Ethisch gedrag: veelzijdig en van iedereen

dr. Karianne Kalshoven

Dilemma’s: samen sta je sterker en maak je een betere keuze!

Goed

Kwaliteit van afwegen van argumenten

Fout Fout

Goed

je aan de regels houden

Parool 1 maart 2014

Moreel dilemma

Is het gedrag van Robin Hood ethisch?

Praktijk casus๏ Een leidinggevende is verantwoordelijk voor

afdeling B in een financiële organisatie. Een van zijn medewerksters is recentelijk ontslagen, omdat zij geld, dat niet van haar was, naar haar eigen bankrekening heeft overgemaakt. Deze medewerkster heeft ingevallen bij afdeling A, omdat er veel mensen ziek waren op die afdeling en zij daar eerder heeft gewerkt. Afdeling B, waar zij nu werkt, controleert afdeling A. De leidinggevende geeft aan niet te weten dat zijn medewerker heeft ingevallen op afdeling A. De leidinggevende geeft aan dat hij haar meteen ontslagen heeft en daarmee juist heeft gehandeld.

dilemma’s benaderen vanuit:

actie/handeling

Principesprincipiële ethiek

Uitkomstengevolgen ethiek

Dus: ethiek in dilemma’s

๏ goed versus fout gedrag

๏ Al dan niet schade van welzijn van anderen

๏ termen als: mogen, moeten, behoren, verplicht zijn

๏ Het ethiek element gaat over of bepaalde gedrag van een persoon wel of niet geoorloofd, wel of niet fatsoenlijk, wel of niet verplicht is

ACIL model

Ethisch Gedrag

Persoonlijke WaardenRustGelijkheidOntspanningEerlijkheidRespectVertrouwenVriendschapAuthenticiteitZelfstandigheidEffectiviteitSpontaniteitZekerheidCompetitieDemocratieDienstbaarheidOnafhankelijkheidStabiliteit

GelukHulpvaardigheidOprechtheidRechtvaardigheidPlezierVrijheidTrouwDisciplineDiversiteitOndernemerschapRationaliteitHumorVerantwoordelijkheidOpenheidIntegriteitTolerantieWaarheid

SolidariteitMoedPassieVriendelijkheidSuccesSpeelsheidProfessionaliteitEfficiëntieGezondheidReligieBetrouwbaarheidSpiritualiteitSchoonheidStilteTraditieOntwikkelingDuurzaamheid

Innerlijke vredeSamenwerkingDisciplineKennisVredeEmpathieUitdagingEenvoudWijsheidFamilieLoyaliteitEenvoudBezit

Treviño et al. 2000

Leiderschap๏ ethisch persoon

- gaat over de eigen persoon, karakter en waarden kennen om leiderschap in te zetten

๏ ethisch manager

- gaat over voorbeeldgedrag, communicatie en belonen van anderen

Ethiek: binnen en tussen de ijsschotsen

Welk niveau gebruikt u op uw werk?

Hoe dieper het niveau in de ijsberg zit:

- des te minder is dit zichtbaar in gedrag

- des te moeilijker is dit te veranderen is

Voor een effectieve gedragsinterventie is een ‘fit’ nodig tussen alle niveaus

- effectief en respectvol omgaan met jezelf (onder water) en in interactie met anderen (boven water)

- consistent beeld van jezelf

Communicatie is ‘key’ om boven en onder water zichtbaar te maken.

Er wordt weinig gecommuniceerd over kernwaarden en dilemma’s. Stimuleren door elkaar te bevragen of er over te praten

Morele zwijgzaamheid door:

- 1. bedreiging van de harmonie: iemand aanspreken op gedrag is confronterend;

- 2. bedreiging van de effectiviteit: morele communicatie onderbreekt het dagelijkse werk; het is ‘gedoe’;

- 3. bedreiging van het imago: de vuile was niet buiten willen hangen.

Bird, & Waters, 1989; Wierdsma, 2013

Wat kunt u doen?

Waarden:

- dilemma’s ontstaan door organisatie en persoonlijke waarden die conflicteren

- waar sta jezelf voor: bewustwording persoonlijke en organisatiewaarden

- waarden kunnen verschillen of verschillende betekenis hebben

Communicatie:

- elkaar aanspreken vanuit de gemeenschappelijke organisatiewaarden

- zoeken naar en niet oordelen over

- organiseren dat mensen kritische noten delen

- open vragen stellen

Heb ik het goede bereikt vandaag?

Karianne Kalshoven karianne@acil.nl 0031 6 41246743www.acil.nl