Ex-KGB-er aan de macht

• Vladimir Poetin: degrijze kardinaal• Bureaucraat• Meer rust op politiek en economisch terrein (?!) • MeMo: Of Rusland onder Poetin tot een volwassen

democratie zal uitgroeien blijft vooralsnog een vraagteken.

Politkovskaja Litvinenko

5V Module 11

Van Blitzkrieg tot Ontspanning

Tweede Wereldoorlog en Koude Oorlog

• Hirosjima en Nagasaki: 7 en 9 aug. 1945 (OHP)

• Bewapeningswedloop (OHP)

• Wapenbeheersing? (OHP)

Schoolboek geschiedenis Volkeren trekken voort (1951):

•Vraag over WO II: “Waarom kon er nu geen vrede gesloten worden zoals na vroegere oorlogen?”

•Antwoord: “(…) Rusland wilde geen vrede”

•Vraag over W.O. II: “Hoe wilde Rusland de wanorde in Europa misbruiken?”

•Antwoord: “Maar spoedig bleken de Russen geen echte vrede te wensen, maar liever in de algemene wanorde op wereldrevolutie aan te sturen.”

1948: Blokkade van Berlijn

•Propaganda: 1949

Oprichting van de Noord Atlantische

Verdrags Organisatie, de NAVO

(VIDEO)

KOUDE OORLOGKOUDE OORLOG

• Definitie: Toestand van hevige spanning tussen de supermachten VS en USSR, waarbij ze elkaar (nog) niet met wapens maar met andere middelen (econ., pol. en propagandistische) “bevechten”.

• Verklaring begrip: * Walter Lippman, Am. Journalist schreef boek The Cold War (1947). * Voor W.O. II: Naam voor ondermijnende activiteiten van communistische partijen.

• Oorsprong/Wortels ontstaan: * Russische Revolutie (1917): Keman en Van Roon * W.O. II: Auteurs MeMo

• 2 visies: * Traditionele: Westers antwoord op USSR-provocatie * Revisionistische: USSR reageerde op uitdaging VS

Keman & Van Roon: De Koude Oorlog in revisie

• Benadering vanuit drie niveaus:• Als moment uit eeuwenlange tegenstelling

revolutie contrarevolutie• Vanuit confrontatie tussen communisme en

kapitalisme• Als onderdeel van de verschuivingen in de

machtsverhoudingen op internationaal niveau

• De koude Oorlog is niet plotseling als gevolg van een min of meer toevallige samenloop van omstandigheden ontstaan, ze is evenmin een breuk in een overigens gelijkmatige historische ontwikkeling.

• Veeleer is ze het gevolg van structurele ontwikkelingen en hun implicaties op wereldniveau, die door het verloop van W.O. I in een versnellingsproces gekomen zijn.

• Daarom 1917 als beginmoment van de Koude Oorlog meer aanvaardbaar dan 1944/45! (VIDEO)

1e Fase: Bolsjewistische revolutie en 1e Fase: Bolsjewistische revolutie en Westerse interventie (1917-1923)Westerse interventie (1917-1923)

• In het teken van de openlijke confrontatie• Rus. Revolutie (Nov. 1917)

GEVOLGEN: Rusland: Burgeroorlog Roden Witten : WESTERSE INTERVENTIE!!! (Mislukt: 1918 Vrede van Brest-Litovsk)

Lenin: Burgeroorlog 1918-1920

• Roden• Bolsjewieken

• Witten• Mensjewieken,

liberalen en andere pol. Groeperingen, tsaristen

• 1918: Steun van Engeland + Frankrijk (WO I)!!!

• Welk niveau???• 1e Als moment uit eeuwenlange tegenstelling

revolutie contrarevolutie• 2e Vanuit confrontatie tussen communisme en

kapitalisme• 3e Als onderdeel van de verschuivingen in de

machtsverhoudingen op internationaal niveau

1e Fase: Bolsjewistische revolutie en 1e Fase: Bolsjewistische revolutie en Westerse interventie (1917-1923)Westerse interventie (1917-1923)

• In het teken van de openlijke confrontatie• Rus. Revolutie (Nov. 1917)

GEVOLGEN: Rusland: Burgeroorlog Roden Witten : WESTERSE INTERVENTIE!!! (Mislukt: 1918 Vrede van Brest-Litovsk)

Vrede v. Versailles: “Dam” tegen USSR (Cordon Sanitaire)

=> => 2e niveau (com2e niveau (comkap)kap)

• BUITEN RUSLAND• 1918 Hongarije: Com. Bewind o.l.v. Bela Kun • 1918 Nederland: mislukte revolutiepoging van

Troelstra (SDAP)• 1918 Duitsland: Rep. Van Weimar o.l.v.

Socialisten• 1919 Duitsland: Spartakistenopstand• 1919 oprichting Komintern (steun aan com.

Groepen, doel: wereldrevolutie)• WELK NIVEAU???

•=> => 1e niveau (rev1e niveau (revcontrarev)contrarev)

2e Fase: Van manifest (openlijk) 2e Fase: Van manifest (openlijk) naar latent (gesloten) (1923-1936)naar latent (gesloten) (1923-1936)

• USSR in isolement: in jaren ’20 Out-cast

• 1924: VS lanceert Dawesplan DOEL: voorkomen dat com. naar Duitsland overslaat!

• USSR: 2e Rev. Van bovenaf! (collectivisatie + planeconomie)

• KAP. WERELD: Wereldcrisis trof m.n. Westerse landen Opkomst Hitler; Nat.-Soc. leek alternatief voor com.!

• Duitsland wordt gevaar: isolement USSR smelt!

=> 2e Niveau (Com2e Niveau (ComKap) Kap)

•=> => 3e Niveau (Internat. machtsversch.)3e Niveau (Internat. machtsversch.)

3e Fase: Nazi-Duitsland als instrument en3e Fase: Nazi-Duitsland als instrument enhindernis voor confrontatie (1936-1941) hindernis voor confrontatie (1936-1941)

• 1936: Jaar van de Volksfronten (samenwerking soc., soc.-dem. en communisten)

• WESTEN: VOORKEUR VOOR USSR BOVEN FASCISME?! (Spaanse Burgeroorlog: experimenteerterrein voor moderne oorlog?!)

• Nieuw aan ontwikkelingen vgl. met 2e Fase:• ROL NAZI-DUITSLAND IN ECON. + POL.

KRACHTENSPEL!• INSTRUMENT VOOR CONFRONTATIE

Stalin tussen Westen en Hitler (1938 Conferentie van München; 1936-1938 Grote Terreur van Stalin)

• HINDERNIS VOOR CONFRONTATIE (1939 Molotov-Von Ribbentrop pact)

• Welk niveau???Welk niveau??? =>

=> 3e

Niv

eau

(Inte

rnat

. mac

htsv

ersc

huiv

ing)

3e N

ivea

u (In

tern

at. m

acht

sver

schu

ivin

g)

H.1 Bezetting en bevrijding

DEELVRAAG:

Hoe verliep de Tweede Wereldoorlog en hoe werd Duitsland uiteindelijk verslagen?

1.1

• 4e Fase: Monsterverbond; Westen & USSR4e Fase: Monsterverbond; Westen & USSR (1941-1945)(1941-1945)

• 01-09-1939 Duitse aanval op Polen => Officieel begin W.O. II

• Blitzkrieg: Hitler verovert NW-Europa (Westfront)• 26-6-1941 Operatie Barbarossa: Hitler valt Sovjetunie

binnen (Oostfront)• 1.2• VS eerst nog isolationistisch:

1941 Lend-Lease Act (Leen en pachtwet): wapens aan Engeland Atlantisch Handvest: VS en Engeland over situatie na de oorlog (pikante afspraak: zelfbeschikkingsrecht)

=> 3e Niveau (Internat. machtsverschuiving)

=> 3e Niveau (Internat. machtsverschuiving)

Atlantic Charter (1-1-1942)

* Zelfbeschikkingsrecht voor elk volk * Volledige samenwerking tussen alle staten om

levensstandaard te verhogen * Gelijke toegang tot noodzakelijke ruwe

grondstoffen* Vrij gebruik van alle zeeën

* Afkeuring gebruik van geweld in internationale onenigheid

1.2

* VS eerst nog isolationistisch; 1941 Lend-Lease Act (Leen en pachtwet)

Atlantisch Handvest

VS vanaf 7-12-1941 met Japan en vanaf 11-12-1941 met Duitsland in oorlog: 2 frontenoorlog!

Grote Alliantie: Engeland + Sovjetunie + VS

* Nov. 1943: Conferentie van Teheran (VS, Eng,USSR) => Stalin drong aan op 2e front tegen Hitler!!! => Besloten werd tot invasie in Frankrijk!

1.2 Keerpunten W.O. II

• 1942/1943 Slag bij Stalingrad (Sovjetunie); verlies van Duitsland

• 1943 Slag bij El Alemein (Noord-Afrika); verlies van Duitsland

• 1943: Landing van Amerikanen en Engelsen in Zuid-Italië

• 6-6-1944: tweede front Landing Geallieerden Normandië

1.3

• Rijkscommissaris voor Nederland: Seyss Inquart

• Bestuur: fluwelen aanpak

• Gelijkschakeling

Nederland klein maar dapper?!

• Verzet: passief (luisteren radio oranje, vlag uithangen); actief (verzetsorganisatie, sabotage): minimaal

• Merendeels accomodatie (= aanpassing)

5e Fase: Van latent naar manifest (1945-1947)5e Fase: Van latent naar manifest (1945-1947)

• Einde W.O. II => Einde Monsterverbond!

• Truman (opvolger overleden Roosevelt): NIEUWE KOERS Atomic Diplomacy Met de sterke steun van de atoombom de vrede dicteren => Pax Americana aan de USSR opleggen!

• Atoombommen op Hiroshima en Nagasaki (6 en 9 augustus 1945): Militair/technologische superioriteit VS + demonstratief effect op USSR!!!

H.2 De Koude oorlog

DEELVRAAG:

Hoe ontstond de Koude Oorlogen kwam er een einde aan?

2.1 Conferenties

• 1945 Jalta Deling van Duitsland Polen (regering in ballingschap genegeerd!)

• 1945 Potsdam Cordon sanitaire (bufferzone)

VS verzweeg dit aan USSR!!!

2.2-2.4

• 1945 VN• 1946 IJzeren Gordijn (Churchill)• 6e Fase: Hard tegen hard (1947-1956)6e Fase: Hard tegen hard (1947-1956)• 1947 Marshallplan Stalinplan• 1948 Blokkade van Berlijn door USSR• 1949 NAVO Warschaupact 1954

+ BRD 1954 + DDR• 1950 Korea oorlog• 1956 Hongarije: USSR onderdrukt opstand Egypte: Nationalisatie Suez-kanaal E + F USSR Cuba: VS steunt dictator Batista, USSR steunt verzet o.l.v. Fidel Castro