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/gezondheid-welzijn/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-3854-wm.htm).

Keuzenkamp, Saskia en Janneke van Mens-Verhulst. Gezondheid: In: A. Merens en B. Hermans (2009). Emancipatiemonitor 2008, p. 250-274. Den Haag: Sociaal en Cultureel

Planbureau/Centraal Bureau voor de Statistiek.Lagro-Janssen, Toine en Greta Noordenbos (1997). Sekseverschillen in ziekte en gezondheid. Nijmegen: sun.Sociaal en Cultureel Planbureau, Survey Integratie Minderheden 2010.ZonMw (2012). Vrouwen zijn anders. ZonMw-Signalement Seksespecifieke gezondheidszorg. Den Haag:

ZonMw.

Literatuur en bronnen