TabulaRasa DetelevisieserieLostalskritischeutopie WerkstukZelfstudieUtopisme Door:WillemGoedhart Docent:MaryKemperink

1

1.Inleiding Inhetnajaarvan2004stortpassagiersvluchtOceanic815neeropeentropisch eiland.Achtenveertigmensenoverlevendezecrashensamenwachtenzeopeen reddingsmissievanafhetvasteland.Wanneerdezeuitblijft,zietheternaaruit datzehundagenindezeparadijselijkeomgevingmoetenslijten.Maarzijndeze modernemensenwelinstaatomindewildenatuureennieuwlevenopte bouwen?Eninhoeverreverschilthetnieuwebestaanmetdatvanvoordecrash? Deoverlevendenworstelenzichtbaarmethetstichtenvaneennieuwe samenlevingophettropischeiland.Hetlevenaldaarheeftgoedekanten:hetis eenvoudig,natuurlijkeniedereendoetmee.Tochzijnerookveelkwestiesdie hetsamenlevenbemoeilijken;menmoetlerenelkaarteverdragenenwaarderen. Bovenstaandebevatineennotendopdeuitgangspositievande televisieserieLost.DezeAmerikaanseserie,gemaaktenuitgezondendoor productiemaatschappijABCvan2004tot2010,weetinkortetijduittegroeien totwereldwijdfenomeen.Tientallenmiljoenenkijkersvolgenwekelijksde belevenissenvandepersonagesopheteiland.Criticireagerenlovendendeserie sleeptjarenlangtientallentelevisieprijzenindewachtvoorregie,scriptsen prestatiesvanindividueleacteurs.Opinternetontstaateenwarecommunity omtrentdeserie,waarfansspeculerenoverhetvervolgvanhetverhaalende betekenisvandeonderliggendethematiekenmotievendiegetoondworden.1 Deafgelopenjareniserinditverbandheteenenandergepubliceerd door(academische)liefhebbersvandezetelevisieserie.Wetenschappelijke publicatiesnemendeseriealsvoorbeeldvaneenhedendaagscultureel fenomeen,datzichuitspreektoveruiteenlopendezakenalsfilosofie,gender, politiek,sociologieenspiritualiteit.Hetnarratiefvandetvserieconcentreert zichperafleveringopnpersonage,wiensverhaallijnopheteiland onderbrokenwordtdoorenkeleflashbacksuitzijnvoorafgaandeleven. Zodoendewordtdekijkergenformeerdoverhetverledenenhetkaraktervan depersonages,enisdezeinstaatomveranderingvanzijnofhaargedraginde nieuwesituatietesignaleren.Eveneenswordtdemaatschappijaanhetbeginvan deeenentwintigsteeeuw,metalzijnvoorennadelen,afgezettegeneennieuwe, meertijdlozesamenlevingopheteiland.Hoedezetweewerelden,evenalshun inwoners,vanelkaarverschilleniseencentraalthema.Inditkaderishet opvallenddateenbelangrijkaspectvandeserienognauwelijks wetenschappelijkbeschrevenis:deutopischedimensie. Utopismeiseenveelzijdigbegrip.Labriedefinieerteenutopiealsvolgt: Utopiaiseenplaats,waarhetideaalvanhetgoedelevenisgerealiseerd(eu topos),maardiezichhelaasnergens(outopos)bevindt.2ThomasMorelegtin zijnUtopia(1516)deliterairebasisvoorditbegrip,datzichindeloopdertijd ontwikkeltintallozevariantenvanutopischdenken.Indetwintigsteeeuw ontstaatergeleidelijkeentegenreactieopdeconventioneleutopie,waarinhet vooruitgangsgeloofjuistleidttoteennegatiefscenario:dedystopische 1HetbekendstevoorbeeldhiervanisLostpedia(http://lostpedia.wikia.com),eenencyclopedisch

opgezettewebsitegemaaktdoorfans,volmetanalyses,beeldmateriaal,lijstjes,theorienen transcriptiesmetbetrekkingtotdeserie. 2A.Labrie,Utopieenutopiekritiek.Eenhistorischeverkenning,In:A.Labrie(e.a.),Eindevande utopie?SpeciaalnummervanGroniek,jaargang26,nr.120,1993,10.

2

samenleving.Isdemodernemensmetzijnverlichtingsdenkenwelinstaattot verbeteringvanzijnleefomstandigheden? Hetcontrastvanpositieveontwikkelingenmethunkeerzijdeistyperend voordeutopischevisiehedentendage.Bestaatdeidealesamenlevingwel,of heeftelkeutopieeenzwakkeplek?Enwatvoordeenemensalseenverbetering geldt,kandooriemandmeteenafwijkendeideologiealseennegatieve ontwikkelinggezienworden.Dergelijkekwestiesvormendeleidraadvooreen recentgenrebinnendeutopischeliteratuur:dekritischeutopie.LymanTower Sargentdefinieertdezenieuwevorm,decriticalutopia,alsvolgt: Anonexistentsocietydescribedinconsiderabledetailandnormally locatedintimeandspacethattheauthorintendedacontemporaneous readertoviewasbetterthancontemporarysocietybutwithdifficult problemsthatthedescribedsocietymayormaynotbeabletosolveand whichtakesacriticalviewoftheutopiangenre.3

InhoeverredetelevisieserieLostalsmogelijketussenvormvandeutopieen dystopieaanditconceptvoldoet,isdecentralevraaginditessay.Tevenswordt hetideevaneenpersoonlijkeutopieuiteengezet;denieuwesamenlevingheeft voorelkindividuanderevoorennadelen,afhankelijkvanzijnideologienende maatschappijdiehijachterlaat.Diegenemethetjagerverzamelaarinstinctofde voortvluchtigecrimineelzaldetropischewildernisalsutopischerbeschouwen dandesuccesvollezakenman. Destrekkingvaneenutopiegaatdoorgaansverderdaneenblauwdruk vaneenidealesamenlevingtegeven.Utopischegedachtenwordennamelijk veroorzaaktdooronvredemetdehuidigestandvanzaken.Eenutopiezetzichaf tegeneenmaatschappijwaarindeleefomstandighedennietutopischzijn.Labrie concludeertdaaruit:Indiezinzegtdeutopieevenveel,zonietmeer,overde eigensamenlevingalsoverdestaatwaarnaarzijverwijst.4OokinLostissprake vanmaatschappijkritiekopdeeigensamenleving,i.c.deAmerikaanse/Westerse wereldaanhetbeginvande21eeeuw.Waardezekritiekzichspecifiekopricht, wordtverderopuiteengezet. OmvasttestelleninhoeverreLostzichmanifesteertalseenutopische, danweldystopischetelevisieserie,isnaderonderzoekvereist.Ditessaytracht, middelseenanalysevanhetplot,enkeleaspectenomtrentdeleefsituatieophet eilandvasttestellen,omtebepalenofdesamenlevinginLostaansluitbijhet utopischgedachtegoed.Hierbijligtdenadrukopeenvergelijkingtussenhet verleden(hetdagelijkselevenvanvoordecrash,waardemogelijkeutopiezich tegenafzet)enhetheden(denieuwesamenlevingopheteiland)eninwelke matedeleefsituatievandepersonagesverbetertofjuistverslechtert. Omditteillustrerenwordteenaantalthemasdoormijnaderbelicht.Zo iserdeslependekwestievanhetleiderschap:wiedeeltdelakensuitenwie volgtbevelenop?Watispreciesderolvangeweldenmoraliteitindeze samenleving?Lukthetdepersonagesteoverlevenzonderdemoderne technologie?Welkerolspeeltdenatuurophettropischeilandenwatvoor 5,nr.1,1994,9. 4Labrie,11.3LymanTowerSargent,TheThreeFacesofUtopianismRevisited,In:UtopianStudies,jaargang

3

houdingnemendeverschillendepersonageshiertegenoveraan?Vechtiedereen voorzijneigenkansen,ofligtdesleuteltotoverlevenjuistinhethelpenvan elkaar? Daarnaastkomtinditessayhetideevaneenindividueleutopieter sprake.Vandriepersonageswordtdeleefsituatievanvoorennadecrash beschreven,metoogvoordeontwikkelingdieelkpersonagedoormaaktende relatietothetutopischegedachtegoedinditleerproces.Wegensdeomvangvan detotaleserie,alsmedehetfeitdatdeutopischedimensieervanenderelatie hedenverledenindeloopdertijdmeeropeenzijspoorbelanden,beperktdeze analysezichtotheteersteseizoenvandetelevisieserie.5Doormiddelvaneen plotanalyse,gerichtoputopischeaspecten,deideologienenthematiekinde serie,wordteenantwoordgegevenopdevraag:inhoeverreisLostte interpreterenalseenutopische/dystopischetelevisieserie? 2.Ididntsignupforthis.Decrashalsongeplandbeginpunt Eerstiserpaniek.Hetvliegtuigstaatinbrand,mensenliggenbedolvenonder brokstukken.Erwordtgegild,gehuild. Hetbeginvaneenutopiezieterdoorgaansandersuit.Eenpersonage ontwaaktinzijnbedenwanneerhijnietsvermoedenddedeuruitstapt,staathij ineensineenutopischewereld.Ookindatgevalisersprakevaneenkorte periodevanpaniekofonzekerheid,maaralsnelwordtdeprotagonistdoor vriendelijkemenseninhethartgeslotenenverkenthijstapsgewijsdeutopische samenlevingwaarinhetverhaalzichafspeelt. OokinLostkomtdeutopieletterlijkuitdeluchtvallen.Maaralsdeeerste crisiseenmaalvoorbijiseniedereenbuitenlevensgevaaris,betekentdatniet zondermeerhetbeginvaneenutopischemaatschappij.Deoverlevendenwillen namelijkmaarnding:geredwordenenterugnaarhuis.Sommigepersonages weigerenzelfszichvoorkortetijdaantepassenaandenieuweomstandigheden. WanneerBoonezijnverwendezusShannoneenchocoladereepoverhandigt, reageertzijalsvolgt:SHANNON: As if I'm going to start eating chocolate. BOONE: Shannon, we may be here for a while. SHANNON: The plane had a black box, idiot. They know exactly where we are. They're coming. I'll eat on the rescue boat.6

Ondankshetbouwenvaneengrootkampvuurenpogingenomradiocontactte makenmetdebuitenwereld,blijftdegehooptereddinguit.Detechnologieaan boordvanhetvliegtuigheeftgefaald;deoverlevendenzijnonvindbaar.Ditzorgt ervoordatmenmetelkaareensoortcommunemoetstichtenopditonbekende eiland.Ofditeenutopiewordt,dieverschiltvanonzemaatschappij,isnogmaar devraag.Deparadijselijkeomgevingendeisolatievandebuitenwereldzijn 5HeteersteseizoenvanLostbevat24afleveringen,oorspronkelijkuitgezondenindeVSvan22

september2004totenmet25mei2005,enverscheenwereldwijdopDVDonderdetitelLost: TheCompleteFirstSeasonop6september2005. 6Aflevering1:Pilot,Part1

4

present;aandemensenzelfomdeutopieterealiseren. Hetontstaanvandenieuwemaatschappijgaatgepaardmetvallenen opstaan.Erheerstwantrouwentussendegroepsgenoten,hetgeenleidttot conflicten.Ookworsteltelkindividumetzijnrolbinnendegroep.De eenvoudigstezaken,zoalshetbeschikkenovervoldoendeetenendrinken,zijn geenzekerheidmeer.Zobezienlijkthetnieuwelevenweinigutopisch. Erdientdanookeenmentaliteitsveranderingplaatstevinden,alvorens deutopischesamenlevingkanwordengesticht.Hetindividualisme,zotyperend voordehedendaagsemaatschappij,moetopzijgezetworden.Naeenaantal dagenhoudtnpersonage,dokterJack,diezichopwerptalsleidervande groep,indatverbandeenbelangrijkespeech:Jack: Every man for himself is not going to work. It's time to start organizing. We need to figure out how we're going to survive here. Now, I found water. Fresh water, up in the valley. I'll take a group in at first light. If you don't want to go come, then find another way to contribute.7

Nadezespeechontstaaterindegroepsteedsmeereengevoelvansolidariteit. Devliegtuigmaaltijdenwordenonderelkaarverdeeld,enhetzwangeremeisje krijgtereentjeextra.Niemandhoeftmeerteonderhandelenofteploeterenvoor zijndagelijksekost.Allevoorzieningenomeeneenvoudig,maarmenselijk bestaanteleiden,zijnbovendienaanwezigopheteiland.Ergroeitvoldoende voedselindejungle,eriseenversewaterbronenmetdewrakstukkenvanhet vliegtuigbouwtiederebewoner,methulpvanzijnlotgenoten,eeneigententje omintevertoeven.Doortelatenzienhoedezemensenhunbestaanopbouwen, inclusiefalleproblemendiedaarmeegepaardgaan,onderscheidtLostzichvan demeesteutopien.ZoalsTowerSargentopmerkt:Utopiasareoftencriticized forsimplydescribingthesocietywithoutindicatinghowthatsocietywasor couldbeachieved.8 Hetnieuwelevenopheteilandkangezienwordenalseensociaal experiment.Eengroeponbekendenmoetmetelkaarzienteoverleven.Zodoende gaanalsnelenkeletraditioneledistinctiesopdeschop.Eenvoorbeelddaarvanis hetverschilinklasse.Deeilandbewonerskomenvanoorspronguitverschillende milieus.JackbijvoorbeeldisaanColumbiaUniversityafgestudeerdals neurochirurg,terwijlHurleyachterdetoonbankstaatbijeenfastfoodketen.In dehedendaagsemaatschappijzoudenbeidenwaarschijnlijkverschillendelevens leiden,maaropheteilandvallendeverschillentussenhunomstandigheden volledigweg.Sterkernog,detweerakengoedbevriendenondersteunenelkaar waarnodig. Eenanderonderscheiddatlangzamerverdwijnt,isderassenkwestie.De castvanLostbevateenaantalnietwesterseetniciteiten:tweeAfroAmerikanen, eenIrakesemoslim,tweenietEngelssprekendeKoreanen.Inhetbeginleidtdit totdiverseconflicten;deAmerikaanseplattelanderSawyerverdenktdeIrakese Sayidervanhetvliegtuigtehebbengekaapt.Dezeruziewordtnaverloopvantijd weerbijgelegdenSayidblijktmetzijntechnischekenniseenwaardevolle aanwinstvoordegroep,ondervindtookSawyer.Gecompliceerderligthetmet 7Aflevering5:WhiteRabbit 8TowerSargent,7.

5

hetKoreaanseechtpaarSun&Jin.Vooralhij(Jin)heeftmoeitezichaantepassen aandeWestersewaardenvandegroep,engebiedtzijnvrouwbedekkende kledingtedragenennietmetdeanderemannentecommuniceren.Voorhaaris ditnieuwelevenechtereenkansomtebrekenmetdestrengeleefregelsvan haargeboortelandenzichtegedragenalsdeWestersevrouwen,waardoorde relatiemethaarmanonderdrukkomttestaan. TochishetnietzodatLosteenutopischesamenlevingschetstwaarinalle traditioneleleefregelsoverboordwordengegooid.Eenkwestiedieopheteiland nogsteedseenbelangrijkerolspeelt,isreligie.Mengaatweliswaarnietmeer wekelijksnaardekerk,maarinmoeilijketijdenbiddensommigepersonagestot God.Religieneemtalsbehoefteeensoorttussenpositiein:hetwordtniet afgewezen,nochverheerlijkt.Demeestepersonageszijngelovig,maar praktiserenhunreligieinbeperktemate.DaarmeepleitLostenigszinsvooreen vrijemoraalwatbetreftGodsdienst.Welwordenreligieuzewaardengepredikt: naastenliefdeentolerantievormendebasisvoorsocialeinteractie.9 DeutopieinLostisergeenwaarinalleproblemenenconflictentussen mensenzijnverdwenen.Netalsindehuidigemaatschappijworsteltdemens somsmetzijnnaasten,maardeuitkomstisopheteilandoverwegendpositief. Doorhetgedwongencontactontstaatnadecrasheenhechtegroepmensendie elkaarondersteunen.Ofditeenmaatschappijiswaardemensennogvelejaren inharmoniezullensamenlevenisnietaandeorde.Hetgaateromdateengroep mensendieleeftinhethierennueennieuwbestaanopbouwtopheteilanddat verschiltenbeterlijktdanhunvorigelevenssituatie.Lostisdaarmeeeen typischecriticalutopiadiezichconcentreertopontsnappenaanhetheden.Bill Ashcroftzegthierover:Criticalutopiasarenotsomuchconcernedwiththe futureasmuchaswithsketchingthepresentandourwaysoutofit.10 3.ThenewsheriffintownTotalitarismeofeenvrijeresamenleving Wanneereengroepmenseneennieuwesamenlevingsticht,isleiderschapvan grootbelang.Wieneemtdebeslissingen,verdeeltdetakenenlostconflictenop? Elkemaatschappijkenthaareigensoortleiders.Dictators,koningenofreligieuze leiders,vaakopbasisvanerfrechtofveroveringaandemachtgekomen.De Westersewereldkenthedentendagevooraldemocratischgekozenleiders,die verantwoordingafdienenteleggenoverhunbestuur,envoorhundadendoor debevolkingafgestraftofbeloondkunnenwordenmiddelsverkiezingen.Welk systeemoftypeleiderhetbestewerkt,iseencentraalthemainLost. Vanafhetmomentdathetvliegtuigneerstort,wordtde leiderschapskwestieinganggezet.Wiewerptzichzelfopalsleiderenwaarom doethijdit?OnderdeoverlevendenisJackdiegenediedirectdetakenvaneen leideropzichneemt.Hijbekommertzichomdegewonden,zetanderenaanhet werkomheninveiligheidtebrengenensteltmensenophungemak.Opdat momentgenietJackookdirectveelsteunbinnendegroep:menvolgtzijn bevelenzondermeeropenondersteunthembijhetbehandelenvande 9OverderolvanreligieinLost,losvandeutopischecontext,zie:

ChrisSeay,TheGospelAccordingtoLost,(NashvilleTN:ThomasNelsonInc.,2009)en http://lostpedia.wikia.com/wiki/Religion 10BillAshcroft,Criticalutopias,TextualPractice21,no.3,(2007):418.

6

gewonden.HiermeelegtJackdebasisvoorzijnleiderschap. Alsderookwolkenvanhetvliegtuigwrakzijnopgetrokkenenhulp uitblijft,realiserendemensenzichdatzeopheteilandeenbestaanmoeten opbouwen.BijditprocesneemtJackdeleiding;hijbesluitdegroepte verplaatsenvanhetstrandnaardegrottenindejungle,zorgtdatvoedselen drinkwatergereguleerdenverdeeldwordenendatiedereeneigentakenkrijgt. InditopzichtheeftJackveelwegvaneensocialistischeleider.Nietalleenpleithij vooreeneerlijkeverdelingvangoederenenzorgthijdatiedereeneenbijdrage levert,hijhelptookdiegeneindegroepdiehetmoeilijkhebben.Vreedzaam samenlevenenwerkenisJacksuitgangspunt,wathijverwoordtinzijnspeech tegendegroep:Ifwecantlivetogether,weregonnadiealone.11 WatmaaktJacktoteengoedeleider?Hijisemotioneelstabielenneemt rationelebeslissingen.Hijisintelligentenheeftprofijtvanzijnmedische ervaring.Hijisgerichtopoverlevenenbereidzichzelfopteofferen.Bovendien heefthijhetnodigecharismaentrekthijsociaalopmetzijnlotgenoten.Deze eigenschappenvanJackwordenneergezetalsgoedekwaliteitenvooreenleider. Lostlaatziendathetbijleiderschapvooraldraaitomsuccesvollehandelingen, jezelfbewijzenenvertrouwenwekkenbinneneengroep.Hetmodelvanhet dictatorialeleiderschapofdetotalitairesamenlevingwordtafgewezen;Jack wordtconstantbevraagd,bijgestaanenafgerekenddoorzijngroepsgenoten. Datlaatstegebeurtherhaaldelijk,doorindividuendienietwarmlopen voorzijnleiderschap.EenvoorbeelddaarvanisSawyer,diezoveelmogelijk goederenverzameltenviaruilhandelprobeerteenmachtigepositietebereiken. HiermeeveroorzaakthijeenconflictmetJackenuiteindelijkmetderestvande groep.OokiserdenodigekritiekopJacksbeslissingen,zoalswanneerhijbesluit deslachtoffersteverbandenofzijnplannenomlandinwaartstetrekkenomzo eenveiligerbestaanoptebouwen.WanneerJackbeslissingenneemtzondermet anderenteoverleggen,isermeermaalsonvredeoverzijneigengereidheid.Tegen Kateuithijzijnfrustratiehierover:"Everybodywantsmetobealeader,untilI makeadecisiontheydon'tlike."12 Deleiderschapskwestieiseenvandeoorzakenvanconflictenindegroep. Vaakhebbendezeruzieseenideologischegrondslag.Belangrijkhierinishet personageJohnLocke.Nadecrashverzoenthijzichonmiddellijkmeteen bestaanopheteiland.IntegenstellingtotJackligtzijnfocusnietopoverleven (enwachtenophulp),maarophetverkennenvandeomgeving.Zijn nieuwsgierigheidgaatzoverdathijBoonemeeneemtnaareengevaarlijkeplek, waardezedooreenongelukdedoodvindt.AlsJack,nazijnmisluktepogingom Boonetereddendeordemoetherstellen,zweerthijdatLockehiervoorzal boeten.Erontstaateengewelddadigconflict,datuiteindelijkmeteensisser afloopt. Ifthepeopleofthissocietymuststillworryaboutpreventingcrimeand punishingthosewhocommitit,thenhowisthesocietyutopian?13steltDagger. InLostwordtditdilemmanaderuitgewerkt.Eenzuivereutopiezondermisdaad 11Aflevering5:WhiteRabbit 12Aflevering24:Exodus,Part2 13RichardDagger,CrimeandPunishmentinSibleysUtopia,In:UtopianStudies,jaargang10, nr.2,1999,122.

7

isalleenmogelijkalsalleneuzenenideologiendezelfdekantopstaan.Maar wanneeriemandinLosteenbedreigingvormtvoorhetwelzijnenvoortbestaan vandegroepsleden,dientdezepersoongestraftteworden.Alshetzwangere meisjeClaireineensverdwijnt,blijktEthanhiervoorverantwoordelijk,evenals voordedoodvanScott.Erwordteengrotereddingsmissieoptouwgezet,met alsdoelClairetevinden.WanneerzijlaterweeropduiktendegroepEthanin eenhinderlaaglokt,metalsdoelhemteondervragen,ishetCharliedieineens hetheftineigenhandneemt.HijvermoordtEthan,totgrotewoedevanzijn groepsgenoten.Hetiseenintutieveactie,dievoortkomtuitdeprimitievedriften vandemens.Charlievoeltzichnaafloopnietschuldighijnoemtzijnactie gerechtigheidenhoeftvandegroepgeenboetetedoen:Ikilledamurderer,I didusallafavor.14 MoraliteitisdanookeengrootgoedindesamenlevingvanLost.Misdaad envergeldingwordenafgewezen,ookalseenvandegroepsgenoteneen duidelijkefoutheeftbegaan.Datzulkeneigingenvoordemensnatuurlijkzijn, blijktuithetfeitdatgeweldeengroterolspeelt.Maaralleenwanneerdittegen debadguysgerichtis,zoalsdelaffeEthan,gedoogtdegroepdergelijkeacties. Eenmensheeftinzekerematebehoefteaanlawandorderenaaneen charismatischeleideralsJack,dieoprationelewijzeordeopzakenstelt, volgelingeneentaakgeeftendegroepbijelkaarhoudt. 4.ThebatteriesaredyingDemodernemenszondertechnologie Nadathetvliegtuigisneergestort,wachtendeoverlevendentevergeefsophulp. Voorsommigeniswachtennietgenoeg;zijwillenhetreddingsteamhelpen. ZodoendeorganiseertJackeenmissieomdecockpitvanhetvliegtuigopte sporenindejungle,enaldaarradiocontacttemakenmetdebuitenwereld.De groepvindteentransceiver,15waarmeezegedurendedeeersteafleveringen wanhopigprobereneennoodsignaalteverzendenvanafheteiland.Hunarbeid levertnietsop:debatterijenrakenleeg,hetsignaalwordtgeblokkeerd.Het gebruikvantechnologieblijktopdezepleknietmogelijk. Inveeldystopischemaatschappijenheefttechnologie,vaakindevorm vanmachines,eennegatieveinvloed.Hoeweltechnologiehetsummumvande menselijkecultuurenvooruitganglijkt,raaktdemenshierdoorvervreemdvan zijnoorspronkelijknatuur.OfzoalsLabriemachinesbeschrijft:Zijverzwakken demensdienamelijkafhankelijkwordtvandedoorhemzelfgecreerde werktuigenenzozijnzelfstandigheidverliest.16Indehedendaagsesamenleving waarLostzichtegenafzet,speelttechnologie,metnameindevormvan computers,eengroterol.Wanneerdemodernemensenuitdezemaatschappij zichzelfineensmoetenreddenzondertechnologie,dientopnieuween mentaliteitsveranderingtewordenondergaan. Isdehedendaagsetechnologienuechtnoodzakelijkomteoverleven?Op heteilandisgeensupermarkt,maarvoedselenwaterwordenuitdenatuur gehaald.Demobieletelefoonsverliezenhunwerking,dusmenzoektelkaarop omietstebespreken.Vandemoderne,omslachtigebureaucratieistotaalgeen 14Aflevering24:Exodus,Part2 15Eensoortwalkietalkiewaarmeezowelradiosignalenkunnenwordenverstuurdalsontvangen. 16Labrie,19.

8

sprakemeer:mencommuniceertopdirectewijze,verrichtfysiekearbeid,zorgt voorzijneigenenelkaarslevensonderhoudenleidteeneenvoudigbestaan.Na verloopvantijdmistniemanddemodernetechnologiemeer.Lostlaatziendat mensenhunzelfstandigheidenzelfredzaamheidterugkunnenwinnen,door zichzelfonafhankelijktemakenvandetechnologie. WaarhetbelangvanmenselijkecultuurmiddelstechnologieinLost wordtafgezwakt,speeltdenatuur,heteiland,juisteengroterolindenieuwe omgeving.Depersonagesblijvennietdeheledagophetstrandzitten,zetrekken regelmatigdewildenatuurin.Dezeisprachtig,ongerept,maarookgevaarlijk. InzekerezinvolgtLosthierindeideenvanderomantische natuurfilosofie.Deonbezoedeldewilderniswordtnietalleenverheerlijkt,maar vervultookeenbijnamystiekefunctie.Indejunglegebeurenopmerkelijke dingen:personageskrijgenervreemdevisioenenenondergaaner onverklaarbaregebeurtenissen.Denatuurbrengtietsbijzondersindemens naarboven. Demeestepersonagesbloeiendanookopindeparadijselijkeomgeving. Ofzenuzonnebaden,zwemmenofbezweetdoordejunglerennen;zeworden nmetdenatuur.WanneerKateenSawyerindejungleeenverborgenmeer meteenwatervalontdekken,duikenzeonmiddellijkhetwaterinomte zwemmen.Anderenproberendenatuurdaarentegentecultiveren.Hurleylegt opeengrotegrasvlakteeengolfbaanaan,zodatdegroepzichkanamuseren.Het meestaangetrokkentotdenatuurvoeltzichJohnLocke.Hijbesteedtzijntijd vooralaanjagen,verkennenenleertzodenatuurnaarwaardeteschatten.Locke ismindervervreemdvandenatuurdananderepersonages.Enwanneerde wildernisdoorkruistmoetworden,opzoeknaardeverdwenenClaire,neemthij danookhetvoortouw.SHANNON: This is a deserted Island. There's no choppers, no Amber Alerts. How exactly are you going to find them? LOCKE: By following Ethan's trail. No one can walk through the wilderness without leaving signs, bending blades of grass, breaking twigs, especially with captives in tow.17

Lockeisinstaatzichvolledigaantepassenaandenatuurenteoverleven. Anderepersonageshebbendaarmeermoeitemee.WanneerBoonegewond raakt,isJacknietinstaathemfatsoenlijkteopererenzonderzijnmedische apparatuur.DeKoreaanseSunbrengthemdenaaldenvaneenzeeegel,zodathij bloedkanaftappen.Jacksreddingspogingisechtertevergeefs:Booneoverlijdt aanzijnverwondingen.Denatuureistzijntolaanwiezichnietaanpast. Omdenatuurdebaastezijn,heeftdemenstechnologienodig.Wanneer eengroepjeverkennersindetweedeafleveringwordtaangevallendooreenwild dier,trektSawyerineenseenpistooltevoorschijnenschiethijhetbeestneer. Hiermeebegintvoordegroepeenlastigekwestie:hetgebruikvanwapens. Nadatheteerstepistoolontmanteldis,duiktertussendebrokstukken 17Aflevering11:AllTheBestCowboysHaveDaddyIssues

9

eenkofferop,waarinviergewerenenmunitieblijkentezitten.Sommige personageswillendezewapensconfisquerenomzichzelfteverdedigen,maar Jackvoorkomtdit.Hijisbangdatdewapensgebruiktzullenwordenom onderlingeruziestebeslechten.Maarwanneerdegroepbedreigdwordtdoorde ontvoerderenbadguyEthan,verandertdesituatie.JACK: I hand them out, someone hears something out in the jungle and gets scared, the chances of us shooting each other are much higher than of us shooting him. KATE: We're beyond sharpening knives here, Jack.18

UiteindelijkgaatJackoverstag.HetplanomEthangevangentenemenmislukt; hijkomtdooreenschotvanCharlieomhetleven.Degroepleerthierdooreen belangrijke,moreleles:eenwapenbezitterheeftdemachtoverandermansleven. EendergelijkemachtspositiewordtindesocialesamenlevingvanLost bekritiseerd.Tegelijkertijdwordthiermeeeenkritischgeluidafgegevenomtrent eenvrijewapenwetgeving,hetgeenverderopnadertersprakekomt. 5.Livetogether,diealone.Hetbelangvandegroepofindividueelgeluk Inparagraaf2werdreedsgesprokenoverLostalssociaalexperiment.Zet verschillendemensenopeeneilandenkijkhoedesamenlevingdiezijstichten gestaltekrijgt.Dezezalzichnietalleenvormennaardeomstandighedenophet eiland,maarookingerichtwordenvolgensdeopvattingenofideologiediede ledenvandegroepaanhangen.DeverschillendepersonagesinLosthoudener nogaltegenstrijdigeideenopnaoverhoeteleven.WordthetJackslive together,diealoneofSawyersmottoeverymanforhimself? DetweestrijdtussenJackenSawyerkangezienwordenalseendebat tussensocialismeenkapitalisme.DesocialistischeideenvanJackkwamenalin paragraaf3aanbod;hijpleitonderanderevooreeneerlijkeverdelingvan goederen.Sawyerheeftdaarentegeneenruilsysteemvoorogen.Hijverzameltna decrashzoveelmogelijkspullenuithetvliegtuigwrak,vandodeenlevende passagiers.Zoverkrijgthijeenmachtigepositieindegroepdankzijzijn voorraad,diehijmetgeweldverdedigt.WanneerdokterJackmedicijnennodig heeftomiemandteredden,geeftSawyerdienietzomaaraanhem;ermoet onderhandeldworden.Sawyerrealiseertzichbovendiendatmedicijnenophet eilandeenschaarsproductzijn,enprobeertJackervanteovertuigenzeniette verspillenaaneenstervendslachtoffer.SAWYER: How many of those pills are you going to use to fix him up? JACK: As many as it takes. SAWYER: Yeah? How many you got? You're just not looking at the big picture, Doc. You're still back in civilization. JACK: Yeah? And where are you?

18Aflevering15:Homecoming

10

SAWYER: Me? I'm in the wild.19

Sawyerleeftvolgensdewettenvandejungle,maargeldendiewelindeze semigeciviliseerdesamenleving?Jackssocialismekrijgtnamelijksteedsmeerde overhand.Sawyergeeftzijnvoorraadopalseenbevriendpersonagegewond raakt.Hijdoorbreektdaarmeezijneigengeschapenisolementenwordteen volwaardiglidvandegroep,waarbijhetdelenvanspulleneenvereisteis.Wat datbetreftlijktacceptatiedoordegroepzwaardertewegendanindividueel bezit,eentypischutopischegedachte.Socialinteractionisfundamentaltothe utopianform.,aldusTowerSargent.20 Dergelijkesocialeopvattingenvertonenraakvlakkenmeteenandere ideologiedieinLostterugtevindenis:hetutilitarisme.21Daarinwordteen handelingmoreelgerechtvaardigddankzijhetpositieveresultaatofhetdoel ervan;i.c.inhoeverredraagteenbepaaldeactiebijaanhetgeluk,nutofwelzijn voorzoveelmogelijkmensen? PersonagesalsJack,HurleyenSayidhangendezeideologieaan.Eensterk voorbeeldhiervanisdekwestievanShannonsastmapompje.WanneerShannon alsgevolgvangebrekdaaraandreigtteoverlijden,sneltdegroepnaarSawyer omditobjectinbeslagtenemen.Sawyerwilwederomonderhandelentoteen goededeal.JackenSayidweigerendit:zebesluitenSawyerteovermeesterenen martelenhemomteachterhalenwaarhijdeastmapompverstoptheeft.Deze methodewringtmethetmoraalvandeserieomanderengoedtebehandelen. Tochisgeweldinditgevalgeoorloofd:hetgaatimmersomeenzaakvanlevenof dood.DooralleenSawyerpijntedoen,voorkomenzededoodvanShannon,wat voordegroepeengroterehoeveelheidpijnzouveroorzaken.Eendergelijke redeneringstrooktmethetutilitaristischgedachtegoed.ZoalsFidlerhet formuleert:AccordingtoMill,thisactoftortureforthesakeofsavingafellow survivorslifeappearstobetherightandmoralthingtodo.Thewholepurpose ofthisactis,infact,tocauseaslittleunhappinessaspossibleinthisparticular situation.22 Ondankshetbindendekaraktervanoverheersendeideologienals socialismeenutilitarisme,iserinLostooksprakevanmeerindividuele opvattingen,diezichhetbestelatenbrengenonderdenoemeranarchisme. Hiermeewordtnietzozeerhetondermijnenvaneenregimebedoeld,maarhet overtredenvan(impliciete)gedragsregelsenverzettegenhetgezagvande leiderindegroep.Eenpersonagedatsteevastzijneigenlijntrektopheteiland, isJohnLocke.Hoewelhijvoorveleneenvertrouwelingeninzekerezineen leideris,houdtLockeeronorthodoxemethodesenideenopnadiezijneigen gelukmoetenvergroten. ZoisLockevanafhetbeginvastbeslotenomsamenmetdeledenvan zijngroepopheteilandteblijven.Opslinksewijzevoorkomthijdatercontact gemaaktwordtmetdebuitenwereld,doorbijvoorbeeldSayidneerteslaan 19Aflevering3:TabulaRasa 20TowerSargent,13. 21BelangrijkefigureninhetontwikkelenvandezeethischeleerzijnDavidHume(17111776)en

JeremyBentham(17481832),tweenamendielaterindeserieopduikenindepersonages DesmondHumeenhetalteregovanJohnLocke:JeremyBentham. 22PhilippFidler,ChallengingUtilitarianism.ThedepictionoftortureinLost.(2008)Online essay,teraadplegenvia:http://www.gretaolson.com/docs/fidler_lost.pdf

11

wanneerdezeeenradiosignaalprobeertteversturen.Hijwildevreemde gebeurtenissenopheteilanddoorgronden,enbrengtdaardooranderen,zoalsde onwetendeBoone,ingevaar.Lockeiseenpersonagedatveelliegt:zohoudthij deontdekkingvandehatchverborgenvoordehelegroep.OndanksdatisLocke nietbepaaldonsympathiek;waarhijnaarstreeft,iseenutopischvrijheidsideaal. DefilosoofJohnLocke,waarmeehetpersonageniettoevalligdezelfde naamdeelt,iseenvandegrondleggersvanideenoverindividuelevrijheid. [A]llmenarenaturallyinastateofperfectfreedomtoordertheiractionsand disposeoftheirpossessionsandpersonsastheythinkfit,withintheboundsof thelawofnature,withoutaskingleaveordependinguponthewillofanyother man.schrijfthijinzijnSecondTreatiseofGovernment.23HetpersonageLockewil nietzomaarvolgen:hijstreeftnaarpersoonlijkevrijheidenhelptanderen zichzelfteontplooienenleertheneigenkeuzestemaken. DaarmeebelichaamtLockeeentweestrijdinLost:hetbelangengelukvan dehelegroeptegenoverhetlibertairegedachtegoedvanindividuelevrijheid.Om eensamenlevingtelatenslagen,iseenleiderenenigevormvangezagnodig, alsmedeeensocialistischsolidariteitsgevoeltussendeledenonderling. Naarmatemenmeertijdmetelkaardoorbrengt,wordtdegroepooksteeds hechterensamenwerkingvanzelfsprekender.Wiezichzelfisoleert,heefteen probleem.Ditbetekentnietdatdeinwoners,zoalsinveelutopische samenlevingen,hunvrijheidmoeteninleveren.Demogelijkheidomeigenkeuzes temakenenjezelfteontplooienisessentieelindeideologievanLost. 6.Weshouldallbeabletostartover.Dewedergeboortevandemens ZelfontplooiingkrijgtinLostgestaltemiddelseenbijzonderconcept: verlossing.24Depersonagesdieindeseriegevolgdworden,lateneenverleden achterwaarinzeallenmetproblemenkampen,doorgaansindeomgangmet anderen.Doordecrashkrijgenzeletterlijkdekansomopnieuwtebeginnen:ze wordenvanhunverledenverlost.Deutopischecontextvanheteilandisdaarbij vangroteinvloed:denieuweomgeving,alsmededesteunvanandere personages,dragenbijaanhetzuiveringsproces.Hieronderwordendrie voorbeeldenvanpersoonlijkewedergeboortesnaderuitgewerkt. 6.1Jack:Daddyissues JackShephardisdezoonvaneenneurochirurg:ChristianShephard.Zijnvaderis eendominanteman,dieveelinvloeduitoefentophetlevenvanJack.Alskind raaktJackbijeenvechtpartijbetrokken,omdathijeenvriendjewilhelpen.Zijn vaderspreekthemdaarnavermanendtoe: CHRISTIAN: Don't choose, Jack, don't decide. You don't want to be a hero; you don't try and save everyone because when you fail... You just don't have what it takes.25

23JohnLocke,OftheStateofNatureIn:TheSecondTreatiseofGovernment,c.1662.(onlinete raadplegenvia:http://johnlocke.com/secondtreatiseofgovernment/chapter2ofthestate ofnature) 24InhetEngelsredemption,Zieookhttp://lostpedia.wikia.com/wiki/Redemption 25Aflevering5:WhiteRabbit

12

DoorditgesprekontstaaterbijJackeenzekeredrangomzichzelftebewijzen. Hijwordtdanookartsinhetziekenhuisbijzijnvaderommensentekunnen redden.Wanneerzijnvadereenkeerinbeschonkentoestandeenpatint opereert,grijptJackin.Dezevadermoordveroorzaakteenconflictdatleidttot hetontslagvanChristian.HijvertrektnaarAustraliendrinktzichzelfdood, waardoorbijJackenormeschuldgevoelensontstaan. OpheteilandprobeertJackzichlostemakenvanhetoordeelvanzijn vader.Hijjaagtopdiensspookverschijningindejungle;hetgeengenterpreteerd kanwordenalshetwegjagenvanzijnvadersinvloed.Dezeverschijntdanook nietmeeraanJacknadathijChristiansdoodskistaanstukkenheeftgeslagen.26 BelangrijkerisnogdatJackopheteilanduitgroeittotdatgenewatzijn vadernietinhemzag:eenheldenleidersfiguur.WaarJackinhetziekenhuisniet konopbloeiendoordekleinerendehoudingvanzijnvader,isernuniemanddie hemverteltdathijmensennietkanredden.Sterkernog,wanneerJacknaenkele afleveringenzijntwijfeluitspreektoverzijneigenleiderscapaciteitentegenover Locke,wijstdezehemopdevisievanderest.JACK: I don't know how to help them. I'll fail. I don't have what it takes. LOCKE: Why don't you? JACK: Because I'm not a leader. LOCKE: And yet they all treat you like one.27

HetiseenkeerpuntvoorJack:hijneemtdegroeponderzijnhoedeengroeituit toteensterkeleider.Daarnaastontwikkelthijgoedeenvertrouwelijkerelaties metmensenalsKate,Hurley,SunenSayid;diebeterbijhemlijkentepassendan zijnfamilieleden.Lostlaatdaarmeeziendatnauwefamilierelatiesinonze maatschappijnietaltijdeenzegenzijn.Hetisbelangrijkdateenmenszijneigen contactenkiest,diehemhelpenzichteontplooien.Jackwordteenleiderdankzij desteunvanbeteremenseninzijnnieuweleven. 6.2Kate:Borntorun KateAustenheefteenroeriglevenachterderugophetmomentdathetvliegtuig neerstortopheteiland.HoewelhetvoordekijkerlangonduidelijkblijftwatKate preciesophaargewetenheeft,wordtalwelsnelduidelijkdatzeeencrimineleis, dieinAustraliopdevluchtwasvoordeautoriteiten.Daariszegearresteerd dooreenU.S.Marshal,diehaar,indeboeiengeslagen,naardeVSbrengt.Hoewel Katebepaaldnietvrijuitgaat,ondervindtdekijkeralsneldatzegeen kwaadaardigpersonageis.28Opheteilandkanzeditbewijzen. interpretatieenigszinsdoetwankelen.Hetisechterdevraagofditvanbelangis,gezienzijn verschijningopditmomentvoorJack(endekijker)eensymbolischehallucinatielijkt.DatJacks vadernietuitsluitendeennegatieveinvloedophemheeft,blijktuitdescnesvanJacksbruiloftin aflevering21:DoNoHarm,waarindezeJackstwijfelswegneemtoverzijnaanstaandehuwelijk. 27Aflevering5:WhiteRabbit 28LosvanhetfeitdatKatesmisdadenvooraldeoorzaakzijnvaneenongelukkigeloopder omstandigheden,toontzeookaltekenenvaneenpositiefkarakterinhaarflashbacks.Zostaatze26InhetlaatsteseizoenwordtdeverschijningvanJacksvaderopeenmanierverklaarddiedeze

13

HaarlotgenotenwetennietdatKateeencrimineelverledenheeft.DeU.S. Marshalraaktbijdecrashnamelijkgewondensterft,nadathijdewareidentiteit vanKatetegenoverJackuitdedoekenheeftgedaan.Jackhoudtdezeinformatie geheim,hijguntKateeentweedekans.KATE: I want to tell you what I did - why he was after me. JACK: I don't want to know. It doesn't matter, Kate, who we were - what we did before this, before the crash. It doesn't really... three days ago we almost died. We should all be able to start over.29

JackgaatervanuitdatKate,ondankshaarcrimineleverleden,eengoedmensis. Ditistypischvoorhetutopischgedachtegoed,zoalsDaggerbenadrukt:(...) utoptianthoughtnecessilaryrestsonanaltogethertoooptimisticconceptionof humannature.30JackszegenbetekentechternietdatKatevanafnuvrijuitgaat. HijheeftindegatendatKatesnelgeneigdisdewaarheidteverzwijgenen dwingthaareerlijktegenhemtezijn.VoorKateisditbijzonderlastig;zeis immersgewendniemandtevertrouwen.Hierdoorontstaanenkeleemotionele conflictentussenJackenKate.JACK: I want the truth, just this once. What is it? KATE: It belonged to the man I loved. JACK: Stop lying and tell me the truth! KATE: I'm not! It belonged to the man I killed!31

IetswaarKateopheteilandeveneensmeeblijftkampen,ishaarvluchtgedrag.Ze isgeneigdvoorproblemenwegterenneninplaatsvaneenconflictuittepraten. DankzijhaargoedebandmetJackleertKateuiteindelijkeerlijktezijninplaats vantevluchten,maarhetblijftmoeilijkvoorhaar.HeteilandisvoorKateeen plekomalsblankstatehaarnegatievepersoonlijkheidteverbeteren;zegroeit uittoteenbelangrijkevertrouwenspersoonindegroep.Dankzijdesteunvan JackwordtKateinhaarnieuweleveneenliefdevoleneerlijkpersonage. 6.3Charlie:Themoth CharliePaceisdebassistvandepopulairerockgroepDriveShaft.ZijnbroerLiam isdezangervandezegroep.Naarmatedebandmeersuccesboekt,eisthet sterrendomzijntol.Liamraaktverslaafdaanherone;eengewoontedieCharlie naeenperiodevantwijfeloverneemt.Eenbelangrijkekaraktereigenschapvan Charlieisdathijzichnietgewaardeerdvoelt.Hijprobeertzichtebewijzen tegenoverzijnbroer,maardezeomschrijfthemsteedsalseennietsnut.Ookals Charlieeenrelatiemeteenmeisjeaangaatenvanhaarvadereenbaankrijgt, eropdatdeboerbijwiezeinAustraliopdeboerderijwerkte,nazijnaangiftehetvindersloon krijgt,omdathijaldietijdgoedvoorhaargezorgdheeft. 29Aflevering3:TabulaRasa 30Dagger,122. 31Aflevering12:WhateverTheCaseMayBe

14

verspeelthijdeze,evenalshaarliefde. OpheteilandworsteltCharliemetzijnheroneverslaving.Hijdoetmee aandeexpeditieomdecockpittevinden,maarvooralomdathijinhettoiletvan hetvliegtuigzijnverstoptevoorraadheronewilbemachtigen.Hijwordtdaarna eenaantalkerenhigh,totdatJohnLockeluchtkrijgtvanzijnverslaving.Locke neemtzijndrugsinbeslagenverteltCharliedathijzeteruggeeft,alsdezeerdrie keeromvraagt.LockewilCharlienietdwingenaftekicken;hijleerthemomzelf zijnverslavendeneigingenteoverwinnen,waarCharlieuiteindelijkinslaagt.Dit proceswordtdoorLockezelfgexpliciteerdineengesprekmetCharlie.LOCKE: You see this little hole? This moth's just about to emerge. It's in there right now, struggling. It's digging its way through the thick hide of the cocoon. Now, I could help it, take my knife, gently widen the opening, and the moth would be free. But it would be too weak to survive. The struggle is nature's way of strengthening it. Now this is the second time you've asked me for your drugs back. Ask me again and it's yours.32

DezeparabelsymboliseertdecentraleredemptiongedachteinLost.Personages levereneeninnerlijke,natuurlijkestrijdwaarzesterkeruitkomen. OokophetrelationelevlakmaaktCharlieopheteilandeenpositieve ontwikkelingdoor.Zijnbijdragesaanbelangrijkemissies,zoalshetreddenvan Jackwanneerdezebekneldraaktineengrot,leverenhemdebewonderingop vanzijnlotgenoten.HijraaktbevriendmetHurleyenbouwteenbijzondereband opmetClaire,diehemnietnutteloosmaarzorgzaamvindt.Indezenieuwe, utopischeomgeving,waarCharlienietlangereenrockstermaareengewone jongenis,ontplooithijzichtoteensocialemetgezel.Charlievoeltzichzelf gewaardeerddankzijdesteunvanbeteremenseninzijnnieuweleven. 6.4Regeneratievandemens Indeloopvanditessayisgeschetstinhoeverredenieuweomgevingvanhet eilandendemaatschappijdiedebewonersdaarstichten,voldoenaaneen utopischideaal.BelangrijkerinLostlijktechterinhoeverredeindividuelemens zichzelfindezecontextkanontwikkelen. DeontwikkelingdiedepersonagesinLostdoormakengaatterugophet gedachtegoedvanSigmundFreud.Zemoetenstukvoorstukafrekenenmet traumatischeofproblematischeervaringeninhunleven.Heteilandbiedthen hiervoordeidealecontext:zekomenlosvanhetverleden.Daarnaastbiedtde nieuwesituatieeengelegenheidommetnieuwemensentepratenoverhun problemen.VelendoenditmetJohnLocke,diealseensoorttherapeutfungeert enpersonageszoalsCharliedegoedewegwijst.Dankzijdehulpvannieuwe vriendenenlotgenotenwetendepersonageshundemonenteverjagen. OokJack,KateenCharlielukthetopheteilandomdewondenuithun verledenteherstellen.Vooranderepersonagesisditinmeerofminderemate eveneenshetgeval.Sommigerekenenafmetrelatiesuithetverleden,anderen slagenerinhetcontactmetiemandopheteilandteverbeteren.Devoorheen afwezigevaderMichaeloverwintderelatieproblemenmetzijnzoontjeWaltdoor goedvoorhemtezorgen.DeKoreaanseSunweetzichzelftebevrijdenvande 32Aflevering7:TheMoth

15

bedrukkendeinvloedvanhaarechtgenoot.DezwangereClaireontdektnaeen zwarebevallingdatzeprimavoorhaarkindjekanzorgen.33 NaastdeideenvanFreudwordtnogeenanderefilosofischegedachtein Lostopdeproefgesteld:dezogenaamdetabularasa.Dezetheorieisinzijn modernevormvooralbekenddankzijhetwerkvanopnieuwdefilosoofJohn Locke.Hijisvanmeningdatdemensalseenongeschrevenbladterwereld komtendatdezezichzelfontwikkeltnaargelanghetmilieuwaarinhijopgroeit endemenseninzijnomgeving.Detelevisieserieondersteuntdezegedachte: bovenstaandeexpliciteertdatJack,KateenCharliezichzelfontplooientotbetere mensendankzijhunnieuwemilieuendemensendaarin. Lostlaatziendatmensenuitzichzelfgoedeensocialewezenszijn.Voor sommigengeldtdatdehedendaagsemaatschappijhenbehoedtomditteuiten; zebezwijkenonderhetsysteem.Ineenutopischeomgevingheteilandismen echterinstaatzichzelfteregenerereneneenbetermensteworden. 7.Thisisallgonnabearealniceshoppingcomplex."Maatschappijkritiek [Utopia]isaconstantmirrorhelduptothepresent,showingthefaultsof contemporarysociety.Iliketothinkofitasadistortingmirrorinreverse showinghowgoodwecouldlook.Utopiarightlyupsetspeoplebecauseit constantlysuggeststhatthelifewelead,thesocietywehave,isinadequate, incomplete,sick.34

DitcitaatvanTowerSargentisvantoepassingopdesituatieinLost.Door complexekwestiesdieinonzesamenlevingspelenineenutopischecontextte plaatsenendepersonagesnaaroplossingenhiervoortelatenzoeken,levertde serieeenvormvanmaatschappijkritiek. MethetoogopbijvoorbeelddevrijewapenwetgevingindeVS,laatde serieziendateensamenlevingvoorzichtigmoetzijnmethetverspreidenvan wapens.Hetgebruikvantechnologieenwapenswordtnietexplicietafgewezen, maarmensenmoetenernietafhankelijkvanwordenenvooralhunhoofderbij houden.Losttoontzichindezeeenkritischeutopie.Eenwapenwordtgedoogd alsverdedigingtegenwildebeestenendevijand,maarnietommachtoverje naastenuitteoefenen. VerderbiedtLosteenkritischeblikopdemartelpraktijkeninonder andereGuantanamoBay,metdemartelingvanSawyerdoordeIrakeseSayid.In hetverledenheefthijditsoorthandelingenvakergedaanenopheteilandhoopt hijzichvandezeervaringentekunnenbevrijden,maarhijgaatopnieuwinde fout.Uiteindelijkzweerthijdezepraktijktochaf,waarmeeeenpositiefsignaal wordtafgegevenomnaarvreedzameoplossingentezoeken.Wanneerenige vormvangeweldnoodzakelijkisomhetdoeltebereiken,wordtditopheteiland gedoogd.Depersonageshoudenechteroogvoordemenselijkheidvande slachtoffersengruwelenomhundaden. EenderdekwestiewaarinLosteenalternatiefvoorwordtgeboden,isde massaconsumptie.Opheteilandzijngeenwinkelsofanderecommercile 33Indevolgendeseizoenenzetdezeontwikkelingzichvoort:SunenJinoverwinnenhun

relatieproblemen;anderengaansameneenvertrouwelijke(liefdes)relatieaanofvergevenelkaar steedsmeerderivaliserendestrijddieinhetbegintussenverschillendepersonageswoedt. 34TowerSargent,25.

16

activiteiten.Hetkapitalismeblijktniettewerken,iedereenisminofmeergelijk aanelkaar.Geziendefinancilecrisisendevelekritiekopheteconomisch bankwezenishetnietverrassenddatLosteenalternatieftoont.Opheteiland zijnmenselijkewaardenengerechtigheidbelangrijkerdanindividueelbezit.Er heerstnogwelenigeonvrede,maardepersonagessteunenelkaar.Critical utopiasarenotblueprintsforidealsocieties,butexpressionsoftheaspiration forhumanfulfillmenttowardswhichourpoliticalpracticeshouldalwaysbe directed.35steltLancasterinditverband.Lostheeftnietvooralle maatschappelijkevraagstukkeneenoplossing,maardeserietoontonsmogelijke alternatieven. 8.WhatIsawwasbeautiful.Utopismeophetfilmischvlak TotdusverisvoornamelijkgefocustophetplotvanLostendeutopische elementendaarin.Detelevisieseriebevatechterenkelescneswaarinhet utopischgedachtegoedvooralwordtgetoondinplaatsvanverteld.Hieronder wordentweevoorbeeldendaarvankortbesproken. Hetmeestinhetoogspringendegevalisdeslotscnevanaflevering3: TabulaRasa.NadatJackhetgesprekmetKateovereennieuwestartheeft gevoerd,kijkendetweelangduriguitoverdezee.Decamerafocustvervolgens openkelepersonagesdieallemaaleengoededaadverrichten.Jinstrijktdoorhet haarvanzijnslapendevrouwSun,BooneoverhandigtzijnzusShannonhaar zonnebril,Michaelbrengtdehondvanzijnzoontjeterugdievermistwas. TyperenderisnogdatSayideenappelgooitnaarSawyer,terwijldetweedehele afleveringruziehebbengemaakt.Onderditallesspeelteenpopliedjemetde tekstIgottroubles,butnottoday,causetheyregonnawashaway. Ondertussenzaktdezonindezeeenverlichteengoudengloeddegestrande passagiers,dievoorzichtigeenglimlachophungezichttonen.Hetleedvande crashisvoorbij;hetutopischsamenlevenkanbeginnen. Eenfilmischvoorbeeldvandeindevorigeparagraafbesproken redemption,bevindtzichindetweedeaflevering:PilotPart2.NadatKatemet deanderenterugkeertvandezoektochtnaardecockpit,zondertzezichafop eenstukstrand.Zetrekthaarklerenuitenwastzichzelfenhaarklerenindezee. Ondertussenklinktorkestralestrijkmuziekdiedoorgaansgepaardgaatmet emotionelescnes.HetlijkteropdatKatezichhieropeensymbolischemanier zuivertvanhaarzondeninhetvorigeleven.36Dezee,denatuur,maaktde personagesrein;dezewordtdanookaandachtiginbeeldgebracht. Hetvisueleaspectwordtingezetterondersteuningvandeideologie. Naarmatehetseizoenvordert,gaanheteilandenvooraldepersonageserbeter uitzien.Deeenvoudigekledingdiezedragen,hunzongebruindehuidende bebaardegezichtenvandemannenversterkenhunverwantschap;zelijken menselijkerdanvoordecrash.BezweteTshirtszijnopheteilandgeentaboe, 35AshlieLancaster,InstantiatingCriticalUtopia,In:UtopianStudies,jaargang11,nr.1,2000,

111. 36ErisnogeenvoorbeeldwaarinKatesleveneennieuwewendingneemtnadatzezichzelf schoonwast.Inaflevering22:BorntoRunstoptzenaeenreeksvanmisdadigeactiviteitenbij eenmotel,neemteendoucheenverandertvanhaarkleur.Naeenbezoekaanhaarziekemoeder endereniemeteenoudevriendveroorzaaktzeeenongelukenmoetzehaarvertrouwde omgevingopnieuwontvluchtenvoordepolitie.

17

maareentekendatiemandzichpositiefvoordegroepheeftingespannen.Netals hetplottoontdecameraopsubtielewijzedevoortgangvandeutopische maatschappij.Hetidyllischgefilmdeeilandishettropischparadijswaarinde personagestotlevenkomen. 9.Conclusie InhetbovenstaandezijnenkeleutopischeaspectenvandetelevisieserieLost uiteengezet.Devraagisofwedezeseriealseenklassiekeutopieineenmodern jasjemoetenbeschouwen,ofisersprakevaneennegatiefdoemscenario?Voor beidevisieszijnvoldoendeargumententegeven.Hetlevenopheteilandheeft namelijkeenhoopvoordelen:hetbrengtmensennadertotelkaar,dichterbijde natuurenbiedtzeeenzekerematevanvrijheid.Tegelijkertijdkamptmenindit tropischeoordmetWesterseproblemen:erisbehoefteaanveiligheid,een controlerendemachtensolidariteittussendeverschillendeideologien. Wanneerdepositieveennegatievekantenvandezenieuwesamenleving ineenbalanswordengelegd,heltdezeovernaardepositievezijde.Ditkomt vooraldoordenieuweinwonersvandezemaatschappij,ofteweldepersonages. Inhunlevenvoordecrashhadelkindividuzijneigenproblemenindecriminele, werkgerelateerdeenvooralrelationelesfeer.Hetgroteaantalpersonagesdatin Lostcentraalstaat,doetvermoedendateeniedereensocialeof maatschappelijkeklasseuitonzemaatschappijvertegenwoordigt.Enomdatal dezemensenproblemenhebben,wordtdeindrukgewektdatdeoorzaken hiervannietbijdezespecifiekepersonages,maarbijdemaatschappijzelfliggen. Wanneerzenamelijkineennieuwesamenlevingbelandenhettropischeiland metdaarinmedelotgenoten,zijnzeinstaathunproblementeoverwinnen.Na verloopvantijdzijndepersonagesanderemensengewordendanzeinhun verledenwaren;alleendeflashbackstonennoghunslechteeigenschappen. DankzijdeflashbackstructuurlaatLostzienwaterallemaalmisismethet21e eeuwse,Westerseleven. NetalsdemeesteutopienzetLostzichdusaftegendehuidige samenleving.Asanalternativetothepresent,utopiashowsflawsinthepresent bypicturingamoredesirablealternative.37aldusTowerSargent.Hetalternatief datinLostwordtgeschetst,isechternietzoidyllisch,perfectofutopischalsveel vandeklassiekeutopien.Hetlevenopheteilandheeftuiteraardvoordelen, maardusookzijnnadelen.Dezenegatievekantenwordenechternietals onoplosbaarneergezet;depersonagestrachtencontinuomhunmaatschappijte verbeteren,deelsmetsucces.Naarmatedesaamhorigheidgroeit,neemt bijvoorbeelddeonderlingeagressieaf. HetbeelddatinLostvandemenselijkenatuurwordtgeschetst,is overwegendpositief.Wanneermensentotnegatieveactiesovergaan,ligtde oorzaakhiervaninonuitroeibaregevoelenszoalshangnaargeweld,uitsluiting vanandereneneigenbelang.Lostsluitdaardeogennietvoor;dergelijke uitspattingenzijnbelangrijkvoorhetplot.Tochzijnditincidenten,dievaak verklaardkunnenwordenvanuitnegatievegebeurtenisseninhetverleden; vergeldingspeelteengroterol.Daartegenoverstaatdateigenlijkalle personages,zekernaarmatedeserievordert,goedemensenblijken.Zezijn 37TowerSargent,27.

18

behulpzaam,rechtvaardigensociaaltenopzichtevanhunmedemens;meerdan inonzehuidigesamenleving. DezemaatschappijwaarLostzichtegenafzet,isdeAmerikaansewayof lifeaanhetbeginvandeeenentwintigsteeeuw.InzijnartikelmaaktLyman TowerSargentaandehandvanrecenteutopischeliteratuur(19902000)een inventarisatievandebelangrijkstethematiekindezewerken.38Vaakbestempelt hijdezealseenkritischeutopie,hetgenrewaartoeLostooklijkttebehoren.Veel vandethemasdieTowerSargentbehandelt,komenookindetelevisieserieter sprake. Teneersteecologie.InLostisdenatuurergbelangrijk:dezedraagtbijaan deparadijselijkecontextenheefteenzalvendewerkingopdepersonages.Ook anarchismeisvolgensTowerSargenteenrecentveelvoorkomendthema:een afkeervaningewikkeldebureaucratieenarbeidsnetwerkenmeteengrote behoefteaanindividuelevrijheid.Opheteilandzijndepersonagesvrijomte gaanenstaanwaarzewillen,endebandendiezemetelkaaraangaanzijn oprecht.Eenderdethemaisgeweld,watindekritischeutopiebepaaldniet uitgebannenis.OokinLostkomtveelgeweldenvergeldingvoor:personages gaanelkaartelijfbijconflictenenwapensspeleneenbelangrijkerol.Meestalis ditgeweldideologischgemotiveerdenwordthetafgewezendoordeledenvan degroep. ZozijnernogmeerthemasinLosttevindendiegerelateerdkunnen wordenaanutopisme.Hoeweldeserienietbepaalduitsluitendoverhetstreven naareenbeteresamenlevinghandelt,komtditcentralethemainelkeaflevering terug.Wezienhoeverschillendemensenzichzelfinpositievezinontwikkelen; afrekenenmetdenegatieveinvloedenvandemoderne,Westersemaatschappij enopheteilandeennieuwenbeterlevenstichten.Ditisechternietvrijvan problemen,waarmeeLostzijnstatusalskritischeutopiebevestigt.Mensenzijn instaattothetgoede,maarditprocesgaatgepaardmetvallenenopstaan. Deutopischecontextvanhettropischeeilandzorgtervoordatdegoede eigenschappenweerindemensnaarbovenkomen.Depersonagesworden geregenereerd,zezijnweerfitenvertrouwdmethetlevenindenatuurenhun soortgenoten.Inonzetechnischemaatschappijisdateenbelangrijkgemis:de menslijkteenmachine.InzekerezinzienwehierMaxWebersdiagnosevande onttoveringvandewereldterug.39Lostgaatdwarstegendezeonttoveringin, dooropheteilandenkeleonverklaarbareenbijnamagischegebeurtenissente doenplaatsvinden.Heteilandisdanookeenplekvanfysiekmaarvooralvan mentaalherstel. Ditsluitaanbijhetcentralethemaindeserie:dezoektochtnaar spiritueleverlossing.Elkpersonageheeftietsopzijnleverwaarhijopheteiland meegeconfronteerdwordt.Dankzijdenieuweervaringen,desteunvannieuwe mensenendeutopischecontext,lukthetelkpersonagezichzelfteontplooien. BinnendeideologievanLostishetvanbelangdatmensenernaarstrevenomaf terekenenmethunnegatieveeigenschappendiehunlevenschaden.Egosme, materialisme,verslavingen:allemaaluitvloeiselsvandemodernemaatschappij 38LymanTowerSargent,UtopianliteratureintheUnitedStates19902000,In:Ed.Jaap

Verheul,DreamsofParadise,VisionsofApocalypse:UtopiaandDystopiainAmericanCulture (Amsterdam:VUUniversityPress,2004),207219. 39ZiedaaroverLabrie,1821.

19

waaropheteilandgeenplaatsvooris.Wiezichzelfdaarvanlosmaakt,wordteen betermens. TotsloteenopmerkingvaneenvandemakersvanLost,diedeideologie vandeseriemooisamenvat: WillemGoedhart 8915woorden v.l.n.r:Kate,Jack,Charlie. vl.n.r:Claire,Hurley,Michael,Sun,Locke,AnaLucia,Sawyer,Sayid,Shannon,Jin. Iftheresonewordthatwekeepcomingbackto,itsredemption.Itis thatideaofeverybodyhassomethingtoberedeemedforandtheidea thatthatredemptiondoesntnecessarilycomefromanywhereelseother thaninternally.Butinordertoredeemyourself,youcanonlydoit throughacommunity.Sotheredemptionthemestartedtokindofconnect into'livetogether,diealone,'Letsbringthemtogetherandthrough theirexperiencestogetherallowthemselvestoberedeemed.40

40LorneManly,TheMenWhoMadeLostLast,InterviewwithLostshowrunnersDamon LindelofandCarltonCuse,In:NewYorkTimes,13052010. (http://www.nytimes.com/2010/05/16/arts/television/16weblost.html)

20

Bibliografie Abrams,J.J.e.a.Lost:TheCompleteFirstSeason,DVD.Amsterdam:BuenaVista HomeEntertainment,2005. Anoniem.LostpediaTheLostEncyclopedia.http://lostpedia.wikia.com. Anoniem.RedemptionLostpedia.http://lostpedia.wikia.com/wiki/redemption Anoniem.ReligionLostpedia.http://lostpedia.wikia.com/wiki/religion Ashcroft,Bill.Criticalutopias.TextualPractice21,no.3,(2007):411431. Dagger,Richard.CrimeandPunishmentinSibleysUtopia.UtopianStudies10, no.2,(1999):122137. Fidler,Philipp.ChallengingUtilitarianism.ThedepictionoftortureinLost. OnlineEssay.(2008):http://www.gretaolson.com/docs/fidler_lost.pdf Labrie,A.Utopieenutopiekritiek.Eenhistorischeverkenning.In:A.Labrie (e.a.),Eindevandeutopie?SpeciaalnummervanGroniek26,no.120,(1993):9 28. Lancaster,Ashlie.InstantiatingCriticalUtopia.UtopianStudies11,no.1, (2000):109119. Levine,DanielS.WhereisUtopiaintheBrain?UtopianStudies20,no.2, (2009):249274. Locke,John.OftheStateofNature.In:J.Locke,TheSecondTreatiseof Government,c.1662.http://johnlocke.com/secondtreatiseof government/chapter2ofthestateofnature Manly,Lorne.TheMenWhoMadeLostLast.InterviewwithLostshowrunners DamonLindelofandCarltonCuse.NewYorkTimes,13mei,2010,Arts. http://www.nytimes.com/2010/05/16/arts/television/16weblost.html Seay,Chris.TheGospelAccordingtoLost.Nashville,TN:ThomasNelsonInc., 2009. TowerSargent,Lyman.TheThreeFacesofUtopianismRevisited.Utopian Studies5,no.1,(1994):137. TowerSargent,Lyman.UtopianliteratureintheUnitedStates19902000.In DreamsofParadise,VisionsofApocalypse:UtopiaandDystopiainAmerican Culture.Red.JaapVerheul.Amsterdam:VUUniversityPress,2004.207219.

21