15/03/2016

1

Evolutie / biodiversiteit

Cursus Natuurgids

Overzicht van de les:

2

o Evolutietheorie

o Bewijzen voor de evolutietheorie

o Ontstaan van soorten

o Biodiversiteit

15/03/2016

2

1. Evolutietheorie

3

Oude opvatting: creationisme

alles bestaat onveranderlijknaast elkaar vanaf de schepping

4

1. Evolutietheorie

15/03/2016

3

Evolutie / biodiversiteit – Cursus Natuurgids 5

1. Evolutietheorie

Tot op vandaag zijn er veel individuen, godsdiensten en samenlevingen die geloven in het creationisme

James Ussher(1581-1656)

De wereld is geschapenop de avond voor23 oktober 4004 v. Chr.

6

1. Evolutietheorie

15/03/2016

4

Bernard Nieuwentyt(1645-1718)

Natuurtheologie: ‘parabelvan de kei en de zakhorloge’

7

1. Evolutietheorie

Maar deze opvatting botste steeds meer met waarnemingen van wetenschappers:- classificaties (cf. Linnaeus) suggereren

verwantschap tussen soorten- fossielen verwijzen naar verdwenen

levensvormen- geologie toont grote veranderingen aan

in de loop van (heel lange) periodes eind 18de eeuw: de meeste weten-

schappers zijn ervan overtuigd dat de natuur veranderlijk ismaar hoe?

8

1. Evolutietheorie

15/03/2016

5

Lamarck (1744-1829)

Transformisme: het levenwordt complexer in de loop der tijden volgens een blinde kracht

‘la fonction crée l’organe’

9

1. Evolutietheorie

Charles Darwin

(1809-1882)

1859: On the Origin ofSpecies (…)

10

1. Evolutietheorie

15/03/2016

6

Evolutietheorie:

- organismen hebben meer nakomelingen dan kunnen overleven

- nakomelingen binnen een soort zijn niet identiek

- de best aangepaste overleeft = survival of the fittest

11

1. Evolutietheorie

1. Evolutietheorie

12

Hoe kan een vogel uit een ‘halve vogel’ ontstaan zijn?

15/03/2016

7

Alfred Russel Wallace(1823-1913)

Medeontdekker evolutietheorie

In later leven spiritualist

13

1. Evolutietheorie

MAAR hoe worden eigenschappen doorgegeven?

Darwin: via pangenese: cellen geven ‘gemulles’ door die eventueel tijdens het leven van een organisme kunnen veranderen (cf. domesticatie huisdieren)

MAAR dit is een vorm van Lamarckisme!

14

1. Evolutietheorie

15/03/2016

8

Gregor Johann Mendel(1822-1884)

Proeven met erwten

eigenschappen zijn een resultaat van erfelijk materiaal van de ouders

15

1. Evolutietheorie

Hugo De Vries(1848-1935)

Onderzoekt teunisbloemen

evolutie gebeurt nietlangzaam maarsprongsgewijs viamutaties

16

1. Evolutietheorie

15/03/2016

9

James Watson, FrancisCrick, Maurice Wilkinsen Rosalind Franklin ontdekken de structuur van DNA (1953)

= drager van het erfelijk materiaal: de genen

17

1. Evolutietheorie

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

18

15/03/2016

10

Paleontologie

In oudere aardlagen worden fossielen van meer primitieve planten en dieren gevonden gidsfossielen

19

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

trilobiet

ammoniet

‘Levende fossielen’

20

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

15/03/2016

11

Vergelijkende anatomie

21

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

homologie

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

22

analogie

15/03/2016

12

(Bio)geografie

23

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

24

verspreiding kameelachtigen

15/03/2016

13

Vergelijkende ethologie

25

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

winterkoning

Carolina winterkoning

Atavisme

26

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

15/03/2016

14

Embryologie

27

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

Ernst Haeckel (1834-1919)Grote propagandist vanDarwin

recapitulatietheorie

28

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

aangepaste

tekeningen leiden

tot ‘ontmaskering’

door

creationisten

15/03/2016

15

Rudimentaire organen

29

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

Serologie

30

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

neerslag

antistof tegen paardenbloed in: paard +

zebra +

ezel +

vogel -

krokodil -

15/03/2016

16

Moleculaire biologie, biochemie, genetica

31

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

2. Bewijzen voor de evolutietheorie

32

gewone celdeling:

verdubbeling DNA-

streng

reductiedeling

(meiose)

gewone celdeling

(mitose)

2n 2n

2

2n n 2nn

n

15/03/2016

17

3. Ontstaan van soorten

33

Veranderingen (mutaties) in het genetisch materiaal

kunnen gunstig zijn als het milieu verandert

kunnen voortbestaan als populaties geïsoleerd geraken van andere (en dus geen concurrentie aangaan)

> geografisch

> temporeel (dag x nacht; seizoenen)

> ethologisch (gewijzigd gedrag, vb. vogelzang)

34

3. Ontstaan van soorten

15/03/2016

18

Co-evolutie: verschillende soorten beïnvloeden elkaar

35

3. Ontstaan van soorten

galwesp

gallen op eik

3. Ontstaan van soorten

36

graafwesp

Argogorytes

mystaceus

vliegenorchis

15/03/2016

19

3. Ontstaan van soorten

37

vingerhoedskruid

hommel

Seksuele selectie op mannetjes door wijfjes

38

3. Ontstaan van soorten

Niets begrepen

van de natuur?

wijfjes selecteren

partner grote

selectiedruk

mannetjes paren

willekeurig

geen selectiedruk

15/03/2016

20

4. Biodiversiteit

39

Biodiversiteit komt en gaat

40

4. Biodiversiteit

door de mens!

massa-extincties

15/03/2016

21

41

4. Biodiversiteit

Grapje van een geoloog: ‘waar maken we ons druk over? Binnen 1 miljoen jaar ziet de wereld er toch helemaal anders uit.’

Wat denken jullie over deze uitspraak?

Ecosysteemdiensten: biodiversiteitten dienste van de mens

Maar moet de natuur diensten verlenen om respect te verdienen?

42

4. Biodiversiteit

15/03/2016

22

Ondersteunende diensten

43

4. Biodiversiteit

Regulerende diensten

44

4. Biodiversiteit

15/03/2016

23

4. Biodiversiteit

45

Bevoorradende diensten

46

4. Biodiversiteit

15/03/2016

24

Culturele diensten

47

4. Biodiversiteit

4. Biodiversiteit

15/03/2016

25

49

4. Biodiversiteit

11 400 € /jaar

> 150 000 € /jaar

> 230 000 € /jaar

3 894€ /jaar &2 mio €stock

Voorbeeld:168 ha bos te Geel (Bel)

50

4. Biodiversiteit

Bevoorradend• voedsel• zoet water• hout en vezels• brandstof…

Regulerend• klimaatregulering• waterregulering• ziekteregulering• waterzuivering…

Cultureel• esthetisch• spiritueel• educatief• recreatief…

Ondersteunend• stoffenkringlopen• bodemvorming• fotosynthese…

15/03/2016

26

Oefening: kijk op biodiversiteit

51

4. Biodiversiteit