Eten is intiemer dan seks - The Macrobiotic Way

Vincent Gerdsen

Ideaal Gezond Inclusief een handige poster voor in uw keuken

Het ideale eet- en leefpatroon

voor uw gezondheid

Ideaal Gezond

Het ideale eet- en leefpatroon voor uw gezondheid

Vincent Gerdsen bc.

Tekst, recepten, foto’s: Vincent Gerdsen

Illustratie: Martin-Jan van Santen

Vormgeving: Jeroen Visbeek

Ontwerp poster: Vincent Gerdsen

Uitgever: The Macrobiotic Way Amsterdam

Vragen en verbeteringen: [email protected]

Voor meer [email protected]

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden ver-

veelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of

openbaar gemaakt, in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch,

mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier,

zonder voorafgaande toestemming van de auteur.

Bij dit boekje hoort een poster. Veel informatie op de poster zult u

tegenkomen in dit boekje. Als u een extra poster wilt hebben voor uw

familie, vrienden, collega’s of studenten kunt u een e-mail sturen naar

[email protected]

INHOUD

Voorwoord 6

Macrobiotiek, het ideale eetpatroon voor uw gezondheid 7

Tofu, tempeh en seitan 10

Laat je darmen swingen met volle granen 15

Bonen, krachtig en gezond 19

Eet en drink jezelf niet suikerlazerus 22

Je gezicht liegt niet 25

Zeegroenten, voedzame planten uit de zee 27

Laat je verrassen door miso 31

De schone kracht van de umepruim 34

Kick af van koffie 36

Shoyu en tamari 38

Vlees, dat liever niet 40

Elke dag frisse ecologische seizoensgroenten 42

Lekker slapen op de futon 44

Vis, de ideale dierlijke eiwitbron 46

Geperste salade, de macrobiotische zomerhit 48

Gezond je huis schoonmaken 50

Melk moet… alleen de eerste twaalf maanden van je moeder 51

Zuurdesembrood, daar zit net iets meer in 54

Kuzu, het lijkt op coke maar de uitwerking is anders 56

Noedels en deegwaren 58

Japanse theeën voor elke dag 60

Heerlijk gebak en taart 62

Do-in, zes oefeningen om je organen te onderhouden 64

Hete gemberkompressen 67

Ideaal gezond in de praktijk 70

Woordenlijst boekje Ideaal Gezond 75

Woordenlijst poster Het Ideale Eetpatroon voor Gezondheid 77

Internetadressen 79

6

Voorwoord

Met dit debuut boekje wil ik u meenemen naar de gezonde beleving

van eten en leven waarmee u uw grootste goed - gezondheid - veel

meer in uw eigen handen kunt houden. Ik laat u kennis maken met de

beste eet- en leefwijze waarbij wij kijken naar het geheel van voedings-

middelen die de gezondheid bevorderen. U krijgt in dit boekje op een

prikkelende wijze de basis van de macrobiotische eet- en leefwijze ge-

serveerd. Met de voedingsmiddelen die u gezond zullen houden, met

oefeningen om uw organen in conditie te houden en met een stukje

zelfdiagnose en bewustzijn. In het laatste hoofdstuk “Ideaal gezond in

de praktijk” geef ik u handvaten hoe u het beste te werk kunt gaan.

Bij dit boekje hoort de poster “Het ideale eetpatroon voor gezond-

heid”. Hierop staan alle voedingmiddelen die uw gezondheid bevorde-

ren. De lijst met voedingmiddelen is samengesteld met de meest recen-

te en wetenschappelijke macrobiotische inzichten en ervaringen. Ik

adviseer u om de poster op te hangen in uw keuken.

Tot slot zijn diverse internetadressen opgenomen met bedrijven en

organisaties die onder andere in Nederland en België actief zijn. Het

geeft u informatie om wegwijs te worden in het aanbod van de macro-

biotische voeding en leefwijze.

Ik wens u veel plezier met uw weg naar Ideaal Gezond!

Amsterdam, augustus 2015.

Vincent Gerdsen

7

Macrobiotiek, het ideale eetpatroon voor uw gezondheid

Macrobiotiek is een eet- en leefwijze die gebaseerd is op een eeuwen-

oude principe van Yin en Yang. Het streven naar een evenwicht van

Yin en Yang is de belangrijkste doelstelling voor een gezond en prettig

leven. Voedingsmiddelen, omgevingsfactoren, activiteiten zijn allen

ingedeeld in Yin en Yang. Afhankelijk van ieders mens constitutie en

conditie wordt er gestreefd om de juiste balans voor hem of haar mo-

gelijk te maken. Onbalans in Yin en Yang is de hoofdoorzaak van vele

westerse ziekten. Met een macrobiotische eet- en leefwijze is deze ba-

lans te herstellen, zijn veel westerse ziekten te voorkomen en in geval-

len te genezen.

De oorsprong van macrobiotiek ligt 2500 jaar geleden. Het werd

gebruikt door Hippocrates, de vader van de Geneeskunst. Hij gaf zijn

patiënten en studenten adviezen over milieu, eet- en leefwijze. In 1769

schreef de Duitse filosoof en arts C.W. Hufeland het boek Macrobio-

tiek of de kunst van het verlengen van

het leven.

Het was George Oshawa (1893) die

zich op zestienjarige leeftijd ging ver-

diepen in de kunst van het verlengen

van het leven. In zijn familie stierven

zijn broer, twee zussen en zijn moeder

op jonge leeftijd. Hij werd zelf gecon-

fronteerd met een ongeneeslijke tuber-

culose en kwam in opstand. Hij begon

met de studie van oude oosterse ge-

neeskunst, die officieel niet meer be-

stond voor de Japanse regering. De

westerse geneeskunst had zijn intrede

gedaan.

George Oshawa in 1963

8

Tijdens zijn studie kwam hij in contact met een beroemd Japanse

arts Segan Isiduka. Oshawa paste zijn adviezen toe en genas van zijn

tuberculose. Hij besloot na zijn opmerkelijke genezing zijn leven te

wijden aan de oosterse geneeskunst. Centraal in deze geneeskunst staat

het eeuwenoude unieke principe van yin en yang. Oshawa bestudeerde

alle geschriften van Segan Isiduka. Hij besteedde jaren onderzoek aan

de studie van de oude Indiase en Chinese geneeskunst en hun filosofi-

sche achtergronden zoals die waren opgetekend in de heilige boeken

der oudste beschavingen

Na de Eerste Wereldoorlog ging hij westerse geneeskunst studeren

aan de Sorbonne en het instituut Pasteur in Parijs. In 1931 kwam zijn

eerste boek uit: Principe Unique de la Philosophie et de la Science

d’Extreme Oriënt. In de daarop volgende veertig jaar publiceerde Os-

hawa ongeveer driehonderd geschriften in het Japans en meer dan

twintig boeken in de westerse talen, hoofdzakelijk in het Frans. Hij was

een unieke persoonlijkheid, vrij streng in de leer maar behaalde daarbij

vele goede resultaten en vele mensen genazen van hun ziekte die vol-

gens westerse medici ongeneeslijk waren. Hij was de man die de basis

legde om macrobiotiek in de westerse samenleving te kunnen laten

groeien. Google voor meer informatie George Oshawa. Er ontstonden

in Europa vele educatieve centra met de naam Oost West Centrum.

Met de naam van zijn vrouw Lima stichtte hij het macrobiotische voe-

dingsmiddelenbedrijf.

Zijn leerling Michio Kushi

(1926) zette de macrobiotische

levensvisie voort. Met zijn enorme

bagage aan goede opvoeding en

universitaire studies heeft hij sa-

men met een team van deskundi-

gen de macrobiotiek wereldwijd

bekend gemaakt. Er staan heel

veel boeken op zijn naam. Veel

mensen hebben zijn adviezen met

succes toegepast. Zijn doelstelling

Michio Kushi in 2013

9

is om door middel van gezondheid ook wereldvrede te brengen in een

gezond milieu. Over de hele wereld zijn instituten opgericht die zijn

naam dragen. Google voor meer informatie Michio Kushi.

De twee Japanners hebben de macrobiotiek op de kaart gezet als de

eet- en leefwijze die de gezondheid bevorderd en ziekten sterk doet

verminderen.

10

Tofu, tempeh en seitan

Ze strelen jouw tong, je verlangt naar meer maar ze geven een echt

optimaal verzadigingsgevoel. Ontdek de vernieuwende plantaardige

proteïne tofu, tempeh en seitan voor elke warme maaltijd. Als je een-

maal kennismaakt met deze prachtige producten krijg je een blij gevoel,

deze producten brengen je terug bij de natuur, wat je lijf het liefst heeft

om je lekker te voelen, te sporten, slank en gezond te blijven.

Tofu, het meest veelzijdige van de sojaproducten heeft een uitmun-

tende eigenschap om de aroma’s aan te nemen die u gebruikt bij het

koken. Een heerlijk product voor in soepen, in groentegerechten, ge-

marineerd in salades en voor sauzen en spreads. Tofu met een laagje

arrowroot (een bindmiddel), frituren in zonnebloemolie is verslavend

lekker. Je serveert de gefrituurde tofu (tempura) met een sausje van

shoyu en gembersap en wat fijne bosui. Een goddelijk gerecht om elke

mens te verrassen met je trendy en vooral gezonde kookkunsten.

Tempeh is een volwaardig gefermenteerd sojaproduct, een natuur-

lijke bron van vitamine B12 en medicinaal gezien een aanbeveling om

je energie en vitaliteit te verhogen. Tempeh is een stevig product en

gemakkelijk te bereiden. Heerlijk om te stoven met groenten zoals

zuurkool of om te bakken met tamari en groenten. Tempeh frituren en

daarna inkoken in mirin (Japanse kookwijn) is een wellust voor je tong.

Een gefermenteerd product met een rijke cultuur aan bacteriën voor

een gezonde darmflora. Tempeh is een optimaal product voor ieder-

een, krachtig en rijk aan proteïne.

Seitan is een volkoren tarweproduct, dat is gekookt in een bouillon

van kombu, sojasaus en water. Het heeft een rijke en dynamische

smaak. Het is vooral aangenaam als het buiten koud en regenachtig is.

Seitan is heerlijk om in sesamolie te fruiten met groenten en daarna te

stoven in wat water en sojasaus. Je maakt het af met gember kuzusaus.

Seitan komt in smaakbeleving het dichtst bij vlees en je kunt alle berei-

dingen toepassen zoals je bij vlees ook doet. Een heerlijk product

11

vooral voor iedereen die extra gewicht nodig heeft en voor sporters

met een dynamische levensstijl.

Kies vaker voor tofu, tempeh en seitan in plaats van vlees. Vlees

bevat te veel vet en cholesterol waardoor je hart en bloedvaten sterk

belast worden. Gezonde bloedvaten geven je meer energie, je huid is

veel schoner en minder gespannen. Vlees heeft ook meer een agressie-

ve energie in tegenstelling tot tofu, tempeh en seitan die veel meer een

onspannende energie geven. Vlees geeft stijfheid in je spieren doordat

het bijdraagt aan de verzuring van je bloed en je weefsels.

Gesneden seitan is gemaakt van tarweglutenmeel.

Rechtsboven Zachte tofu gemaakt van sojabonen

Rechtsonder Compacte tempeh gemaakt van sojabonen

13

Mild gezouten gefrituurde tofu met arrowroot, panade, fijne bosui, wokgroenten,

gembershoyu dipsaus

Rechtsboven Gefrituurde tempeh, gekookt in mirin met frisse rauwe zuurkool.

Rechtsonder Seitan met wortel, ui in kuzu gembersaus en rauwe bosui.

15

Laat je darmen swingen met volle granen

Volle granen is fitness voor je darmen. Het maakt ze sterk, strak en

optimaal werkend. Optimaal werkende darmen is de basis voor je dage-

lijkse gezondheid en welbevinden. Je darmen zijn te vergelijken met de

wortels van bomen. Als deze sterk zijn dan staat en groeit de boom

optimaal. Door dagelijks volle granen te eten reken je af met darmpro-

blemen en voedt je het lijf met de beste vorm van koolhydraten.

Pap van haver met gomasio, bosvruchtenjam, witte sesampasta en geperste salade

vaan komkommer in zeezout. Goed als ontbijt.

Veel mensen hebben problemen met hun darmen. De verschijnselen

zijn soms ernstig zoals obstipatie, hernia, ontstekingen en ook meer

vervelende, zoals aambeien die je billen ontsieren. De grootste oorzaak

16

Gomasio is fijngemaakte geroosterde sesamzaden met zeezout.

van darmproblemen is dat er voedsel gegeten en gedronken wordt,

waarbij de darmen niet aan het werk gezet worden. Het huidige geraffi-

neerde voedsel, zuivel en suiker zijn meestal de oorzaak van veel darm-

problemen. Het gevolg is dat je darmen slap, uitgezet, inactief en slij-

merig worden. Wil je een optimale basisconditie voor je darmen dan is

het belangrijk om te stoppen met het eten van geraffineerd voedsel en

zuivel en suiker te elimineren. Hiervoor in de plaats schakel je over van

geraffineerde koolhydraten naar ongeraffineerde koolhydraten. Witte

pasta’s en witbrood zijn bijvoorbeeld geraffineerd, volkoren varianten

zijn meestal ongeraffineerd.

17

Zonnebloempitten: lekker en vol vezels

Daarnaast is elke dag een half uur stevig wandelen in de frisse lucht een

weldaad voor je darmen. Met het dagelijks eten van volle granen, maak

je de belangrijkste stap. Er is bruine rijst, gerst, haver, gierst, boekweit,

tarwe, zoete rijst, kamut, rogge, spelt, maïs, bulghur, couscous, quinoa,

volop keuze van biologische kwaliteit en overheerlijk van smaak. De

fijne granen bulghur, couscous, quinoa, boekweit en gierst kun je in een

roestvrijstalen pannetje koken. De kooktijd van fijne granen is 20 mi-

nuten. Voor de grove granen is een hogedrukpan nodig. De WMF

hoogdrukpannetjes zijn klein en trendy en het beste voor een optimaal

resultaat. De basis is steeds of alleen graan of een combinatie van

tweederde bruine rijst met een derde van een ander grof graan. Gebruik

wit ongeraffineerd zeezout bij het koken van granen, daardoor maak je

ze optimaal verteerbaar. De kooktijd onder druk van grove granen is

45-60 minuten. Erg lekker is het om bij granen bijvoorbeeld gomasio,

pickels, umeboshi, tekka, of geroosterde zaden te serveren.

18

Granen dien je optimaal te kauwen zodat je gehele spijsvertering

optimaal aan de slag gaat. Elk graan heeft een specifieke werking op de

verschillende organen. Het geeft schone darmen, schoner bloed en een

mooiere huid. Na twee weken dagelijks granen eten, heb je al resultaat.

Je voelt het aan je buik en je ziet het bij je toiletgang. Voor de man en

vrouw in de fitnessschool, die streeft naar een mooie platte buik is het

de beste weg met optimaal resultaat. Je darmen worden namelijk door

het eten van volle granen teruggebracht naar een gezonde compacte

vorm. Ongeraffineerde koolhydraten voorzien het lichaam van regel-

matige, langdurige en constante energie toevoer zodat je optimaal je

werk, je sport en overige activiteiten kunt uitvoeren. Eet dus elke dag

volle granen en ga stevig wandelen, je darmen en je lijf zullen je dank-

baar zijn.

19

Bonen, krachtig en gezond

Als je houdt van gezonde eiwitten die je kracht geven, eet dan regelma-

tig bonen. Bonen zijn de ideale eiwitbron voor de mens omdat het ei-

witten zijn van hoge kwaliteit. Dat wil zeggen dat je lichaam deze

plantaardige eiwitten gemakkelijk kan verteren en volledig benutten.

Bonen bevatten geen verzadigde vetzuren, die in dierlijke vetten voor-

komen en ze zijn daarom veel gezonder dan vlees. Bovendien bevatten

bonen behoorlijk veel vitaminen en mineralen. Bonen zijn zaden, die in

peulschillen groeien. Na het oogsten worden die bonen uit de peul

verwijderd en gedroogd, wat de oorzaak van de hardheid is.

Als je naar de voedingswinkel gaat heb je volop keuze. Er is zelfs

zoveel keuze dat je bijna niet kunt kiezen. Laat je oog vallen op de

mooie kleuren van de boonsoorten en kies voor jezelf wat prettig voelt

en ga experimenteren met welke je het lekkerste vindt.

In de macrobiotiek hebben alle soorten bonen een verbinding met

je organen. Wil je lever en galblaas extra voeden neem dan groene lin-

zen, voor je hart en dunne darm zijn rode linzen een weldaad, heb je

milt en maagklachten neem, dan regelmatig kikkererwten, voor je lon-

gen en dikke darm wil ik sojabonen aanbevelen. Wil je meer aandacht

voor je nieren en blaas neem dan hokkaido audukibonen met bijvoor-

beeld pompoen; dat is een heerlijk zoet herfst- en wintergerecht. Maak

dat in dit gerecht elke week eenmaal in de herfst en winter, je nieren en

blaas zullen je dankbaar zijn. Je neemt 4 kopjes gewassen adukibonen

en 1/6 deel gewassen zonder pitten groene pompoen. Groene pom-

poen is veel smaakvoller dan de oranje pompoen. Kook de gewassen

audukibonen, de in blokjes gesneden pompoen met een 5 cm mekabu

zeegroenten, in zoveel water dat de pompoen op de bonen onder water

staat. Na een uurtje rustig koken voeg je halve theelepel zeezout en

twee eetlepels mirin eraan toe, dit kook je nog 20 minuten totdat het

water bijna is verdampt. Daarna breng je het op smaak met wat shoyu.

Met een ijsschep kun je er mooie balletjes van maken, wat fijn

20

Adukibonen met pompoen voor sterke nieren.

gesneden rauwe prei op de adukibonen met pompoen en de mekabu

zeegroenten kun je als verfraaiing bij het gerecht doen. Het kost even

tijd maar dan heb je ook een smakelijk gerecht wat ook energie brengt

in je nieren en blaas en je nodige gezonde eiwitten geeft. Wil je de be-

reidingstijd verkorten naar totaal een uur kook dan in een hogedruk-

pan. Voor het koken van bonen is een hogedrukpan de uitkomst om in

21

50 minuten tijd zachte bonen afzonderlijk te kunnen gebruiken en voor

in gerechten. Ook heel handig om bonensoep te maken.

Ten slotte: maak feestgerechten van bonen door ze altijd te koken

met mekabu. Het is ook gemakkelijk om voor twee dagen bonen te

koken, de ene dag vermeng je ze met in olie gefruite fijn gesneden

groenten als wortel, pastinaak en uien en de volgende dag maak je bo-

nensoep met een scheutje sojasaus, wat citroensap, gembersap en af-

maken met vers gesneden bosui en peterselie.

22

Eet en drink jezelf niet suikerlazerus

Misschien weet je het niet maar suiker is vergif voor je gehele lijf en

welbevinden. De Wereld Gezondheidsorganisatie heeft producenten

opgeroepen om te stoppen met het toevoegen van suikers in hun pro-

ducten. Het eten van suiker brengt je lichaam in een soort shocktoe-

stand, waarbij hele kleine klieren, de eilandjes van Langerhans in je al-

vleesklier, telkens weer proberen om je lijf uit die shock te halen. De

vraag is hoe lang kunnen deze klieren dit vol houden. En dat is niet

lang want vele ook jonge westerse mensen zijn in een staat van predia-

betes (suikerziekte) met de naam hypoglycemia. Niet alleen in de VS

maar ook in Europa zijn hypoglycemia en diabetes dé welvaartziektes.

Het is volop zomer, de zon schijnt, de stranden liggen vol mensen,

de terrassen zijn vol en de ijswinkels en drankverkopers doen goede

zaken. In de koelkasten thuis liggen de suikerrijke flesjes frisdranken,

trendy alcohol vruchtendrankjes, vruchtensappen, zuivelfruitsappen en

het lekkerste ijs opeengestapeld. Elke avond vliegen de mooist ge-

vormde en lekkerste mannen en vrouwen over je beeldbuis met zon,

zee, strand, ijs en natuurlijk Coca-Cola. Als je weet wat suiker voor een

schadelijk proces in je lijf in gang zet dan bedenk je wel een aantal keer

voordat je naar een magnum of cola grijpt.

De reclamemakers zouden de effecten van het gebruik van suiker

eens moeten laten zien tijdens een reclame. Van suiker wordt je een

echte zombie, het maakt je outspace, ongericht, je wordt onoplettend,

ongeïnteresseerd, doelloos en het is de grootste dikmaker en gezicht-

spuisten fabrikant naast verzadigd vet!

Dit, in macrobiotische termen yinne degeneratieproces, begint al

vrij snel en je ziet het aan veel twintigers en dertigers. Zij zijn groot

gebracht met cola, hamburgers, magnums, candies, de school- en uni-

versiteitscatering etc.

23

De grote vraag is nu waarom ze dan zoveel suiker in veel producten

van tegenwoordig stoppen. Echt overal zit gevaarlijk suiker in. Er is

maar één antwoord: om het product lekkerder te maken zodat je het de

volgende keer weer koopt! Suiker is een loos product waar hele indu-

strieën omheen zijn gebouwd. Het gaat deze jongens er echt niet om

jou gezond en fit te houden. Suiker is net zo verslavend als roken en

het maakt jaarlijks veel meer slachtoffers. Er is zelfs in de supermarkten

een aparte straat met etenswaren voor diabetes waarbij het producten

aanbod in jaren flink is toegenomen. Een straat verder in de winkels

prijken de liters cola, de vriezers vol romig suikerijs en schappen vol

met chocola, koekjes etc. om, het lijkt bijna zo, je klaar te stomen voor

de diabetesstraat. Wees echt verstandig en ban suiker uit je leven, je

gaat je echt veel beter voelen, je (over)gewicht neemt af, je gaat er beter

uitzien en je voorkomt veel narigheid.

Heb je trek in zoet ga dan naar de natuurwinkel en koop iets zoets

met alleen toegevoegd zoet van rijststroop of gerstestroop. Koop ook

in de natuurvoedingswinkel geen producten met fructose, agave, oer-

suiker, bruine suiker, aspartaam, sorbitol en andere toevoegingen. Het

effect is gelijk en soms zelfs nog schadelijker dan suiker.

Volgende bladzijde Gezond snoepen zonder suiker en kunstmatige zoetstoffen

25

Je gezicht liegt niet

Vraag je jezelf ook wel eens af als je in de spiegel kijkt wat die flinke

rimpels, verkleuringen, verdikkingen op verschillende plaatsen in je

gezicht te betekenen hebben? Je gezicht onthult belangrijke informatie

over de conditie van je organen. Gezichtsdiagnose is een eeuwenoude

techniek in de Oosterse geneeskunst. Deze wordt o.a. bij een diagnose

gebruikt bij de Japanse macrobiotische gezondheidsontwikkeling om je

zo een optimaal eet- en leefwijze advies te kunnen geven.

Verticale lijnen in de huid tussen de ogen wijzen op problemen met

de lever, het is een steeds meer voorkomende opvallendheid in het ge-

zicht van mensen. Een gezwollen onderlip is een teken van slappe op-

gezette darmen. Veel mensen hebben deze darmconditie en je ziet ook

vaak dat de onderlip naast opgezwollen ook meer naar buiten hangt.

Rimpels op je voorhoofd geven ook een zwakkere conditie van je dar-

men aan. Heb je onder je ogen donkere verkleuringen dan wijst dit op

het niet goed functioneren van je nieren. Zachte zwellingen onder je

ogen geeft aan dat je nieren zich overwerkt hebben. Een gezwollen

neus geeft een gezwollen hart weer en als hij ook nog blauw of paars is

dan zal het hart op korte termijn ermee stoppen. Als vrouwen rond de

mond rimpels hebben dan wijst dat op zwakke geslachtsorganen. De

mannen in Japan en China noemen deze vrouwen umeboshi-vrouwen.

Umeboshi is een zoutzure pruim. Ook bij mannen duiden rimpels rond

de mond op zwakkere geslachts-organen, maar daar hebben de vrou-

wen nog geen anekdote op bedacht.

Als je een indruk wilt hebben van je algemene conditie, dan kun je

kijken in hoeverre je sanpaku bent. Dit Japanse woord betekent letter-

lijk drie (san) witte (paku). Het refereert aan een toestand waarin het

oog drie witte gebieden rond de iris vertoont. De test daarvoor is als

volgt. Houd je hoofd recht en kijk ongeveer vijf meter verder naar het

plafond. Hoe meer wit aan de onderkant van je ogen, hoe slechter je

conditie.

26

Boektip Wil je meer weten over je conditie met behulp van Oosterse diagnose en wat in

grote lijnen de oorzaken hiervan zijn? Er is een inleidend doeltreffend boekje met

de titel “Uw Gezicht Liegt Niet” van Michio Kushi. Daarin staan hoofdstukken over

gezicht, mond, ogen, oren, haar, huid, handen, stem, aanraking en gewoonten.

Door het te lezen krijg je meer duidelijkheid over je lichaam en gedragingen. Zo

kun je zelf ook een bijdrage leveren om de conditie van jezelf en van je vrienden te

analyseren en te verbeteren.

De gebieden in het gezicht corresponderen met een orgaan.

27

Zeegroenten, voedzame planten uit de zee

Naast dat wij zwemmen in de zee en vis eten uit de zee kunnen wij ook

planten eten uit de zee. Zeewier behoort tot de meest voedzame pro-

ducten op deze wereld. Misschien heb je het nog nooit gegeten en is

het idee even wennen maar het is vooral smaakvol en gezond. Voor

een optimale gezondheid moeten we voedsel, dat boven de grond

groeit, balanceren met voedsel dat onder de zeespiegel groeit. De diepe

oceaan, waar het eerste leven uit voortkwam, heeft een zoute samen-

stelling, die lijkt op het menselijk bloed. Door elke dag wat te eten van

deze oude voedzame levensvorm, versterken wij ons lichaam en uni-

verseel bewustzijn.

Zeewieren zijn er in verschillende soorten en smaken. Nori, een

bruin zeewier dat verkocht wordt in dunne vellen, kan met wortelen

wedijveren als het om vitamine A gaat en bevat twee keer zoveel eiwit-

ten als sommige vleessoorten. Hiziki, erg lekker, een blauwzwart, spa-

ghettiachtige zeewier, bevat veertien keer zoveel calcium als melk.

Kombu, een bruingekleurd zeewier, dat verkocht wordt in stroken van

minimaal vijftien cm. bevat net zoveel fosfor als maïs. Zeewier bevat

vitamine A, B1, C, E en vitamine B12.

In zeewier worden tijdens de groei anorganische mineralen uit het

zeewater omgezet in organische mineralen gecombineerd met amino-

zuren. Het is de ideale manier voor ons om aan de mineralen te komen

die ons hart beschermen en die onze nagels, huid, bloed, spieren en

botten voeden. Zeewier heeft een directe uitwerking op het bloed. Het

maakt het alkalisch als het te zuur is en het vermindert overtollig opge-

slagen vet en slijm. De donkere zeewieren zoals kombu en wakame, zet

toxische metalen in de ingewanden om in onschadelijke zouten die ge-

makkelijk uitgescheiden worden. Kombu is bijvoorbeeld te gebruiken

als basis voor een bouillon of in een warme groenteschotel en is erg

lekker om in stukjes te knippen en te frituren in zonnebloemolie.

28

Hiziki (links) en nori (rechts)

Recept voor Hiziki Hiziki is een topper onder de zeewieren. Twee kopjes Hiziki week je eerst 15 minuten in water. Na het weken kook je het in twee vingerkootjes hoog water. Je kookt dit ongeveer 30 minuten. Controleer altijd of de zeegroenten zacht zijn. Je giet het water voor driekwart af. Je neemt twee eetlepels soja-saus en twee eetlepels mirin en je kookt dit nog 5 minuten. Je neemt twee flinke wortels en 250 gram tofu en je snijdt beiden in lucifervorm. Neem een wok en gebruik 3 eetlepels geroosterde sesamolie. Wok de wortel en tofu ongeveer 10 minuten en voeg de hiziki erbij. Laat dit nog 5 minuten op klein vuur staan en roer het voorzichtig om. Neem 5 eetlepels sesamzaad en voeg dit toe. Een heerlijk versterkend gerecht voor elk mens.

29

Gefrituurde nori is stil genieten.

Gebruik van Nori Norivellen kun je roosteren boven het vuur en als knapperig bijgerecht eten bij granen en groenten. Het is ook feestelijk en smaakvol om nori in een bloembeslag te dompelen en dan frituren en wat sprenkelen met zeezout. Met een sausje van appeldiksap en mosterd smaakt het verrukkelijk.

31

Laat je verrassen door miso

Miso is een gemakkelijk te bewerken puree gemaakt van sojabonen,

gefermenteerde gerst of rijst en zeezout. Dit is samen gedurende een

periode van verscheidene maanden of jaren gerijpt. Miso bevat levende

enzymen, die bij de vertering helpen, je darmen natuurlijk versterken, je

bloedkwaliteit verbeteren, de huid schoon houden, de circulatie bevor-

deren en een voedzaam evenwicht verschaffen tussen samengestelde

koolhydraten, essentiële oliën, proteïnen, vitaminen en mineralen.

Miso is het basisproduct in je voeding om je gezondheid dagelijks te

behouden en te bevorderen. Miso is heerlijk en gezond, er is voor mij

geen dag zonder miso. Het is echt gezond voor westerse mensen met

een moderne eet- en leefwijze.

In 1981 rapporteerde het Nationaal Kanker Centrum van Japan dat

mensen die iedere dag misosoep aten minder kans hadden op kanker

en hart- en vaatziekten. De oosterse traditionele medische wetenschap

ziet miso als het medicijn bij uitstek ter voorkoming en genezing van

ziekten. Voor de Japans macrobiotische gezondheidsontwikkeling is

miso dan ook een onmisbaar product.

Miso is heel zoet, afhankelijk van de hoeveelheid die je gebruikt om

te mengen, gaat het zouter smaken en kan voor soepen, sauzen,

spreads en in plaats van zout tijdens het koken gebruikt worden. Er

worden verschillende soorten miso’s te koop aangeboden. Kies altijd

de ongepasteuriseerde miso van biologische kwaliteit. In gepasteuri-

seerde miso’s zijn alle levende enzymen verdwenen en daardoor koop

je een onwerkzaam product.

Volgende bladzijde Milde gerstenmiso werkt zuiverend voor je gehele lichaam

33

Recept voor misosoep Voor een misosoep neem je een halve liter zuiver water, een postzegel kom-bu zeegroenten en je brengt het aan de kook. Je snijdt de groenten zoals wortel, zoete aardappel, pompoen, ui, daikon in kleine stukken. Doe de groenten bij het water en laat het 10 minuten zachtjes koken. Vervolgens neem je een halve eetlepel miso en wat kookvocht, dit vermeng je samen tot een papje. Je zet de vlam op klein zodat de soep niet meer kookt. Je mengt de miso in de soep en laat het drie minuten sudderen. Kook het geheel niet meer want dan zijn alle levende enzymen dood. Erg smakelijk is het om wat vers gembersap erbij te doen en voor de dynamiek wat verse fijngesneden prei, bosui of peterselie. Ook kun je een paar teentjes knoflook en een halve rode peper fijn snijden, fruiten in de wok, aan het eind wat water toevoegen en dit geheel in de soep doen.

34

De schone kracht van de umepruim

De umepruim geldt in China en Japan al tweeduizend jaar als een

krachtig medicijn en belangrijk voedingsmiddel. De Japanse ume heeft

van nature een hoog gehalte aan organische zuren en mineralen. De

pruim is rijk aan ijzer, calcium, fosfor en andere voedingsstoffen. In

Japan wordt de Ume de Blauwe Diamant genoemd.

De umepruim lijkt een beetje op een abrikoos, groeit in de koudere,

noordelijke streken van Japan. De boom bloeit in het vroege voorjaar

en heeft prachtige bloemen met zachte witte bloembladen. Wanneer de

vruchten vroeg in de zomer geplukt worden zijn ze heel zuur. De bij-

zondere eigenschappen van de umepruim zijn vooral de bevordering

van opname van mineralen, tegengaan van stress en vermoeidheid, sti-

mulering van leveren nierfuncties, natuurlijke preventie bij schadelijke

bacteriën en virussen, ontzurende werking en bevordering van de spijs-

vertering. Van de umepruim zijn verschillende doeltreffende producten

gemaakt voor dagelijks gebruik.

De umeboshi is de umepruim die gefermenteerd wordt met zee-

zout, speciale enzymen en bacteriën uit het shisoblad. De umepasta is

het gemalen “vlees” van de umeboshi, zonder pit. De ume Su is een

kant-en-klare dressing op basis van het pekelvocht van de umeboshi en

de umeboshipillen worden gemaakt van gevriesdroogde ume-pasta. De

umeconcentraat is het ingedikte sap van de umepruimen. Ten slotte

zijn er umeparels die bestaan voor 50% uit umeconcentraat en 50%

Jinenjopoeder. De umeconcentraat wordt in de USA ‘The King of Al-

kaline Foods’ genoemd.

In Japan worden umeproducten om de heilzame werking al sinds

lang dagelijks gebruikt door sporters, sumarai, arbeiders, marine en le-

ger. Sinds jaar en dag erkent de oosterse geneeskunst dat ume ver-

moeidheid en het verouderingsproces tegengaat. De schone kracht van

de umepruim is vooral dat het verzuurde bloedcondities ontzuurt en

het is ook raadzaam om elke dag een umepruim te eten. De sterke ver-

35

zuring van het bloed in het Westen heeft te maken met de moderne

eet- en leefwijze. Een verzuurde bloedconditie maakt je snel vatbaar

voor ziektes, snel vermoeid en bemoeilijkt het afvoeren van gifstoffen.

Met een verzuurde bloedconditie is het moeilijker om je goed te con-

centreren op je dagelijkse werk, je sportprogramma’s uit te voeren en

niet in een soort dip te komen of het nu winter of zomer is.

Dagelijks gebruik van de umepruim helpt je bij de voorkoming van

acute maag- en buikklachten door verzuring. Ga je op reis of ben je

veel onderweg neem dan umeboshipillen mee en gebruik deze drie tot

zes maal daags. Krijg je vanavond een vriend of vriendin op het eten

die nogal moe, verzuurd en misschien zeurderig is, geef hem dan twee

umeboshi’s en hij zal opvrolijken.

Umeboshi’s met shisoblad

36

Kick af van koffie

We zijn met velen de regelmatige gebruikers van koffie. We zijn ons

bewust van de bijwerkingen, waaronder een versnelde hartslag, een

overmatige zuurproductie in de maag en slaapstoornissen. Koffie heeft

een stimulerend effect, maar verbruikt daardoor je energiereserves. Als

het stimulerende effect is uitgewekt ontstaat vermoeidheid. Als je elke

dag meerdere malen koffie drinkt zal je lichaam uitgeput raken.

Yannoh is een heerlijke drank van de gebrande biologische granen

gerst en rogge, van cichorei en eikels. De smaak van Yannoh is bijna

gelijk aan die van koffie. Yannoh geeft ook een opgewekt gevoel maar

zonder nervositeit. Het heeft een gunstige invloed op het zenuwstelsel,

het is licht verteerbaar en je raakt niet uitgeput.

Als je een groot liefhebber bent van koffie, ontwen je het best ge-

leidelijk. Je lichaam is er op gesteld en bruusk stoppen leidt tot ont-

wenningsverschijnselen. Doe het in stappen en vervang een deel van de

koffie in de filter door Yannoh. Verhoog vervolgens geleidelijk aan het

Yannohgehalte. Vervang daarna een of meerdere van je koffiepauzes

met Yannoh. Er is Yannoh in gemalen en instant vorm. Yannoh wordt

gemaakt door de firma Lima en het is te koop in alle natuurvoedings-

winkels.

Yannoh instant is heerlijk met gekookte sojamelk of voor de zoete

liefhebbers met gekookte rijstmelk. Natuurlijk is Yannoh instant ook

heerlijk met gekookt water en een beetje sojamelk.

Rechts Yannoh Instant is gemakkelijk naar je werk mee te nemen.

38

Shoyu en tamari

Sojasaus is de smaakmaker in de Japanse macrobiotische keuken. Het is

een oude schat uit de dertiende eeuw, toen een monnik het recept van

miso, een pasta van gefermenteerde soja, meebracht uit China. Het

heerlijke sap dat zich op het oppervlak van de miso vormde kennen we

nu als sojasaus. Het sap is rijk aan proteïnen, vitamines B en mineralen

zoals ijzer en calcium. Het een levend product met miljarden lactobac-

teriën. Deze zorgen dat je darmflora weer op orde komt. Goed wer-

kende darmen zijn de basis voor je gezondheid en welbevinden. Door

het gebruik van zuivel verslijmen en verslappen je darmen; de sojasau-

sen maken je darmen weer krachtig en gezond.

In de Japanse macrobiotiek zijn er twee sojasausen. Bio tamari is de

pure sojasaus en wordt gemaakt van volwaardige sojabonen, water,

zeezout en aspergillus oryzae, een levende cultuur die de fermentatie

veroorzaakt. Bio shoyu is identiek, maar men voegt aan de sojabonen

gebroken tarwekorrels toe. Dat maakt de shoyu wat milder dan de ta-

mari en deze is hierom beter geschikt voor dagelijks gebruik. De tamari

kun je beter medicinaal gebruiken. Als je je slap voelt, neem dan een

banchathee met een theelepeltje tamari. Het verbetert direct je bloed-

conditie en het versterkt je natuurlijke immuniteit.

Een goede kwaliteit sojasaus heeft de tijd gekregen voor de fermen-

tatie van de sojabonen. Hoe langer dit proces duurt, des te meer eiwit-

ten afgebroken worden in aminozuren en des te meer lactobacteriën er

ontstaan. De fermentatie van de tamari duurt in Japanse termen drie

zomers oftewel 36 maanden. Shoyu heeft een fermentatie van twee

zomers oftewel 24 maanden. De beste sojasausen in Nederland zijn die

van Lima. Deze producten worden in vaten verscheept vanuit Japan en

in Nederland gebotteld. In de vaten gaat het proces van fermentatie

gewoon door, wat de kwaliteit ten goede komt. Bio tamari en bio shoyu

zul je niet snel meer willen missen om de smaak van je gerechten te

versterken.

39

Milde shoyu van Lima handig in een schenkpotje voor een goede dosering. Een

ideale smaakmaker van noedels, granen en groentegerechten. Gebruik elke dag

een halve eetlepel shoyu in je gerechten en neem drie keer per week een theelepel

tamari in een kopje banchathee.

40

Vlees, dat liever niet

Als wij voor slachtdieren dezelfde omgangsvormen hanteren als voor

onze huisdieren dan zouden wij het niet in ons hoofd halen om een

varken uit de vleesindustrie te eten. Ik ben wel eens in een hal geweest

zo groot als een voetbalveld met kippen, ik kwam verbijsterd weer naar

buiten.

Ik ben wel eens naar een varkensschuur geweest met heel veel var-

kens en het meest schokkende was dat de bedrijfsvoering het de ge-

woonste zaak van de wereld vindt om een schrikbewind te voeren aan

huis waar ook kinderen opgroeien. Een dier heeft niet de kwaliteit om

na te denken maar zover ik het kan bekijken zijn er ook mensen die

niet kunnen voelen en denken. Ik ben niet tegen het eten van vlees,

vele primitieve volkeren zijn immers op jacht geweest en een konijntje

schieten in het wild is iets natuurlijks.

In Nederland proppen wij miljoenen dieren in hallen, het wordt één

groot psychiatrisch centrum. De conditie van de dieren is abominabel

en na een bepaalde tijd worden de dieren helemaal overstuur afge-

voerd, op transport gezet en vermoord. Ze worden verwerkt en het

vlees ligt in de supermarkten. Ik noem het psychiatrisch vlees met een

ziek gemaakte conditie door de opgelegde eet- en leefwijze en alle anti-

biotica die de dieren moesten eten.

Volwassenen en zelfs kinderen eten dit vlees, zij eten gekte en ziek-

te. De energie van het mishandelde dier is nihil, dit is terug te vinden in

de kwaliteit van het vlees en dat nemen mensen tot zich. Als je ziek en

overspannen bent zul je de energie ook niet voelen stromen en je weet

dat jouw vlees op dat moment ook niet lekker is.

Als je gezond eet zal je lichaam en geest versterken en voel je meer

blijdschap omdat je goed kunt functioneren. Vlees uit de vleesindustrie

is dodelijk voor de gezondheid en voor het welzijn van de mens. Ik

vind ook dat de vleesindustrie in Nederland verboden moet worden en

dat er geen vlees Europa in mag komen uit de vleesindustrie. Ik hoorde

41

de minister van landbouw praten over flats met varkens. Je moet toch

flink van de leg zijn als minister van landbouw om zoiets in je hoofd te

halen. Een beschaafde samenleving gaat niet zo met dieren om en een

welvarende samenleving eet geen gekte en ziekte.

Als u vlees uit de vleesindustrie eet dan maakt u uw kinderen en

uzelf stapje voor stapje ziek. De belangrijkste ziekte door vlees zijn

dikke darmkanker, hart- en vaatziekten en ziekten aan spieren en ge-

wrichten. Als mannen één keer per week een stukje biologisch vlees

nemen dan kan het best versterkend werken.

Toch werkt de huidige westerse man niet meer zoals vijftig jaar ge-

leden. Het is dus niet noodzakelijk. Neem als man drie maal per week

wilde witte vis en soms een keer wilde rode vis. Vrouwen en kinderen

moeten geheel geen vlees eten. Veel vrouwen eten al lang veel vlees en

je ziet ook dat zij vermannen. Wil je een slanke jonguitziende en sappi-

ge vrouw blijven, dan moet je geheel niet aan vlees komen en puur

plantaardige eiwitten eten en soms wat vis voor de vitamine B12. Kin-

deren kun je ook beter geen vlees geven. Het darmstelsel is in ieder

geval niet zo sterk om het vlees te kunnen verteren. Geef de kinderen

elke week een stukje wilde witte vis, daar zijn de darmpjes op voorbe-

reid en daar is het lichaam tevreden mee.

Mijn advies is dan ook: Stop nu eindelijk eens met het eten van

vlees uit de vleesindustrie. Je helpt de dieren, jezelf en niet te vergeten

het milieu want de veestapel is voor bijna een vijfde verantwoordelijk

voor de uitstoot van broeikasgassen.

42

Elke dag frisse ecologische seizoensgroenten

“Biologisch, eigenlijk heel logisch” was de slogan maar biologische

groenten en fruit bestaan niet. Het is helaas onmogelijk om biologische

groenten en fruit in de wereld te verbouwen. Je kunt pas over biolo-

gisch spreken als het regenwater niet vervuild is, het bodemwater van

natuurlijke kwaliteit is en de lucht zuiver is. Ecologische groenten en

fruit worden steeds meer verbouwd. Groenten en fruit die tijdens de

productie niet bespoten worden met chemische middelen. Daarnaast

staat ecologisch voor geen gebruik maken van technieken om groenten

en fruit versneld en met meer volume te verbouwen waardoor je onna-

tuurlijke producten krijgt. Het is ook erg vreemd en ongezond om zo-

veel bestrijdingsmiddelen en technieken te gebruiken bij het verbouwen

van groenten en fruit. Ten slotte eten wij het op terwijl wij het zo be-

langrijk vinden om fris, gezond en jong door het leven te gaan.

Bij het kiezen van groenten en fruit is de ecologische kwaliteit en

versheid een basisvoorwaarde. Er is gelukkig voldoende gecontroleerde

ecologische groenten en fruit te koop. Je kunt het beste naar de plaatse-

lijke ecologische markt gaan omdat je het dan direct van een boer

koopt. Het is ook erg leuk om al het frisse natuurlijke waar te zien lig-

gen dat met hard werken en liefde is geproduceerd.

Op de markt word je ook groenten en fruit aangeboden die in jouw

omgeving verbouwd zijn. Om je gezond te houden is het van belang

om vooral groenten en fruit uit het seizoen te eten. Het klimaat waarin

je woont en de keuze van je groenten en fruit is voor je lichaam een

belangrijk aspect om gezond te blijven. Als het winter is vraagt het li-

chaam vooral groenten en fruit die je lichaam de energie, de kracht, de

vitaminen en de mineralen geven om je lichaam te beschermen tegen

koude.

43

Verse groenten op een biologische markt

Aanraders zijn alle ronde groenten en wortelgroenten zoals pompoen,

uien, wortel, schorseneren, pastinaak, kliswortel. Je kunt warme gerech-

ten eten van appels en peren. Als het zomer is vraagt het lichaam voor-

al groenten en fruit die je lichaam meer de energie, de vitaminen en

mineralen geven om je lichaam te beschermen tegen de warmte. Aan-

raders zijn dan grote bladgroenten, zomerandijvie, paksoi, veldsla. Je

kunt frisse meloenen, aardbeien en druiven eten.

Het is heel simpel. In de winter loop je toch ook niet met kleding

aan alsof het zomer is. Doe je dat wel dan kun je elke week naar je

huisarts. Het is nu hopelijk vanzelfsprekend dat tropische groenten en

fruit het gehele jaar uit den boze zijn. Zo niet, probeer het uit in een

wintermaand en ga eens twee weken over op tropische groenten en

fruit met vooral korte kooktechnieken. Daarna twee weken op groen-

ten en fruit uit dit winterseizoen. Ervaar het verschil. Het motto van de

macrobiotiek is non credo, laat dus je ervaring je waarheid zijn.

44

Lekker slapen op de futon

Terwijl veel oosterlingen zeer goed op de houten vloer met een dunne

onderlegger kunnen slapen, zie je westerlingen de nacht doorbrengen

op de dikste matrassen die je maar kunt bedenken. Het eerste is een

teken van gezondheid om zo te kunnen slapen en het tweede is een

teken van luxe om zo te willen slapen. Toch betwijfel ik het of het li-

chaam nu zo sterk wordt van al dat pamperen in onze westerse slaapka-

mers.

Jaren geleden kocht ik mijn eerste futon, een Japans matras gemaakt

van katoen. Zo stoer als ik dacht te zijn, kocht ik alleen een onderlegger

van 6 cm. en legde de futon 10 cm. erop. Dit samen op de houten

vloer. Het stond heel fraai en goed gemutst ging ik traditioneel Japans

slapen.

De eerst nachten waren nog te doen maar na verloop van tijd merk-

te ik dat ik gebroken van de vloer kwam. Na zes weken verlangde ik

weer naar mijn studentenbed dat ik al aan de kringloopwinkel had ge-

geven. Snel kocht ik een nieuw matras en een lattenbodem. Op het

matras de onderlegger en de futon. Ik sliep weer als een roos al was het

bouwwerkje geen gezicht. Het Japans slapen viel dus in het water. On-

dertussen ging ik toch op onderzoek uit, want hoe slapen westerse

mensen dan op de futon?

Al snel werd mij duidelijk dat ik niet de enige gebroken persoon was

na zes weken slapen op de houten vloer. De houten vloer biedt geen

gezonde ondersteuning voor westerlingen, daarvoor zijn wij gewoon

niet sterk genoeg. Ik kreeg het volgende advies: koop een Japans bed,

een zeer goede onderlegger van minimaal 10 cm en een goede futon

van 8 cm. Na twee jaar op het bouwwerkje te hebben geslapen dacht ik

het wordt nu tijd om een goed Japans bed te kopen. Hoe kun je anders

voor de buitenwereld op een bed van de beddencentrale slapen als je

aandacht zo gericht is op de Japanse macrobiotische eet- en leefwijze?

45

Daar stond het houten Japanse twee persoonsbed, een zeer goede

onderlegger van polyester en echte traditionele futon met mooie rode

veters. Met fraai nieuw beddengoed en Japanse kussens van boekweit

ging ik nog met enige bezorgdheid slapen. De eerste nacht beviel zeer

goed en alle nachten daarna ook. Het Japanse slapen is dan ook een

succes geworden en iedereen die wel eens het bed heeft gedeeld was

zeer te spreken over deze manier van slapen. Het prettige is ook dat je

de futon elke dag zeer gemakkelijk kunt oprollen zodat je elke nacht

weer fris kunt genieten van Japans slapen. Is het buiten warm en zon-

nig weer, hang de futon buiten. Het katoen droogt dan heel goed en je

ziet dat het comfort en frisheid daardoor vele jaren behouden blijft.

Japans bed voor de beste ondersteuning en gezond slapen

46

Vis, de ideale dierlijke eiwitbron

Met een dieet van alleen maar plantaardige voeding, wordt het al vrij

snel saai in ons dagelijkse leven en ik denk dat je dan ook tekorten op-

loopt zoals vitamine B12. Dierlijke eiwitten geven je kracht en in ons

klimaat is het dan ook van belang om elke week minimaal tweemaal vis

te eten. Vis is de ideale dierlijke eiwitbron omdat het gemakkelijk ver-

teerd wordt en goede vetten bevat. Als je naar de energie van de vis

kijkt en ziet hoe deze dieren zich pijlsnel voortbewegen, dan kun je niet

anders concluderen dan dat jij dat zelf ook wilt. In landen als Japan

waar veel vis wordt gegeten zie je ook dat mensen die snelheid hebben

mits zij verder ook gezond eten en leven. Ter vergelijking als je de

energie van een koe ziet, dan heb je niet zo snel het gevoel dat wil ik

ook … Toch?

Omdat wij Nederlanders omringd zijn met water is er hier ook veel

aanbod van vis. Als jonge jongen ging ik dikwijls met mijn vriendjes

vissen in de Linge, de Rijn of de Waal. Op het dorp was ook een vis-

vereniging en er waren dikwijls wedstrijden wie de meeste centimeters

vis ving. In mijn tijd was het volgens sommigen nog wel mogelijk om

de gevangen vis uit de plaatselijke rivieren te eten. Als ik een snoek had

gevangen dan bewaarde ik deze even in een teil met water zodat een

liefhebber deze kwam ophalen.

Nu is er veel vis te koop, helaas is veel vis ook gekweekt. Om be-

wust vis te eten moet je dus goed letten op wat je koopt. Bij steeds

meer supermarkten kun je verantwoorde vis kopen en dat is prima. Als

je een vismarkt hebt in je omgeving dan adviseer ik om het op de markt

te kopen. De omloopsnelheid is veel hoger dan in de supermarkt en de

visboeren hebben ook echt verstand van goede vis. Probeer zoveel als

mogelijk wilde vis te kopen omdat gekweekte vis toch niet de smaak en

kwaliteit heeft van het visje dat vrij en in een meer natuurlijke voeding

geleefd heeft. Bedank ook elke vis die je koopt dat hij zijn leven heeft

geschonken aan je.

47

Wil je snel een stukje vis klaarmaken, dan kun je bijvoorbeeld zalm bakken in ge-

roosterde sesamolie en blussen met shoyu en mirin. Eet wat bruine rijst erbij, met

gomsio, en natto miso, geperste salade van komkommer en appel en geblancheer-

de waterkers met umeboshi.

Recept voor wortelsoep met snoek voor 4 personen Mijn favoriete visgerechten in de winter. Voor de snoek wortelsoep neem je een hele snoek, drie flinke wortels, 10 cm. kombu, 1,5 liter water, drie eetle-pels sojasaus, drie eetlepels mirin, vier eetlepels witte rijstmiso, 50 gram ge-raspte gember en een paar takjes peterselie. De schoongemaakte snoek met hoofd snijd je in zes stukken. De wortels maak je goed schoon en snijd deze ook in flinke stukken. Je neemt de pan met 1,5 liter water, de kombu, de snoek, de wortels en je kookt dit ongeveer 70 minuten totdat alles zacht is. Je neemt een elektrische hakker en je maakt er een fijne soep van. Dit kook je nog even 15 minuten zachtjes door zodat het ook meer romig wordt. Je voegt de sojasaus, mirin, toe aan de soep. Los de witte rijstmiso op in een beetje water totdat het een papje wordt. Voeg dit toe aan de soep. De uitgeperste gember toevoegen en bij het opdienen fijn gesneden peterselie op de soep. De soep in kleine hoeveelheden serveren omdat het machtig is.

48

Geperste salade, de macrobiotische zomerhit

Een zomersalade maken van groenten die je lichaam tijdens warm weer

niet verslapt, dat lijkt een hele kunst maar dat is het niet. Daar een op-

lossing voor gevonden: de picklepers. Een handige pers waarmee je de

lekkerste salade maakt die je direct mee naar het strand kunt nemen.

De geperste salade is een belangrijk onderdeel in de Japans macro-

biotische keuken, het is vooral goed om je vochtbalans met kwaliteit

aan te vullen. In de zomer met warm weer kun je elke dag een geperste

salade maken en eten. De kracht van de geperste salade is dat het zee-

zout ervoor zorgt dat je een goed mineraal tot je neemt, zodat je bij

warm weer niet onderuit gaat. De druk zorgt ervoor dat de groenten

gekneusd worden. Samen met het zeezout vindt er een gecontroleerde

voorvertering plaats. In deze vertering ontstaat er een fermentatie

waardoor er goede bacteriën gevormd worden voor je darmen. Door

de fermentatie zijn de groenten ook nog eens gemakkelijk te verteren.

Het maken van een geperste salade is gemakkelijk. Je snijdt groen-

ten zoals wortel, radijs met groen, daikon, venkel en komkommer, ap-

pel, peer fijn. Dit doe je in de pickelpers en je mengt dit samen met 1

eetlepels zeezout. Draai de pers stevig op de houder. Dit laat je mini-

maal 6 uur in de koeling staan. Daarna de groenten met koud water

afspoelen en geniet van de frisse groenten bij je maaltijd.

50

Gezond je huis schoonmaken

Cellit Bang, bang, bang, bang, bang en nog eens bang. Iedereen kent

wel de reclame van deze agressieve schoonmaakmiddelen. In een mi-

nuut is je badkamer schoon en je ligt er zelf naast van het gif uit deze

producten. Hoezo, je geliefde niet meer kunnen behagen na het

schoonmaken van je badkamer. Als je ziekte in de hand wilt werken,

maak dan je huis schoon met reguliere schoonmaakmiddelen.

De winkels liggen nog vol met giftige schoonmaakmiddelen en

mensen zijn zich er absoluut niet van bewust. Op sommige producten

staat dat je er voorzichtig mee moet zijn. Als je regelmatig gebruik

maakt van deze middelen krijg je een milieu in je huis dat ongezond

voor je is. Vooral in de winter wan-

neer men toch niet snel de ramen

een uur open zet is het nog schade-

lijker. Ook de klachten van schoon-

schoonmakers die al jaren in de

branche werkten logen er niet om;

duizeligheid, misselijkheid, huiduit-

slag, vergeetachtigheid en meer.

Tijdens mijn opleiding in Wage-

ningen was ik benieuwd naar de in-

houd van al die middelen waar

schoonmakers en werknemers van

klanten aan werden blootgesteld. De

ingrediënten van de producten heb

ik toen onderzocht en het werd mij

al snel duidelijk, Vincent blijf zoveel

mogelijk uit de buurt van deze mid-

delen.

Ecover is voor de consumenten-

markt het bedrijf met het grootste

assortiment van mensen milieu-

vriendelijke schoonmaakmiddelen.

Alles is er om je huis gemakkelijk,

gezond en fris te onderhouden. De

oranje vloerzeep met lijnolie is

mijn favoriet omdat het goed rei-

nigt, beschermt en heerlijk ruikt.

De prijzen zijn vergelijkbaar met

de A-merken van reguliere

schoonmaakmiddelen.

51

Melk moet… alleen de eerste twaalf maanden van je moeder

De meeste wetenschappers die niet gesponsord worden door de melk-

industrie geven het advies, drink geen melk. Toen men van oudsher

één koe had die wat melk gaf waarvan de familie en de mensen die

geen koe hadden gebruik maakten, werd melk incidenteel verwerkt in

pap. Toen kwamen de slimmeriken die dachten “die productie kunnen

wij wel verhogen” en zij verzamelden vijfhonderd koeien om melk te

laten produceren. Toen was het hek van de dam. Melk en melkproduc-

ten werden een lucratieve business.

Koeienmelk wordt gebruikt voor het kalf om te groeien en om

weerstand op te bouwen. De melk van de koe hoort natuurlijk gezien

bij het kalf. Heeft u wel eens vrouwenmelk in de schappen van de su-

permarkt (al dan niet biologisch) gezien? Nee, het is moedermelk en

het hoort bij het kind, om te groeien en om de weerstand natuurlijk op

te bouwen totdat het kind zelf geheel kan eten en drinken. Wij zien

veel vrouwen die het belang van het geven van moedermelk aan hun

kind inzien.

Er zijn ook vrouwen die koeienmelk met een geheel andere biologi-

sche samenstelling aan hun kind geven, terwijl die kinderen amper een

paar weken oud zijn. Deze baby’s krijgen dan ook niet de noodzakelijke

immuniteit die ze normaal zouden krijgen met alle gevolgen die daaraan

verbonden zijn. Het is prima om moedermelk te krijgen van je moeder

tot twaalf maanden na je geboorte, maar dan is het ook goed om te

stoppen met het drinken van melk van de moeder en niet te beginnen

aan melk van een koe of een ander dier.

De melk uit de bio-industrie is van slechte kwaliteit. Je drinkt een

slap sapje met antibiotica en groeihormonen. Melk bevat een hoog per-

centage verzadigde vetten en dat is niet gezond voor je hart en bloed-

vaten. Als je melk drinkt dan voel je dat het slijmt. En dat is vaak de

oorzaak van onder andere verkoudheid, allergie, problemen met sinus-

52

sen, astma en problemen met de darmen. Uit verschillende weten-

schappelijke onderzoeken blijkt dat melk en melkproducten in verband

gebracht kunnen worden met borstkanker en lymfatische kankers.

Lima Ricedrink kun je goed verwarmen en is heerlijk zoet.

“Melk en melkproducten moeten vanwege sterke botten” is ook een

dergelijk slagzin om u toch aan het melk drinken te houden. Meerdere

malen is wetenschappelijk bevestigd dat Afrikaanse vrouwen, die lacto-

se intolerantie hebben voor zuivel en geen zuivel nuttigen, sterkere bot-

ten hebben dan Engelse vrouwen die veel zuivel gebruikten. Een groot

percentage van de menselijke bevolking is lactose intolerant. Zij ver-

dragen geen melk, waardoor ze dit dus ook niet gebruiken. Je zou dus

verwachten dat deze mensen brozere botten hebben dan mensen die

wel veel melk drinken. Het tegendeel blijkt juist: westerse mensen die

53

veel melk drinken breken tóch hun benen en armen doordat de bot-

massage steeds minder wordt. Het calcium in melk is te vergelijken met

een krijtje voor het schoolbord en melk bevat geen ijzer. Melk ver-

stoort juist de ijzerresorptie om uw botten sterk te houden. Voor sterke

botten kunt u beter heel veel groene bladgroenten eten en alle soorten

bonen. Deze bevatten namelijk wel calcium, ijzer, vitaminen, meervou-

dige koolhydraten en vezels die over het algemeen in melk ontbreken

Stop met het drinken van melk, het is onnodig, niet natuurlijk en je

gezondheid komt het niet ten goede. Als je toch een vervangend iets

wilt, neem dan rijstmelk. Je kunt ook een glaasje sojamelk nemen. Voor

alle moeders is het advies: geef uw kind uw moedermelk, het kind heeft

er recht op om de beste weerstand op te bouwen. Melkproducten zoals

yoghurt, kwark en kaas gebruik dat niet of zeer incidenteel maximaal 1

keer per twee weken als je gezond bent. Heb je problemen met je ge-

zondheid dan is het advies laat melk- en melkproducten achterwege.

54

Zuurdesembrood, daar zit net iets meer in

‘Brood daar zit wat’ in is de slagzin van de reclame makers voor brood.

Toch als ik een keer brood koop bij de gewone bakker heb ik altijd het

idee dat het speciaal gemaakt is voor mensen zonder gebit. Ik krijg ge-

lijk op mijn netvlies een oma van negentig jaar die, helaas voor haar,

niet meer kan kauwen. Het is zacht, slap, je hoeft bijna niet te kauwen

en het geeft een weinig verzadigend gevoel, waardoor je zo een half

brood opeet. Als je dit brood dagelijks eet is het voor je darmen ook

geen uitdaging om nu eens lekker en gezond aan de slag te gaan. Het

gevolg is dat je darmen lui worden en hoe ouder je wordt hoe lastiger

het voor de darmen wordt om zijn functie goed te blijven uitvoeren.

Het eten van dagelijks brood dient dus een beetje topsport voor de

darmen te zijn. Je kunt het vergelijken met fitness. Als je dat een tijdje

doet dan worden je spieren sterker en functioneren dan langer en beter.

Ook voor je kauwfunctie is het goed om juist brood te kiezen waarbij

je het kauwen goed dient uit te oefenen.

Wat is de meerwaarde van zuurdesembrood zult u zich afvragen.

Zuurdesembrood is steviger, bevat veel meer vezels, is voedzamer, je

dient goed te kauwen en je darmen worden aan het werk gezet. Zuur-

desembrood wordt gemaakt op basis van desem in plaats van gist. De

tarwekorrel bevat natuurlijke fermenten die blootgesteld aan een be-

paalde temperatuur en vochtigheidsomstandigheden in werking treden

en het deeg doen rijzen. De langzame en voortdurende fermentatie van

natuurdesem zorgt voor een natuurlijke afbraak en voor de voorverte-

ring van de eiwitten die het ontstaan geven van aminozuren.

Daardoor is het brood ook langer te bewaren en verbetert de smaak

zelfs na een dag. Het beste is te kiezen voor volkoren. Zuurdesem

heeft het grote voordeel ten opzichtige van gistbrood dat het de opna-

me van calcium, zink en magnesium niet belemmert. In volkoren gist-

brood zitten namelijk veel phytaten die de opname calcium, zink en

magnesium sterk verminderen. Aangezien tekorten van calcium, zink

55

en magnesium problemen kunnen geven is het raadzaam te kiezen voor

zuurdesembrood.

Er is een scala aan goed zuurdesembrood verkrijgbaar. Elke natuur-

voedingswinkel heeft wel meer dan tien soorten. Van alle soorten gra-

nen worden er zuurdesembroden gemaakt. Het beste is te beginnen

met gebuild omdat dit veel minder zwaar is dan volkoren. Zuurdesem-

brood blijft veel langer goed dan normaal brood. Om het weer zachter

te maken na een paar dagen stoom ik het meestal even maar aangezien

ik dol ben op zuurdesembrood is het meestal snel op en niet nodig.

Zuurdesembrood kun je ook zelf maken maar aangezien het voor

velen al een opgave is om elke dag thuis te koken raad ik u aan om in

een natuurvoedingswinkel zuurdesembrood te kopen. Er is ook zuur-

desembrood te koop bij normale bakkers. Dit kunt u beter niet gaan

proeven omdat het niet de kwaliteit heeft van het zuurdesembrood in

de natuurvoedingwinkel. U zou in een klap genezen zijn van het eten

van zuurdesembrood en dat is duidelijk niet mijn bedoeling!

Speltbrood zuurdesem van het Vlaams Broodhuys

56

Kuzu, het lijkt op coke maar de uitwerking is anders

Toen een vriend een tijdje in Amsterdam was en wel een gezonde tas

met voedingsmiddelen kon gebruiken om zijn conditie te verbeteren

was kuzu het product waar ik aan twijfelde. Kuzu paste goed in mijn

advies voor hem, dus dat was het probleem niet. Ik vroeg me echter af

of hij wel veilig door de douane zou komen en niet in een Thaise ge-

vangenis zou belanden. Kuzu lijkt namelijk sprekend op coke, alleen je

snuift het niet en de uitwerking is totaal anders. Gelukkig is het goed

gegaan bij de douane.

Kuzu is een zetmeel afkomstig van de wortel van de kuzuplant met

de naam pueraria salvatica. In de keuken wordt het net als maïzena ge-

bruikt als bindmiddel voor soepen, sauzen en desserts. Als je groenten

en tofu smakelijk wilt maken is het lekker om wat kuzu erop te strooien

voordat je het gaat bakken. Het effect is dat de groenten en tofu goed

bruin en knapperig worden.

Toch wil ik u nog veel liever kennis laten maken met kuzu vanwege

het krachtige medicinale effect. Kuzu is het middel om te gebruiken bij

een zure conditie waar de gehele westerse mensheid last van heeft. In

Nederland is het bij uitstek geschikt omdat wij, door zoveel zuivel te

nuttigen, tamelijk verzuurd zijn.

Wij Nederlanders kunnen daarom ook zo heerlijk zeuren over het

weer en zo meer. De grootste oorzaak van ziekten ligt in het feit dat

het lichaam verzuurd is. Er is een te lage pH-waarde in je bloed en li-

chaam. Dat is ongezond omdat het ziekten in de hand werkt. Bij elk

consult is het dan ook een standaardadvies, drie maanden umekuzu

papje op medicinale basis.

Het papje kun je het beste in de ochtend eten en dan het ontbijt

overslaan. Het is gemakkelijk te bereiden; je neemt twee koffie maatle-

pels kuzu, twee kopjes water, een halve umeboshi en dat meng je fijn

samen. Je doet dat in een pannetje en je klopt het voorzichtig terwijl je

het kookt. Als het doorschijnend is zonder klontjes, zet je de vlam laag

57

en voeg je er een halve theelepel sojasaus en een theelepel verse gem-

bersap aan toe. Je eet dat papje zo heet mogelijk op. Van belang is om

het als ontbijt te gebruiken, je maag en darmen zijn dan leeg en zullen

het papje met blijdschap ontvangen. Om niet te verzuren is het van

belang om plantaardig te eten met veel groene groenten.

Kuzu kun je het beste standaard in huis hebben omdat je het papje

vooral kunt gebruiken als je iets verkeerds hebt gegeten, bij een begin-

nende griep of verkoudheid, bij hoofdpijn, een onpasselijke maag,

darmpijn of een gebrek aan eetlust. Neem dan drie keer per dag een

umekuzupapje, eet matig en plantaardig.

Kuzu is onmisbaar als je ver gaat reizen. Maar neem altijd kuzu mee in een goede

verpakking met een ingrediëntendeclaratie of een productbeschrijving welke te

vinden is op www.limafood.com.

http://www.limafood.com/

58

Noedels en deegwaren

Deegwaren zijn heerlijk, er zijn zoveel verschillende soorten en zijn

beter verteerbaar dan meel in gebakken vorm. Wij zouden meer deeg-

waren dienen te eten en gebakken meel meer achterwege te laten. In de

macrobiotische keuken zijn noedels en deegwaren onmisbaar. De grote

kracht van macrobiotische noedels en deegwaren is dat deze van volko-

ren granen zijn gemaakt. Net als het verschil tussen witte en bruine rijst

waarbij witte rijst geen vezels maar wel snelle suikers bevatten en brui-

ne rijst veel vezels en geen snelle suikers bevatten zijn deze verschillen

ook bij gangbare noedels en deegwaren en macrobiotische noedels en

deegwaren. Je kunt de gangbare noedels en deegwaren beter niet ge-

bruiken. De macrobiotische noedels zijn een feest om te eten. Alle

noedels worden geïmporteerd uit Japan, zijn vrij chemische conserve-

ringsmiddelen, kunstmatige ingrediënten en eieren. De Japanse noedels

zijn dan ook van een uitzonderlijke kwaliteit en kun je regelmatig eten

naast volle granen.

Er zijn drie soorten noedels (spaghetti) die ik met u wil bespreken.

Soba is een noedel waarbij het percentage de hoeveelheid boekweit-

meel aangeeft (40% soba bevat 40% boekweit en 60% volkoren tar-

wemeel). Er zijn ook soba met hogere percentages maar die zijn erg

kostbaar. Soba noedels zijn prettig om te eten bij heel koud weer of

zwaar lichamelijke activiteit. De tweede soort heeft de naam udon. De-

ze Japanse spaghetti is gemaakt van volkoren tarwemeel met een zeer

klein percentage ongebleekt wit meel. Udon is breder en dikker dan

soba en minder energierijk. Daardoor is udon meer geschikt om te eten

tijdens de zomer. De derde soort heeft de naam somen, een zeer dunne

Japanse spaghetti, de helft van de dikte van de udon. De somen is ge-

maakt van volkoren tarwemeel. Naast de noedels zijn er veel Japanse

deegwaren gemaakt van volkoren tarwemeel met vele vormen zoals

schelpjes, spiraaltjes en macaroni. Noedels zijn heerlijk in de soep, je

kunt dan het beste kiezen voor somen. Je kunt noedels en pasta net zo

59

gebruiken als granen gekookt bij de maaltijd. Noedels zijn zeer handig

als je snel een maaltijd op tafel wilt zetten en daarom ook een recept bij

deze bijdrage.

Recept voor noedels Je snijdt wortel, venkel, broccoli, prei en een stukje tofu fijn. De wok op het vuur met sesamolie en je bakt even de groenten en de tofu. Je brengt een pannetje water aan de kook. Aan de groenten voeg je wat water toe en een beetje zeezout. Je laat het een paar minuten opstaan. Ondertussen snijd je peterselie fijn. De noodles drie minuten koken en deze giet je af en voeg je toe aan de groenten en de tofu. Even een minuut voorzichtig omkeren, wat citroensap en de peterselie toevoegen. Binnen een handomdraai heb je een voedzame maaltijd op je bord.

60

Japanse theeën voor elke dag

Thee is afkomstig uit India en kwam met het Boeddhisme naar China

en Japan. Alle thee komt van de theestruik, maar niet alle thee is het-

zelfde. Men kan thee maken van de knoppen, blaadjes, twijgjes of steel-

tjes van de theestruik. Twijgjesthee, gemaakt van de takjes en steeltjes

van de theestruik, is in Japan bekend als bancha of kukicha. Het wordt

op het eind van de zomer of in de herfst geplukt als de cafeïne zich van

nature uit de plant heeft teruggetrokken. Bancha betekent dan ook

“laat groeiende” thee. In tegenstelling tot zwarte of groene thee die

zuur is, is bancha twijgjesthee alkalisch. Verzuring van je bloed is de

belangrijkste oorzaak van ziekten. Daarom is het goed om deze thee als

basis te drinken. Twijgjesthee is goed voor je spijsvertering, dient als

buffer tegen zuren in de maag en heeft vele medicinale toepassingen.

Voor de bereiding van bancha thee neem je een halve liter zuiver

water en een halve eetlepel thee. Als het water kookt draai je het gas

laag en laat je het 1 minuut zachtjes door koken Op hete zomerse da-

gen kun je een halve Japanse pruim (umeboshi) meekoken. Deze com-

binatie zorgt voor een gezonde afkoeling van je lichaam en het voor-

komt het verlies van mineralen door transpiratie. Op deze manier kun

je veel comfortabeler genieten van het mooie zomer weer zonder moe

en uitgeput te raken. Wil je in de avond meer ontspannen zijn dan is

het goed om een halve citroen uit te knijpen en bij de thee te doen. Is

het buiten koud en kan je wel wat warmte gebruiken dan is het goed

om wat gembersap aan de thee toe te voegen.

Wil je ook eens kennismaken met de thee van blaadjes met de naam

hoijcha dan kun je wederom een halve liter zuiver water koken en het

water opgieten en de thee even laten trekken. Er zijn ook producenten

die de twee soorten mengen zodat je met beide kunt kennismaken.

61

Volgende bladzijde Kukicha en hojicha thee

62

Heerlijk gebak en taart

Toen je vroeger in sommige natuurvoedingswinkels een haverkoek

kocht, kon je er iemand mee doodgooien. De koek was zo hard dat het

als een blok in je maag viel en je darmen het niet konden verteren. De

natuurvoedingsbranche was totaal niet ontwikkeld op het gebied van

lekkernijen. De nadruk lag niet op ‘vermaakvoedsel’. Zij hadden gelijk;

maar ik houd toch van een lekker stukje gezonde taart.

Als je in een slechte conditie bent kun je beter incidenteel zo’n lekker gezond fruit-

gebakje eten.

Soms probeerde ik nog wel eens iets lekkers van de normale goed ge-

sorteerde patisserie. Maar het is gewoon te zoet en te vet. Als ik een

bananensoes of chocoladetaart eet dan word ik misselijk, inactief en ik

63

Het recept voor een gezonde appeltaart 5 zurige biologische appels, 300 gram tarwebloem, 5 eetlepels maïsolie, 1 theelepel zeezout, kopje water, een dessertlepel wijnsteenpoeder, 1 eetle-pel rozijnen, 1 sinaasappel, 1 kopje appelsap, 1 eetlepel kanten, 1 eetlepel arrowroot, 1 eetlepel rijststroop, taartbodem 26 cm. en een oven. Alle in-grediënten zijn te koop in een natuurvoedingswinkel. Eerst het droge be-standdeel, tarwebloem, maïsolie, halve theelepel zout, half kopje water, wijnsteenpoeder mengen tot een bal. Speel een beetje met olie en water tot het een zachte bal is van deeg. De bakplaat kwast je in met wat olie en je maakt een mooie deeglaag met een rand. De appels snijd je in reepjes en deze leg je naast elkaar totdat de bodem goed gevuld is. Van het deeg dat over is maak je reepjes en die leg je netjes op de appels. Je prikt met een vork voorzichtig gaatjes in de bodem. Je zet de oven op 150 graden en op 45 minuten. Je schuift de appeltaart in de oven. Na 15 minuten zet je de oven op 170 graden. Dan begin je dan aan het natte bestanddeel, je neemt de appelsap, je raspt de sinaasappel, je perst de sinaasappel en voegt dit samen met de kanten, rijststroop en het overige zout. Dit kook je 10 minuten. Na 10 minuten neem je arrowroot om het geheel te binden. Het beste is de arrowroot eerst te binden met wat water en dan pas toevoegen aan het natte bestanddeel. Als de appeltaart na 45 minuten gebakken is en uit de oven dan giet je het natte bestanddeel over de appeltaart. Je laat de taart even afkoelen en je kunt gaan genieten van een heerlijke gezonde appeltaart.

voel de bloedsuikerspiegel flink stijgen. En als ik het in de namiddag

eet is mijn eetlust voor de avond weg omdat mijn lichaam eerst dient

bij te komen van de suiker en het vet. Gelukkig is er een omslag geko-

men en hebben de natuurvoedingszaken de gezonde patisserie ontdekt.

Maar het lekkerst is natuurlijk om je eigen taarten te bakken.

64

Do-in, zes oefeningen om je organen te onderhouden

Met alleen gezonde voeding kom je niet in de gewenste conditie om je

prettig te voelen. Je lijf in actie brengen is een must voor iedereen of je

nu mager, slank of dik bent. De do-in bestaat uit een serie organen- en

meridianen oefeningen om je energie door je lijf te laten stromen. Doe

deze oefeningen elke dag of minstens drie maal per week. Het is ge-

makkelijk om ze thuis alleen te doen en na een week voel je al het posi-

tieve verschil. Met de zes do-inoefeningen breng je niet alleen je spie-

ren in actie, je activeert ook nog eens je organen waarmee deze meridi-

anen zijn verbonden. Het is juist dit aspect wat deze oefeningen zo

bijzonder maakt. Je versterkt namelijk vanuit je binnenkant tevens je

buitenkant! Gedurende deze zes oefeningen dien je de strekking steeds

op jouw uiterste punt, tijdens twee zo langzaam mogelijke ademhalin-

gen, vast te houden. Hierdoor wordt de energiestroom versneld, dit

resulteert in opheffing van stagnatie en verstoppingen langs de meridi-

anen en spieren.

De eerste weken zul je merken dat je knieën, benen, armen en spie-

ren wat pijn doen of niet in de gewenste positie komen. Het is een

kwestie van oefening en je zult merken dat het steeds beter gaat. Voor-

al getrainde fitness personen zullen merken dat door fitness je spieren

korter worden. Juist daarom is het goed om deze oefeningen te combi-

neren. Naast je welgevormde lijf, wordt je lijf ook nog eens leniger en

flexibeler en activeer je organen en meridianen.

65

Oefening 1: longen en dikke darm Je staat met je voeten iets breder dan schouder-breedte, handen op de rug, handpalmen naar bui-ten en de duimen in elkaar gehaakt. In deze positie strek je de armen naar achteren, buig je het hoofd naar achteren en kijk naar het plafond. Je buigt nu zover mogelijk naar voren en probeert zoveel moge-lijk naar het plafond te blijven kijken. Je wisselt in de beginpositie je ingehaakte duimen af van in de ene en de andere hand en vervolgt de oefening.

Oefening 3: hart en dunne darm Je zit op de grond en je benen zijn opengetrokken, je laat je benen openvallen en legt de voetzolen tegen elkaar. Je houdt met je handen de tenen vast, breng je voeten zover mogelijk tegen je lichaam aan en druk je knieën met je ellebogen naar beneden. Je buigt vervolgens langzaam zover mogelijk naar voren en je probeert met je voorhoofd je duimen te raken. Bij deze oefening geldt ook dat je twee lange ademhalingen herhaalt in de laatste positie.

Oefening 2: milt, pancreas en maag Je gaat in seiza-zit, je benen iets uit elkaar met ge-vouwen handen, strek je handen omhoog en breng ze langzaam over je hoofd. Buig vervolgens je li-chaam verder naar achter totdat je schouders de grond raken. Dit vergt wel wat oefening, de eerste weken even oppassen dat je niet te hard naar ach-teren valt. Nu ga je het lichaam zover mogelijk strekken. Hier wissel je in de beginpositie weer je handen af zodat je andere duim bovenop ligt en dan vervolg je de oefening.

66

Oefening 4: nieren en blaas Je zit op de grond met gestrekte benen en je strekt je voeten verticaal. Je strekt je armen en grijpt je tenen met je vingers. Langzaam buig je het bovenste gedeelte van het lichaam naar voren en je probeert door oefe-ning je knieën te raken met je hoofd. In deze positie adem je tweemaal langzaam diep in en uit. Het kan zijn dat bij deze oefening je ene knie verder naar boven komt dan de andere knie en dat er meer spanning is in je ene dan in je andere onderbeen. De mate van het omhoog komen van je knie en bijgaande pijn in je on-derbeen geeft aan dat aan die zijde een verminderde nierconditie aanwezig is.

Oefening 6: lever en galblaas Je zit bij deze laatste oefening met beide benen gestrekt naar voren en zo wijd mogelijk geopend. Je houdt met de onderkant van je knieën contact met de ondergrond. Met je gestrekte vinger reik je met je beide armen zover mogelijk naar voren en je pakt met twee handen één voet vast. Je ademt dan tweemaal langzaam in en uit. Vervolgens doe je deze oefening ook met je andere been.

Oefening 5: hartgouverneur en drievoudige

verwarmer Je zit in lotushouding, je kruist je armen en houdt met gekruiste armen de knieën naar beneden. Je buigt lang-zaam naar voren zover als je kunt. Met deze oefening stimuleer je ook je centrale gebied van je lichaam en je ruggengraat. Je verwisselt je armen in de beginpositie en je herhaalt de oefening. Ga nu bij jezelf na wat je in je lichaam voelt.

67

Hete gemberkompressen

Tijdens mijn macrobiotische opleidingen was het elke avond voor het

slapen gaan om tien uur hete gemberkompressen op je nierstreek. Een

grote pan met heet gemberwater stond klaar om vele mensen te bedie-

nen. Iedereen lag op de grond en meestal waren er twee mensen die

voor de uitvoering zorgden. Omdat niet iedereen Engels sprak was er

wel eens een misverstand. Je lag dan op de grond en er kwam een hete

gemberkompres op je onderrug. Deze was soms zo heet dat het onver-

draagzaam was en als iemand zomaar snel wegliep voor de volgende

patiënt dan was het soms even jodelen. Er zijn nooit ongelukken ge-

beurd en ik vond het ook wel komisch.

Hete gemberkompressen is een simpele en effectieve behandeling om

je bloedcirculatie en lichaamsvloeistoffen te stimuleren. Stagnaties

worden hierdoor opgelost. De combinatie van hitte welke diep door-

dringt in je lichaam en het oplossend vermogen van gember maakt dit

tot een groot succes.

68

Voor thuisgebruik raad ik mensen aan om in bepaalde gevallen hete

gemberkompressen te leggen. Om te beginnen leg je hete gemberkom-

pressen op je nierstreek, het geeft een goede doorbloeding van je nie-

ren, het ontspant, geeft je vertrouwen, het is heerlijk voor een goede

nachtrust en als je niergruis hebt, dan wordt het via je urine afgevoerd.

Het is voor mannen ook heel goed voor een betere seksuele energie.

Als je dit een aantal keren geoefend hebt dan kun je het ook op andere

plaatsen toepassen. Als je nogal eens vet eet of alcohol drinkt, dan raad

ik mensen aan om hete gemberkompressen op de leverstreek te leggen

en natuurlijk voorzichtig te zijn met vet en alcohol.

Heb je stijve spieren of pijnlijke gewrichten, dan kun je gerust hete

gemberkompressen leggen. Het zal de pijn snel verlichten. Ook bij

krampen bijvoorbeeld in je darmen werken hete gemberkompressen

zeer prettig. Bij astma is het ook een aanrader om hete gemberkom-

pressen te leggen.

Een aantal regels voor de thuisgebruiker

Bij baby’s en zeer oude mensen beslist geen gemberkompressen leggen.

Bij zwangere vrouwen nooit op de onderbuik leggen. Heb je flinke

koorts, dan ook geen gebruik maken van hete gemberkompressen. Heb

je een infectie aan je appendix? Dan geen gemberkompressen, het

wordt alleen maar erger. Voor mensen die misschien het idee hebben

om hete gemberkompressen lang te gebruiken bij tumoren, niet doen,

niet meer dan drie minuten. Ook op je hoofd is het verboden om hete

gemberkompressen te leggen. Hete gemberkompressen op de lever

dien je nooit na negen uur uit te voeren omdat je dan niet meer goed

kunt slapen. De huid op je leverstreek is gevoeliger dan op je onderrug

dus voorzichtigheid is geboden.

69

Schil de gemberwortel voor het raspen.

Zo leg je gemberkompressen Voor het maken van hete gemberkompressen neem je eerst een flinke pan

met water. Je verwarmt het tot aan de kook. Je neemt 50 gram gewassen

verse gember en raspt dit. Je doet dit in een groot thee-ei en laat het net als

thee een paar minuten trekken. Je neemt een kleine handdoek en een grote

handdoek. Je vouwt de kleine handdoek zo op dat je beide uiteinden in je

handen hebt. Je dompelt het in het gemberwater zonder je handen te ver-

branden. Je wringt de handdoek uit door te draaien. De handdoek leg je

voorzichtig uitgevouwen op de nierstreek en je controleert of de persoon

het niet te heet vindt.

De grote handdoek leg je er bovenop zodat het lekker heet blijft. Je laat dit

drie minuten liggen en je herhaalt de gehele handeling daarna opnieuw. Dit

doe je vijfmaal. Als de huid goed rood is dan is de behandeling geslaagd.

Daarna wissel je om, nu mag jij lekker op je buik gaan liggen en de hete

gemberkompressen op je nierstreek ontvangen. Zoals al gezegd oefen dit in

een paar weken een aantal keren voordat je andere gedeelten van het li-

chaam gaat behandelen!

Het gemberwater kun je na het leggen niet meer gebruiken om effectief te

behandelen. Je kunt het nog wel eenmaal de volgende ochtend gebruiken.

Je verwarmt het weer op en je schrobt met een washandje je hele lijf. Dit

geeft een heerlijke doorbloeding van je huid en voert afstoffen af.

70

Ideaal gezond in de praktijk

Met alle informatie in Ideaal Gezond is het ten eerst goed om de poster

“Het ideale eetpatroon voor gezondheid” een zichtbare plaats in uw

keuken te geven. Maak de poster u eigen zodat u weet wat u het beste

kunt eten en drinken.

De grootte van de groepen geeft de verhoudingen weer in welke hoe-

veelheden uw het beste kunt eten en drinken uit de groepen. Uit de

groep VOLKOREN GRANEN EN GRAANPRODUCTEN zal vaker iets gekozen worden

dan uit de groep LOKAAL FRUIT. Uit de groep LICHT GEZOUTEN PICKLES zal

minder vaak gekozen worden dan uit de groep RONDE GROENTEN. Dit is

een basis advies bij gezondheid, bij ziekten is het ook zinvol om een

persoonlijk consult te nemen want dan krijgt u een specifiek advies met

andere verhoudingen. Toch kunt u ook bij ziekte wel beginnen aan dit

basis advies omdat u hiermee al een aantal gezonde stappen zet.

Doe uw inkopen bij een natuurwinkel, biologische markt of koop de

biologische producten bij de supermarkt. Is dat te kostbaar voor u,

koop dan uw groenten, fruit, zaden, bonen, noten en vis op de gewone

markt.

Ga elke dag een half uur wandelen zodat uw lichaam de komende tijd

in beweging komt om afvalstoffen af te voeren en uw conditie te ver-

beteren. Doe elke dag de do-in oefeningen om uw organen te stimule-

ren.

Eet elke dag minimaal één verse en kleurrijke groente uit de groep RON-

DE GROENTEN, WORTELGROENTEN en GROENE VEZELRIJKE BLADGROENTEN. Eet gere-

geld LOKAAL FRUIT zoals peren, appels, aardbeien. Gebruik elke week mi-

nimaal 2 keer iets uit de groep ZEEGROENTEN. Maak regelmatig een salade

uit de groep VERSE & GEPERSTE salade.

Kies dagelijks bij elke maaltijd een product uit VOLKOREN GRANEN en VOL-

KOREN GRAANPRODUCTEN. Om uw darmen actief en gezond te houden is

71

dat de beste keuze. Gezonde koolhydraten zijn noodzakelijk voor uw

energiebehoeften en uw stofwisseling. U kan tweemaal een broodmaal-

tijd nemen en éénmaal een warme maaltijd. Kies altijd voor zuurde-

sembrood omdat gistbrood de opname van mineralen, die nodig zijn

voor sterke botten, verhindert. Voor broodbeleg kijk voor diverse mo-

gelijkheden in de GROEPEN ZADEN & NOTEN, NATUURLIJKE ZOETMIDDELEN, LOKAAL

FRUIT.

Bij elke warme maaltijd zijn eiwitten van belang, uit de groep BONEN,

ERWTEN EN LINZEN is veel te kiezen. Ik raad u aan om te kiezen voor zachte

tofu, krachtige tempeh, pittige seitan, smaakvolle (verse) bonen. Eet

regelmatig uit de groep VIS & SCHAALDIEREN. Ter aanvulling is het goed om

elke dag iets te eten uit de groep ZADEN & NOTEN.

De meeste mensen zijn verzot op zuivel en vinden het lastig om het te

moeten missen. Zuivel bestaat voornamelijk uit eiwitten en verzadigd

vet. Om gezond te zijn kunt u zuivel het beste achterwege laten. In de

groep NATUURLIJK DRANKEN kunt u kiezen voor sojamelk maar doe dit zeer

beperkt. Om van uw kaasbehoefte af te komen zijn notenpasta’s aan te

bevelen uit de groep NOTEN & ZADEN. Voor gezonde nagerechten en tus-

sendoortjes is er ruim te kiezen uit de groep SNACKS & DESSERT.

Iedereen weet dat alcohol niet gezond is, men probeert bijvoorbeeld

wijn wel als gezond te verklaren om een stofje maar het is gefragmen-

teerd denken. Het totale product is ongezond. Wilt u iets natuurlijks

drinken en zeer gematigd, in de groep NATUURLIJKE DRANKEN is bruine rijst

sake opgenomen. Verder is er veel te kiezen aan goede dranken in deze

groep. Drink voldoende maar ga geen liters koud water drinken, het is

onnodig en slecht voor uw nieren want die raken overbelast. Kies

vooral voor warme dranken met ons klimaat.

Gebruik alleen nog zoetmiddelen uit de groep NATUURLIJKE ZOETMIDDELEN

en fruitproducten uit de groep LOKAAL FRUIT. Stop dus met het eten van

suiker.

Verzadigde vetten zoals boter zijn erg lekker maar ze zetten ook be-

hoorlijk aan. Daarnaast slibben uw bloedvaten dicht door het eten van

verzadigde vetten. Vervang dit door gebruik te maken van onverzadig-

72

de oliën zoals sesamolie en zonnebloemolie. Kijk daarvoor in de groep

AZIJNEN & OLIËN. Voor eventueel op brood kies dan voor een plantaardige

boter.

Maak regelmatig een missoep zoals beschreven in dit boekje. Het is een

bijzonder goede soep voor uw gezondheid.

Om uw gerechten meer kracht en smaak te geven kijk daarvoor in de

groep SMAAKMAKERS. Verwijder normaal zout geheel uit uw keuken en

vervang dit door wit fijn zeezout. Normaal keukenzout (natriumchlori-

de) is erg ongezond voor uw hart- en bloedvaten. Maak regelmatig ge-

bruik van de groep SMAAKMAKERS hij het koken.

De groep CONDIMENTEN zijn producten om uw eten compleet te maken,

sommigen zoals tekka en zeegroenten poeder geven meer kracht en

smaak. Gebruik condimenten regelmatig bij bijvoorbeeld granen en

groenten.

In de groep LICHT GEZOUTEN PICKLES staan verschillende verduurzaamde

groenten die vooral goed zijn voor uw darmen, uw bloedkwaliteit en

algehele gezondheid. Sommige kent u wel zoals olijven, zuurkool en

umeboshi beschreven in dit boekje. Gemberpickle, shiso pickle zijn vrij

bijzonder. In de betere natuurvoedingswinkels kunt u deze kopen. Ga

er zuinig mee om en eet het geregeld. Het zijn bijzondere gezonde pro-

ducten voor uw algehele gezondheid.

Eet zo vaak als mogelijk vers eten, opgewarmd eten is energetisch

dood. Maak indien mogelijk gebruik van koken op gas. Electra koken

en magnetron koken brengt verandering in de moleculestructuur van

het voedsel.

Roken is een flink probleem in de wereld. Jaarlijks sterven veel mensen

aan de gevolgen van roken in combinatie met een ongezonde eet- en

leefstijl. Uw longen en lichaam vergiftigen door roken en is dan ook erg

ongezond. Ook als je macrobiotisch eet en leeft is roken zeer ongezond

en doet geheel afbreuk aan je gezonde eetwijze. Stop dus met het ro-

ken, in de basiszorg van uw ziektekosten verzekering kunt u gebruik

maken van een traject “Stoppen met Roken” inclusief medicatie om te

73

ondersteunen. Kijk daarvoor op de website van uw ziektekostenverze-

kering.

Vrij altijd veilig omdat medicijnen voor behandeling van geslachtsziek-

ten een aanslag zijn op uw lijf.

Als u drugs gebruikt van joint tot cocaïne maak daar korte metten mee

en zoek hulp via uw huisarts. Veel afkickprogramma’s worden gedekt

door de basisverzekering.

Drank is een onderschat probleem in de samenleving. Het is gewoon

geworden dat mensen elke dag bijvoorbeeld wijn drinken bij het eten

of een borrel hier en daar. Alcohol is onder andere niet gezond voor je

lever. Stop met het drinken van alcohol is het beste advies. Ben je ver-

slaafd aan drank neem dan contact op met huisarts.

Probeer zo weinig mogelijk achter de pc te verblijven. Maak regelmatig

stand- en/of boswandelingen vanwege de zuivere lucht. Laat uw auto

en scooter zoveel als mogelijk staan en pak de fiets of ga lopend.

Kies voor jezelf een sport uit en doe dat in een gezonde mate. Sport-

school, zwemmen, yoga, tennis, hockey zijn aan te raden.

Kies voor natuurlijke stoffen en duurzame kleding en maak gebruik

van natuurlijke producten voor je lichaamsverzorging.

Wees aardig voor uw omgeving. Groet de mensen in uw directe omge-

ving en verras uw vrienden geregeld met een leuke belangstellende

kaart.

Leef de dromen van uw leven, neem voldoende rust en slaap in een

ruimte met frisse lucht.

Ga realistisch om met alles wat er in dit boekje staat. Met elke gezonde

eet- en leefwijze is het van belang om de basis goed toe te passen. U zal

merken bij de praktische uitvoering dat u ook voor dilemma’s komt te

staan. Deze treden meestal op in het sociale verkeer, uit eten met

vrienden, eten en drinken op uw werk en vakantie, een feestje hier en

daar. Ga daar als u gezond bent niet krampachtig mee om, geef gerust

soms toe want anders maakt u het voor uzelf zo lastig dat u op de lan-

74

gere termijn de gezonde thuisbasis ook kwijtraakt. Als u chronisch ziek

bent of net een ernstige ziekte hebt gehad, dan is het een ander verhaal.

Als u ziekteverschijnselen heeft dan gaat u eerst naar uw huisarts. Bij

acute levensbedreigende ziekten, volg de adviezen van uw arts of speci-

alist op. Voor een holistische reguliere huisarts kunt u kijken of u een

Antroposofische huisarts in uw buurt heeft op www. nvaa.nl. Start

daarnaast direct met een medicinale macrobiotische eet- en leefwijze

specifiek voor uw constitutie, conditie en ziekte.

Ik wens u veel succes, plezier en gezondheid toe op uw weg naar Ideaal

Gezond.

75

Woordenlijst boekje Ideaal Gezond

Amasake Een zoete romige crème, gemaakt van zoete gefermen-

teerde rijst. Amasake als basis voor toetjes.

Arame Een dunne draadachtige zeegroente met milde smaak.

Arrowroot Een zetmeel, dat gewonnen wordt uit de wortel van de

Indiase plant Marantha Arundinacea. Te gebruiken voor

sausen en als omhulsel bij het frituren van tofu.

Adukiboon Een donkerrode Japanse boon.

Banchathee De twijgjes, steeltjes en blaadjes van theestruiken. Heer-

lijke thee voor dagelijks gebruik.

Blancheren Kort koken in ruim water.

Miso Een gefermenteerd product van sojabonen, bruine rijst

en zeezout. Er zijn verschillende soorten zoals van witte

rijst en gerst. Misosoep is wel de bekendste toepassing

maar je kunt het ook gebruiken bij het koken van groen-

ten, witte rijst miso is dan wel erg smakelijk.

Daikon Een lange witte radijs, een heerlijke groente met veel

mogelijkheden.

Dashi Japanse bouillon gemaakt met kombu.

Dulse Een paars rood zeewier, smakelijk in salades en soepen.

Gomasio Een kondiment gemaakt van sesamzaad en zeezout. Je

roostert het sesamzaad licht en aan het eind voeg je zee-

zout toe. De verhouding 20 delen sesamzaad en een

deel zeezout. Na het roosteren maak je het geheel fijn in

een suribachi. Heerlijk op rijst, noedels en pasta’s.

Hiziki Een dik draadachtige zeegroente met pittige smaak.

Lotuswortel Wortels van de waterlelie met een bruine schil, zijn wit-

achtig, met holten en in de meeste Chinese voedings-

winkels te koop.

Mirin Een zoete kookwijn van zoete rijst. Een aanrader om

standaard in huis te hebben.

76

Mu-thee Een versterkende en verwarmende macrobiotische thee

uit verschillenden kruiden waaronder ginseng.

Natto Gekookte sojabonen gemengd met goede enzymen, na

een vierentwintig uur fermentatie ontstaat er een kleve-

rig gerecht. Zeer goed voor je spijsvertering. Advies:

meng het met wat mosterd, appeldiksap en fijne rauwe

bosui.

Natto miso Een kruidig kondiment, gemaakt van kort gefermen-

teerde sojabonen, graan, gember en kombu. Erg goed

voor de seksuele potentie van mannen. Elke dag 1 eet-

lepel bij de warme maaltijd gedurende twee weken.

Daarna om de dag 1 eetlepel.

Nishime Een lange, langzame kookstijl waarbij bijvoorbeeld

groenten met weinig water zacht wordt gekookt. Kom-

bu, groene pompoen, uien met een beetje water en mi-

rin is een heerlijke combinatie. Voor het opdienen fijne

bosui toevoegen. Het is een versterkend gerecht.

Nori Dunne vellen gedroogd zeewier. Iedereen kent wel sus-

hi, het omhulsel dat is nori.

Rijststroop Een zoetstof gemaakt van rijst met kiemen. Als je suiker

gebruikt is dit de beste vervanger.

Sake Een wijn van rijst gemaakt. Erg lekker als je het eerst

warm maakt.

Shitake Een paddenstoel, oorspronkelijk uit Japan. Het beste te

gebruiken voor het maken van een bouillon.

Suribachi Een kom om voedsel mee fijn te maken. Zelf gebruik ik

het voor het maken van gomasio.

Zeezout Zout uit de zee verkregen, deze is ongeraffineerd met

een hoog gehalte aan mineralen.

77

Woordenlijst poster Het Ideale Eetpatroon voor Gezondheid

Chapati Platte broodjes.

Granolia Mengsel van haver, noten en rijststroop.

Ponzusaus Citrussojasaus

Bokchoyu Aziatische kleine paksoi.

Pakchoyu Langwerpige groene kool met bladeren en spierwitte

bladstelen.

Amarant Een graan als graanvervanger in een glutenvrij dieet.

Sorghum Een graan in vele soorten, het belangrijkste voedsel ge-

was in Afrika.

Teff Een liefdesgras oorspronkelijk uit Ethiopië, het graan

bevat veel goede koolhydraten.

Jinenjosoba Een noodle van boekweit met krachtige Japanse worte-

len met de naam jinenjo.

Naan Een luchtig plat broodje van tarwemeel, het lijkt meer

op pizza.

Puri Een luchtig gefrituurd broodje wat dikwijls in een Indi-

aas restaurant wordt geserveerd.

Parantha Een plat brood meetstal in de vorm van een pannen-

koek uit de Indiase keuken.

Dumpling Lapjes deeg in halve maan gevouwen met een vulling,

gekookt of gefrituurd.

Dosa Een Zuid Indiase delicatesse gemaakt van rijst en zwarte

bonen.

Fu Gedroogde tarwegluten, een soort seitan maar dan ge-

roosterd, gestoomd en gedroogd.

Du Puy Kleine donkergroene linzen uit het Franse Le Puy-en-

Velay, voor fijnproevers.

Sugar snaps Verse peulvruchten, net zoals peultjes en spercibonen.

78

Yuba In gedroogde vorm, het vel dat zich ontwikkelt bij het

maken van sojamelk.

Okara Een pulp van soja die overblijft na het maken van

tofu.

Konnyaku Een plant uit het geslacht Amorphophallus die van na-

ture voorkomt in de warme streken, bijvoorbeeld in Ja-

pan, het is een zetmeelrijke wortel.

Hickory Een witte bitternoot komt van oorsprong voor in het

oosten van de VS en het zuidoosten van Canada. De

noten zijn een echte lekkernij.

79

Internetadressen

www.themacrobioticway.nl

www.ohsawamacrobiotics.com

www.kushiinstitute.org

www.nutritionstudies.org

www.institutomacrobiotico.com

www.owc.be

www.amberwaves.org

www.macrobiotics.nl

www.terrasana.nl

www.limafood.com

www.muso-intl.com

www.biologischemarkten.info

www.weleda.nl

http://www.themacrobioticway.nl/

http://www.ohsawamacrobiotics.com/

http://www.kushiinstitute.org/

http://www.institutomacrobiotico.com/

http://www.owc.be/

http://www.amberwaves.org/

http://www.macrobiotics.nl/

http://www.terrasana.nl/

http://www.limafood.com/

http://www.muso-intl.com/

http://www.biologischemarkten.info/

http://www.weleda.nl/

Terwijl vele mensen in het westen ziek worden door een ongezonde eet-

en leefwijze geeft dit debuut boekje Ideaal Gezond u een gezonde en

smakelijke basis waar u direct mee aan de slag kunt. Het zijn macrobioti-

sche eet- en leefadviezen die geen hype zijn maar al 60 jaar internationaal

aan de top staan van de beste eet- en leefwijzen. De macrobiotische eet-

en leefwijze staat garant voor het drastisch verkleinen van welvaartziekten

en uw lichaam slank te maken en te houden. Op de bijgeleverde poster

Het Ideale Eetpatroon Voor Gezondheid staat een overzicht met alle voe-

dingsmiddelen die je gezondheid bevorderen.

De schrijver Vincent Gerdsen (1964) is een bachelor in Toegepaste Huis-

houdwetenschappen Wageningen en is na zijn studie zich gaan specialise-

ren in de macrobiotische eet- en leefwijze. Internationaal zijn er al vele

duizenden mensen geholpen met een macrobiotische eet- en leefwijze om

van hun “chronische ziekten” af te komen.

Eten is intiemer dan seks - The Macrobiotic Way

Documents

Transcript of Eten is intiemer dan seks - The Macrobiotic Way