Euthanasie: nieuwe knelpunten in een voortgaande discussie

Dr. Rob Houtepen / Dr. Ron BerghmansVakgroep Metamedica

(Medische) beslissingen rond het levenseinde of ‘zes routes naar een goede dood’

1. Zolang mogelijk behandeling gevolgd door palliatieve zorg2. Een behandelweigering met palliatieve zorg3. Intensieve pijnbestrijding met soms palliatieve sedatie4. Doktershulp bij zelfdoding of euthanasie5. Bewust stoppen met eten en drinken6. Levensbeëindiging door een combinatie van medicijnen

(Chabot: Uitweg. Een waardig levenseinde in eigen hand)

Inhoud

• I: Euthanasie & hulp bij zelfdoding: de stand van zaken

• II: Levensbeëinging bij psychiatrische stoornis

• III: Levensbeëindiging bij dementie• IV: Zelfeuthanasie

I Euthanasie & hulp bij zelfdodingDe zes zorgvuldigheidseisen:

3. Het verzoek is vrijwillig en weloverwogen4. De patiënt lijdt ondraaglijk en uitzichtloos5. De patiënt is voorgelicht over zijn situatie en

vooruitzichten6. Arts en patiënt hebben de overtuiging dat er

geen redelijke andere oplossing is7. De arts heeft tenminste één andere

onafhankelijke arts geraadpleegd8. De arts voert de levensbeëindiging zorgvuldig uit

10 suggesties voor een euthanasieverzoek (1)*• 1. stel de vraag om euthanasie niet te

dwingend• 2. wees verbaal begaafd, maar nederig• 3. leg de nadruk op het lichamelijke lijden• 4. doe geen beroep op de zwaarte van uw

verzorging• 5. maak duidelijk dat u aan het eind van

uw Latijn bent* Van Tol, Van de Vathorst & Keizer, Medisch Contact, 2008

10 suggesties voor een euthanasieverzoek (2)

• 6. geef hobby’s en plannen voor de toekomst op

• 7. zorg dat uw euthanasieverzoek past bij uw levensverhaal

• 8. pas op met behandelweigeringen• 9. doe niet depressief• 10. stel tijdig samen met uw arts een

wilsverklaring op

II Levensbeëindiging bij psychiatrie

• Suïcide, suïcidepreventie en hulp bij zelfdoding

• Uitgangspunt: levenshulp bieden

– Dood is onomkeerbaar– Impulsieve daad– Rationele beslissing?

Suïcide voorkomen?

• Inbreuk op respect voor autonomie (Mill)

• Openzetten van de deur

• Hulp bij zelfdoding

Suïcide, stoornis en rationaliteit

• Autonomie en geestesstoornis

• Autonomie en verantwoordelijkheid

• Rationaliteit, suïcide en psychopathologie

Waarom hulp bij zelfdoding?

• Compassie en barmhartigheid• Artsen als ‘bewaarders van de sleutel van

de medicijnkast’• Voorkomen van trauma’s bij anderen• Voorkomen van schade aan betrokkene

zelf

Bezwaren tegen hulp bij zelfdoding

• Bezwaren vanuit de professie

• Maatschappelijke bezwaren

Bezwaren vanuit de professie

• Constructief taboe (Koerselman)

• Beoordeling van ‘onbehandelbaarheid’

• Implicaties voor psychotherapeutische relatie

De rol van de arts

• Eed van Hippocrates• Geneeskunde als professie

– Doelen van de geneeskunde

• Arts-patiënt relatie– Vertrouwen– Overdracht en tegenoverdracht– Minder dan optimale zorg & behandeling

Maatschappelijke bezwaren

• Hellend vlakHet ‘logische’ hellende vlak

– ‘wie A zegt, moet B zeggen’

Het ‘empirische’ hellende vlak– ‘dan is het hek van de dam’

• Misbruik • Het omgekeerde hellende vlak

- onthouden van hulp bij levensbeëindiging

III Levensbeëindiging en dementie

• Beginnende dementie en hulp bij zelfdoding

• Gevorderde dementie en verzoek in schriftelijke wilsverklaring

Mythes & misvattingen

• Alle levensbekorting = euthanasie

• Euthanasie bij dementie is niet toegestaan

• Dementie valt wel mee

• Patiënten met dementie zijn wilsonbekwaam

Palliatieve zorg & dementie

• Levenskwaliteit i.p.v. levensverlenging– Behandeling van pijn en andere symptomen– Bestrijding psychologische en sociale

problemen

• Nadruk op welbevinden• Beperkte inzet van medisch handelen

– Medisch handelen behoeft rechtvaardiging– Redelijke verhouding doel & middelen

Palliatieve sedatie

• Refractaire symptomen• Beperkte levensverwachting• Afzien van kunstmatige toediening voeding

en vocht• Normaal medisch handelen• Geen ‘alternatief’ voor euthanasie

Afzien van behandelen

Medisch zinloos handelen

Behandelingsweigering-Patiënt zelf-Vertegenwoordiger

Goed hulpverlenerschap

Hulp bij zelfdoding

• Bij beginnende dementie

• Hulpvrager wil niet de progressie van de ziekte meemaken

• Ondraaglijk lijden?

Schriftelijke wilsverklaring & euthanasie

• Later stadium van de ziekte als patiënt wilsonbekwaam is geworden

• Actueel lijden is bepalend• Lijden aan de ziekte van Alzheimer?• Co-morbiditeit• Timing?

IV Zelfeuthanasie

• Stoppen met eten en drinken

• Levensbeëindiging d.m.v. combinatie van medicijnen

• P.M. “Pil van Drion”; Uit Vrije wil: Ancona; Bolkestein; Bouwman; Terlouw; van Vliet

Vragen / discussie (1)

• ‘Onomkeerbaar verlies van persoonlijke waardigheid’ als criterium voor euthanasie/hulp bij zelfdoding?

• Auto-euthanasie (zelfeuthanasie) als alternatief voor medisch-geassisteerde levensbeëindiging? (arts op afstand)

• ‘Pil van Drion’ bij voltooid geacht leven?

Vragen / discussie (2)

* Rol van de staat m.b.t. waardig levenseinde?-Preventie van impulsieve ‘onbezonnen’ suïcides-Faciliteren gewenste dood• Demedicalisering levensbeëindiging?• Levensbeëindiging van

‘wilsonbekwamen’? • Hellend vlak? ‘Versobering’ zorg? Verlies

gevoel van veiligheid?