Energie Actueel verschijnt eenmaal per drie weken - Oplage: 5.500 Abonnementen op aanvraag.

Crisis zorgt voor lager energieverbruik en daling inkomsten

Overheden en regelgevers zetten energiebedrijven extra onder druk 2

Krant krijgt nieuw jasje en verschijnt minder vanaf 2013

Energie Actueel gaat online en verschijnt ook digitaal 3

DOOR ALEXANDER HAJE

De oud-bewindsman van VVD-huize zegt dat energiebedrijven niet of nauwelijks door de overheid worden gestimuleerd tot duurzaam-heid. “Dat is een fout in het huidige beleid”, aldus Winsemius, die afge-lopen maand afscheid nam als lid

van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. WoningcorporatiesVaart brengen in energiebesparing. Volgens Winsemius een schone taak voor de nieuwe regering onder leiding van partijgenoot Mark Rutte. “De grootste besparingen kunnen wor-

Groot tekort technisch personeel bij Zweedse stroomsector

o p g e m e r k t

De Zweedse elektriciteitssector kampt met een groot tekort aan technisch personeel en dat pro-bleem wordt de komende jaren alleen maar nog groter. De behoefte aan ingenieurs en an-dere technici met energiecompe-tenties becijfert brancheorganisatie Svensk Energi voor de komende drie jaar op 8.000. Maar aan die vraag kan het opleidingenstelsel in zijn huidige vorm in geen geval voldoen. RekruteringIn een onlangs gehouden enquête onder de leden geeft 52 procent van de lidbedrijven aan dat de rekrute-ring nu al zorgen baart. Als het al-leen om ingenieurs gaat, blijkt zelfs 68% al met de handen in het haar te zitten wanneer er vacatures moeten worden ingevuld. Die cijfers zijn nog niet eerder zo hoog geweest en het geeft aan dat het probleem niet meer dreigt, maar al een feit is, stelt de organisatie vast. “Dit is een sneeuwbal die steeds sneller gaat rollen.” Een kant en klare oplos-sing heeft Svensk Energi niet, maar de wervingskwestie is wel bovenaan de agenda gezet. De lidbedrijven worden aangespoord om niet pas-sief af te wachten. Een baan in de stroomsector moet bijvoorbeeld at-tractief worden met mogelijkheden voor verdere ontwikkeling van de werknemer en ook door een goed arbeidsmilieu. De noodzaak bestaat daarom bij de jeugd een helder beeld over te brengen van wat de sector in huis heeft en kan aanbieden. n

den behaald bij de woningcorpora-ties”, zegt Winsemius. “Maar die zijn nu in een hoek gedreven, waardoor ze niets meer kunnen. Hun relatie met Den Haag is verstoord.” Kijkend naar het energiebeleid van het nieu-we kabinet weet Winsemius niet wat hij kan verwachten. Het beleid van het vorige kabinet op energiegebied was door VNO-NCW gemaakt, zegt hij. “Daar was ik niet gelukkig over.” BesparingswinstOp sociaal terrein zijn grote sla-

De Europese energieministers zijn op hun decembervergadering in Brussel akkoord gegaan met het compromis over grensoverschrijdende energie-infrastructuurprojecten in de Unie, dat hun onderhandelaars eerder hadden bereikt met die van het Europees Parlement. Het gaat om de goedkeuring van een verordening voor het identi-ficeren en tot uitvoering brengen van cruciale concrete projecten van Europees belang, zoals gas- en oliepijplei-dingen en hoogspanningsnetten.

DOOR JAN SCHILS, BRUSSEL

De Europese Commissie zal in juli 2013 een eerste lijst met projecten aannemen. Met deze projecten is een investering van ruim 210 mil-jard euro gemoeid. Daarvan is 140 miljard gereserveerd voor stroom-transmissiesystemen, opslag en

Voormalig minister van Volkshuisvsting, Ruimtelijke Ordening en Mi-lieubeheer (VROM), Pieter Winsemius, vindt dat er haast gemaakt moet worden met energiebesparing. “Dat is een van de grootste opgaven waarvoor het kabinet staat”, stelt hij.

kost hen ook minder geld. Boven-dien helpt het ons een echte Euro-pese markt tot stand te brengen, waar energiesystemen fysiek met elkaar worden verbonden. Zowel bedrijven als consumenten zullen daarvan profiteren omdat de con-currentie de kosten zal verlagen.” Nederland tevredenDe verordening voorziet in regio-naal samengestelde werkgroepen die een lijst opstellen met projecten die van belang zijn voor de ontwik-keling van de energie-infrastruc-

tuur in de betreffende regio. Netbe-heerders en/of investeerders staat het vrij om projecten voor te stel-len. Het is vervolgens de Europese Commissie, die in overleg met de lidstaten en op basis van een kos-ten-batenanalyse van de toezicht-houders, beslist welke projecten de kwalificatie “van Europees belang” krijgen. Nederland is tevreden over het bereikte compromis omdat het grotendeels overeenkomt met de Nederlandse situatie en inzet bij de onderhandelingen. n

Vrije stroommarkt Zweden ook na 17 jaar nog taaie zaak voor consument

DOOR WIM VERSEPUT, KOPENHAGEN

In de laatste, jaarlijks in opdracht van brancheorganisatie Svensk Energi uitgevoerde, imago-enquête is het aandeel mensen dat meent dat de Zweedse stroommarkt ‘slecht tot zeer slecht’ functioneert nog steeds 26 procent. Het aandeel verbruikers van wie de liberalise-ring niet had gehoeven ondergaat ook geen verandering. Dit schom-melt rond de 24 procent. Dat is praktisch evenveel als in het najaar van 2007 en tussendoor is het ook niet of nauwelijks beter geweest. De oorzaak is waarschijnlijk dat de consument prijsstijgingen aan ‘de markt’ toeschrijft en zo oorzaak en gevolg door elkaar haalt, denkt Svensk Energi. Tegenover het ne-gativisme staat wel dat inmiddels

De Zweedse elektriciteitsmarkt blijft, zeventien jaar na de liberalisering, bij een fors deel van de mensen onpopulair. Dit blijkt uit een peiling onder energieconsumenten.

74 procent van de consumenten positief dan wel zeer positief staat tegenover de mogelijkheid om te switchen. ‘Zeer positief ’ haalt zelfs 45 procent. VerbeteringenOok op een aantal andere punten is verbetering zichtbaar. Het aandeel ondervraagden dat negatief oor-deelt over de energieleveranciers en/of netbeheerders bijvoorbeeld is ten opzichte van vorig jaar met 12 procent gedaald naar 29 procent. De positief tegenover de branche staande verbruikers vergrootten hun aandeel met 7 naar 32 procent. Het aantal Zweden dat vertrouwen heeft in de leveringszekerheid is de afgelopen vier jaar toegenomen naar 77 procent. Dat komt volgens Svensk Energi neer op een groei met een half miljoen verbruikers. n

gen te maken, meent Winsemius. “Maar ook bij dit kabinet staat so-ciaal beleid niet op het netvlies ge-grift. Met name bij huishoudens die net onder modaal zitten, en die wo-nen in jaren ‘50 woningen, kan be-hoorlijke besparingswinst geboekt worden. In dat segment vallen de grote klappen van de maatschappe-lijke voorzieningen. Als je daar aan energiebesparing zou doen, kun je flinke inkomensverbeteringen rea-liseren. Maar een structureel plan daarvoor ontbreekt.” n

Oud VROM-minister Pieter Winsemius

‘Duurzaamheid vraagt om een krachtig sociaal beleid’ 5 6

ENERGIEActueelTips

voor de redactie?Tips voor de redactie? De redactie verwelkomt tips en onderwerp-

suggesties van de lezers. Ook wil de redactie graag persberichten en overige van belang zijnde mailings

ontvangen. Zie het colofon op pagina 8 voor het redactieadres.Dinsdag 17 december 2012, jaargang 15, nummer 15

slimme nettoepassingen, 70 mil-jard voor gaspijpleidingen, opslag, terminals voor vloeibaar aardgas (LNG) en 2,5 miljard euro voor CO2-transportinfrastructuur. Belangrijke doorbraakEuropees commissaris van energie Oettinger spreekt van een “belang-

rijke doorbraak” omdat de ontwik-kelaars van cruciale grensover-schrijdende energie-infrastructuur voortaan geen twaalf jaar meer op vergunningen zullen moeten wach-ten, maar hooguit drie jaar en zes maanden. Oettinger: “Dit besluit betekent voor hen niet alleen een aanzienlijke tijdsbesparing, maar

Joep Weerts, hoofd Network Solutions Stedin

‘Oud met nieuw verbinden voor het beste resultaat’

Oettinger: ‘Akkoord energie-infrastructuur bespaart bedrijven en consumenten kosten’

Porsche op aardgasEen Porsche 928 uit 1981, die is omgebouwd voor gebruik op aardgas, is razend populair op beurzen, bijeenkomsten en symposia. Eigenaar Roel Swieringa van Hanzedevelopment reist er mee naar het buitenland en laat de groene sport-wagen ook aan toerritten meedoen. Hij organiseert voor volgende zomer een toerrit van Eelde naar Hamburg voor alleen groene auto’s. Met het project ‘928Revolution’ wil hij groen gas promoten. De twee grote CNG-tanks onder de achterruit springen direct in het oog. De Porsche 928 is gelanceerd tijdens de start van het Nederlands-Duitse Interreg IVA project Groen Gas, dat streeft naar het versnellen van de introductie van groen gas. Grensoverschrijdende samen-werking, innovatie en kennisdeling moeten de 63 Duitse en Nederlandse projectpartners daarbij helpen. De overheden, onderzoekinstituten en mkb-bedrijven richten zich ook op de verbetering van de waardeketen van groen gas. Met het project is 10 miljoen euro gemoeid. n

Voormalig VROM-minister Winsemius: ‘Haast maken met energiebesparing’

2 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag 17 december 2012

ECONOMIEECONOMIEFinanciën

DOOR PETER WESTHOF

Uit de jaarlijkse Climate Change Performance Index bleek onlangs dat het percentage van de ener-gievoorziening dat uit duurzame energie bestaat, in Brazilië 44 pro-cent bedraagt. Een groot verschil met ons eigen land, waar dit in 2011 niet verder reikte dan 4,3 pro-cent. Een nieuwe bijdrage zal wor-den geleverd door Búzios, een stad 165 kilometer ten westen van Rio de Janeiro. De bewoners van deze ‘smart city’ gaan profiteren van onder meer variabele energietarie-ven. Die tarieven hangen af van het moment waarop de energie door

93.000 MW opgesteld, waarmee dit land mondiaal voorop loopt.Enel Green Power mag daarnaast in Mexico windparken aanleggen. In de Mexicaanse staat Oaxaca wordt door het bedrijf een windpark met een ver-mogen van 102 MW gebouwd. Het gebied staat bekend om zijn grote windkracht. Als het park gereed is, kan er meer dan 350 GWh per jaar worden gegenereerd. De Mexicaanse bevolking groeit snel en hierdoor neemt ook de energiebehoefte van de Mexicanen toe. “Mexico is op het ge-bied van energie een zeer interessante markt. Er is veel groeiperspectief”, stelde Francesco Starace, hoofd van Enel Green Power. GasturbineOok GDF Suez is actief in Latijns-Amerika. In Peru startte het bedrijf in november via zijn dochteronder-neming EnerSur met de commerciële exploitatie van een combined cycle-

De Europese utilities richten zich in toenemende mate op Midden- en Zuid-Amerika. Met name de groei van het marktaandeel van duurzame energie is hier opvallend. Enel, Endesa en GDF Suez maakten de afgelopen weken berichten bekend over duurzame energieprojecten op het Midden- en Zuid-Amerikaanse continent. GDF Suez startte de commerciële exploitatie van een zogeheten cycle-centrale in Peru, terwijl Enel windpar-ken gaat aanleggen in Brazilië en Mexico. Enel werkt ook samen met Endesa bij de totstandkoming van de eerste zogeheten ‘smart city’ in Brazilië.

de bewoners wordt verbruikt. Daar-naast komt er meer straatverlichting, waarbij gebruik wordt gemaakt van led-lampen en wordt energiezuinig gedrag van de bewoners gestimu-leerd. Met het project van Enel en Endesa is een bedrag van 15 miljoen euro gemoeid. Het project in Búzios bouwt voort op soortgelijke, succes-volle projecten in Spanje, Italië en Chili. In Spanje mogen bijvoorbeeld Málaga en Barcelona zich smart cities noemen. In Italië geldt dat voor Tur-ijn, Genua en Bari.“Het onderzoek en de ontwikkeling van smart grids vormen de hoeksteen van het nieuwe energiemodel van En-desa”, zei Borja Prado, topman van het

Spaanse energieconcern, tijdens de presentatie van Búzios als smartcity. Drie windparkenEnel Green Power is via zijn Brazi-liaanse dochteronderneming ook actief op het gebied van windenergie in Brazilië. Het Italiaanse energiebe-drijf is in de Braziliaanse staat Bahia gestart met de aanleg van drie wind-parken. Deze parken krijgen de fraaie namen ‘Cristal’, ‘Primavera’ and ‘Sao Judas’. De capaciteit zal circa 90 me-gawatt (MW) gaan bedragen. Na een openbare aanbesteding kreeg Enel het contract voor de aanleg van de windmolens in 2010 toegewezen. In Brazilië staat nu een vermogen van

centrale. Deze centrale bestaat uit de combinatie van een gasturbine die elektriciteit genereert en de vrijgeko-men restwarmte gebruikt om via een stoomturbine extra stroom op te wek-ken. EnerSur is de op één na grootste, private elektriciteitsonderneming in Peru. De Chilca Uno-energiecentrale bevindt zich in een industrieel gebied ten zuiden van de Peruviaanse hoofd-stad Lima. Drie gasgestookte units waren al in respectievelijk 2006, 2007 en 2009 in bedrijf gesteld. Daar is nu een stoomturbine aan toegevoegd, waardoor de combined cycle-centrale compleet is. De stoomturbine kan, naast de al bestaande gasunits, 266 MW aan stroom opwekken.De nieuwe stoomunit en twee nog in aanbouw zijnde projecten zullen de capaciteit van GDF Suez in Peru eind 2014 verdubbelen naar 2.000 MW. Ook in Peru groeit de bevol-king snel en is er een toenemen-de vraag naar energie. n

Best presterende in %

Veolia Env 14,86%

EDP 8,85%

Endesa 6,82%

Centrica 6,15%

Scottish & Southern 4,38%

Minst presterende in %

National Grid Group 1,73%

E.On -2,05%

RWE -2,21%

Iberdrola -3,33%

International Power/ -9,02% GdF Suez

Best en slechtst presterende beursfondsen periode 19 november t/m

10 december 2012

Europese utilities actief op Latijns-Amerikaanse markt

Spotmarkt elektriciteit: • Hoogste volume: 78.106 MWh

(19 nov) • Laagste volume: 44.020 MWh

(17 nov)• Hoogste prijs: 62,55 Eur/MWh

(7 dec)• Laagste prijs:34,96 Eur/MWh

(25 nov)

VOLUME (MWH) AVG Base PRIJS (EUR)

APX Markt Ontwikkeling 27/10/2012 t/m 16/11/2012 (EUR/MWh)90.00080.00070.00060.00050.00040.00030.00020.00010.000

0

17/1

118

/11

19/1

120

/11

21/1

122

/11

23/1

124

/11

25/1

126

/11

26/1

128

/11

29/1

130

/11

1/12

2/12

3/12

4/12

5/12

6/12

7/12

Volu

me

(MW

h)

Prijs

(EU

R)

M 100M 90 M 80M 70M 60M 50M 40M 30M 20M 10M 0

jan-13 Q1-13 CAL-13 CAL-14 CAL-15

Wood Pellets alleen Front month en Cal-15 stijgende indices • €/MT:

Jan-13: 133,28 (+0,42) Q1-13: 132,68 (-1,13) Cal-13: 135,30 (-0,31) Cal-14: 138,19 (-0,93) Cal-15: 142,48 (+0,65)

ENDEX Wood Pellets - Basislast Index

Base

Inde

x (e

/MT)

Volume WK50-12 Jan-12 Q1-13 Cal-13 Cal-14 Cal-15

ENDEX Power NL - Basislast Index & Volume1.200.000

1.000.000

800.000

600.000

400.000

200.000

0

Volu

me

(MW

h)

Base

Inde

x (M

/MW

h)

65

60

55

50

45

40

Futures Power NL: Calendarcontracts tonen dalende indices • €/MWh:

Wk 50-12: 61,38 (+5,00) Jan-13: 57,68 (+1,00) Q1-13: 55,96 (+0,10) Cal-13: 52,14 (-0,76) Cal-14: 50,41 (-0,13) Cal-15: 49,64 (-0,67)

• Hoogste dagvolume: 1.053.470 MWh (19 nov)

27/0

7

28/0

7

29/0

7

01/0

8

02/0

8

03/0

8

04/0

8

05/0

8

08/0

8

09/0

8

10/0

8

11/0

8

12/0

8

15/0

8

16/0

8

17/0

8

TTF Gas Day-Ahead • Laagste prijs deze periode: 27,27

€/MWh (17/18 nov), hoogste prijs: 28,52 €/MWh (6 dec)

• Het hoogste volume was 29 nov met 47.256 MWh, het laagste 2.784 MWh (20 nov)

APX TTF Day-Ahead Index & Volume

Volume MWh (Flow Day) APX TTF DAY-AHEAD INDEX

Volu

me

MW

h

M/M

Wh

Marktontwikkeling APX-ENDEX – 17-11-2012 / 07-12-2012

ENDEX TTF Gas - Basislast Index & Volume

Volu

me

(MW

h)

Base

Inde

x (M

/MW

h)

TTF Futures: tot en met fronth quarter stijgende indices • €/MWh: WDNW: 28,23 (+0,43) Jan-13: 28,19 (+0,32) Q1-13: 28,14 (+0,34) Sum-13: 26,64 (-0,18) Cal-13: 27,45 (-0,09) Cal-14: 27,76 (-0,03) Cal-15: 27,36 (0,00)• Hoogste dagvolume: 3.081.450 MWh (21 nov)

Volume WDNW 10-Nov-12 Jan-13 Q1-13Sum-13 Cal-13 Cal-14 Cal-15

19/1

0

20/1

0

21/1

0

22/1

1

23/1

1

26/1

1

27/1

1

28/1

1

29/1

1

30/1

1

3/12

4/12

5/12

6/12

7/12

50.00045.00040.00035.00030.00025.00020.00015.00010.000

5.0000

3.500.000

3.000.000

2.500.000

2.000.000

1.500.000

1.000.000

500.000

0

145143141139137135133131

129127125

29282726252423222120

29,0028,5028,0027,5027,0026,5026,0025,5025,00

17-1

8/10

19/1

0

20/1

0

21/1

0

22/1

1

23/1

1

24-2

5/11

26/1

1

27/1

1

28/1

1

29/1

1

30/1

1

01-0

2/12

03/1

2

04/1

2

05/1

2

06/1

2

07/1

2

29/1

0

30/1

0

31/1

0

01/1

1

02/1

1

05/1

1

06/1

1

07/1

1

08/1

1

09/1

1

12/1

1

13/1

1

14/1

1

15/1

1

16/1

1

29/1

0

01/1

1

05/1

1

08/1

1

12/1

1

15/1

1

CAPGEMI N I: C R ISIS zORGT VOOR LAGER EN ERGI EVER BRU I K EN DALI NG I N KOMSTEN

Overheden en regelgevers zetten energiebedrijven extra onder druk

DOOR ALEXANDER HAJE

De onderzoekers waarschuwen Euro-pese overheden ervoor te waken dat ze niet de kip met de gouden eieren slachten, zeker nu grote energiebe-drijven hun activiteiten op een lager pitje zetten. Wanneer het energiebe-drijven moeilijk wordt gemaakt om noodzakelijke investeringen in de energie-infrastructuur te doen, kan dat duur uitpakken wanneer de eco-nomie aantrekt en de energievraag weer toeneemt, stelt het bureau. EnergiebesparingBrzesowsky: “We zien dat de druk op Europese energiebedrijven nog meer toeneemt doordat sommige landen hun energiebeleid willen heroverwegen. Dit wordt ingegeven door de kernramp in Fukushima, nieuwe belastingen en een Europese compromistekst voor de energie-ef-ficiencyrichtlijn die dit jaar door het Europees Parlement is aangenomen. Daarin staat dat energiebedrijven vanaf 2014 ervoor moeten zorgen dat hun afnemers energie gaan be-sparen. Deze zogenoemde gecom-bineerde besparing moet jaarlijks 1,5

Volatiele prijzen en een stagnering van het energieverbruik in Europa zetten inkomsten en aandelenkoersen van energiebedrijven onder druk. Dat concludeert Capgemini in zijn zojuist verschenen ‘European Energy Mar-kets Observatory-rapport’ (EEMO). Overheden en regelgevers doen daar nog een schepje bovenop, zegt Yvonne Brzesowsky van het internationale adviesbureau. Afgelopen maand verscheen de veertiende, jaarlijkse editie van EEMO, dat in samenwerking met Exane BNP Paribas, CMS Bureau Francis Lefebvre en VaasaETT Global Energy Think Tank werd samengesteld.

procent van het energieverkoopvo-lume bedragen. Haalt een energie-bedrijf die besparing niet, dan volgt een boete.” OnzekerhedenEr zal de komende tien jaar door Europese energiebedrijven circa 1 biljoen euro in de infrastructuur moeten worden geïnvesteerd. Dat betekent dat bedrijven heel goed moeten anticiperen op langeter-mijnontwikkelingen, zegt Brze-sowsky. “En dat terwijl de onze-kerheden voor energiebedrijven op korte termijn alleen maar toenemen. Door de huidige economische onze-kerheid en een gebrek aan betrouw-bare toekomstprognoses van de eurozone staan veel energiebedrij-ven huiverig tegenover deze nieuwe investeringen.” Dalende gasprijzenZe noemt als voorbeeld de dalende gasprijzen als gevolg van de teruglo-pende vraag. “De goedkope gasprijs in de Verenigde Staten - doordat pro-ducenten schaliegas winnen tegen zeer lage kosten - heeft gezorgd voor een overschot aan steenkool. Dit

Minder kernenergie, hogere elektriciteitsprijzen Door de ramp in Fukushima in 2011 staat kernenergie in Europa onder druk. Verschillende landen kijken nu hoe zij het aandeel kernenergie in hun energievoorziening kunnen reduceren, zegt Brzesowsky. “De nadruk in de energiemix komt daardoor te liggen op meer duurzame energie, aardgas en ook steenkool. Met als gevolg dat de CO2-uitstoot toeneemt en de investeringen voor energiebedrijven flink zullen toenemen. Dit is van grote invloed op de kosten van het opwekken van energie en het beheer van het elektriciteitsnet. En dat heeft weer ge-volgen voor de prijs die huishoudens voor hun gas en elektriciteit betalen.” Ze noemt als voorbeeld Duitsland, waar sluiting van de kerncentrales zorgt voor een forse toename van de stroomprijzen. Brzesowsky: “Berekend is dat die in 2025 voor de Duitse industrie tot zo’n 70 procent hoger komen te liggen. In Frankrijk, waar plan-nen zijn om het aantal kerncentrales af te bouwen, kunnen de prijzen met 16 procent stijgen. Dat komt neer op een prijsstijging van 12 procent voor huishoudelijk stroomverbruik.” n

is weer van invloed op de prijs van steenkool in Europa. En dat heeft weer geleid tot de sluiting van een aantal gascentrales en een dreigend verlies van 10.000 megawatt tussen nu en 2014.”Door de staatsschuldencrisis wor-den overheden gedwongen om de terugleververgoeding en andere fis-cale beloningen die het duurzaam-heidsproces hebben aangewakkerd te verminderen, aldus het EEMO-rapport. Door die lagere subsidies wordt vooral de zonnestroomsector zwaar gedupeerd, zegt Brzesowsky.Onderzoekers verwachten dat op korte termijn wereldwijd minstens de helft van de zonnepanelenpro-ducenten failliet zal gaan of wordt overgenomen. n

Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag 17 december 2012 3

BINNENLAND Britse regering wil eenvoudiger energietarieven

Makkelijker maken voor consumenten om ‘beste’ deal te vinden

(Pagina 7)Nieuws

AlgenvijverOnderzoeker Roelof Schipperus van de Wageningen Universiteit (WUR) heeft een bijzondere baan. Hij vangt algen in de ‘duurzame energieproeftuin’ ACCRESS in Lelystad. ze groeien in vijvers in speciale kassen, met rood led-licht en ook gewoon zonlicht. De algen gebruiken CO2 als voedsel en produceren daarbij tegelijkertijd zuurstof. De CO2 komt vrij bij de productie van stroom in de biomassacentrale, die ook op het terrein in Lelystad staat. Een proef met afval uit de bloembollenteelt is net gestart, maar ook gft-afval en snoeihout kunnen uitstekend worden vergist. Mest van koeien, kippen en varkens is in de meeste biomassacentrales nog de meest gangbare stof, waarmee energie wordt opgewekt. Micro-organismen breken de organische stoffen af tot methaan en kooldioxide. Het CO2-gas wordt verbrand voor de productie van elektriciteit, maar ook voor auto’s, bussen en tractoren gebruikt. ACCRESS is een initiatief van de WUR. In het project Energierijk werkt ACCRESS samen met energiebedrijf Eneco aan verschillende projecten. In en rondom Lelystad worden zonnepanelen, biovergisters, windturbines, algenvijvers en een prototype van een bio-ethanolfabriek getest. Doel is om de biomassa uit de regio zo nuttig mogelijk te gebruiken. n

Mini-energieDe installatietak van energiebedrijf Eneco heeft negen brandstofcellen ge-plaatst bij EnTranCe in Groningen. In de proeftuin wordt onderzoek gedaan naar verschillende energiesystemen voor de toekomst. De brandstofcellen – type BlueGen – zijn minicentrales die even groot zijn als een wasmachine. ze draaien op aardgas en produceren waterstof om daar vervolgens elektrici-teit van te maken. De omzettingsefficiëntie ligt op 90 procent. De restwarm-te van de brandstofcellen wordt opgeslagen en ingezet voor andere onder-zoeken. Op korte termijn zullen de decentrale energiecentrales op groen gas gaan draaien, waardoor het systeem volledig klimaatneutraal wordt. Elke brandstofcel bespaart op jaarbasis 5 ton CO2. De totale besparing door het plaatsen van de brandstofcellen in Groningen komt op 45 ton CO2 per jaar. Voor consumenten zijn de mini-energiecentrales nog niet echt toegankelijk. De investering ligt namelijk op circa 25.000 euro per brandstofcel. n

KRANT KR IJGT N I EUW JASJ E EN VERSC H IJ NT MI N DER VANAF 2013

Energie Actueel gaat online

PB L DOET ON DERzOEK NA AR VERAN DER I NGEN MOBI LITEITSSECTOR

Elektrisch vervoer vergt 3 à 4 miljard euro investeringen in stroomnet

DOOR SANDER SCHILDERS

De vernieuwingsslag van Energie Actueel is een gevolg van de wens om naast de papieren uitgave ook een digitale versie te gaan brengen. “We willen de lezers, naast de pa-pieren krant, beter online bedienen en dichter op de actualiteit gaan zitten. Ook zullen we actief sociale media gaan inzetten rond de digi-tale Energie Actueel”, aldus hoofd-redacteur Anne Sypkens Smit. De nieuwe site start begin januari met (nieuws)berichtgeving en een forum aan nieuwe columnisten die elk vanuit hun eigen specifieke visie en expertise over de energie-markt en –sector gaan publiceren. Ook zullen regelmatig gastbijdra-gen van politici en directeuren /

Na vijftien jaar gaat Energie Actueel van gedaante veranderen. Vanaf januari verschijnt de papieren uitgave van branche-organisatie Energie-Nederland in een volledig nieuw jasje. De frequentie gaat terug van jaarlijks 15-16 edities naar 10 nummers en de nadruk zal meer komen te liggen op achtergronden van het binnen- en buiten-landse nieuws, diepte-interviews, opinies, analyses en themapagina’s. Daarnaast zal er een online versie van de krant komen. Daar worden wekelijks nieuwe berichten, artikelen en columns op geplaatst, die twee- of driewe-kelijks worden gebundeld in digitale nieuwsbrieven en naar de lezers worden gemaild.

voorzitters van maatschappelijke en belangenorganisaties op de site komen.

FormuleDe redactieformule van beide versies van Energie Actueel blijft gehandhaafd, zegt Sypkens Smit. “De krant is altijd een platform voor nieuws en discussie over de Nederlandse en internationale energiemarkt geweest. Diepgang, geloofwaardigheid, betrouwbare informatie en een brede oriëntatie op de dynamische en veelzijdige energiemarkt staan bij ons hoog in het vaandel. Energie Actueel wordt gemaakt volgens die journalistieke principes, en dat betekent dat we ook afwijkende geluiden laten ho-ren, mits onderbouwd en binnen

gangbare fatsoensnormen. Dat is al vijftien jaar de kracht van het medium en dat blijft zo. Ik durf te stellen dat we met Energie Ac-tueel de kennis over de ingewik-kelde, vervlochten energiemarkt op een hoger plan hebben getild. Energie is een essentiële voorzie-ning voor burgers en bedrijven, het gaat altijd over langetermijnin-vesteringen en dat staat soms op gespannen voet met de alledaagse politieke realiteit. We blijven in onze berichtgeving en discussies streven naar een zo groot moge-lijke transparantie over de ener-giemarkt, zodat begrip ontstaat voor de ingrijpende beslissingen en opgaves waar politiek, overhe-den, de sector en haar omgeving op energiegebied voor staan.” n

DOOR ALEXANDER HAJE

Om deze Europese doelstelling van 60% reductie te halen, is een vol-ledige omschakeling naar elektri-sche personenautomobiliteit een veelbelovende mogelijkheid, aldus het rapport. Klimaatdoelen kunnen alleen worden bereikt als auto’s geen CO2 meer uitstoten. Een tran-sitie die niet zonder slag of stoot zal plaatsvinden, aldus het PBL. Want de omschakeling naar volle-dige elektrificatie heeft onder meer

Om in 2050 de CO2-uitstoot met 60% ten opzichte van 1990 te kunnen verlagen, moeten personenauto’s C02-neutraal worden, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in zijn onlangs gepubliceerde verkenning ‘Elektrisch rijden in 2050: gevolgen voor de leefomgeving’. Al kost dat de schatkist 5 tot 7 miljard euro per jaar, niets doen is geen optie, zegt Hans Nijland, hoofdsamensteller van het rapport.

grote financiële gevolgen voor de overheid en voor de burger, zegt Nijland. “De overheid loopt miljar-den euro’s aan belastinginkomsten mis, voor de automobilist wordt autorijden duurder.” AmbitieIn het rapport passeren alle moge-lijke gevolgen van een transitie de revue. Het gaat in op veranderingen die zich zullen voordoen in de mo-biliteitssector en de leefomgeving als elektrisch rijden grootschalig

wordt ingevoerd. Het Kabinet Rutte I toonde zich in zijn regeerakkoord al voorstander voor 1 miljoen elek-trische auto’s in 2025, zegt Nijland. “Als deze ambitie wordt waarge-maakt en de groei van elektrisch rij-den zet ook de komende decennia door, dan verandert het mobiliteits-landschap ingrijpend.” Het rapport gaat niet in op de transitie zelf. Ook doet het geen uitspraken over de waarschijnlijkheid en haalbaarheid van elektrisch rijden in 2050. Nij-land: “Centraal staat de aanname

dat in 2050 alle personenauto’s elektrisch zijn. We hebben onder-zocht welke consequenties dat met zich meebrengt.” GevolgenDe aanschafprijs van elektrische auto’s zal ook in de toekomst flink hoger blijven dan van conventio-nele auto’s. Zelfs als de autobezit-ter blijft profiteren van de huidige belastingvoordelen, zegt Nijland. Daarin is ook meegerekend een prijsdaling van de (dure) accu’s met een factor drie. De verwachting is dat door die hoge aanschafprijs het bezit van een tweede of derde auto zal dalen. Indien de gebruiks-kosten van elektrische auto’s lager worden (mede afhankelijk van de mate waarin de overheid het auto-bezit en autogebruik belast), kan congestie toenemen. Nijland: “Dit betekent dat het drukker zal wor-den op de wegen. Doordat mensen vaker de auto pakken en meer kilo-meters afleggen, zal het bestaande wegennet mogelijk moeten worden uitgebreid of beter worden benut om doorstroming en een goede be-reikbaarheid te garanderen.” Wel wordt het voor automobilisten een-voudiger om een parkeerplek in de stad te vinden, zegt hij. “Het auto-bezit neemt immers door de hoge aanschafkosten van een elektrische auto af.” Eenmalige investeringDoordat elektrische auto’s naar verwachting ook in de toekomst duur zullen blijven en het autobezit daalt, loopt de schatkist volgens de PBL-berekening maar liefst zo’n 7 miljard euro aan inkomsten per jaar mis. Nijland: “Dit wordt mede ingegeven doordat de heffing op elektriciteit lager is dan de accijns

op benzine en diesel. Het is aan de overheid hoe zij op deze substanti-ele inkomstenderving anticipeert.”Nijland legt uit dat de benodigde investering in de infrastructuur relatief gering is vergeleken met de miljarden euro’s die de over-heid dreigt mis te lopen. “Het PBL heeft becijferd dat de eenmalige investeringen in het elektriciteits-net circa 3 tot 4 miljard euro zullen

bedragen. Bij volledig elektrisch rij-den neemt de stroomvraag immers toe. Het huidige elektriciteitsnet is daarop niet toegerust en dus zal er moeten worden geïnvesteerd in in-telligente netten. Omgerekend per auto is dat ongeveer 400 euro.” Wie voor deze investering opdraait is een zaak van de overheid, zegt Nij-land. “Daar doen wij in het rapport geen uitspraak over.” n

4 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag 17 december 2012

JAAROVERZICHTEnergie in 2012‘Energiebesparing enige knop die EU kan indrukken om kosten te beheersen’

DOOR JAN SCHILS, BRUSSEL

Twee EU-besluiten van het afgelo-pen jaar springen eruit. Het eerste betrof de energie-efficiencyricht-lijn. De opzet hiervan is dat de EU-lidstaten op nationaal niveau zelf te bepalen maatregelen nemen, die de indicatieve doelstelling van 20 procent energiebesparing tegen 2020 binnen bereik brengen. Voor onder meer Nederland geldt hier de noodzaak aan extra beleid om het besparingsdoel te halen.Bij het tweede besluit ging het om aanvaarding door de EU-ministers van het energie-infrastructuurpak-ket om sneller transportleidingen voor stroom en gas van grensover-schrijdend belang in Europa uit te bouwen, vooral door betere en snellere vergunningprocedures (4 in plaats van 12 jaar). Voor Neder-land is het hierbij vooral belangrijk het vergunningentraject te stroom-lijnen. Overigens blijkt het Neder-landse systeem een voorbeeld voor de rest van Europa. EnergierevolutieLidstaten of politici die nog twijfe-len aan het nut van de energie-effi-ciencyrichtlijn of die de in Europees verband gemaakte afspraken in de praktijk niet zo nauw te nemen - sommige lidstaten blijven ook nu nog 20 tot 30 procent energie ver-knoeien -, doen er goed aan te luis-

Eurosceptici en andere critici zullen het wellicht niet graag horen. Toch toont een overzicht van de onderwerpen op de Europese energieagenda 2012-2013 aan, dat de daarvoor verantwoordelijke 27 EU-ministers afgelopen jaar wel degelijk een aantal belangrijke besluiten hebben genomen of voor 2013 in de steigers hebben gezet. Daarbij heeft ook het Europees Parlement zijn medebeslissende rol op soms kritische, maar overwegend constructieve wijze meegespeeld.

teren naar de waarschuwing van hoofdeconoom Fatih Birol van het Internationaal Energie Agentschap (IEA), onlangs in Brussel. Volgens Birol staat de wereld voor een ener-gierevolutie en is energie besparen het allerbeste dat Europa kan doen. “Energiebesparing is één van de weinige opties waarover de wereld beschikt om de CO2-uitstoot onder de knie te krijgen”, meent de IEA-econoom. Wazige projectenDaarnaast zijn de lidstaten aan het onderhandelen over de zogeheten ‘Connecting European Facility’ waarbij gezocht wordt naar instru-menten om de financiering van on-rendabele infrastructuurprojecten mogelijk te maken voor de periode 2014-2020. Nederland staat daar kritisch tegenover. Niet alleen we-

gens de kosten, maar ook omdat EU-geld naar wazige projecten in Centraal- en Oost-Europa dreigt te verdwijnen.

In de EU-energieraad wordt ook overleg gepleegd over een off-shore veiligheidsregelgeving. De Commissie stelt een verordening voor, maar Nederland dat terzake al strenge eisen stelt, geeft evenals het Europees Parlement de voor-keur aan een bindende richtlijn. Deze kwestie gaat naar het Ierse EU-voorzitterschap dat op 1 januari 2013 begint. Ook de implementatie van het derde energiepakket - en daarmee de werking van de interne energiemarkt - krijgen de Ieren op hun bord. Vrees voor martkverstoringVooral het feit dat sommige lid-

EU wacht meer energie-import en hogere prijzenOp basis van het recent gepubliceerde rapport World Energy Outlook 2012 noemt IEA-topeconoom Fatih Birol een aantal argumenten en trends waarom energiebesparing (en dus ook de desbetreffende EU-richt-lijn) zo belangrijk is. Zo worden de Verenigde Staten binnen tien jaar al de belangrijkste olieproducent ter wereld, dankzij nieuwe technieken waarbij brandstof gewonnen wordt uit schaliegesteente. De VS zullen binnen afzienbare tijd dus niet meer afhankelijk zijn van de import van olie uit het Midden-Oosten. Die olie zou binnen twintig jaar voor 90 pro-cent naar Azië gaan. Ook de markt voor aardgas zal een aantal nieuwe spelers kennen zoals de VS (schaliegas), Canada en Australie, terwijl de gasprijzen niet langer bepaald zullen worden door de olie-index.De hamvraag is dan ook: wat betekent dit alles voor Europa. Volgens Birol zal de afhankelijkheid van de import van energie op het Europese continent (EU en andere landen) verder toenemen tot circa 90 procent en zullen ook de prijzen stijgen. “De prijs van aardgas ligt in Europa nu al vijf keer hoger dan in de VS. Daarnaast is er nog de CO2-uitstoot, die nu al op een recordhoogte ligt en stilaan moet stabiliseren om een te felle opwarming van de aarde tegen te gaan. Allemaal redenen dus voor een absolute must om efficiënt met energie om te gaan. Energie-besparing is de enige knop die Europa kan indrukken om de energiekosten onder controle te houden. Zelfs met de bestaande technologie kunnen we het verschil maken.” n

staten hun productiecapaciteit subsidiëren, is de Commissie een doorn in het oog. Ze overweegt met richtsnoeren te komen. Ne-derland deelt de vrees van de Commissie over mogelijke markt-verstoring door capaciteitsmecha-nismen en wil meer coördinatie hierover tussen de lidstaten. De verbetering van de werking van het ETS-systeem (emissiehandel) zoals set-aside van rechten en het vaststellen van mogelijke doelstel-lingen voor 2030 gaat tevens naar de Ieren. Tenslotte komt de Com-missie volgend voorjaar nog met richtsnoeren voor hernieuwbare energie. Doel is de verbetering van de 27 verschillende stimulerings-systemen voor duurzame energie, het voorkomen van overstimule-ring en het wegnemen van markt-belemmeringen. n

De grote trendmatige veranderin-gen die het Europese energieland-schap kenschetsen, laten zich niet in een jaar vangen. Als we voor 2012 toch opvallende zaken zouden noemen, is het de tegenstrijdig-heid tussen wat er op lange ter-mijn moet gebeuren (kolen eruit, schone elektriciteit erin) en wat nu plaatsvindt (gas staat stil, kolen erbij). De onderstroom van lokale initiatieven is in Nederland nog klein, maar wint aan kracht. In 2013 zal dit niet anders zijn, maar we putten hoop uit een mogelijk SER-Energieakkoord.

De Amerikaanse schaliegasrevolu-tie heeft zijn sporen in Europa ach-tergelaten. Lage gasprijzen drukken kolencentrales aldaar uit de markt en kolen worden naar Europa ge-exporteerd. In Engeland nam de elektriciteitsproductie uit kolen de eerste negen maanden van dit jaar met 40 procent toe en die van gas-

DoorPieter Boot

centrales met 37 procent af. Ook in Nederland staan gascentrales stil. In Duitsland bestaan plannen voor 14 nieuwe kolencentrales. Die zul-len door lokale tegenstand niet al-lemaal worden gebouwd, maar de Energiewende heeft twee gezich-ten. Kernenergie wordt niet alleen door wind en zon vervangen en CCS (carbon capture and storage) gaat Duitsland voorbij. De theoretische samenhang van meer zon, wind en flexibel gas gaat vooralsnog in de Noordwest-Europese praktijk niet op. Dat is wel het geval met een on-derstroom die in Nederland in 2012 aan de oppervlakte kwam: lokale energie-initiatieven. Kwantitatief stelt het nog weinig voor, maar in de regio bruist het. Van de aanwe-zigen op de startbijeenkomst van een mogelijk SER-Energieakkoord kwam zeker de helft uit deze hoek. Geld zetten op SER-energieakkoordAls ik voor 2013 op twee thema’s mijn geld zou zetten, is dat dit ener-gieakkoord en het toenemende be-lang van infrastructuur. Inzet van de SER is voor 1 juni een akkoord gesloten te hebben tussen onder-nemers, werknemers, kabinet en milieubeweging dat ook de ambi-ties van de ‘energieke samenleving’ ruimte geeft. Het doel om in 2050

80 procent broeikasgasemissie te reduceren, met zinvolle tussenstap-pen, moet zo vorm krijgen dat het een bijdrage levert aan de groene groeiagenda van het nieuwe kabi-net. Op zo’n wijze zou ook Neder-land, zoals in Duitsland, Engeland en Denemarken al – elk op andere wijze – het geval is, een meerjarig stabiel energiebeleid kunnen krij-gen. De uitdaging is enorm, maar sinds de Derde Energienota van minister Wijers uit 1995 hebben we nog nooit zo’n kans gehad een breed gedragen langdurig project te starten. Hopelijk lukt het ener-gie-efficiëntie hiervan centrale bouwsteen te maken.Deze transitie staat of valt met de in-frastructuur. Dat is een nieuw inzicht in energieland. Beeld bij de liberali-sering van de energiemarkt was dat de infrastructuur productiebeslis-singen volgt. Duitsland heeft ons ge-leerd dat dit niet langer zo is. Infra-structuur is een prangend knelpunt van de Energiewende geworden en men werkt hard aan een oplossing. Maar ook bij de Nederlandse transi-tie zal vanaf het begin evenwicht in beslissingen over productie en net-ten nodig zijn. De demonstraties van intelligente netten kunnen ons leren hoe ook consumenten daar een rol in kunnen spelen.

Minder optimistisch over CO2-prijsWaar ik minder optimistisch ben, is over de CO2-prijs. Het kernstuk van het Brusselse klimaatbeleid, de Eu-ropese emissiehandel, ligt op ape-gapen. Al een half jaar wordt aan tijdelijke reparatie gewerkt, door het veilen van rechten te verplaat-sen naar een latere periode, maar niemand verwacht dat dit veel op-levert en het mogelijk heilzame ef-

fect is allang in de prijs verwerkt. Veel West-Europese landen wil-len een structurele oplossing, veel Oost-Europese landen niet en het Duitse beleid is te verdeeld tussen de belangen van de Energiewende en van de energie-intensieve in-dustrie om voor de verkiezingen in de herfst van 2013 een vuist te kun-nen maken. Als deze impasse steeds langer duurt, wordt de roep om se-

cond-best oplossingen sterker. Het zal een klus worden daar verstandig mee om te gaan. Want voortgang in de transitie per land is belangrijk, maar op een versplintering van de Europese energiemarkt zit niemand te wachten.

Pieter Boot is verbonden aan het Planbureau voor de Leefomgeving. n

Op de drempel

Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag 17 december 2012 5

Veelvuldige tegenvallers op gasmarkt drukken DONG Energy in rode cijfers

Deens concern moet transporttarieven naar beneden bijstellen

(Pagina 7)INTERVIEWEnergiebeleidOU D VROM-MI N ISTER PI ETER WI NSEMI US

‘Duurzaamheid vraagt om een krachtig sociaal beleid’

DOOR ALEXANDER HAJE

Pieter Winsemius (70) was sinds 2003 lid van de WRR, met een korte onderbreking in 2006. Eerder dit jaar nam hij afscheid als buiten-gewoon hoogleraar Management van Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit van Tilburg. Win-semius gaat zich de komende tijd toeleggen op het schrijven van fic-tie, vertelt hij in zijn werkkamer aan de Lange Vijverberg, waar de WRR is gevestigd. Hij verontschuldigt zich voor de “rotzooi” en wijst naar de boeken die hoog staan opgesta-peld, klaar om te worden vervoerd in verhuisdozen. Wat hij precies gaat schrijven, weet hij nog niet. “Ik moet daar eerst nog eens rustig over nadenken. Ik wil daar nu niets over kwijt. Maar ik denk niet dat ik ooit de Pulitzer-prijs zal winnen.” Duurzame NederlanderBij zijn afscheid van de WRR werd Winsemius benoemd tot Comman-deur in de Orde van Oranje-Nassau. Hij ontving de onderscheiding voor zijn bijzondere inzet en verdiensten voor de samenleving. Winsemius publiceerde tal van boeken en rap-porten, zoals het rapport ‘Ver-trouwen in burgers’, over de kloof tussen burgers en overheid en hoe deze te dichten is. Na de lande-lijke verkiezingen op 12 september werd Winsemius door lezers van de Volkskrant als de meest ideale en gewilde kandidaat voor de minis-terspost van het departement Infra-structuur en Milieu genoemd.

U blijkt door velen gezien te worden als een van de meest invloedrijke duurzame Nederlanders. Wat vindt u daarvan?Winsemius: “Het zegt mij heel weinig. Ik was ooit eerste in de duurzame top 100 van het dagblad Trouw, daarna derde en toen 23ste. Nu ben ik eruit. Daarmee is de be-trekkelijkheid van dat soort lijstjes aangegeven. Het begrip duurzaam werd bovendien tekort gedaan. Het ging bij Trouw om het milieu en niet om natuur. Duurzaamheid betekent people, planet en profit. Het gaat om de sociale, economische en fysieke leefomgeving. En het is juist de so-ciale kant die het grootste probleem in de wereld vormt. Daar zitten we knel. Milieubeleid betekent dat je juist op sociaal terrein een heel krachtig beleid moet voeren. Het trieste is nu dat de P van people geen sterke belangenbehartiger meer heeft in onze maatschappij. Vroe-ger was die er wel. We hebben geen milieubeweging op sociaal gebied, die in de grote steden actief is. Daar zit dus een probleem. Daarom ben ik tijdens mijn werk bij de WRR die kant opgegaan. Ik heb mij letterlijk op de achterstandsbuurten gestort.

Ik heb daarmee de klassieke groene kraan wat dichtgedraaid en die aan de maatschappelijke kant openge-draaid. Ik ben tegen problemen aan-gelopen, waarvan ik niet voor moge-lijk hield dat we die in een rijk land als Nederland kennen. Dat vond ik heel ontnuchterend. Met name die sociale kant hebben mensen aan de beleidskant niet op hun netvlies.” Brug slaanU heeft ooit eerder gezegd dat milieu een rijkeluisprobleem is.“Als er op milieugebied iets aan de hand is, dan staan actiegroe-pen en politieke partijen in de rij om er aandacht voor te vragen. En die aandacht krijgen ze vervolgens ook. Op sociaal gebied is dat wel anders. In voorbije jaren was er de kerk of vakbeweging die zich sterk maakte voor sociaal zwakkeren. Maar ook die zijn hun greep op de wijk of buurt kwijtgeraakt. Daar-door is er een gat ontstaan, waar-door de slag naar echte duurzaam-heid heel moeilijk valt te maken.” Waarom lukt het de overheid niet om een brug te slaan tussen beleid en burger?“In het WRR-rapport ‘Vertrouwen in burgers’ dat in mei is gepubli-ceerd, worden vier randvoorwaar-den genoemd om de burger te bereiken. Een: de ene burger is de andere niet. Je moet differentiëren en beleid richten op verschillende groepen burgers. Twee: je hebt trekkers nodig die initiatieven ne-

men. Die zijn er volop. Wat ont-breekt zijn de verbinders die brug-gen kunnen slaan tussen groepen en met overheden en maatschap-pelijke instellingen. Drie: je moet goede informatie geven. Als de burger die niet krijgt, doet hij ook niets. Die informatie is nu vaak gammel. Vier: je moet mensen se-rieus nemen. Burgers de ruimte geven om initiatieven te kunnen ne-men. En, heel belangrijk, burgers willen gehoord worden, willen se-rieus genomen worden. Maar in de praktijk wordt door beleidsmakers weinig met die inspraak gedaan. Op al deze vier punten is een verbe-tering hard nodig. Gebeurt dat niet, dan haken mensen massaal af. Met als gevolg dat het beleid faalt.”

Hoe was dat ten tijde van uw ambtspe-riode als minister van VROM?“Er waren wel degelijk doelgroepen waar we ons toen op richtten. Er was dus differentiatie. Niet op alle plaatsen werkte dat. We hebben heel grote publieksacties gedaan. Zoals een wereldbolletje als kaars. Daar-mee wezen we mensen op hun eigen verantwoordelijkheid. Het werkte

redelijk. Natuurlijk hebben wij toen ook niet alles goed gedaan. Maar we hadden het voordeel dat burgers nog niet moe waren van al die inspraak-rondes die pas later volgden.”

DenkfoutIs ons politieke bestel van vier jaar een kabinet en dan weer een volgend kabi-net niet fnuikend voor een standvastig en stabiel milieubeleid? “Daar moet je niet moeilijk over doen, vind ik. Leendert Ginjaar was mijn voorganger op VROM, daarna kwam ik, en die beleidslijn liep toen wel door naar Ed Nijpels. Hans Alders, die van 1989 tot 1994 minister was, hield die lijn ook nog vast. Maar toen begon het te ver-anderen. Dat zoiets gebeurt is lo-gisch. Als problemen zijn opgelost, dan is het klaar. Daar kwamen wel twee grote problemen voor terug: klimaatverandering en biodiver-siteit. Die zitten nu allebei bij EZ. Dat vind ik een denkfout. Energie zit ook bij EZ en dus is er voor het departement Milieu wel heel erg weinig over. Het is niet ondenkbaar dat dat misschien op den duur zelfs helemaal verdwijnt.” Stond uw werk bij de WRR met lange termijnadviezen niet haaks op de korte termijnvisie van de politiek?“Er zijn politici die de lange termijn heel goed in het oog houden. En zich daarop richten. Er zijn er ook die niet afstevenen op dat langeter-mijndoel. Die maken wel sprongen, maar komen nooit aan de overkant van de rivier. In het verleden waren er ook al politici die je niet de rivier moest opsturen. Die moest je met

een zwemvest en een touw naar de overkant slepen. Maar over het alge-meen houdt de politiek heel scherp de lange termijn in de gaten.” Green DealVindt u dat de vorige kabinetten met het energiebeleid vooruitgang hebben geboekt?“Het energiebeleid van de afgelopen acht jaar is niet van een overwel-digende helderheid. Het kabinet waar Jacqueline Cramer in zat, had energie heel hoog in het vaandel staan, maar het beleid bleef te veel hangen in vage contouren. Er wa-ren wel hele hoge doelstellingen, maar ze kwamen niet in de buurt van een realisatie. Haar opvolger, Maxime Verhagen, volgde met zijn Green Deal het buitenland. Daar was een pak geld voorhanden, hier was dat een beetje zoekgeraakt in de topsectoren. Het positieve van die Green Deal is dat het initiatief van onderen moet komen. Helaas heb ik daar niet veel van gezien. Ik weet niet wat er van al die projecten terecht is gekomen. Probleem bij die Green Deals is dat er geen sprake is van duidelijke thema’s. Het zijn al-lemaal projecten die uit een vijver zijn gevist en in een groot visnet zijn gedaan. Ik noem dat tennisballen-beleid. 68 tennisballen stuiteren alle kanten op als het visnet scheurt. Er zit geen enkele samenhang in. Dat had wel gemoeten. Er is geen harde klap op dat beleid gegeven.” Wat had volgens u wel moeten gebeuren?“Ik vind dat op het gebied van energiebesparing een veel duide-lijker beleid richting huishoudens gevoerd moet worden. Het is na-

tuurlijk wel leuk om in Hoenderloo ergens op een dak een windmolen-tje te monteren. Er is niets tegen op dat soort vriendelijke initiatieven. Maar uiteindelijk is dat veel te wei-nig. Het gaat er juist om dat je als overheid initiatieven die van on-deren komen moet versterken. En dat die overheid een toegevoegde waarde levert. Dat mankeert aan de Green Deals, zoals Verhagen die voor ogen stond.”

U noemde al even het Topsectorenbeleid. Zet dat iets in beweging?“Wij moeten het in Nederland van de denkindustrie hebben. En niet van de maakindustrie. En juist daar is het Topsectorenbeleid op ge-richt. Het merendeel van het geld gaat naar grote ondernemingen. Maar wat is het Nederlandse be-lang daarbij? De aandeelhouders van die bedrijven zitten bijna al-lemaal in het buitenland. Het ka-pitaal zit niet in Nederland en de investeringen worden niet in Ne-derland gedaan. De werknemers van die ondernemingen zitten ook nog eens voor het overgrote deel in het buitenland. Ik vraag mij werke-lijk af wat nu het belang is van dat Topsectorenbeleid. Ik vind het een curieuze beleidsmanoeuvre. Net als de Green Deal.” n

Pieter Winsemius wordt en werd met regelmaat de meest invloedrijke duurzame Nederlander genoemd. Vorige maand nam de voormalige VROM-minister (1982 tot 1986) afscheid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). “Een duurzame wereld bestaat niet als de samenleving in sociaal opzicht rammelt.”

‘Er zijn politici die de lange termijn heel goed

in het oog houden. En zich daarop richten’

‘Het gaat er om dat je als overheid initiatieven die van onderen komen

moet versterken’

‘De Green Deals van Verhagen zijn een voorbeeld van tennisballenbeleid’

Pieter Winsemius: “Ik heb de klassieke groene kraan wat dichtgedraaid en die aan de maatschappelijke kant opengedraaid.”

6 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag 17 december 2012

SERIEFresh energy

De toekomst van de energievoorzieningZe zijn jong en ambitieus en geven mede richting aan een duur-zame, betrouwbare en betaalbare energievoorziening van de toekomst. Wat drijft deze nieuwe lichting medewerkers van ener-giebedrijven? Waarom hebben ze voor deze dynamische sector ge-kozen? En hoe geven zij op hun terrein vorm aan oplossingen voor de essentiële energievraagstukken? In deze serie laat Energie Actu-eel de aanstormende top van de Nederlandse energiesector aan het woord over hun werk, hun doelen en hun visie op het energieland-schap van straks. In dit zevende deel Joep Weerts van Stedin. n

JOEP WEERTS, HOOFD N ETWOR K SOLUTIONS STEDI N

‘Oud met nieuw verbinden voor het beste resultaat’

DOOR SANDER SCHILDERS

“Dik tien jaar geleden ben ik na mijn studie als managementtrai-nee bij Eneco Energie begonnen. De energiesector trok me bijzonder aan. Enerzijds een nutsvoorziening die al honderd jaar prima draait, anderzijds kwam er marktwerking en verjonging. In energie betekent dat gelukkig niet dat je het oude bij het grof vuil kan zetten en met een schone lei opnieuw begint. Ik geloof heel erg in het voortbouwen op de goede dingen die je hebt en zich bewezen hebben. Tegelijker-tijd moet je met die traditie in het achterhoofd nieuwe wegen inslaan. Of dat nu marktwerking is, de scheiding van levering en distribu-tie of allerlei technische ontwikke-lingen zoals elektrisch vervoer en intelligentie in netten. Dat oude en nieuwe kun je vanuit meerdere per-spectieven zien, ook in de mensen die er werken. De gemiddelde leef-tijd is hoog in deze sector, maar we hebben ook heel veel jonge, nieuwe mensen. Mijn uitdaging zit er in om al die verschillende medewer-kers elkaars taal te laten spreken. Dan moet je heel goed weten wat mensen bezielt en bezighoudt en

daar de verbinding in zoeken. Niet alleen waar we met onze mensen intern worstelen met vraagstukken en kansen, maar ook om de aan-sluiting met onze klanten te vinden, wat hun wensen en vragen zijn.”

Het lijnmanagement in“Tussentijds heb ik een jaar bij een strategisch adviesbureau gewerkt. Heel spannend, reizen en advies op board room-niveau uitbrengen, maar ik vind het nog leuker om een mooi advies zelf te implementeren en zelf de teugels in handen te heb-ben. Dus weer terug naar Eneco Energie, bij Eneco Netbeheer. Ik was zoekende. Wat wil ik eigenlijk? Ik heb toen ruim een jaar een groot ict-programma geleid. Daarna de knoop doorgehakt: ik wil hier blij-ven en ik wil het lijnmanagement in. Eerst als hoofd Asset Manage-ment binnen een van de drie dis-tricten waar Stedin werkt. Vervol-gens kreeg ik de kans om binnen

de afdeling Asset Management een nieuwe afdeling risico- en portfo-liomanagement op te zetten. Een nieuwe manier van werken introdu-ceren binnen de traditie. Heb je dat oud en nieuw weer! Vorig jaar heb ik weer een stap gezet naar hoofd Network Solutions.. Hier kijken we naar de kwaliteit en capaciteit van onze elektriciteits- en gas netten en werken we oplossingen uit om on-acceptabele risico’s weg te nemen. We maken ontwerpen voor toepas-singen in het hele Stedin-net.” De helikopter bedienen“Ik werk met het neusje van de zalm op technisch gebied, maar heb zelf geen technische achter-grond, op een post-HBO opleiding elektrotechniek na, die ik heb ge-volgd om in deze technische om-geving te kunnen functioneren. Gelukkig heb ik vanuit mijn studie en mijn tijd bij strategie geleerd om de helikopter te bedienen. Ik wil absoluut weten waar het over gaat. Inmiddels ben ik van voldoende niveau dat ik weet wanneer ik moet afdalen in mijn helikopter, maar ook wanneer ik moet uitzoomen en naar het grote plaatje moet kijken. Ik koester ook niet de illusie dat ik het, met al die fantastische mensen in mijn team, beter weet dan zij. Het zijn topexperts in hun vakge-bied en we hebben ook een aantal gepromoveerde technici doctor in-genieurs. Daarom maak ik ze ook verantwoordelijk, geef ze de ruimte en ik maak afspraken over de resul-taten. Ik probeer mijn mensen aan te sturen alsof het eigen onderne-mers zijn in de ‘maatschap’ Net-work Solutions.”“Het klinkt misschien arrogant, maar deze manier van leidingge-

ven gaat me makkelijk af. Ik vind het heel mooi om met mensen over hun expertise en bezieling in het werk te praten. Onze passie voor techniek verbindt ons. Dat is wat mij aantrekt in de energiesector: iedereen heeft hart voor de zaak en is heel gecommitteerd. Bovendien vind ik het product machtig mooi. Als ik naar de Maasvlakte rij waar wij een heel nieuw net aanleggen, denk ik trots: ‘nou, dit doen we wel even met elkaar, hè’. Het is een deel van de ruggengraat van de Neder-landse industrie en Stedin zorgt dat die draait.”

Ongeloof en nuchterheid bij stroomstoringen“Begin dit jaar hadden we vlak ach-ter elkaar drie grote stroomstorin-gen in Rotterdam. Uiteindelijk gaat dat niet over techniek. Ja, natuurlijk is het techniek die kapotgaat, maar het gaat veel meer over beleving en de toegenomen afhankelijkheid van energie in de maatschappij en het gevoel dat we met elkaar heb-ben daarover. Dat vraagt om bezie-ling, passie en ontwikkeling, van de individuele medewerker en van de organisatie. We moeten wel ver-anderen, blijven leren en de dialoog zoeken, want de maatschappij doet dat ook en verlangt dat van ons.”“De drie stroomstoringen: het was toeval en pech. Dat heeft onafhan-kelijk onderzoek uitgewezen. We investeren in Rotterdam bovenge-middeld in ons net, dus daar ligt het in ieder geval niet aan. Als zoiets gebeurt, balen onze mensen heel erg. Ongeloof: dit kan niet! We voe-len ons aangetast in ons eergevoel en onze trots. Maar tegelijk zijn we nuchter. Gaan de zaak meteen ob-jectiveren. Wat is er nou echt aan de hand? Mijn afdeling gaat met-een aan de slag om de kwestie met collega’s te bekijken. Wat is er ge-

Joep Weerts1976: geboren te Nijmegen1995: atheneumdiploma Christelijk Lyceum Gouda1996: propedeuse Sweelinck Conservatorium (geen diploma)2001: doctoraal Bedrijfskunde Erasmus Universiteit Rotterdam2001: managementtrainee Eneco Energie2003: senior specialist Regulering Eneco Netbeheer2005: consultant Roland Berger Strategy Consultants2007: hoofd Risico- en Portfoliomanagement Stedin2010: hoofd Network Solutions Stedin n

beurd, waren er werkzaamheden, hebben beveiligingen gewerkt…er treedt meteen en als vanzelf een heel proces in werking.” Unieke innovatie voor ondergrondse netten“Techniek is en blijft feilbaar, dus stroomstoringen blijven altijd voor-komen. Maar een van mijn mede-werkers, gepromoveerd in elektro-techniek, heeft in samenwerking met anderen het zelfherstellende net ontwikkeld. Daarmee doen we nu proeven in Rotterdam. De kans op storingen verminder je er niet mee, maar het herstelmoment is veel sneller dus zullen mensen er minder last van hebben.Met het zelfherstellende net is Ste-din de eerste ter wereld. Een unieke innovatie voor ondergrondse net-ten. Daar zijn we ongelooflijk trots op. We zijn nu in staat om met toe-passing van intelligentie een net of deelnet zelf te laten constateren waar de fout zit. Het net kan zelf omschakelhandelingen verrichten om iedereen weer van energie te voorzien. Er hoeft geen monteur meer naartoe te rijden om de fout op te sporen, de zaak door te meten en handmatig te gaan schakelen. Een enorme tijdwinst.” Beste performance tegen optimale kosten“We kijken tegenwoordig heel an-ders naar onze netten en de daar-mee gepaard gaande investeringen. Dat is maar goed ook. Vroeger gin-gen we daar anders mee over.. Voor de zekerheid nog maar een extra ka-bel aanleggen, en die werd bekos-tigd door bij alle burgers een paar

cent op het tarief te gooien. Vanuit de huidige asset management be-ginselen kijken we meer naar func-tionaliteit en beschikbaarheid dan alleen naar de techniek. Op die ma-nier kunnen we heel gerichte inves-terings- en onderhoudsprogram-ma’s maken en op kwaliteit gaan sturen. En zo komen we er achter dat we sommige assets, die we vroeger ieder jaar volgens roosters nakeken, nu alleen controleren of vervangen als het echt nodig is. Of andersom: waar we vroeger eens in de vijf jaar wat deden, het nu slim-mer blijkt om het bijvoorbeeld om de twee jaar te doen. Dat hangt ook helemaal van de omgevingsfactoren af hoe die assets zich gedragen. Een kabel op een plek met bodemver-zakking kan eerder aan vervanging toe zijn, dan diezelfde kabel in een stevige ondergrond. De heilige graal binnen asset management is op het juiste moment de juiste dingen doen. Zo kunnen we in de meeste gevallen besparen op onze onderhoudskosten, zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit. Aan de andere kant - en dat is de disclai-mer die ik aan mijn directie afgeef - kan het toegenomen inzicht in je assets er soms ook toe leiden dat je meer moet uitgeven. In ieder geval moet je aantoonbaar maken dat je de beste performance tegen de op-timale kosten levert.” n

“Het oude en het nieuwe hebben me altijd gefascineerd. Oud en nieuw samenbrengen, met elkaar verbinden, loopt als een rode draad door mijn werk. In die zin zit ik bij Stedin precies op mijn plek. Het zit in de spullen waar we mee werken: enerzijds een gigantisch technisch netwerk dat al tientallen jaren in bedrijf is en nog decennia lang meegaat, anderzijds heel veel nieuwe ontwikkelingen zoals smart grids. En ook onze manier van werken is door informatietechnologie en de grotere mate van afhankelijkheid van onze klanten sterk veranderd. Als het vroegere GEB een storing op Goeree had, belde er nog wel eens een boer op naar het gemeentehuis om te zeggen dat hij al drie dagen geen energie had. En dat hij de koeien wel weer eens met de machine wilde melken, want hij kreeg pijn in zijn handen. Tegenwoordig heeft iedereen Twitter. Zodra de stroom uitvalt, begint ieder-een geluid te maken. We weten een storing soms eerder via Twitter dan dat we het zelf kunnen zien.”

Joep Weerts (Stedin): “Onze passie voor techniek verbindt ons. Dat is wat mij aantrekt in de energiesector: iedereen heeft hart voor de zaak en is heel gecommitteerd.”

‘Als ik naar de Maasvlakte rij, denk ik trots:

nou, dit doen we wel even met elkaar, hè’

‘Techniek is en blijft feil-baar, dus stroomstoringen blijven altijd voorkomen’

‘We kijken tegenwoordig heel anders naar onze

netten dan vroeger’

Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag 17 december 2012 7

PBL doet onderzoek naar veranderingen mobiliteitssector

Elektrisch vervoer vergt 3 à 4 miljard euro investeringen in stroomnet

(Pagina 3)BUITENLANDNieuws

De grote vaart bracht mij naar alle hoeken van de wereld. Ik heb veel van de wereld gezien, maar op Ameland ben ik thuis. Hier weten we hoe kwetsbaar onze natuur is en zoeken we daarom naar manieren om het eiland schoon te houden. Dat betekent minder energie gebruiken en slimmer energie produceren. Als jutter help ik mee mijn eiland schoon te houden. 

Dat geldt ook voor GasTerra. Als initiatiefnemer van het project “Duurzaam Ameland” laten we zien hoe alternatieve energietoepassingen een reële oplossing vormen in de overgang naar een duurzame samenleving. Aardgas blijkt daarbij steeds weer een onmisbare schakel. Zo zijn we onderdeel van de oplossing.

www.iampartofthesolution.nl

Gerbrand Bruin & MaxJutters en voorstanders van Open Lab Duurzaam Ameland

Veelvuldige tegenvallers op gasmarkt drukken DONG Energy in rode cijfers

DOOR WIM VERSEPUT, KOPENHAGEN

De tariefverlaging komt op een moment dat (ook) dit bedrijf op problemen stuit op de met een te groot aanbod kampende aardgas-markt. Lage steenkolenprijzen zet-ten aardgasgestookte centrales qua rendement op achterstand en dat treft DONG Energy gevoelig. Onder meer schrijft het concern 80 mil-joen euro af op een verliesgevend contract voor capaciteit in de LNG-terminal in Rotterdam, zo werd meegedeeld in het rapport over het derde kwartaal. Op gasopslag capa-citeitscontracten in Duitsland wordt tegen de 310 miljoen euro afge-schreven. “De waarde van flexibele opslagcapaciteit is in de huidige marktsituatie aanzienlijk gedaald”, stelt DONG Energy vast. Alle tegen-vallers bij elkaar komen het concern over de eerste negen maanden van 2012 te staan op een verlies van rum 320 miljoen euro na belasting. Tij kerenOm het tij te keren zijn bij de pre-sentatie van de kwartaalcijfers te-vens besparingsmaatregelen aange-kondigd, waaronder het schrappen

van 500 tot 600 arbeidsplaatsen. De maatregelen moeten de kosten nog dit jaar met 134 miljoen euro druk-ken. Volgens de nieuwe directie-voorzitter Henrik Poulsen zullen de niet tot de kernbedrijvigheid beho-rende onderdelen van het concern worden afgestoten. De afwikkeling van verliesgevende gasmarktacti-viteiten wordt voortgezet. Alles bij elkaar mikt Dong Energy in 2013 en 2014 op verkopen ter waarde van 1,34 miljard euro. ConflictPoulsen trad enkele maanden ge-leden aan na een conflict met het

ondernemingsbestuur over het sa-larisniveau van een aantal topmana-gers. Aan de top van het bedrijf zijn als uitvloeisel daarvan inmiddels nog diverse andere sleutelfuncties door nieuwkomers bezet. Of de ta-riefverlaging voor het gebruik van de aardgasleidingen in de Noord-zee veel invloed zullen krijgen op de resultaatontwikkeling valt nog te bezien. De toezichthouder hoopt in ieder geval op meer gebruikers en meer competitie op de binnenland-se markt. De tarieven gaan omlaag van omgerekend 1,34 cent per ku-bieke meter naar ongeveer de helft daarvan. n

Britse regering wil eenvoudiger energietarieven

DOOR ARJAN SCHIPPERS, LONDEN

De voorstellen behelzen vooral een vereenvoudiging van de tarieven-structuur. Het doel daarvan is het voor consumenten makkelijker te maken om de deal te vinden die voor hen het beste is. Momenteel bieden de grote zes energieleveranciers in totaal meer dan 400 verschillende, soms ingewikkelde tarieven aan. Dat maakt het voor klanten moeilijk om prijzen te vergelijken en belemmert het overstappen op een goedkopere energieleverancier. De wacht aanzeggenVorig jaar zegde toezichthouder OF-GEM energiebedrijven hierover al de wacht aan en begon zij te werken aan voorstellen voor vereenvoudiging. De regering wil daar nu haast mee maken en heeft een consultatiedo-cument gepubliceerd met voorstel-len die nauw aansluiten bij die van OFGEM. De regering wil dat con-sumenten voor de zomer van 2014 het goedkoopste tarief krijgen dat aansluit op hun wensen. Die wensen kunnen bijvoorbeeld afhangen van gewenste betalingsmethode, loop-tijd of groene of grijze stroom.

‘Dode’ tarievenHet regeringsvoorstel komt erop neer dat energiebedrijven voor zo-wel gas als elektriciteit voortaan nog slechts vier tarieven mogen aanbie-den, waaronder minimaal één varia-bel standaard tarief en minimaal één met een vaste looptijd en -prijs. Voor ieder van die vier tarieven moet een enkele prijs worden aangeboden, afgezien van regionale prijsverschil-len vanwege regionale distributieta-rieven. Ook moet er een eind komen aan de 650 ‘dode’ tarieven, die niet meer beschikbaar zijn voor nieuwe klanten. Klanten met een duur dood tarief moeten door hun energieleve-rancier het laagste standaardtarief worden geboden. Alle tarieven moe-ten onderling goed vergelijkbaar zijn; daarvoor moet nog een instru-ment worden ontworpen. Collectief switchenHet consultatiedocument bevat verder voorstellen voor duidelijker informatie op de rekening en betere bescherming van de consument. Ook moet er speciale aandacht ko-men voor kwetsbare inkomensgroe-pen. Daarbij wordt gedacht aan een netwerk van vrijwilligersorganisa-

ties, ondersteund door energieadvi-seurs, om te helpen het goedkoopste tarief te vinden. Verder worden de mogelijkheden onderzocht voor het faciliteren van collectief switchen en inkopen van energie door groepen consumenten. Brancheorganisatie Energy UK zegt dat energiebedrij-ven het afgelopen jaar al veel heb-ben vereenvoudigd. Er moet nog wel genoeg te kiezen zijn voor de consument, zegt de organisatie. Cri-tici menen dat vereenvoudiging van de tarieven vooral ten koste zal gaan van de goedkoopste aanbiedingen, zoals bepaalde deals die uitsluitend online beschikbaar zijn. n

DONG Energy moet zijn tarieven voor het gastransport van de Noordzee naar de Deense kust naar beneden bijstellen. Die opdracht krijgt het Deense concern van de binnenlandse markttoezichthouder Energitilsynet.

Een aantal weken geleden deed de Britse premier Cameron een opvallende belofte: hij zou de energieleveranciers dwingen alle klanten hun goedkoopste tarief te bieden. Dat zal hij niet waar kunnen maken, maar de regering heeft wel voorstellen gedaan die een eind in die richting gaan.

8 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 • dinsdag 17 december 2012

OPINIEDe maand december is bij uitstek een periode voor persoonlijke reflec-tie. De dagen worden korter. De win-ter is in aantocht. De natuur verstilt en alweer wordt er een jaar verleden tijd. Het contact met mensen die dichtbij ons staan, familieleden en goede vrienden, wordt in zulke om-standigheden extra waardevol. Niet voor niets kent de decembermaand met het Sinterklaasfeest, Kerstmis en de jaarwisseling drie momen-ten waarop wij elkaar opzoeken, geschenken geven en samen eten. En zo elkaar inspireren en een hart onder de riem steken. Soms expli-ciet, door het voeren van een goed gesprek. Soms impliciet, door samen te zijn, elkaar aandacht te geven en te genieten van elkaars gezelschap.

Als energiesector hebben wij in deze decembermaand ook alle aanleiding tot collectieve reflec-tie. Ons métier is een voortdurend onderwerp van maatschappelijke en politieke discussie. De energie-voorziening is volgens sommigen te duur, maar volgens anderen juist te goedkoop waardoor er te weinig prikkels voor energiebesparing be-staan. Onze energievoorziening is verre van duurzaam, maar over de technische en financiële haalbaar-heid van een verduurzaming van het systeem wordt zeer verschillend gedacht. Om nog maar te zwijgen van de snelheid waarmee dat dient te gebeuren. Volgens sommigen is energie een basisvoorziening, zo-dat het socialiseren van bepaalde kosten voor de hand ligt. Anderen willen juist het kostenveroorza-kingsprincipe maximaal tot gelding brengen en pleiten om die reden voor meer dynamische leverings-tarieven en meer gedifferentieerde transporttarieven en (milieu)heffin-gen. Gaandeweg ontstaat er zo een onontwarbare Gordiaanse knoop. Het ontwarren van deze knoop wordt niet bepaald bevorderd door het feit dat de verantwoordelijkheid voor het energiesysteem over een groot aantal partijen verdeeld is. zo zijn netbeheerders alleen bereid om investeringen in hun netten te plegen ten behoeve van decentrale, duurzame energieproductie als daar extra inkomsten tegenover staan. En onderneemt een aantal commer-ciële energiebedrijven pogingen om onder verwijzing naar het belang van een betrouwbare voorziening een heffing in te voeren om de vaste kosten van hun centrales te dekken, omdat als gevolg van de toegeno-men hoeveelheid decentraal gepro-duceerde, duurzame elektriciteit hun afzet afneemt. En maakt de rijksoverheid het veelbesproken ‘sal-deren op afstand’ tot nu toe niet mo-gelijk omdat in crisistijd de daarmee weglekkende belastingopbrengsten niet kunnen worden gemist. zo ont-staat een situatie waarin het belang van individuele partijen aan sector-brede omwentelingen in de weg staat. Omwentelingen die noodza-kelijk zijn om ook de toekomstige

generaties te kunnen voorzien van een betaalbare, betrouwbare en duurzame energievoorziening. Om-wentelingen waarvoor bestuurders en professionals die op dít moment in onze sector werkzaam zijn ver-antwoordelijkheid dragen. Het is ondertussen opvallend hoe groot de discrepantie is tussen de attitude en de drijfveren van de spe-lers in de energiesector in de privé-sfeer enerzijds en in hun beroeps-matige bezigheden anderzijds. In de privé-sfeer zoeken zij het gezelschap en de liefde van medemensen en hebben zij veel voor hen over; vooral in de decembermaand, maar vast en zeker ook de rest van het jaar. In het werkende leven zijn zij echter uit op een optimale positionering van en maximaal voordeel voor hun werk-gever; en soms ook voor zichzelf. Bijzonder treffend komt dit naar vo-ren als het gaat om de zorg voor de volgende generatie. In de privé-sfeer probeert iedereen zijn of haar kinde-ren zo goed mogelijk op te voeden en spaart kosten noch moeite hen mogelijkheden te bieden om zich te ontplooien. Op het werk is het ech-ter ineens vooral het kortetermijn-belang van de eigen organisatie dat de boventoon voert. Om nog wat dieper af te steken: de waarden en normen die wij in de privé-omgeving hanteren, verschil-len wezenlijk van die die wij toepas-sen in het werkend leven. Wat thuis empathisch en liefdevol is, is op het werk ineens soft en emotioneel. En wat op het werk professioneel heet, zou thuis worden beschouwd als egoïstisch en kortzichtig. En dat terwijl de energiesector nu juist bij uitstek een branche is, waarin geldt dat ook in de beroepsuitoefening het belang van de volgende gene-raties kan worden gediend. zo heb-ben wij als het gaat om zaken als vestigingslocaties, brandstofmix en spanningsniveaus te maken met de consequenties van de keuzes van onze voorgangers. Onze opvolgers zullen op hun beurt te maken heb-ben met de consequenties van onze keuzes. Het lijkt mij een goede zaak wan-neer de decemberreflecties van energieprofessionals tot gevolg hebben dat de waardensystemen van thuis en op het werk wat naar elkaar toegroeien. Als energiesec-tor zien wij onszelf geplaatst voor enorme uitdagingen. De wijze waarop wij die het hoofd bieden, is van directe invloed op de welvaart en de ontplooiingsmogelijkheden van toekomstige generaties. Als het ons thuis lukt om met het oog op de toekomstige generaties af te zien van ons kortetermijn-eigenbelang, dan moet dat op het werk toch ook kunnen? Om gezamenlijk de Gordi-aanse knoop van de toekomst van onze energievoorziening door te hakken? De opofferingsgezindheid en de gemeenschapszin van het kind van Bethlehem kunnen daar-toe in het bijzonder in de kerstpe-riode als inspiratiebron dienen. Ik wens u goede kerstdagen en een fijne jaarwisseling.

Han Slootweg is deeltijdhoogleraar Smart Grids aan de Technische Uni-versiteit Eindhoven en werkzaam bij een regionale netbeheerder.n

KerstgedachtenZie om en…wat eigenlijk?Er werd gevraagd of het mogelijk was dat ik voor het laatste nummer van het jaar wat kon terugkijken op 2012. Dat leek me wel wat. Het was zeker geen saai jaar en er was een hoop te vertellen over econo-mie, politiek en energie. Voor alle zekerheid heb ik wat columns van eerder dit jaar erbij gepakt zodat ik niet in herhaling zou vallen. Ik weet dat als een onderwerp me dwars zit, ik als bij een oude plaat steeds bij dezelfde krasjes terug-kom. En krasjes waren er genoeg dit jaar.

Het jaar 2012 is voor mij het best samen te vatten als een jaar waarin vergezichten van decaden de mi-sère van het nu moesten doen ver-geten. Er is wat af ‘geroodmept’ dit jaar. Allemaal vluchten vooruit. Vervelende details, zoals herstel van de economische groei, sane-ring van de overheidsfinanciën, en aanpassingsproblemen van de energiesector aan de opmars van variabele energiebronnen, zoals zon en wind, verworden tot de aanloopproblemen van de verre toekomst. De serieuze daling van de energievraag als gevolg van de economische crisis is ook slechts een vervelend detail, indien afge-zet tegen de belofte van de rood-mep. We zijn meesters geworden in het dromen over morgen, maar staan grotendeels met lege Euro-

pese handen als het gaat om het adresseren van de weerbarstige problemen van nu. Ondanks alle vergezichten ontbreekt het aan een plan dat de hedendaagse vraagstukken aanpakt; of het nu het herstel van de economie in het algemeen is of de energiesector. De kosten van het grote aarzelen lopen op. Nationaal energiebeleid met grensoverschrijdende effecten is nu aan de orde van de dag om oude en nieuwe hobbels het hoofd te bieden. Alle inspanningen ten spijt zijn de verworvenheden van al dat ‘doelengetwintig’ eigenlijk droef te noemen. De CO2-prijs benadert zo langzamerhand de prijs van een kauwgompje. Terug-kijkend op 2012 is het Europese bootje op vele plaatsen lek geraakt en zijn het nationale plannen die de boventoon voeren.

VrijhandelNiemand stelt de vraag wat de kos-ten van het huidige beleid zijn en of er wellicht andere opties zijn die de uitstoot even effectief in een neerwaartse richting weten te bewegen. Ook wordt de vraag niet gesteld of Europa, in het licht van wat elders in de wereld aan inspanningen worden verricht, in hetzelfde tempo moet door-gaan of dat er meer rekening ge-houden kan worden met leer- en kostencurves en de economische tegenslag van dit moment. Ook is er weinig oog voor de CO2-con-sumptie van Europa; die neemt toe door het importeren van koolstof-intensievere goederen uit bijvoor-beeld China. Als andere landen niet de ogen strak op 2050 hou-den, waarom Europa dan wel? De beoogde voortouwfunctie is im-

mers in Kopenhagen al gesmoord en de bijdrage van Europa aan het klimaatprobleem wordt kleiner naarmate we economisch minder significant worden. Goed voor-beeld deed niet volgen.

VervangingEr moet dus een belangrijke an-dere reden zijn om het beleid op dezelfde manier te willen voortzet-ten. Mijn geld zet ik op het minder afhankelijk willen worden van in het buitenland voortgebrachte energie. De voorkeur voor zon en wind, ook op plaatsen waar dat energetisch niet het meest voor de hand ligt, is een gevolg van het afnemende vertrouwen in een we-reld van vrijhandel en het toene-mende wantrouwen in een wereld waar staatsbelangen gaan voor private economische belangen. In een sfeer van afnemend vertrou-wen in een open wereldeconomie is het huidige beleid veel beter te begrijpen. Verduurzaming van de energiemix gaat dan niet zozeer om de klimaateffecten - dat is een gunstig bijeffect - maar om de im-porten zoveel mogelijk te vervan-gen door nationaal voortgebrachte energie en verder te diversifiëren naar bron en herkomst.

Washington consensusVoor de Amerikaanse schaliere-volutie werd geloofd dat er voor Europa geen ontkomen meer was aan het toenemen van de impor-ten. Na de Amerikaanse schalie-revolutie en de groei van de we-reldwijde LNG-sector is er hier en daar in Europa twijfel ontstaan of er niet een stap werd overge-slagen. Immers, de CO2-uitstoot in de VS neemt snel af door het

DoorCoby van der Linde

Energie Actueel is een driewekelijkse uitgave van de vereniging Energie-Nederland.

Energie Actueel verschaft nieuws, achtergronden en opinies uit de wereld

van energie en aanverwante bedrijfstakken.

RedactieadresEnergie Actueel

Lange Houtstraat 22511 CW DEN HAAGTel. 070 - 311 43 50

e-mail energie-actueel@energie-nederland.nl

HoofdredactieAnne Sypkens Smit

Bladmanagement & eindredactiePACT Mediaproducties BV, Den Haag

RedactieNoud Köper, Sjoerd Marbus,

Sander Schilders

CorrespondentenHenk van den Boom (Barcelona),

Elro van den Burg (Warschau),Jan van Etten (Parijs), Jan van Hoof (Frankfurt),

Frank Kools (New York), Jan Schils (Brussel),Arjan Schippers (Londen),

Wim Verseput (Kopenhagen)

Lay-out & opmaakDo Company, Rotterdam

Druk & DistributieSenefelder Misset Grafisch bedrijf bv,

Doetinchem

AbonnementenEnergie Actueel wordt kosteloos toegezonden

aan personen in dienst van bedrijven die lid zijn van Energie-Nederland, in dienst van de

Rijksoverheid of hoger onderwijsinstelling.Overige geïnteresseerden kunnen zich abonneren.

Een jaarabonnement kost € 75,- Alle bedragen zijn inclusief BTW.

Abonnementsgelden worden namens de uitgevers geïnd door Abonnementenland, Heemskerk.

Opzeggingen - uitsluitend schriftelijk - twee maan-den vóór ingang van het nieuwe kalenderjaar aan:

Energie Actueel, Lange Houtstraat 2, 2511 CW Den Haag

Adreswijzigingen kunnen wordendoorgegeven aan:

energie-actueel@energie-nederland.nl

Advertentie-exploitatieAndré van Beveren,

Recent BV, Postbus 17229, 1001 JE AmsterdamPrins Hendrikkade 77 b, 1012 AE Amsterdam

t 020 3308998, f 020 4204005andre@recent.nl

Overname van artikelen uitsluitendtoegestaan na toestemming van

de hoofdredactie.ISSN 2211-6230

Abonnement op

Vul de bon volledig in en stuur naar:Energie Actueel, Antwoordnummer 24603, 2490 WB Den Haag

Ik abonneer mij op Energie ActueelEen abonnement kost €75,- incl. 6% btwIk verzoek om kosteloze toezending van Energie Actueel, omdat ik werk bij:

een bedrijf dat lid is van Energie-Nederlandde Rijksoverheideen hoger onderwijsinstelling

Titel(s)

Voorletters en naam M / V

Functie

Telefoonnummer

E-mail

Naam organisatie/bedrijf

Afdeling

Postadres* Locatiecode

Postcode/woonplaats

Aard van het bedrijf* Tevens factuuradres.

Ik ontvang Energie Actueel graag op onderstaand privéadres**

Adres

Postcode/woonplaats** Bij ontvangst op privéadres ook altijd de gegevens bedrijf, incl. postadres, invullen.

Datum Ordernr. btw-nr.

Handtekening

ENERGIEActueel

17-1

2-20

12

Energie

ENERGIEActueel

vervangen van kolen door gas in de elektriciteitsopwekking. Het succes van de schaliegasrevolutie werd vervolgens toegepast op olie en de importafhankelijkheid van de VS benadert nu een Bushiaans ideaalniveau. Het vertrouwen van Europa in een open wereldecono-mie voor energie hangt nu op de toestemming van het Amerikaan-se congres om ruwe olie en gas te mogen exporteren. Blijft deze toestemming uit, dan zal Europa bevestigd worden in de meer naar binnen gerichte energiestrategie, andere nieuwe exportstromen uit Zuid-Amerika en Australië ten spijt.

JournaalHet gevolg van de nieuwe strategie van Europese landen is dat lange-termijn voorzieningszekerheid als prioriteit van energiebeleid steeds meer moet worden ingeruild voor een kortere termijn leveringsze-kerheidsbeleid. In plaats van de kop van het nieuws, waarin onze zorgen om conflicten tussen Rus-land en Oekraïne of Arabische Lentes in relatie tot een onge-stoorde leverantie van olie en gas worden bevestigd of niet, moeten we steeds vaker naar de staart van het nieuws kijken: gaat het wel ge-noeg waaien? Krijgen we eindelijk een echt klimaatbeleid.

Coby van der Linde is hoofd van het Clingendael International Energy Pro-gramme en hoogleraar Geopolitiek en Energiemanagement aan de Rijksuni-versiteit Groningen. n

DoorHan Slootweg