1

Executive summary

Doelstelling van het project: Ontwerpen van een disruptieve dienstverlening om sociaal isolement bij senioren te voorkomen, te detecteren en te remediëren

Nieuw kader: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat senioren blijvend of opnieuw een doel vinden in hun leven, en op die manier zinvolle contacten beleven ?

Match met beleid2

3 ‘betekenislagen’ Tussen individuen: we betekenen iets voor

elkaar

Binnen de dienstencentra: we zijn mee verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de dienstencentra.

Binnen de maatschappij: we zetten onze talenten in om de buurt beter te maken

Life 2.0: we betekenen iets voor elkaar

Care 2.0: we betekenen iets voor het zorgcentrum

Community 2.0: we betekenen iets voor de

maatschappij

FYSIE

KE E

N M

EN

TALE

MO

GELIJK

HED

EN

IMPA

CT O

P B

ELE

IDSK

AD

ER

Match met beleid

De doelgroep Beleid is inclusief, voor iedereen. Hoofddoelgroep blijven de ouderen maar

ook andere generaties moeten betrokken kunnen worden.

Het cliënteel zou een spiegel moeten zijn van de maatschappij.

De noden/verwachtingen van de volgende generatie ouderen ‘Babyboomers’ zijn verschillend van de huidige ouderen.

3

Volgende stappen

Co-design workshops Co-design workshop met gebruikers (mix babyboomers en ouderen van

vandaag)

> Wat kan dit concept voor hen betekenen, hoe zien zij de uitwerking?

> Hoe gelijklopend of verschillend zijn de verwachtingen van de

huidige generatie en de babyboomers?

co-design workshop met medewerkers en lokale partners

> Op welke manier zou de huidige werking moeten worden aangepast

om dit concept mogelijk te maken?

4

"Sociale inclusie van ouderen op

stedelijk wijkniveau”

Co-thinking workshop

01/03/2013Project voor Zorgbedrijf Antwerpen i.s.m. Design Vlaanderen

InleidingResultaat analysefaseVoorstel design uitdagingMatch met visie en doelstellingen

InleidingResultaat analysefaseVoorstel design uitdagingMatch met visie en doelstellingen

8

Inleiding: wie zijn wij?Namahn en Yellow Window zijn twee ontwerpbureaus

We hebben een strategische samenwerking voor service design

projecten

Samen voerden we ondertussen een tiental service design projecten uit, o.a. in de sector voor senioren

9

Inleiding: wat is service design?Service design is een werkwijze om diensten te innoveren via

principes en technieken uit de design praktijk

We werken ‘user-centered’: de echte noden en wensen van de

gebruikers (senioren en zorgverleners) zijn ons uitgangspunt.

Co-creatie is fundamenteel: om zo goed mogelijk aan te sluiten op de behoeften van toekomstige gebruikers worden de concepten samen met de gebruikers bedacht.

Onze benadering is holistisch: we bekijken het volledige traject van de dienstverlening, over alle ‘contactpunten’ heen.

We werken visueel en iteratief: we maken zo snel mogelijk de ideeën concreet via tekeningen en prototypes zodat deze kunnen worden besproken, getest en verbeterd.

10

Inleiding: doelstelling van dit project

Ontwerpen van een disruptieve

dienstverlening om sociaal isolement

bij senioren te voorkomen, te

detecteren en te remediëren

Sleutelwoorden zijn promotie van actief burgerschap,

actief ouder worden en solidariteit.

We moeten rekening houden met de veranderende noden

en verwachtingen van de aankomende ‘babyboom’

generatie.

De oplossing moet de rol van de dienstencentra van het

Zorgbedrijf versterken.

De oplossing mag geen bijkomend personeel vergen.

11

Inleiding: doelstelling van deze workshopWe willen graag van jullie horen

1. Wat jullie visie is op ons voorstel

voor de designuitdaging

2. Wat het kader is waarbinnen we

de oplossing kunnen uitwerken

InleidingResultaat analysefaseVoorstel design uitdagingMatch met visie en doelstellingen

13

Wat hebben we tot nu toe gedaan? Benchmark

Goede voorbeelden uit binnen en buitenland

Literatuurstudie Oorzaken en aanpak van eenzaamheid bij senioren

Veranderende wensen en noden van de babyboomers

Veldstudie ‘Cultural probe’: We hebben 7 senioren een aantal oefeningen gegeven om

inzicht te krijgen in hun situatie vandaag, hun achtergrond en hun noden met betrekking tot sociale inclusie.

14

Besluiten benchmarkDe meeste projecten focussen op het versterken van de sociale contacten via:

Individuele benadering Uitbouwen van wijknetwerking

De buitenwereld naar binnen brengen via technologie

Aanbieden van informele zorg (klusjesdienst, boodschappen…)

Groepsbenadering Organiseren van groepsactiviteiten

Opzetten buurtnetwerken om cohesie te versterken

Organiseren van activiteiten om elkaar te leren kennen

Verschillende generaties met elkaar in contact brengen

Logistiek Voorzieningen in de buurt: winkels, plekken voorzien om samen te zijn, …

Aanbieden van mobiliteitsoplossingen

15

Besluiten literatuurstudie: eenzaamheid Er is een verschil tussen sociale eenzaamheid en emotionele

eenzaamheid

Sociaal eenzaam: minder sociale contacten dan gewenst

Emotioneel eenzaam: voldoende contacten maar geen aansluiting vinden

Uit onderzoek komt naar voren dat emotionele eenzaamheid als ernstiger beleefd wordt dan sociale eenzaamheid. Mensen die zowel sociaal als emotioneel eenzaam zijn, ervaren de ernstigste vorm van eenzaamheid.

De meeste eenzaamheid interventieprojecten focussen op het tegengaan van

sociale eenzaamheid via sociale participatie. Deze zijn echter niet altijd effectief.“Helaas worden er weinig interventies goed onderzocht en waar ze wel goed worden onderzocht blijkt dat ze lang niet altijd effectief zijn. Een van

de redenen die hiervoor aangedragen wordt, in een groot Nederlands onderzoek van Fokkema en Van Tilburg uit 2005, is dat er vaak gekozen

wordt voor een standaardoplossing, zoals sociale participatie (waaronder het deelnemen aan activiteiten valt). Vaak wordt gedacht dat het

deelnemen aan activiteiten dé oplossing is. Bij lang niet alle mensen en bij lang niet alle typen eenzaamheid is dit echter een adequate

oplossing.”

16

Besluiten literatuurstudie: babyboomersOpmerkelijke verschillen met huidige generatie

Meer hooggeschoolden, ook vrouwen hebben gewerkt

Vrijetijdsbesteding is belangrijk, luxe en comfort is belangrijk.

Eerste ‘personal computer’ generatie

Willen actief (blijven) meedoen in de maatschappij (cultuur, politiek,…)

Hechten belang aan solidariteit, emancipatie, duurzaamheid, het terug naar de natuur, bewust werken

en een betere samenleving.

Deze generatie is sterk waardengedreven: respect, vertrouwen, betrouwbaarheid en sociale

betrokkenheid

staan hoog in het vaandel.

Het is een generatie die niet in het ouderen hoekje wil ‘geparkeerd’ worden. Ze willen, zoals in hun

volwassen leven, contact houden met de verschillende generaties.

Willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen, zelfstandigheid en zelfbeschikking is belangrijk.

Ze willen zeker niet betutteld worden.

Ouder worden ≠ zich terugtrekken maar eindelijk de tijd hebben om te doen wat je altijd

wou doen.

17

Veldstudie: opzetWe wilden achterhalen wat de onderliggende oorzaken zijn van

eenzaamheid

Is er werkelijk een tekort aan sociale contacten?

Welke factoren dragen bij tot eenzaamheid?

Welke waarden en drijfveren zijn belangrijk?

Vandaag t.o.v. vroeger

Is er een verband tussen de verschuiving van

deze waarden en drijfveren én eenzaamheid?

18

Veldstudie: resultaten (1/2)

7 senioren: 2 mannen, 5 vrouwen

Is er werkelijk een tekort aan sociale contacten? Sociale contacten zijn inderdaad beperkt (gemiddeld 10 op 5 dagen) Vooral contact met familie, dienstverleners en buren/andere senioren in

dienstencentra

Welke factoren dragen bij tot eenzaamheid? Het veldonderzoek bevestigt de triggers uit de literatuur:

laaggeschooldheid, sterven van naaste of goede viend(in), langdurige ziekte Opvallend is dat alle deelnemers een problematisch leven achter de rug

hebben (partner met alcoholisme, als kind misbruik of verwaarlozing,

scheidingen, breuk met kinderen…)

19

Veldstudie: resultaten (2/2)

Welke waarden en drijfveren zijn

belangrijk? Zichzelf kunnen zijn en zelf kunnen

beslissen is essentieel Vrouwen geven aan dat dit nu positiever is

dan vroeger. Mannen geven aan dat ze hierin geremd

worden door hun beperkingen.

De grootste verschuiving ligt in het

vandaag ontbreken van een doel in het

leven Weinig betekenen voor anderen. Gemis aan prikkels (≠ uitdagingen). Gemis om goed te zijn in iets.

“Ik denk niet dat ik iets beteken voor

iemand, het is ieder voor zichzelf”

“ik doe en laat wat ik wil”

“Had niets te doen vandaag. Een

vervelende dag vandaag.”

“ik ben nu zelfstandig”

InleidingResultaat analysefaseVoorstel design uitdagingMatch met visie en doelstellingen

Voorstel design uitdaging

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat senioren blijvend of opnieuw een doel vinden in hun leven, en op die manier zinvolle contacten beleven ? Zelforganiserend en zelfbeslissend, gefaciliteerd door Zorgbedrijf Antwerpen

Ingebed in het maatschappelijk weefsel, binnen en rond de dienstencentra

Preventief, detecterend, activerend en remediërend

Rekening houdend met mentale en fysieke beperkingen

22

Voorstel design uitdaging

3 ‘zingevings’lagen Tussen individuen: we betekenen iets voor

elkaar

Binnen de dienstencentra: we zijn mee verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de dienstencentra

Binnen de maatschappij: we zetten onze talenten in om de buurt/maatschappij beter te maken

23

Life 2.0: we betekenen iets voor elkaar

Care 2.0: we betekenen iets voor het zorgcentrum

Community 2.0: we betekenen iets voor de

maatschappij

FYSIE

KE E

N M

EN

TALE

MO

GELIJK

HED

EN

IMPA

CT O

P B

ELE

IDSK

AD

ER

InleidingResultaat analysefaseVoorstel design uitdagingMatch met visie en doelstellingen?

25

Match met visie en doelstellingen? Uitbreiding van Zorgmakelaar naar ‘Zin’makelaar?

Voorstel t.o.v. inkomstenmodel/kernopdracht?

Doelgroep, vandaag en morgen? Verschuiving?

Mogelijkheid om medeorganisatie toe te laten?

Mogelijkheid samenwerkingen met lokale organisaties?

Mogelijkheden informatietechnologie?