. .1.:.|

llt:|,

, "r*ffi {***

"' ' ":1","3i- i{i I tt.g,t?}thing

vierjaar geleden met haar zus een

avondje op de banktoen ze Plotse-Iing een stekende pijn in haar buikvoelde. "Ik gilde het uit, kronkeldehelemaal verkrampt over de bank.Geschrokken zette mijn zus me inde auto en scheurde naar het zie-

kenhuis. Op de eerste hulp kreeg

ik een morfine-injectie die de pijnheel prettig onderdrukte. lVIaar op

' dat moment wist ik nog niet dat ikdriejaar lang onder de morfine zou

zitten om de pijn te kunnen door-staan," De aÉsenhadden geen idee

wat er aan de hand was. Een echo,

een urinetest, darmonderzoek:er kwam allemaal niets uit.Wendy werd naar huis gestuurdmet de boodschap dat ze waar-schijnlijk een spastische darmhad en ermee moest leren leven.Als de endometriose in haarbuik toen al was ontdekt, zoudat haar heel wat ellende hebbenbespaard.Huisartsen, gynaecologen en

andere specialistèn missen en-

dometriose wel vaker. Dat ter-wiil maar liefst tien tot vijftienprocent van de vrouwen er lastvanheeft. Daarmee is hètde.,

.IK HEB GEEN IDEE

0F rK 00lT KI NDERENKAN KRIJGEN, EEN DING

WEET IK WEL:AAlf uF lESllf ll( lflET'

Endometriose: zo heet de ziekte die zich voordoet als 'gewone' menstruatiepijn, maar

onbehandeld ernstige schade kan aanrichten. Angstwekkend veelvrouwen hebben

het - 10 tot 15% - maar gemiddeld duurt het stellen van de diagnose nog altijd negen jaar.

tweede meest voorkomende gy-

naecologische ziekte (de meest '

voorkomende zijn vleesbomen),Ze hebbenveel pijn tijdens hunongesteldheid, zijn moe, hebben

last van hun darmen en pijn tij-dens de sex. Bij endometriosevloeit het menstruatiebloed viade eileiders terug naar de bek-kenholte. Bij dat bloed zit ook

baarmoederslijmvl ies (endome-

trium), dat zo terechtkomt op

allerlei plekken inje buik: op

het buikvlies, de eierstokken, de

blaas en de darmen. Het slijm-vlieshechtzichopdieplaatsen )

l";.. ",

' ' :,:i;..9

i{

""@'--"

"+i.ttl

sIuiprzir*lct*

en doetvervolgens mee met de gewone cyclus. Datbetekent datje tijdensde menstruatie ook inje buikbloedt. Datbloedwordt niet afgevoerd,waardoor er pijnlijke ontstekingen, verklevingen en cystes kunnen ont-staan.De behandeling is lastig, Er is nog geen medicijn dat de ziektegeneest, nu remmen artsen het zo veel mogelijk af. patiënten

slikken bijvoorbeeld de pil door, zonder stopweek. Want zonder men-struaties krijgt de endometriose minder kans erger te worden. Een spi-raaltje kan hetzelfde effect hebben. En soms moeten patiënten onderhet mes om de vergroeiingen en verklevingen te verwijderen.

van de endometriosehaarden weg.

"Ik was zo blij dat ik eindelijkwistwat ikhad. Hetwas niet psychisch!

Maar langzaam drong tot me doorwat de diagnose eigenlijkbeteken-de. De pijn kon altijd terugkomenen kinderen krijgen zouvoor mij inde toekomst heel moeilijkworden."Veel vrouwen komen er pasachter dat ze endometriosehebben wanneer het zwangerworden niet lukt. Normaalge-sproken is de kans op bevruchtingbij een 2S-jarigevrouwelke maandtwintig procent. Bij endometriose-patiënten is dat één tot drie pro-cent. Hoe langer die vrouwen nietdejuiste diagnose krijgen, hoemeer hun vruchtbaarheid in ge-

vaar komt. Arnold Simons: 'Aldiejarenwordt er niets gedaan

om de ziekte af te remmen. Deendometriose groeit door en richtbij allerlei organen, waaronder de

eierstokken, schade aan."

met endometriose, maar de

alarmbellen gingen in het zieken-huis niet rinkelen. "Ikwerd ge-

opereerd. Meteen werd ook mijnrechtereileider verwijderd. Ik koneen paar dagen later naar huis. Ga

het maar weer proberen, zeidenze.'' Maar de pijnen werden ergeren een paar maanden later drongKittybij de gynaecoloog aan opeen kijkoperatie. "Ikvoelde dater iets mis was daarbinnen en wil-de dat er een keer echt goed werdgekeken." De diagnose: endome-triose. De linkereileider die nogover was, bleek er ook door te zijnaangetast. "Ik kreeg te horen datzwangerworden op de natuurlijkemanier bijna onmogelijk was."Kitty en haar vriend besioten hetzware trajectvan ivfin te gaan.

Maar de hormonen die je dankrijgt, stimuleren de cyclus endaarmee dus ookde groeivanhet hardnekkige endometnose-weefsel. "Ik kreeg nu ook darm-klachten, pijn bij het plassen enzelfs als we sexhadden. Ikvoeldedat het zo niet verder kon." Kittyvertrok naar het Universitair Zie-kenhuis Leuven in België. Daarwerkt een gespecialiseerd endo-metrioseteam. "Na uitgebreidonderzoek kreeg ik te horendat ik inmiddels de ernstig-ste vorm had, Ikondergingeengrote operatie waarbij de haardenzo veel mogelijk werden verwij-derd. Daarna zou ik makkeiiikerzwanger kunnen worden."In 2O O7, na z even vruchtbaar-heidsbehandelingen, bleek allesniet voor niets. "Bij de echo wasde hartslagvan twee kindjes tezien. Eindelijkwas het gelukt."Eén dingwist Kitty zeker: ditwas de eerste en meteen de laatstekeer datze zwanqerwas. "Ikheb )

Normaal is de kans op bevruchting bij een zS-jarigevrouw 20%, Bij endometriosepatiënten 1 tot 3%

GynaecoloogArnold Simons werkt bij het Universitair Medisch CentrumGroningen en is gespecialiseerd in endometriose. Hij signaleert dat hetaantal vrouwen met de ziekte alleen maar toeneemt. "Bij vruchtbaar-heidsklinieken komen steeds vakervrouwen die niet zwanger kunnenworden en dan endometriose blijken te hebben. Ook gynaecologen mer-ken dat er steeds meer vrouwen met die klachten langskomen. Ik hoopdathet komt doordat er meerbekendheid is, maarikvrees het ergste.Want nog altijd duurt het, na de eerste klachten, gemiddeld negen jaarvoordat de juiste diagnose wordt gesteld. Huisartsen weten er te weinigover, zij sturen vrouwen nogveel te vaak naar huis met de boodschap datze maarparacetamol moeten slikken en met een kruik naarbed moetengaan, omdat ze alleen menstruatiepijn lijken te hebben."Ook in het ziekenhuis denken artsen niet snel aan endometriose, zomerkte Wendy. Na die eerste keer kwam ze nog een paar keer met ern-stige klachten in het ziekenhuis terecht. Telkens werd ze opnieuw doorde molen gehaald enwerd er niets gevonden. Ze kreegwel morfinepillenmee, maar kreegtegelijkertijd te horen dat alles tussen haar oren zouzitten. "Ik ging aan mezelf twijfelen, zat het echt allemaal in mijnhoofd?"Na ruim twee jaarbesloot een gynaecoloog eindelijk een kijkoperatie tedoen. Hij ontdekte verklevingen bij haar baarmoeder, darmen, buikvlies,blaas en eierstokken. Tijdens de kijkoperatie brandde hij een groot deel

38.VtVA

Ook Kitty Prenen (31, admi-nistratief medewerker) kwamer pas achter wat er met haar aande hand was toen ze zwangerpro-beerde te worden. "Ik had al lan-ger Iast van pijnlijke menstruatie.Op mijn tweeêntwintigste stopteik met de pil en toen ging het echtmis. Al snel had ik twee weken permaand ongelooflijkveel pijn. Tochging ik stug door met proberenzwanger te worden." Na een paarmaanden deed Kittyeen zwanger-schapstest en bleek het raak. "Ikwas zo blij. Maar nog diezelfdeavond kreeg ik verschrikkelijkesteken in mijn buik. In paniekbracht mijn vriend me naar de

eerste hulp. Daarbleek dat ik een

buitenbaarmoederlijke zwanger-

schap had."

Dat komt vaker voor bii vrouwen

coLBERT (MANGO.COM € 69,90), A.LtJN-JURKJE (RTVERTSLAND.COM € 53,50), ROK(RIvERTSLAND.COM € 33,50), OOREELLENEN RING (CENA.NL BÊIDE € 4,95}.

t1,kan.

';i7:i?&;..

:": '! E

.... .: ..t,

:i:i.1:'.,

Kittu: 'ïoen ik bii de sËrstÊhulp" kryrry, bleek d.at r[',

een buitenbaarrnoeacr"i: rizwangersehap had"'

4Í'{!rf

t l:l

sLuiptxar'Ê<X*

er zo veel mogelijkvan geprobeerd

te genieten. Lekker op de bank lig-

gen met mijn handen op mijnbuikom maarte voelen hoe de meisjes

in mij bewogen. Ikheb foto's en

een gipsafdrukvan die dikke buiklaten maken, zodat ik later goed

terug kon halen hoe het was."

Uiteindelijk beviel Kittyvan twee

meisjes, Izzyen Mila. De endo-

metriose is nog niet helemaal

verdwenen en Kitty is vaak moe.

Ze ligt bijna elke avond om negen

uur in bed en werkt halve dagen.

Bijna alle energie gaat inhaarwerken de kinderen zitten. "Tochben

ik dolgelukkigwanneer ik die twee

kleintjes zie rondscharrelen."

Selma Vellinga (32, coachen trainêr) heeft minder geluk

gehad. Zij moest haar Ianggekoes-

terde kinderwens opgeven. In2005 ontdekte een gYnaecoloog

een dertien centimeter grote cyste

aan haar rechtereierstok: endme-

triose. Tijdens de operatie werden

behalve de cyste ookSelma's rech-

tereierstok en eileider verwijderd."De gynaecoloog zei dat er geen

nabehandeling nodig was en dat

ikbest weer kon proberen om

zvlanger te \À/orden. Ik vertrouwdehet niet: op internet las ik andere

dingen. Ik ging naar Amsterdam

voor een second opinion. Zij advt-

seerden mij een spiraaltje te ne-

men, zodat de endometriose eerst

wat rustiger zou worden."Na een tijd ginghet spiraaltje er-

uit en deden Selma en haarvriendeen nieuwe poging. AI bij de eerste

ongesteldheid ging het mis. "lkverloor zo veel bloed dat ikzelfs met een tamPon en eendik maandverband na êenuur doorlekte." Ze bleek nog

twee cystes op haar eierstok, een

ilili*Ë;il; i

HEBT? i

De diagnose endometrlose i

is moeilijk te stellen, omdat ;

de klachten ook oP allerlei :

ander e aa^doen nge- ku^ ,

nen wiize^. Boveno;e" "ln le .

so'ns errst ge ondoTetrlose i

neooe^, te w.l je n et eers !

vee pijn hebt. Alleen een kijk- :

ooerarie gee't ec^r . irs u'ise . :

ocn noet d t'i,r e l^lachten I

oe a armoe ren doe^ fi^r€rol-ll. veel prjn als je menstrueert

:

. da'n- e- oraasp'ob eren: :

pijr bil "eLoLassen e^ poe- .

pen. veelvuro ge blaasont- :

stekrngen . piin blj het vrijen ;

. ,age rugo'jr ' pi.n t,dens :

de e'sP'ong' Dekror en ;

bu kp,.r. ook als le -iet or- ,

gesteld oe- 1.

N,lETR INFORMAT E. GYNAECOLOGEN ;

DrE GESPEC AL sEERD z .rN r"r i

LNDOV- rDOrl-l-N-t\ r>-\ \D rL

OPD' r.À\Drr\DOM[-PO I :

. r.- '\u -\DOV[ DO)L \

plek in haar schede en Plekkenop haar blaas te hebben. Selma

kwam op een wachtlijst voor een

operatie terecht en moest onder-

tussen hormonen sPuiten waar-

mee ze kunstmatig in de overgang

kwam. Dat Iegt de cyclus stil,waardoor de endometriose nietverder ontwikkelt. Maar de me-

dicijnen hadden heftige bijwer-kingen. "Ikkreeg zo veel Pijn inmijn gewrichten en sPieren dat

ik niet eens meer kon autorijden'

Ik sliep slecht enkreeglastvanwoede-uitbarstingen. Dat mijnvriend het met me uithield, was

2

z

=

ó

-

o

z

=z

€l

zg

z

a4;

'lk hadsLecht

zoveeL pijn dat ik niet kon autorijden, lk sLiep

en kreeg om niks woedeuitbarstingen'

echt een wonder."De artsen vertelden haar na die tweede operatie ook

dat ze snel zou moeten beginnen met ivf, wilde ze nog zwanger worden'

Dat bracht wel risico's met zich mee. "Ik heb er lang over nagedacht en

het erveel met mijnvriend over gehad' Wat nou als het niet in één keer

raakzou zijn en de endometriose erger zouworden? Dan moest ikweer

onderhet mes. Ookzagik ergtegen de hormoonbehandelingen op. Ikreageerde nu al zo heftig op die andere hormonen. Na langwikken en

wegen besloten we voor mijn gezondheid - en dus een leven zonder

kinderen - te kiezen."Ze genieten nuvanhunvrije leven. Selma is een eigenbedrijf begonnen

en ze sparen om lekkervaak op reis te kunnen gaan. Maar afentoe

knaagt het. "De laatste tijdworden er steeds meervriendinnen zvlanger.

Ik ben heel blij voor ze, maar laatst heb ik na een kraamvisite wel een

potje zitten janken in de auto. Zo'n gezin zullen wij nooit hebben."

Wendy probeert ondertussen nog niet te veel aan kinderente denken. Ze is allang blij dat ze zich wat beter voelt. Na

die eerste operatie moest ze eind 2o09 weer onder het mes. Tijdens de

ruimvier uur durende operatie werd er niet alleen van haar baarmoeder,

maar ook van haar darmen, urinewegen en blaas endometrioseweefsel

weggebrand. Nu krabbelt ze weer langzaam op. De pijn is veel minder,

de morfine isverledentijd en ze heeftnajarenweer genoegenergre om

dingen te ondernemen. "Mijn leven heeft heel lang stilgelegen. Vroeger

had ikveelvriendinnen, gingikvaakstappen enhad ik een leuke baan

in eenwinkel. Toen ik steeds vaker ziekwerd, raakte ikdie vriendinnen

kwijt enwerd mijn contract nietveriengd. Nuwil ikkijkenwatvoorwerk of opleiding ik kan gaan doen."

Hoe het met kinderen zit, weet ze niet. "Ik heb geen idee ofik later kin-

deren kan krijgen. Een dingweet ikwel; ikwil ze alleen op de natuurlijke

manier. Van anderevrouwen met endometriose weet ikhoe heftigivf is

en datwil ik niet. Acht maanden geleden heb ik mijnvriend Sam ontmoet'

We hebben het al over kinderen gehad. Eenbeetje snelvoor onze ieef-

tijd, maar ik kon zoiets belangrijks natuurlijk niet voor me houden. We

zien wel, hebben we afgesproken. Eerst gaan we reizen en werken." o

40.vtva

ïf' ';,@'a*t:: "'ë

b*"=.

qffiS,W===:ffiffi*€"#ffiffi

- ,,,4*t.. s a-,* {

--":r&-

'

Selma: 'Laatst heb ik nkna

F*

*r+..',*@ye.

een kraamvisite zittenianken in de auto, Zo'n'gezin zal ik nooit hebben'

.

,-**'@;-",** ^,,

€ 40). ENKELLAARSJES (SHICK-