2

Voorwoord Beste excursiegangers,

Tegen de tijd dat je dit leest zit je waarschijn-lijk in de bus en begin je jezelf zo te vervelen dat je het gehele programmaboekje maar eens door gaat spitten.

De excursiecommissie 2008/2009 heeft zich een tijd lang ingezet om er een mooie lustrumexcursie van te maken! Door middel van een druk maar interessant programma proberen we jullie, maar ook onszelf, iets wijzer te maken.

Dit gaat zeker lukken door het bezoeken van grote projecten als de Allianz Arena en BMW Welt, maar ook de iets kleinere pro-jecten als de Herz Jesu Kirche.

Het is natuurlijk een lustrumexcursie dus er moet ook iets gevierd worden! Daarom zul-len we ons zaterdag in het nachtleven van München storten! Na natuurlijk een liter bier achterover geslagen te hebben in de oude thuisbasis van Hitler, het Hofbrauhaus.

Het lustrum is niet de enige reden om iets te vieren. Het is zaterdag namelijk valentijns-dag... Probeer nog even je date voor het gala te scoren op de meest romantische dag van het jaar. Een leuke Duitse Heidi of Dieter zal niet misstaan aan jou zijde, aanstaande donderdag. Let er dan wel even op dat je zorgt dat je nieuwe date in Delft aankomt.

Op maandag heb je even de tijd om je eigen hot-spots te bekijken. Misschien wil je wel meer cultuur opsnuiven in de Alte Pinakothek of nieuwe schoenen scoren in het grote win-kelhart van de derde stad van Duitsland.

Kortom, het wordt een prachtig weekend met veel nieuwe indrukken. Wij gaan er al-les aan doen het weekend te laten slagen, en met jou inzet gaat dat zeker lukken!

Veel plezier,

namens de excursiecommissie 2008/2009Hens Zoet

3

Inhoud4 Uitgaanstips5-7 Agenda8 Geschiedenis & City facts

Informatie Agenda

9 Bayerische Staatsopera10 Pinacothek der moderne 11 Herz Jesu Kirche12 Haus der Architektur13 Olympic Stadium Munich14 BMW Welt15 Allianz Arena

Tips

16 Hofbräuhaus17 Jewish Centre18 Siemens-Forum

19 contact

Bijlagen

kaarten

4

UitgaanstipsHoover & Floyd Café/ IckstattstraßeCafe and barSnacks and 2-3 dishesPhenomenal cakes (choco and framboises)

Hey Luigi/ HolzstraßeRestaurant and barGood salads and cheap lunch

Corso/ MüllerstraßeCafeLunch and dinner

Aroma/ Pestalozzoistraße

Loretta/ MüllerstraßeGood sandwiches and coffee

Maria/ KlenzestraßeOpened till 21:00, then the Josef on the other side of street open his doors. Snacks, good coctails & music

Zappeforster/ Corneliusstraße

Hofbräuhaus/

[ bars & music ]

Cafe King/ MüllerswtraßeVegan restaurantOpened in the night, dj-action

Cafe am HochhausDrink and dance

[ Clubs ]

Registratur/ Blumenstr. 2880 % electro

Muffathalle/ club Ampere / Zellstr 4Theater/ Tanz/ Konzert/ Performance/ Le-sung/ Club

Zerwirk/ Ledererstr. 3Hip hop / Balkan style/ drum & bass / funk

Atomic Café/ Neuturmstr. 5liveclub/ discotheque & cocktailbarBritt pop/ hiphop/ funk and soul

[ Café ]

5

Tijd

11:00

13:30

14:00

15:45 – 16:45

19:00

Nr

1

2

3

Wat

aankomst Munchen

Inchecken Hostel

Lunch/ vrije tijd

Verzamelen Marienplatz

Stads rondleiding Opera rondleiding Stadsrondleiding/ vrije tijd

Avond eten : Augustiner Braustuben

Waar

Senefelderstr 5

Marienplatz

landsberger Str

Agenda zaterdag 14 februari

6

Tijd

9:30

10:00 - 12:00

12:00-13:00

13:30-14:00

14:15-14:30

15:00-17:00

17:20-18:30

19:30

Nr

4

5

6

7

8

Wat

vertrek Hostel

Pinakothek moderne lunch

Herz Jesu Kirche

Haus der architek-tur

Olympic stadium

BMW Welt

Vrije tijd/ avonde-ten

Waar

barbara str.

Romanstr. 6

Waisenhausstr 4

Spiridon-Louis-Ring 21/ Olympiapark

Olympiapark 1

Agendazondag 15 februari

7

Tijd

8:30

9:30 – 10:45

11:30

16:00

17:00

Nr

9

Wat

vertrek hostel Allianz Arena

terug in het cen-trum van Munchen / vrije tijd

verzamelen Hostel

Vertrek Delft

Waar

Werner-Heisen-berg-Allee 25

Senefelderstr 5

Agenda maandag 16 februari

8

Geschiedenis & City facts

Munchen is de hoofdstad van de deelstaat Beieren en met 1,3 miljoen inwoners in grootte de derde stad van Duitsland. Hertog Heinrich der Lowe stichtte in 1158 nabij Munichen ( “ bei den Monchen “ ) een marktplaats met stedelijke rechten, waaraan hij dezelfde naam gaf. Gelegen aan de brug over Isar, ontwikkelde het stadje zich weldra tot een belangrijke overslagplaats voor de zouthandel. Vanaf 1240 wordt Munchen de hertogelijke residentie van het huis Wittelsbach, dat tot 1919 onafgebroken Beieren zal regeren. Het katholicisme is vanaf 1550 de enig toegestane godsdienst in Beieren en drukt anderhalve eeuw lang een stempel op het ( regilieuze ) leven in de stad, het ‘ Rome van Duitsland ‘. In 1721 vindt de laatste heksenverbranding plaats. Gedurende de regeerperiode van koning Ludwig I ( 1786 -1868 ) is Leo von Klenze hofarchitect, met als classicistische nalatenschap o.a. De Koningplatz, Glyptothek en Alte Pinakothek. De meest kleurrijke vorst is Ludwig II ( 1845-1886 ). Hij kaat fantastische kastelen bouwen en Richard Wagner is zijn belangrijkste protege. Na de eerste wereldoorlog wordt de Duitse keizer ( en de Beierse koning ) afgezet en is er van 1919 tot 1933 in Duitland een parlementaire democratie., de Wiemarrepubliek. Na een reeks sociale en economische crisis komt in 1933 na verkiezingen het nazi/ NSDAP-regime aan de macht met Adolf Hitler als rijkskanselier. Munchen ontwikkelt zich tot ‘Hoofdstad der beweging ‘, er wordt een groot gebouwencomplex opgetrokken als hoofdkwartier van de NSDAP. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de stad zeer zwaar beschadigd door geallieerde bombardementen. Enkele van de belangrijkste historische gebouwen zijn:

9

Frauenkirche/ Liebfrauendom (1468-1494 ) Deze barokke kerk wordt beschouwd als een van de hoogtepunten van de Beierse bouwkunst. De twee 99 meter hoge torens bepalen voor een deel het aanzicht van Munchen. In dit enorme gebouw is plaats voor maar liefst 20.000 mensen.

Nymphenburger Paleis ( vanaf 1675 ) Dit was het zomerpaleis van de Wittelsbachers. Vijf generaties van deze koninklijke families waren verantwoordelijk voor het uitbreiden en verfraaien van dit paleis is roccoco-stijl. Het heeft een schitterende park waarvoor Versailles als voorbeeld diende.

Neues Rathaus 1867-1909Het Gotische Neue Rathaus aan de Marienplats heeft een 85 meter hoge klokkentoren met het symbool van Munchen, een monnik, op de top. Het uurwerk met bewegende poppen komt drie keer per dag in beweging.

Altes rathausDit staat net als het Neue Rathaus aan de Marienplatz. De gotische gevel dateert uit de 15e eeuw, net zoals de indrukwekkende klokkentoren. Tegenwoordig is er een speelgoedmuseum ondergebracht.

AsamkircheDeze kerk is in feite een particuliere kapel uit de 18e eeuw.Het interieur van de kerk is buitengewoon luxueus, en voorzien van een overvloed aan beelden, engeltjes, beschilderingen etc.

Sendlinger TorDit restant van de 14e eeuwse omwalling is een van de mooiste poorten van de stad.

10

De Pinakothek der Moderne is het chronologische sluitstuk van de 3 Pina-kothek’s in Munchen. In het ontwerp is de keuze gemaakt het naar twee zijden te richten, de bestaande Pinakothek’s en de oude stad. De twee toegangen zijn verbonden in de diagonaal dwars door het gebouw.

Van buiten heeft Braunfels’ witte rech-thoek iets van een deftig uitgevallen fabriekshal. Van binnen imponeert het met ruimte, licht, en van een voorname consequent doorgevoerde kleurstelling: als het niet wit is, is het grijs. De grote showtrappen die vanuit de rotonde vertrekken zijn van lichtgrijs terracotta. De galerijen op de eerste en tweede verdieping, de plafonds, de muren: spierwit. Het cafetaria, de garderobe, de kassa, de museumshop, de wc’s: wit en donkergrijs. Ook de onontbeerlijke plattegrond is niet aan de strenge kleur ontsnapt.

Naast de staatsgalerie moderne kunst en het grafi sche museum huisvest het ook het architectuurmuseum en een schilderijmuseum met werken van Pica-sso, Braque, Klee, de Chirico, Warhol en Segal.

Pinacothek der moderne

Stephan Braunfels2002

11

In essentie is de kerk opgebouwd als de doos om de doos. De buitenste doos bestaat uit een glazen vliesgevel. De binnenste doos is gemaakt van esdoorn houten lamellen. Het lichtspel als resul-tante geeft de kerk een metafysische am-biance.

Het gebouw heeft een open en levendig karakter. Met een vloeiende overgang van het kerkplein via de voorhal naar de eigenlijke kerk. De entree is gemar-keerd door twee 14m hoge mechanisch bediende taatsdeuren en indien open wordt het plein een onderdeel van de kerk.

Om het heiligste gedeelte van de kerk te beschermen is er gevarieerd in trans-parantie van de beglazing. Verder spe-len de lamellen een spel met het licht. Zo valt er meer licht ter plekke van het altaar. Ook is er veel aandacht gegeven aan materialisering en het interieur. Bij-dragen van kunstenaars aan de apsis en het kruis zijn hier een uiting van. De architecten hebben geprobeerd de kerk vrij te maken van traditionele zware sym-boliek; niet eenvoudig maar wel ondub-belzinnig in zijn verschijningsvorm.

Herz Jesu kirche Allmann Sattler Wappner Architekten 2000

12

Haus der Architektur

Drescher + Kubina2002

De nieuwe Beierse architectenkamer ligt op een idyllische locatie aan de Mymp-henburgergracht. Het eerste dat opvalt is het contrast tussen de nieuwe huisvesting met de naastgelegen neobarokke villa stammend uit de pruikentijd.

De architecten zochten naar een ant-woord binnen het spanningsveld tussen de historische context en de moderne bouweisen. Ze hebben compromisloos ingezet op contrast. Naast het speelse kasteel is een volume gebouwd die naar minimalistische traditie tot de vorm is gereduceerd. Navenant is de materiali-sering beperkt tot drie bouwmaterialen, beton, glas en staal.

Het gebouw, 1500 m2 over 3 lagen, ver-toont geen overeenkomsten met de typi-sche Muncher Architektur. De puur func-tionele vormentaal laat geen ruimte voor franje. Misschien schuilt hierin ook de reden dat het huis al snel als een Mekka van de architectuur werd gezien. Deze vormendrang is tot op de fi jnste details doorgezet zoals bijvoorbeeld de toege-paste lichtschakelaars.

13

Olympia park Frei Otto

1972

Vlakbij het BMW museum, dat langs de autobahn gesitueerd is, steken de tent-achtige koepels van de ‘ Olympiagelan-de ‘ boven de snelweg uit. Het stadion, het zwembad en de indoorbanen wer-den gebouwd om plaats te bieden aan de Olympische spelen van 1972 waar-van de beelden wereldwijd werden ver-zonden vanaf een 300 m hoge nieuwe ‘ Fernsehturm ‘.

Het Olympisch park met zijn unieke ver-zameling en combinatie van typen sport en evenementen is uitgegroeid tot een van de meest belangrijke attractieparken voor evenement en vrije tijd ter wereld.

De revolutionaire nieuwe architectuur van de Olympsiche gebouwen in Mun-chen keerde zich radicaal af van alle bestaande tradities voor het bouwen van een stadion voor de massa. In deze zin staat het symbool voor hoe totaal an-ders de Duitse naoorlogse samenleving was of op z’n minst probeerde te zijn vergeleken met het Duitsland dat Hitler aan de macht had gebracht. De lichte tentachtige constructie is absoluut het tegenovergestelde van de Naziarchitec-tuur van bijvoorbeeld het ‘ Kunsthaus’.

14

BMW WELT Coop Himmelb(l)au

2007

In de afgelopen jaren is architectuur enorm belangrijk gebleken voor auto-producenten. Mercedes Benz gaf UN studio opdracht op een Mercedes mu-seum te ontwerpen, en in dezelfde stad bouwt Porsche een museum ontworpen door Delugan Meisll. Tegelijkertijd heeft Citroen, in Parijs, net een nieuwe show-room aan de Champs-Elysees, in ge-bruik genomen. Bij autoarchitectuur , net als bij auto’s zelf, lijkt elk project groter, meer gestroomlijnd en sneller dan de vo-rige.

Coop Himmelb(l)au ontwierp een torna-do van staal en glas voor BMW welt, ‘ a centre for brand experience and vehi-cle delivery ‘. Het nieuwe gebouw is een aanvulling op het bijzondere viercilinder hoofdkantoor ( Karl Schwanzer, 1973 ) en het naastgelegen schelpvormige BMW museum. Geplaatst op een hoek aan de snelweg, waaiert de dubbel co-nische structuur uit naar een sculpturaal dak waaronder de zwevende customer lounges zich bevinden in de grote hal.

15

Allianz Arena Herzog & de Meuron2005

De Allianz Arena dat gebouwd werd in een recordtijd van 30 maanden, is een van de meest moderne en architectonisch unieke voetbalstadions in Europa.

De architecten Herzog & de Meuron kozen voor een constructie die in zijn lichtheid ver-wijst naar het ‘oude’ Olympisch stadion van Munchen. De gevel en het dak van het sta-dion zijn een samenstelling van transparante en doorschijnende ETFE laminaat panelen op een stalen draagstructuur. Elk paneel heeft een transparant binnenste, degenen die de gevel vormen hebben een doorschijnend witte buitenkant, maar de dakpanelen zijn volledig transparant om daarmee daglicht op het veld te laten vallen.

Het stadion wordt verlicht in de twee kleuren van de voetbal teams van Munchen. FC Bay-ern München rode kleur en TSV 1860 blauw ) die hun thuisbasis in deze arena hebben. Wanneer er nationale wedstrijden gespeeld worden is de gevel wit verlicht. Het stadion heeft een capaciteit van 69,000 en een voor Duitsland unieke 3-rings tribune waar het pu-bliek relatief dicht op het veld zit door mid-del van een hellingshoek van de tribune.

16

Het Hofbräuhaus in München is een van de meest bezochte plaatsen door toe-risten in Duitsland. Men kan het terecht beschouwen als de hoofdtempel van het bierdrinken.

Oorspronkelijk was dit gebouw de offi ci-ele brouwerij van het hof van Bayern en lange tijd mocht alleen daar het bekende Bockbier geproduceerd worden. Maar het was aanvankelijk enkel voorbehou-den voor het hof en voor de ambtenarij. Pas sinds 1828 werd de brouwerij uitge-rust met een “Gasthaus” en werd het bier zelf toegankelijk voor de Münchener.

Het gebouw werd gebouwd in 1608 met slechts één doel: bier brouwen. Bijna 300 jaar later (in 1896) werd de brouwerij elders ondergebracht en werd het Hofbräuhaus 100 % omgebouwd tot een Gasthaus in neorenaissancestijl.

Negatief punt: hier werd in 1920 de NSDAP gesticht, de nazistische partij van Hitler. Daarvoor werd het gebouw dan ook compleet platgebombardeerd in de Tweede Wereldoorlog; nadien werd het weer heropgebouwd. Het heeft een zulke grote uitstraling, dat miljoenen mensen het bezoeken per jaar, en dat zelfs in Las Vegas (USA) een getrouwe kopie ervan opgericht werd.

Merkwaardig iets: zowel de brouwerij als het Hofbräuhaus is in handen van de staat Bayern.

Hofbräuhaus

17

Vrijstaande kubus, 4500 namen van overledenen op de wand.

Het Joodse center, gebouwd voor een bedrag van 71,6 miljoen euro, is het grootste bouwproject in Europa. Het was betaald door de stad Munchen, de stand van Beieren en de Joodse Ge-meenschap. De bouw begon in 2003 en is vrijwel het enige moderne gebouw in het centrum.

Het Joods Museum is ontworpen als een vrijstaande kubus. De transparante be-gane grond lobby, geglazuurd op allle vier de zijde, functioneert niet alleen als een etalage ,maar ook als een open-bare ruimte. Hier kunnen bezoekers de informatiebalie, museumboekhandel en cafe-bar vinden. De twee verdiepingen zijn voor wisselende exposities, Learning centre, en de bibliotheek, de permanen-te tentoonstelling bevindt zich op kelder-niveau. De twee gebouwen bestaan uit een mu-seum, gemeenschapscentrum, school, bi-bliotheek en een restaurant. Het reastau-rant, museum en de grote assemblage hal staan open voor het grote publiek.

Een onderaardse gang die de twee ge-bouwen met elkaar verbind heeft de na-men van de 4500 Munchen joden die zijn vermoord door de nazi’s.

Jewish Centre Wandel Hoefer Lorch + Hirsch 2004-2007Sankt-Jakobs-platz 16

18

Siemens Forum Richard Meier

1999 Oskar Von Miller Ring

De geschiedenis van het Siemensforum gaat terug tot 1983, toen de architect Richard Meier de wedstrijd voor een nieuw kantoor gebouw won. Meier’s ontwerp was technologisch briljant, en zorgde tegelijkertijd voor inpassing in de bestaande gebouwen, daarbij optimaal gebruik makend van het beschikbare oppervlak. De gevels van het gebouw onderscheiden zich door de karakterstieke structuur van de vliesgevel, ontworpen om een verscheidenheid aan zichtmogelijkheden te bieden, van buiten naar binnen en van binnen naar buiten. Witte aluminium panelen worden afgewisseld met volledige hoge ramen om het gebouw een heldere , duidelijke gestructureerde en volledig transparante uitstraling te geven.

Het opvallende, zes verdiepingen hoge cilindrische gedeelte wordt omhuld door een vijf verdiepingen hoog scherm. Grote ‘venster’ openingen in de buitenmuur tonen de radiale gelaagdheid en de verticale structuur van de cilinder en het scherm en bieden zicht op de bezoekers die zich van niveau naar niveau bewegen over de spiraalvormige hellingbanen.

19

Contact +31

Josiena 6 29236687

Hens 6 13204305

Jimmy 6 16874036

Sophie 6 21562983

Bart 6 48616447

Simon 6 20114788

Jennita 6 22508463

Sanne 6 15271077

Jeroen 6 14382722 Sjors 6 28721289

Atynay 6 46177511

Helena 6 15901361

Theo 6 42237384

Pieter 6 41490822

Sylke 6 38264921

Jennyfer 6 52211429

Bernard 6 24945518

Roland 6 20958960

Pim 6 11010623

Inge 6 52235272

Jasper 6 81505416

Anne 6 40940130

Teresa 6 41552273

Sarah Marijn 6 10272427

Sander 6 22399230

20

Ammer-

Starnberger

see

See

Mammendorf

Malching

Maisach

Gernlinden

Esting

Olching

Gröbenzell

Lochhausen

Langwied

PasingLaim

Donnersberger-brücke

Hacker-brücke

HauptbahnhofCentral Station

Altomünster

Kleinberghofen

Erdweg

Arnbach

Markt Indersdorf

Niederroth

Schwabhausen

Bachern Dachau Stadt

Petershausen

Vierkirchen-Esterhofen

Röhrmoos

Heberts-hausen

Dachau

Karlsfeld

Allach

Untermenzing

Obermenzing

NeufahrnEchingLohhof

Unter-schleißheim

Ober-schleißheim

Feldmoching

Fasanerie

Moosach

Heimeran-platz

Harras

Mittersendling

Siemenswerke

Solln

Großhesselohe Isartalbf.

Pullach

Höllriegelskreuth

Buchenhain

Baierbrunn

Hohenschäftlarn

Ebenhausen-Schäftlarn

Icking

Wolfratshausen

Westkreuz

Lochham

Gräfel"ng

Planegg

Stockdorf

Gauting

StarnbergNord

Starnberg

Possen-hofen

Felda"ng

Tutzing

Neuaubing

HarthausGermering-

Unterpfa$enhofen

Geisenbrunn

Gilching-Argelsried

Neugilching

Weßling

Steinebach

Regionalzughalt

Fernzughalt

Seefeld-Hechendorf

Herrsching

Leienfelsstr.AubingPuchheim

Eichenau

Fürsten-feldbruck

Buchenau

Schön-geising

Grafrath

Türkenfeld

Geltendorf

Hasenbergl Dülferstr. Harthof Am Hart

MoosacherSt.-Martins-Platz

in Bau

Ober-wiesenfeld

Olympia-zentrum

Petuel-ring

Georg-Brauchle-Ring

Westfriedhof

GernRotkreuz-platz

Maillinger-str.

Stiglmaier-platz

Frankfurte

Milbertshofen

Bonne

Scheidplatz

Hohenzollernplatz

Josephsplatz

Thestr.

Königs-platz

Laimer PlatzFriedenheimer

Str.

Westend-str.

PartnachplatzWestparkHolzapfel-kreuth

HadernerStern

Groß-hadern Klinikum

Großhadern

Aidenbachstr.Machtl"nger

Str.

ForstenriederAllee

Basler Str.

FürstenriedWest

Theresienwiese

Schwanthaler-höhe

Obersendling

Thalkirchen (Tierpark)

Brudermühlst

Implerst

Sendlinger

OEZ

Schnellbahnnetz

Mün

Tarifzonen

Metro

21

I sa r

Karlsplatz(Stachus)

MarienplatzCity Center Isartor

RosenheimerPlatz Ostbahnhof

FreisingPulling

Neufahrn

Flughafen MünchenMunich Airport

Flughafen Besucherpark

Hallbergmoos

Ismaning

Unterföhring

Johanneskirchen

Englschalking

Dagl"ng

Erding

Altenerding

Aufhausen

St. Koloman

Ottenhofen

Markt Schwaben

Poing

Grub

Heimstetten

Feldkirchen

Riem

Berg am Laim

Leuchtenberg-ring Trudering

Gronsdorf

Haar

Vaterstetten

Baldham

Zorneding

Eglharting

Kirchseeon

Gra"ngBahnhof

Gra"ngStadt

Ebersberg

St.-Martin-Str.

Giesing

Perlach

Neuperlach Süd

NeubibergOttobrunn

Hohenbrunn

Wächterhof

Höhenkirchen-Siegertsbrunn

Dürrnhaar

Aying

Peiß

Großhelfendorf

Kreuzstraße

Fasangarten

Fasanenpark

Unterhaching

Taufkirchen

Furth

Deisenhofen

Sauerlach

Otter"ng

Holzkirchen

rankfurter Ring

Milbertshofen

Bonner Platz

cheidplatz

Hohenzollernplatz

Josephsplatz

Theresien-str.

önigs-platz

Garching-ForschungszentrumGarching

Garching-Hochbrück

Fröttmaning

Kieferngarten

Freimann

Studentenstadt

Alte Heide

Nordfriedhof

Dietlindenstr.

Münchner Freiheit

Giselastr.

Universität

Odeonsplatz Lehel Max-Weber-Pl.

Arabellapark

Richard-Strauss-Str.

Böhmerwaldplatz

Prinzregentenplatz

(Tierpark)

Brudermühlstr.

Implerstr.Poccistr.Goetheplatz

SendlingerTor Fraunhoferstr.

Kolumbus-platz

Silberhorn-str.

Untersberg-str.

Candidplatz

Wettersteinplatz

St.-Quirin-Platz

Mangfallplatz

Karl-Preis-Platz

Innsbrucker Ring

Michaelibad

Quiddestraße

Neuperlach Zentrum

Therese-Giehse-Allee

Kreillerstr.

Josephs-burg

Moos-feld

Messestadt-West

Messestadt-Ost

hnellbahnnetz

München XXLInnenraum

Außenraum

TarifzonenMVV/Stand: Dezember 2008

Messe München

International / ICM

22

13

56

7

8

2

4

11

12

13

1 Euro Youth Hostel Munich Senefelderstr 5

2 Bayerische Staatsoper Max-Joseph-Platz 1 3 Augustiner Bräustuben Landsberger Str. 19

4 Pinakothek der Moderne Barer Str. 40

5 Herz Jesu Kirche Romanstraße 6 6 Haus der Architektur Waisenhausstraße 4

7 Olympic Stadium Munich Spiridon-Louis-Ring 21 8 BMW Welt Olympiapark 1 9 Allianz Arena Werner-Heisenberg-Allee 10 Englischer Garten 11 Hofbräuhaus am Platzl Platzl 9

12 Jüdisches Museum St.-Jakobs-Platz 16

13 Siemens-Forum Oskar-von-Miller-Ring 20

23

9

2

10

11

24

1

3 6

74

5

2

1 Hoover & Floyd GmbH Ickstattstr. 2

2 Hey Luigi Holzstr. 29

3 Corso/ Loretta Müllerstraße

4 Aroma Pestalozzistr

5 Cafe Maria/ Josef Klenzestraße 97

6 Zappeforster Cafe Corneliusstr. 16

7 Die Registratur Blumenstr. 28

8 Muffatwerk / Ampere Zellstraße 4

9 Zerwirk Deli GmbH Ledererstr. 3

10 Atomic Cafe Neuturmstr. 5

25

6

9

10

8

26

27

Lay-out: Sophie van DostenTekst: mimoa.eu, Sophie van Dorsten, Hens Zoet