............................ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus 20901 2501) EX Den Haag Tel. 070-3517086 / fax. 070-3516430

Te I emat i cad ag ‘95

Beelden en impressies

Dit boekje wordt u aangeboden door:

Twijnstra Cudde management consultants

1

Colofon

Tekstbijdragen

Jan Griffioen

Jan Jelle van Hasselt

Marieke van Houten

Lucien de Moor

Marjan Riesebos

Carin Smits

Paut van der Velde

Eindredactie

Marjan Riesebos

Omslagontwerp en opmaak

Rolf Resink

ingrid Kleine Koerkamp

Fotografen

Lex Beers, Ben Vulkers

Robert Scheers, Jan van Ilken

Levien Willemse

//lustraties

Jan Zandstra

Drukwerk

Roos en Roos Drukkers, Arnhem

Uitgave

Twijnstra Gudde management consultants, december 1995

2

Voorwoord

We staan aan de vooravond van een

digitaal tijdperk dat de wereld vooral

kleiner maakt. Verkeer en Water-

staat ziet de kansen die dit nieuwe

tijdperk biedt. Daarom vervullen we

een voortrekkersrol bij de invoering

van de elektronische snelweg.

De Telernaticadag 1995 die de

Meetkundige Dienst organiseerde is

daar een bewijs van. M e t moderne

communicatiemiddelen smelten op deze dag vijf locaties samen

tot een geheel waar alles simultaan plaatsvindt. Het zijn die

zelfde communicatiemiddelen die ons in staat stellen om sneller

en efficiënter te werken èn om ons werk zo te richten dat het

aantal reiskilometers wordt teruggedrongen.

De nieuwe ontwikkelingen in de telematica bieden ook

mogelijkheden om de dienstverlening naar buiten te verbeteren.

En daar maken wij graag gebruik van. Het VenW-loket dat ik op

de Telernaticadag heb geopend is daar een goed voorbeeld van.

Dit loket is 24 uur per dag toegankelijk via het populaire Internet.

Verkeer en Waterstaat zorgt dat alle digitale nomaden altijd

terecht kunnen in ons Informatie- en Documentatiecentrum.

Want iedereen die wanneer dan ook inlogt, krijgt direct de laatste

informatie over nieuwe regelgeving. Dat past prima in het

streven van dit kabinet naar meer openheid. Door u goed en snel

te informeren, ontstaat ook een betere wisselwerking tussen

beleid en praktijk. U kunt ons sneller feed-back geven en

daarmee bijdragen aan een optimaal beleid.

3

Beleid en samenleving moeten samenkomen door een snelle

verbinding die volcontinu werkt. Me t de Telematicadag en de

opening van een informatiecentrum zetten we een eerste stap in

die richting. De ontwikkeling van de telematica houdt vandaag

niet op. Nieuwe ontwikkelingen zullen elkaar in hoog tempo

blijven afwisselen. Ontwikkelingen die wij op de voet zullen

volgen om de volgende stappen te zetten in de richting van een

communicerende samenleving.

Ik hoop dat de Telematicadag 1995 de aanzet mag zijn tot vele

nieuwe initiatieven om van deze veelbelovende technieken

gebruik te maken.

I

Mevrouw A. Jorritstna-Lebbink

Minister van Verkeer en Waterstaat

4

Inhoudsopgave

Groepsfoto van locatie Delft

1 Achter de schermen

Groepsfoto van locatie Den Bosch

2 Ochtend op de locaties

Groepsfoto locatie Lelystad

3 Middag op de locaties

Groepsfoto van locatie Schiphol

4 Allemaal centraal

5

7

9

21

23

45

47

65

67

Groepsfoto locatie Delft

............................ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus 20901 2503 EX Den Haag Tel. 070-3517086 / Fax. 070-3516430

-

1 Achter de schermen

Hoe het allemaal begon ... Na het succes van de E-mail dag die de Meetkundige Dienst in

1993 georganiseerd had, was het voor de Meetkundige Dienst

tijd om opnieuw telematica voor het voetlicht te brengen.

De doelstelling van de Meetkundige Dienst was ambitieus:

men wilde zo duidelijk mogelijk binnen VenW de rol van de Meetkundige Dienst profileren op het deskundigheidsterrein van elektronische snelwegen en anderzijds een zo helder mogelijk beeld krijgen van de wensen binnen VenW op dit gebied.

Op 1 mei, de dag van de arbeid, benaderde de Meetkundige Dienst Twijnstra Gudde met de vraag of zij een Telematicadag wilde helpen organiseren. Twijnstra Gudde had de Meetkundige

Dienst de jaren ervoor met name ondersteund op het terrein van netwerken en informatietechnologie, maar het organiseren

van zo'n dag leek ook een enorme uitdaging.

Gudde bleek ook een

andere, veel meer "high tech gerichte" opzet mogelijk. De

Meetkundige Dienst en Twijnstra Gudde hebben gezamenlijk deze aanpak uitgewerkt.

9

Wilde ideeën Het is geen sinecure om de mogelijkheden van nieuwe technische

ontwikkelingen op een inzichtelijke manier over te brengen op

een breed publiek: een nieuwe creatieve insteek leek ons vereist

en beter geschikt dan een klassiek "hoor"-seminar.

Me t enkele collega's werd in een brainstormsessie het concept

geboren: vorm en inhoud van de dag moesten naadloos op elkaar

aansluiten en de deelnemers moesten zelf actief deelnemen om

de mogelijkheden van de elektronische snelwegen te ervaren.

Vandaar dat gekozen werd voor videoconferencing: een

communicatiemiddel waarmee men met anderen in samenspraak

kan gaan, ongeacht waar men zich fysiek bevindt. De deel-

nemers zouden dus verspreid over Nederland met elkaar de

Telematicadag kunnen beleven dankzij moderne communicatie-

middelen.

Uit praktische overwegingen en om sociale contacten mogelijk te

maken werd besloten de deelnemers in groepen van 50 mensen

bijeen te laten komen op 5 goed gelegen locaties in Nederland.

Via videoconferencing zou het ochtendprogramma op alle

locaties te volgen zijn, waarbij steeds op één van de locaties een

spreker fysiek zijn presentatie zou houden en toehoorders vanuit

de andere locaties hun vragen konden stellen.

Minister Jorritsma zou vanuit het ministerie op de Plesmanweg

via videoconferencing de Telematicadag openen. Dit bleek

achteraf een gouden greep: op de ochtend van de Telematicadag

bleek de minister verwikkeld in een stevig debat met vakbonden

van het stads- en streekvervoer. Zij had in die situatie niet de tijd

gehad om zich te verplaatsen naar een conferentieoord om daar

10

de Telematicadag te openen: wel bleek het mogelijk om een klein

half uur "eruit te breken" om enkele kamers verderop via

videoconferencing de opening van de dag gestalte te geven.

Na 's ochtends praktische kennis te hebben opgedaan met de

mogelijkheden van moderne telecommunicatiefaciliteiten, zouden

de deelnemers aan de Telematicadag in de middag interactief

gaan brainstormen over wat zij als mogelijke bijdrage zagen van

elektronische snelwegen voor het beleidsveld van VenW.

Hierbij zou gebruik gemaakt worden van elektronische

hulpmiddelen voor groepscommunicatie, zodat de brainstorm-

sessies efficiënt zouden verlopen en de resultaten gemakkelijk t e

verwerken zouden zijn.

Op vier locaties zouden hiervoor zogenaamde "Versnellings-

kamers" worden ingericht bestaande uit tientallen PC's en een

centraal elektronisch schoolbord. Via speciale software kunnen

deelnemers tegelijkertijd via hun PC's vragen beantwoorden.

Na de brainstormsessies op vier locaties zouden de deelnemers

met bussen naar een centrale locatie worden gebracht voor een

11

afsluitend gemeenschappelijk programma. Naast de mogelijkheid

voor de deelnemers om iedereen ook fysiek t e ontmoeten, bood

het samenkomen op één locatie ook de mogelijkheid om daar

een expositie op te zetten. M e t diverse computersystemen

konden de deelnemers zelf ervaren of gedemonstreerd krijgen

welke toepassingsmogelijkheden er op elektronische snelwegen

zijn. Aanvankelijk bestond het idee om onderweg in de bussen

met draadloze communicatie computerverbindingen op te zetten

met Internet zodat de reizigers in de bussen al demonstraties

zouden krijgen.

Op de centrale locatie zou aansluitend een forumdiscussie

plaatsvinden onder leiding van een bekende reporter en een

forum van deskundigen. De resultaten van de Versnellingskamer-

sessie zouden de rode draad vormen in een discussie over

telematicabeleid binnen VenW.

Als afsluiting van een hele dag technisch geweld zouden de

deelnemers worden teruggebracht naar de menselijke dimensie

via een lekker ontspannen diner, waarbij een bekend cabaretier

licht de draak zou steken met het onderwerp "Elektronische

Snel weg"

De Meetkundige Dienst was meteen enthousiast over dit voor-

stel. Zij onderkenden met ons, dat het wel een zeer ambitieuze

opzet was en dat het raadzaam was om de haalbaarheid eerst in

een vooronderzoek te toetsen. Tijdens het vooronderzoek bleek,

dat de opzet zowel organisatorisch als technisch te doen was: een

aantal praktische aspecten, zoals beschikbare locaties en

benodigde technische faciliteiten konden uiteraard pas in de

uitvoeringsfase worden getoetst op concrete realiseerbaarheid. In

1 2

het vooronderzoek was al wel gebleken, dat draadloze computer-

communicatie vanuit de bussen niet haalbaar was: voor één dag

zoveel bussen "ombouwen" was teveel van het goede.

En dan de organisatie ... O m te beginnen een cijfermatig beeld van de omvang van de

organisatie van de Telematicadag:

- de organisatie van de dag kostte honderden telefoon-

- de waarde van de apparatuur die op de dag werd ingezet

- rond de 100 vergaderingen/bijeenkomsten zijn belegd

- 55 partijen waren betrokken bij de totstandkoming van het

- 230 personen waren betrokken bij de voorbereiding en

gesprekken

bedroeg 1,5 miljoen

resultaat

uitvoering van de dag.

Gelet op de complexiteit en de omvang van het organiseren van

de Telematicadag werd besloten om een strakke projectmatige

aanpak te kiezen. Van zowel de zijde van de Meetkundige Dienst

als van ons bureau werden zware projectleiders naar voren

geschoven, respectievelijk de heer Van den Toorn en de heer Van

der Velde, om gezamenlijk het karwei ter hand te nemen. Tevens

was er van beide zijden permanente betrokkenheid van de

verantwoordelijke managers. Toen de projectorganisatie was

opgetuigd moest tevens nog de meest ongrijpbare factor worden

aangepakt: het enthousiasmeren van de deelnemers.

Na de verzending van een fraaie vooraankondiging volgde een

grote respons. De klus kon beginnen.

13

O m de Telematicadag te kunnen starten op verschillende

locaties, was het een eerste taak om uit t e zoeken welke locaties

geschikt waren en of ze tegelijkertijd beschikbaar waren in de

tweede helft van november. De locaties moesten iets met

techniek te maken hebben en voldoende faciliteiten bieden om

een groep van ongeveer 50 personen te ontvangen. We keken

allereerst naar organisaties als vuilverbrandingsinstallaties,

elektriciteitscentrales, musea en universiteiten. Sommige locaties

waren niet geschikt, andere konden absoluut niet eind november.

Niet alleen een geschikte locatie, ook een geschikte dag was van

groot belang. In de eerste plaats moest het een dag zijn waarop

minister Jorritsma kon. We zochten tevens een dag waarop geen

belangrijke voetbalwedstrijden plaatsvonden, omdat dat de

opkomst op de dag wel eens zou kunnen beïnvloeden.

Uiteindelijk na veel gepuzzel en nog veel meer telefoontjes,

konden we de datum vaststellen: 29 november.

Techniek als succes- of faalfactor? Ondertussen was er ook gekeken naar de realiseerbaarheid van

de ideeën. Er moest bijvoorbeeld videoconferencing plaatsvinden

tussen alle locaties. Na een eerste inventarisatie bleek dit goed

mogelijk t e zijn en waren er zelfs verschillende partijen die een en

ander konden invullen. O p basis van kwaliteit en de bereidheid

om te sponsoren in de dag is uiteindelijk gekozen voor de PTT.

Een volgend praktisch punt dat geregeld moest worden was de

Versneííingskamer (een met computers ondersteunde groeps-

bespreking). De Versnellingskamer moest die dag op vier locaties

tegelijk plaatsvinden. Hiervoor waren circa 90 laptop PC's nodig.

in eerste instantie hebben we contact opgenomen met het

1 4

grootste verhuurbedrijf in Nederland met door heel Europa vestigingen. De man die we daar aan de lijn kregen viel ongeveer

van zijn stoel van het lachen. Hij noemde het een onmogelijke opgave om 90 laptops te huren. Wel was het mogelijk om gewoon bureaumachines te huren, maar ja als je vergadert moet

je elkaar aan kunnen kijken, dus heb je daar niets aan.

Vandaar dat we van tactiek veranderd zijn en bij de fabrikant zijn

gaan kijken. Toshiba was ogenblikkelijk enthousiast en wilde graag voor deze gelegenheid PC‘s ter beschikking stellen. In

samenwerking met andere sponsors (Blenks Croupware, Ronin,

Direct Dealer Services en Twijnstra Cudde zelf) was het uit- eindelijk mogelijk om de complete Versnellingskamers op alle

locaties kosteloos in te richten.

Toen het duidelijk werd dat de dag haalbaar was in de gewenste

opzet, zag DVO een mooie kans in deze dag om het Informatiecentrum officieel te’openen. Toen we toch aan het

openen waren hebben we daar maar meteen het virtuele

15

Informatiecentrum en Nederland Digitaal Waterland bij gedaan

(beide zijn informatiediensten op de elektronische snelweg).

Omdat we heel goed beseften dat de techniek kon falen, was

een compleet back-up scenario uitgewerkt. Zo waren alle

belangrijke items uit het ochtendprogramma op video opgeno-

men; van de speech van de minister achter haar bureau tot het

interview met de heer Kuilboer voor de brug over de Waal.

Sommige videobanden zouden ook gebruikt worden voor andere

doeleinden na afloop van de telematicadag. Zo zijn de video's

van de brug over de Waal en van de heer Riedstra bijvoorbeeld

opgenomen in de wisseltentoonstelling in het Informatiecentrum.

AI met al waren er voor die dag zeven video's beschikbaar.

Gelukkig hebben we de drie back-up video's niet hoeven

gebruiken. Overigens was de videoproducent helemaal niet

gelukkig met het maken van back-up video's: hij deed immers

zijn uiterste best om mooie montages te maken, in de hoop dat

de video's nooit vertoond zouden worden.

16

Inmiddels waren we ook begonnen met het uitnodigen van

leveranciers voor het beursgedeelte in Utrecht. Hiervoor kozen

we leveranciers die of veel op dit gebied leveren aan VenW of die

iets met de dag te maken hadden. Na veel gepuzzel en geschuif

was er uiteindelijk een opstelling en manier van aankleden

gevonden die iedereen aansprak. Natuurlijk waren er netwerk-

voorzieningen nodig (naar VenW-net en Internet), die werden

gesponsord door EDS. Ook de vele andere verbindingen die de

andere leveranciers nodig hadden om bijvoorbeeld live mee te

kijken op de autosnelweg vergden heel wat tijdelijke voor-

zieningen.

Goed geregeld ... Voor alle locaties was een lijvig draaiboek gemaakt, waar alle

details in stonden (soms to t op de minuut nauwkeurig). Een

reactie van een buschauffeur hierop was: "Vorige week ben ik op basis van een velletje papier naar Praag gereden en nu krijg ik

een heel boekwerk voor een ritje naar Utrecht."

17

Ondanks de volledigheid van het draaiboek waren er toch een

paar partijen die het niet helemaal hadden begrepen.

Een busmaatschappij informeerde hoeveel personen zij ongeveer

op station moesten ophalen. Na ons antwoord: "Een stuk of

twintig", besloot deze maatschappij volledig zelfstandig om die

dag dan maar een bus voor 40 personen in te zetten. Diezelfde

bus zou echter allegasten naar de centrale locatie vervoeren.

Gelukkig kwam dit ons op tijd ter ore, anders was het toch wel

krap geworden naar Utrecht toe.

Een cateraar had een dag van tevoren bedacht dat hij geld kon

uitsparen door tijdens de lunch de ruimte van videoconferencing

om te bouwen naar de Versnellingskamer. Hij had echter niet

gedacht aan het fe i t dat dan de PC's al die tijd gewoon op de

grond moesten staan. Na wat telefoontjes en wat werkzaam-

heden in de late uurtjes was de cateraar alsnog in staat om

volledig aan de afspraak te voldoen.

Bijna bloopers op de dag Op de dag zelf was het vroeg uit de veren, want op alle locaties

zouden de activiteiten om 7.30 uur een aanvang nemen. O m

precies 7.30 uur zou de videoconferencing automatisch worden

opgestart. Tot 8.00 uur gebeurde er echter niets. Om 8.00 uur

begonnen de videoconferencing apparaten te piepen; er werd

verbinding gezocht. De verbinding werd echter meteen weer

verbroken, op de een of andere manier lukte het niet. Zo rond

8.30 uur begonnen de technici het warm te krijgen (evenals de

projectleiders overigens). iedere keer werd er verbinding gezocht

om direct daarop weer verbroken t e worden. De projectleider

had al een vraag in gedachten voor het forumlid de heer

Verwaaijen: "Hoe komt het dat de PTT...". Maar, om 8.50 uur

lukte het dan toch: de verbinding kwam tot stand en bleef toen

1 8

ook perfect werken. Na een spoedcursus vragensessies via

videoconferencing met de gastheren van de MD te hebben

doorgenomen, konden we de gasten gaan verwelkomen.

O p alle locaties stroomden de gasten binnen en ook in het

Informatiecentrum ontstond een gezellige drukte. Het werd

9.30 u u r en exact volgens draaiboek werd op alle locaties

begonnen. Via de regie konden we meekijken op de andere

locaties en hoorden we uitleggen dat gekozen was voor

videoconferencing met een beperkte kwaliteit (ten opzichte van

bijvoorbeeld televisie) om te laten zien wat op dit moment met

relatief goedkope middelen mogelijk is vanaf de eigen werkplek.

Alleen op de Plesmanweg waren we nog niet begonnen, de

minister was nog in gesprek met de bonden. Via de regie werd

doorgegeven dat alle technici de back-up band met de speech op scherp moesten zetten. O m 9.32 uur kwam de minister binnen,

de back-up band kon weer uit de videospeler. Na de inleidende

woorden van de heer Kramer (VenW Directie Voorlichting) kon

de minister de Telematicadag openen.

19

2 0

Groepsfoto locatie Den Bosch

2 Ochtend op de locaties

Ochtendschemering

Den Bosch

De torens van het Kantoor van de Toekomst, waar zich een

gedeelte van het programma van de Telernaticadag afspeelt, zijn om half acht's ochtends gehuld in dikke mist. Op de snelweg die

langs het gebouw ligt, heeft het verkeer zijn snelheid aangepast. In deze betrekkelijke rust worden de laatste voorbereidingen

getroffen voor het multimedia-spektakel van de Meetkundige Dienst.

Volgens het draaiboek start het proefdraaien van de video-

conferencing om 8.00 uur precies. De Bosche technici zijn dan stand-by en checken voor de laatste maal hun kabels. Door problemen met het landelijke net komt de verbinding met de vier andere locaties echter pas omstreeks 9.00 uur tot stand.

Opgelucht dat het allemaal naar behoren werkt, roepen de gastheren van de Meetkundige Dienst elkaar toe en zappen ze

met z'n allen van Schiphol naar Lelystad naar Den Bosch en terug. Uiteindelijk haken ook Delft en Den Haag aan.

Schiphol Voor de gastheer van de Meetkundige Dienst, de locatiemanager

en assistente, en voor de verschillende technici begint de dag in alle vroegte. O m 7.30 uur zijn de meesten present in het Aviodome bij Schiphol. Volgt een periode van testen, alles

startklaar maken.

Als de organisatoren al op volle toeren draaien, reizen de

deelnemers naar Schiphol. Daar staat op het NS station een bus klaar. En laat het nou niet de enige bus zijn ... Voor de deel-

23

nemers is het even zoeken. Gelukkig is er dichtbij de uitgang van

het stationsgebouw een informatiebord waarop duidelijk staat dat

"gelegenheidsbussen" vertrekken van platform C2. Daar staat

inderdaad een blauwe KLM-bus met een A3 achter het raam met

de aankondiging: Telematicadag. Rond negenen arriveert de bus

bij het Aviodome.

Lelystad

Op weg naar Lelystad. Reis door de mist, in het ochtendgloren,

langs het windmolenpark naar de energiecentrale die hoog oprijst

in de lege Flevopolder. In de bus die bij het NS-station in Lelystad

vertrekt, zitten vijf passagiers. 90% van de bezoekers, waaronder

een aantal werknemers van het RIZA in Lelystad, maakt dus

gebruik van eigen vervoer.

"Zal minister Jorritsma aanwezig zijn", is de vraag in de bus. Het

openbaar vervoer dreigt immers met stakingen en vandaag heeft

de minister een bespreking met de Vervoersbonden ingelast.

Delft

Op weg naar de Delftse locatie: het Techniek Museum. In de

ochtendkrant staat te lezen dat de huldiging van wereldkampioen

Ajax pas morgen is, dat Paul de Leeuw nooit meer in de kleren

van Bob en Annie stapt, dat de zon opgaat om 8.22 uur en dat

het in de middag onder wolkenvelden 5 to t 8 graden wordt.

Bij aankomst om 8.00 uur zijn er nog maar weinig mensen. De

assistente van de locatiemanager heeft zich strategisch

geïnstalleerd in de entreehal waar 50 badges op een tafeltje

liggen. Pas om 8.50 uur, bijna anderhalf uur later dan gepland,

begint de test van de videoconferencing. Het draaiboek staat bol

2 4

van dergelijke acties. Alles is op de minuut af berekend. Je zou er

nog draaierig van worden.

Den Haag

Het Informatiecentrum Verkeer en Waterstaat gonst van de

activiteiten. Vandaag wordt het nieuwe centrum officieel

geopend, niet alleen in fysieke vorm aan de Plesmanweg, maar

ook in virtuele vorm op Internet. Combineer dit nog eens met een

video-conferentie en de opening van de Telematicadag en

Nederland Digitaal Waterland en het is te begrijpen dat er om

half negen een zekere spanning in de lucht hangt.

De PTT test de verbindingen tussen Den Bosch, Lelystad,

Schiphol, Delft en Den Haag. Hoofd Voorlichting de heer Kramer

posteert zich achter het katheder en krijgt de instructie niet

teveel te bewegen: de videobeelden worden met intervallen

verzonden, zodat het optreden van een beweeglijke spreker al

snel op een breakdance-act gaat lijken.

De heer Van den Toorn van de Meetkundige Dienst is de

eindverantwoordelijke voor het goede verloop van deze dag. Het

is dan ook te begrijpen dat zijn bloeddruk even was gestegen

toen de aansluitingen voor de videoconferentie niet op het

geplande moment gerealiseerd waren. Gelukkig bevatte het

programma genoeg ruimte om dit ongemerkt op t e lossen. Van

den Toorn geeft aan wat de bedoeling is van de Telematicadag:

"Wi j willen aantonen dat telematica kan worden gebruikt voor

het verbeteren van de interne werkprocessen en voor het

verbeteren van de dienstverlening naar de burger. En verder ook

voor het betrekken van de burger bij de totstandkoming van

regelgeving."

25

O p een bankje tegen de muur neemt de heer Kuiper, directeur

OM, nog eens de stellingen door waar hij 's middags in het forum

over zal discussiëren: "Die stellingen zijn nogal technisch van insteek, maar ik hoop toch op een bredere discussie. En ja, daar zit ik nog even over na te denken in deze prachtige omgeving." Ondertussen moet hij smakelijk lachen om de instructie voor de videoconferentie niet te bewegen: "Ja, daar moet ik toch wel om

lachen, bij elke cursus over presenteren krijg je te horen dat juist wel te doen, het gebaar moet het woord ondersteunen. Maar dat gaat hier even niet op: je wordt dan een wazige vlek."

t i

Telewerken raakt ook bij het ministerie steeds meer ingeburgerd:

bij de tijdsregistratie kan de vertrekkende ambtenaar aangeven

dat hij gaat telewerken. Kuiper: "We registreren van onze mensen bij het verlaten van het gebouw wat ze gaan doen, en

een van de mogelijkheden, die ook door VenW-net steeds reëler

wordt, i s telewerken. Maar weet je wat een ander ding is over telewerken? Daar had ik het gisteren over met wat mensen: de toename van de kleine mobiliteit. Als mensen thuiswerken, pakken ze de auto heel gemakkelijk om even boodschappen te

26

............................. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus 20901 2500 EX Den Haag Tel. 070-3517086 / Fax. 070-3516430

doen, de kinderen af te halen, of naar de bibliotheek te gaan.

Maar daardoor heeft telewerken weer een totaal ander en niet

voorzien effect op het verkeer."

De heer Betting van de Hoofddirectie Telecommunicatie en Post

kijkt naar het raakvlak tussen zijn werk en dat van de hoofd-

directie van de Meetkundige Dienst. Die raken elkaar niet heel

direct. "De M D is meer een expertdienst die zich bezighoudt met

het ontwerpen en realiseren van netwerken. Wi j zijn geen

techneuten, zou ik zeggen." Bestaat de Meetkundige Dienst wel

uit techneuten? "Ja dat is wel hun imago, of het waar is weet ik

niet. Maar met techneuten, daar is overigens toch ook niets mis

mee?"

Dan gaat er een lichte trilling door het nieuwe informatiecentrum:

de minister arriveert, samen met de leden van de Bestuursraad.

"Ze heeft een gebreid vestje aan, vrij veel kleuren en iets met

rood en blauw, erg vrolijk allemaal," zegt een dame

bewonderend.

Opening en videoconferencing

Delft Het is over negenen en op de koffieplek heerst een geanimeerde

drukte. Van enige spanning bij de deelnemers is nog weinig te

merken. Maar zij zijn natuurlijk gasten. De organisatoren krijgen

geen koffiekoekje door hun keel. De video-crew krijgt het bericht

door dat de minister waarschijnlijk niet kan komen in verband

met het overleg dat zij vandaag zal voeren met de bonden en

werkgevers van het busvervoer.

27

De gasten wordt verzocht om naar de zaal te gaan waar de

videoconferencing plaatsvindt. Gastheer de heer Veen heet

iedereen welkom. Doet dat knap kalm, geen spoor van spanning.

Hij staat achter een katheder waarop duidelijk het bordje Delft

prijkt.

We wachten op verbinding met de Plesmanweg in Den Haag. De

regisseur steekt zijn duim omhoog als teken dat alles ok is. Het is

ook de minister gelukt te komen. Over naar Den Haag dus.

2 8

Den Haag

Het is 9.35 uur. De heer Kramer spreekt een welkomstwoord aan

de minister en de leden van de Bestuursraad, de collega's van de

Directie Voorlichting en de overige aanwezigen. Na de openings-

speech van de minister laat Internet Coördinator de heer ' t Hart

haar zien hoe zij de vraag "Hoe denkt u over een nieuwe aanpak

van beleidsformulering waarbij de burger al vroeg wordt

betrokken, bijvoorbeeld door gebruik te maken van de mogelijk-

heden die de elektronische snelweg ons biedt?" in het discuscie-

forum van Nederland Digitaal Waterland kan plaatsen.

29

Voelt de minister zich zelf nu ook een digitale nomade op die

elektronische snelweg? “Nee hoor, maar wel een klein

zwervertje.” En wat over filevorming, carpoolstroken en dat soort

zaken op de elektronische snelweg? ”De elektronische snelweg is

goed uitgerust: je kunt er van alles mee doen, dus dat zit wel

goed. I’

Schiphoi

In het Aviodome opent de heer Wayers de dag. Hij heet de

aanwezigen welkom en kondigt op de vroege morgen aan dat er

een revolutie plaatsvindt in de telematica.

De mogelijkheden van toepassingen nemen zienderogen toe. Nu

is de techniek misschien nog wat onbeholpen: de beelden via

videoconferencing zijn enigszins schokkerig. Te veel beweging

kan de kijkers ernstig in de war brengen. Het geluid gaat volledig

on-line, daar zit geen vertragingsfactor in. Waarschijnlijk zal de

techniek snel volwassen worden, en kunnen we een volgende

keer vertederd op deze bijeenkomst terugkijken: “Weet je nog,

die Telematicadag ‘95, toen waren die beelden nog zo

schokkerig.”

30

De overschakeling naar de Plesmanweg verloopt vlekkeloos,

hoewel een beetje traag. Minister Jorritsma komt het beeld

inlopen. De bewegingen op het scherm doen denken aan die van

discobezoekers onder een snel knipperende lamp. De minister

neemt plaats achter het katheder en zegt dat ze had gehoopt van

achter haar bureau de openingshandeling te kunnen verrichten.

Echter, dan zou ze zich überhaupt niet meer hoeven te bewegen,

wat weer zou betekenen dat ze vaker aan fitness zou moeten

gaan doen.

De minister meldt dat ze in feite drie zaken opent: het

Informatiecentrum, dat vanaf heden het Informatie- en

Documentatiecentrum zal heten (" ik ben bang dat het al snel

IDO of INDO is. Zo gaat dat bij ons."), ze opent een VenW-loket

op Internet, en ten slotte de Telematicadag. VenW op Internet:

een manier om het VenW-beleid op een aantrekkelijke manier te

presenteren, de bereikbaarheid van het ministerie te vergroten en

mensen de gelegenheid te geven om een virtueel bezoek te

brengen aan het ministerie.

31

Lelystad

Aanwezig zijn zo'n 40 mensen, wat minder

dan verwacht. Voornamelijk medewerkers

van VenW in Noord en Midden Nederland.

Werknemers die over het algemeen wat

meer betrokken zijn bij het water dan bij de

weg. Zij stellen zich veel voor van deze

dag, minstens zo veel van het feestelijke als

van het informatieve deel. De gastheer in

EPON, de heer Van der Helm, heet iedereen welkom, geeft

strenge aanwijzingen voor de sprekers achter de katheder.

Den Bosch

Als de heer Van Hoek even na half tien het

programma opent, is pas ruim de helft van

de verwachte gasten binnen. Later blijkt

dat ook een file daar debet aan is. Ook de

heer Kuilboer, de live-spreker, arriveert wat

later. Door de mist kon hij niet harder dan

60 km per uur .

De verwachtingen van de bezoekers met betrekking tot een

"multimedia-telematicadag" zijn hoog gespannen. Desgevraagd

noemt vrijwel iedereen de stand van zaken op technologisch

gebied nu en de ontwikkelingen in de toekomst als verwachte en

gewaardeerde onderdelen van het programma. Ook genoemd

wordt de discussie met de maatschappij; communicatie met de

samenleving is noodzakelijk om nieuwe ontwikkelingen zoals die

wij vandaag zien breed ingezet te krijgen. AI was het maar omdat

het een enorme investering vergt voordat iedereen van alle

faciliteiten gebruik kan maken.

3 2

3 3

Video en vragen

Na de formele opening wordt de video over de bouw van de

brug bij Zaltbommel getoond.

De heer De Moor houdt naar aanleiding van de video een

vraaggesprek met de heer Kuilboer, de man achter de bouw

van de nieuwe brug over de Waal bij Zaltbommel. De oude

brug is een grote bottle-neck voor het autoverkeer. “Om

knelpunten in het wegennet te verhelpen worden niet alleen

nieuwe wegen aangelegd en bruggen gebouwd, maar wordt

ook gebruik gemaakt van elektronische middelen. Bij de

bouw komen vanzelfsprekend computers en elektronische

communicatiemiddelen te pas. Ook voor de verkeers-

veiligheid wordt telecommunicatie-apparatuur gebruikt.

O p de nieuwe brug zijn bijvoorbeeld camera's aangebracht,

die een beeld van de verkeerssituatie geven, en in het

wegdek zitten de zogenaamde detectielussen die recht-

streeks informatie doorgeven over de verkeersdrukte.

Op de brug, die tweemaal drie rijstroken telt voor het

autoverkeer, en een dubbele strook voor voetgangers en

fietsers, zijn geen vluchtstroken. "Daar was geen plaats meer

voor, dan zou de brug te duur zijn geworden. Er zijn plannen

om in de toekomst naast deze brug nog een tweede brug te

bouwen, op de plaats van de oude brug."

O p 11 januari 1996 wordt de nieuwe brug opengesteld voor

het verkeer. Minister Jorritsma vraagt vanuit Den Haag hoe

de brug zo snel klaar kan zijn. "Dankzij een alternatieve

bouwmethode van de aannemer is er een tijdwinst van vier

maand e n . " En op een vraag uit Lelystad of de oude brug niet in gebruik

gehouden kon worden, bleek dat niet het geval. Deze optie is

wel overwogen, maar het betonnen rijdek was van een

dermate slechte kwaliteit dat de herstelkosten niet opwogen

tegen de voordelen van een later te bouwen nieuwe brug op

dezelfde plek.

Delft

Bij het switchen tussen de locaties met het vragen stellen lijkt het

even mis te gaan. Geen verbinding met Lelystad. Dat blijkt te

komen doordat de centrale regie ingrijpt om over te gaan naar

Den Haag waar de heer Kramer de minister een speciale

telefoonkaart aanbiedt. Als minister Jorritsma het collectors item

heeft aangenomen gaan we alsnog naar Lelystad.

3 4

Op het katheder waar de lokale gastheer achter staat, staat niet

"Lelystad", maar "EPON". Gastheer de heer Van der Helm

nodigt mevrouw Vietsch (lid van de Commissie van Advies voor

Post en Telecommunicatie) uit iets te vertellen over de

elektronische snelweg.

35

Lelystad In Lelystad krijgen wij mevrouw Vietsch duidelijk in beeld: in

levende iijve èn op het videoscherm. Zij houdt een lezing over

"Verleden, heden en toekomst van de elektronische snelweg."

O p haar vraag wat het ministerie verstaat onder de elektroni-

sche snelweg, is mevrouw Vietsch geconfronteerd met de

opvatting die de regering hierover heeft en die is opgetekend

in het NAP, het Nationale Actieplan. Bij de elektronische

snelweg gaat het "niet alleen om de infrastructuur maar ook

om de deelname aan het verkeer en de presentatie van

diensten. Het gaat niet alleen om de draadjes, maar ook om

het gebruik."

Is er in Nederland een elektronische snelweg? "Als dat zo zou

zijn, zouden de organisatoren van de dag niet zo zenuwachtig

zijn over de techniek en zouden alle bezoekers vermoedelijk

niet zo vroeg uit hun bed zijn gekomen om vervolgens ergens

in het land naar een scherm te gaan kijken. Als er echt een

elektronische snelweg was, had u alleen maar voor het diner

naar Utrecht hoeven komen." We beschikken over een

3 6

aantal elektronische B-wegen. In Nederland zijn verschillende

netwerken waarover informatie kan worden verzonden en

wereldwijd is een groot aantal netwerken aan elkaar

gekoppeld. Internet, dat in 1970 begon, heeft nu 35 miljoen

gebruikers. In Nederland zijn meer dan 150.000 gebruikers op

Internet aangesloten en dat aantal neemt snel toe.

Voor een netwerk moet er een fysieke verbinding zijn tussen

locaties. Bestaande kabelnetten zijn er onder meer voor

telefoon en televisie. De telefoonkabel is optimaal toe-

gankelijk, een voorwaarde voor gebruik van de elektronische

snelweg. Een probleem van het telefoonkabelnet is de

beperkte vervoerscapaciteit. Het kabelnet voor de TV is wel

breedbandig, maar is weer niet interactief. Er moet dus

gewerkt worden aan de aanleg van netwerken waar

gelijktijdig veel informatie over heen en weer kan.

We moeten niet te bang zijn voor de nieuwe ontwikkelingen

door Internet. in plaats van aan werkloosheid moeten we aan

werkgelegenheid denken, niet aan vereenzaming maar juist

aan de mogelijkheid om nieuwe vrienden te maken. En we

37

moeten niet wachten tot overheid of bedrijfsleven bereid zijn

te investeren in de draadjes in de grond: we moeten al leren

werken met de huidige mogelijkheden. Als die mogelijkheden

goed benut worden, is het voor partijen aantrekkelijker

geworden om investeringen te doen. Wel zou de overheid

diensten op Internet kunnen aanbieden, zodat het gebruik

van het netwerk gestimuleerd wordt.

Delft

Tijdens de lezing van mevrouw Vietsch valt plotseling het geluid

weg. Zomaar 10 seconden. Haar conclusie i s nog net te verstaan:

"...maar we moeten wel meedoen op de elektronische snelweg".

Delft stelt haar een vraag. Daarna over naar Den Haag. De heer

Kramer deelt mee dat alle deelnemers de telefoonkaart eind van

de middag in Utrecht krijgen uitgereikt. Als mevrouw Vietsch

wederom in beeld verschijnt, horen we een telefoonmuziekje.

Achteraf blijkt dat afkomstig geweest te zijn uit de zaktelefoon

van de heer Van der Velde op locatie Plesmanweg. Als mede-

organisator is hij overal te vinden, en heeft hij zijn handen vol met

tele-communicatie.

38

Koffiepraat

Schiphol De horloges op locatie Schiphol blijken iets voor te lopen op die

van de andere locaties. Terwijl men overal een vraag vanuit

Schiphol verwacht, kondigt de heer Wayers de koffie aan.

Langs de zijkanten van de ruimte staan koffietafels opgesteld,

waar de gasten zich naartoe bewegen. Staande aan de hoge

tafels drinkt men de koffie. Men is het erover eens dat het erg

leuk is om een toepassing die men alleen van naam kent in de

praktijk t e zien werken. Verder zijn de uitlatingen van de mensen

zeer divers. "Di t i s de toekomst." "Het is misschien wel de

toekomst, maar er zijn genoeg mensen die erg huiverig zijn om

met zulke toepassingen te gaan werken." Over E-mail: "Je moet

ermee leren werken en er een routine van maken om iedere dag

in je computer te kijken of er nog post is." "Wij hebben wel

E-mail voorzieningen, maar die zijn lang ?iet voor iedereen

toegankelijk. "

En, is de vraag, zijn deze toepassingen wel geschikt voor alle

gesprekken? Wel voor zakelijke vergaderingen, korte besprekin-

gen, maar voor veel uitwisselingen is het persoonlijk contact toch

wel essentieel. Snelheid en efficiëntie zijn niet altijd belangrijk.

Den Haag

Wat vindt de heer Kramer van de nieuwe technologie die

vandaag gepresenteerd wordt: "ik vind het fantastisch, maar ik

ben nog van die generatie die zich erover verbaast dat het

allemaal kan, de hoeveelheid en de snelheid. In ons informatie-

centrum zetten we ook al die technologieën bij elkaar. Zelf ben ik

a-technisch maar ik zie wel de nieuwe mogelijkheden die door die

techniek op het gebied van communicatie en informatie-

39

voorziening beschikbaar komen. Ik vind ook dat we als Ministerie

van Verkeer en Waterstaat, met telecommunicatie als een van de

werkterreinen, daarin voorop moeten lopen. "

Den Bosch

In de pauze onstaat een levendige discussie over de opstelling

van het ministerie en de M D met betrekking tot nieuwe

telecommunicatiediensten. Een actieve opstelling heeft de

voorkeur van de deelnemers. De MD kan heel goed een

voorbeeldrol vervullen door actief in nieuwe diensten te springen.

Neem bijvoorbeeld de geografische informatiesystemen. In het

recente verleden stond men daar nog enigszins huiverig tegen-

over, nu ziet men dat je mee moet gaan in deze ontwikkelingen,

en dat je je als instituut niet kunt permitteren achter te blijven op

je vakgebied.

Het gros van de aanwezigen krijgt geen echt warm gevoel bij de

kreet "de elektronische snelweg over uw bureau". Men

constateert dat brede acceptatie van dit medium een kwestie is

van vraag en aanbod. Door aanbod creëer je vraag, waardoor

40

vervolgens de benodigde kritische massa wordt gerealiseerd en

zo verder. Punt van aandacht hierbij is inzicht in de beschikbare

informatie. Hoe vind je wat je zoekt en hoe weet je welk niveau qua inhoud voor handen is.

Lelystad

Reacties van de aanwezigen zijn uiteenlopend. "De beelden missen weliswaar de kwaliteit van wat je thuis op het scherm

krijgt, maar als eerste kennismaking met wat ook van achter je bureau mogelijk zou zijn, is het heel aardig."

"De beeldkwaliteit zou beter hebben gekund. Dat is afhankelijk van de verbinding. Nu ligt er één ISDN-verbinding. Als je daar

een brede snelweg van maakt dan kunnen de beeldjes er sneller

overheen en dan heb je een beter beeld."

"Grote mulitinationals hebben hun eigen verbindingen van zeer

goede kwaliteit. Soms zijn ze aangelegd, soms zijn ze gehuurd.

Dat vraagt een grote investering, maar daar staat tegenover dat als je een internationale vergadering wilt beleggen, dat je dan

niet een aantal personen de halve wereld hoeft te laten over- vliegen."

En ook hier is de geschiktheid van het medium voor soorten

gesprekken een issue. "Zeventig procent van de communicatie

komt over door het beeld en maaraertig procent door de inhoud

van wat mensen zeggen." "Natuurlijk zijn er besprekingen die je

niet met de video kunt doen. Maar voor veel besprekingen is

zelfs deze beeldkwaliteit voldoende. Je kunt immers zien of iemand meent wat ie zegt."

41

Ook luchtiger opmerkingen waren er te horen: "Als iemands

voorkomen je niet bevalt dan draai je gewoon even het beeld

weg."

"Het gebrek aan beweging bij een elektronische ontmoeting zou

je moeten compenseren, bijvoorbeeld door een vlindertje over

het beeldscherm t e laten fladderen."

Nogmaals videoconferencing

Den Haag

Na de koffie volgt het video-interview met de heer Riedstra,

Hoofdingenieur-Directeur (HID) van de Meetkundige Dienst,

gevolgd door een korte discussie. Aan de Plesmanweg wordt dan

al gewerkt aan het klaarmaken van het informatiecentrum voor

de open middag, waarbij het grote publiek kennis kan maken met

het nieuwe informatiecentrum.

Delft

Om 11 .O0 uur zijn we terug in de zaal om een video t e bekijken

waarop de heer Riedstra ingaat op de rol van de M D op de

elektronische snelweg. Voordat de video start deelt de heer Veen

de zaal mee dat het draaiboek nog 1 minuut over heeft en dat

deze minuut naar eigen believen kan worden ingevuld. Hilariteit

natuurlijk.

De video wordt niet uitgezonden zoals sommige aanwezigen

denken maar gewoon ter plekke gedraaid. Dat kan natuurlijk ook

nog. Er wordt gegniffeld bij de term "paperless office" en nog

wat harder als op de video een collega zichtbaar wordt die quasi

nonchalant in de deuropening van zijn auto draadloos

communiceert.

42

De heer Riedstra licht toe wat de M D doet op het gebied van de

elektronische snelweg. Kernwoorden die de rol van de M D

verduidelijken zijn: scharnier en uitkijkpost.

De M D is een intermediair tussen de wereld van de

informatie- technologie (IT) en de afdelingen en diensten van

VenW die gebruik willen maken van de IT. De M D signaleert,

adviseert en begeleidt tevens de invoering. Om het mogelijk

te maken dat binnen VenW iedereen met iedereen kan

communiceren zorgt het M D er ook voor dat er standaarden

en "verkeersregels" zijn die het IT-gebruik reguleren.

De heer Riedstra krijgt aardige vragen voorgeschoteld, zoals:

"Gaat de M D verzelfstandigen?" "Krijgt de M D ook een andere

naam?" In de zaal roept dat de suggestie op om een naams-

verkiezing te organiseren op het netwerk.

Schiphol

Bij de beantwoording van vragen naar aanleiding van de video

ontstaat op Schiphol een hilarisch moment. De heer Wayers

43

vraagt of er na de heer Akkerman nog meer mensen vragen hebben. Verschillende handen gaan de lucht in. Maar de heer Wayers gebaart naar de zaal, nee, er is geen gelegenheid meer om vragen te stellen. En ais een andere locatie het heeft

overgenomen, zegt hij: "Er staan geen vragen meer in het

boekje. " De videoconferencing i s zeer strak geprogrammeerd, tot

aan het aantal vragen per locatie aan toe. Dat was bij aanvang al aangekondigd. De deelnemers lachen: ... dat staat niet in het

boekje.

In Delftleidt dit incident t o t de volgende reactie. "Het is grappig om te zien hoe de gastheren van de locaties die aan de beurt zijn om een vraag te stellen zelf denken te weten wanneer ze in en uit beeld zijn. De één begint te vroeg, een ander gebaart na zijn zegje met de armen: "nee, echt geen vragen meer stellen". Videoconferencing i s dus óók entertainment.

Als Lelystad als laatste de vragen heeft gesteld, wordt aan- gekondigd dat hiermee het videoconferencing gedeelte van de

dag is afgesloten.

44

Groepsfoto locatie Lelystad I

3 Middag op de locaties

Lunchgesprekken

Lelystad

Alle VenW-locaties (68 in

totaal) zijn aangesloten op

VenW-net. In Lelystad

blijken de gasten het net

intensief te gebruiken.

"Mijn werk betreft zowel

het water als de weg. O p

de Waddenzee wordt

verschrikkelijk veel

gemeten. Die gegevens

worden gebruikt om

voorspellingen te kunnen

doen over geulen. Dat

gebeurt allemaal per

computer. Het is soms moeilijk om de techniek bij te houden en

dat wordt steeds zwaarder. Het gaat allemaal zo snel; de mensen

moeten wel mee kunnen hobbelen."

Over telewerken zegt een deelnemer: "Je moet oppassen dat

niet een bepaalde groep buitengesloten wordt. Je moet de

apparatuur hebben om thuis te kunnen werken en er is nog

steeds een categorie mensen die niet met de computer wil

werken." Een reactie op het tempo van het programma: "Je zou

niet zeggen dat hier sprake is van een elektronische snelweg. I'

Den Bosch

Tijdens de lunch gaat het gesprek voornamelijk over de

beeldkwaliteit van de videoconferencing. De schokkerige

47

effecten bezorgen het publiek het gevoel alsof ze teruggaan in de

tijd, naar het begin van het filmtijdperk. Men spreekt de zorg uit

dat mensen afhaken, als het beeld niet voldoet aan de kwaliteits- eisen die men gewoonlijk stelt. De aanwezige MD’ers zetten dit recht: het is een kwestie van de beschikbare capaciteit aan lijnen.

Voor iedere locatie is vandaag één ISDN-lijn aangelegd.

Het schokkerige beeld betekent simpelweg dat er te weinig informatie over de lijn kan. Meer lijnen leggen behoorde uiteraard tot de mogelijkheden. De M D heeft voor de Telematicadag

echter uitdrukkelijk gekozen voor het neerzetten van een realistische en betaalbare optie. Een uitstekende kwaliteit zou een

verdubbeling van de kosten betekenen. De vergelijking met de live-voetbalbeelden uit Tokio (voor de liefhebbers) is ook niet helemaal correct; dit betreft immers satellietcommunicatie, zodat

de kwaliteit veel beter is.

I

I

Als realistische day-to-day toepassing van videoconferencing binnen VenW wordt vergaderen met de regionale directies genoemd. Gebruik van videoconferencing spaart dan reistijd en

48

-kosten en voorkomt improduktieve uren. Aan twee voor-

waarden moet wel worden voldaan: men moet weten dat snel en

veel bewegen uit den boze is, en er is een facilitator nodig die het

geheel reguleert. Het programma van vandaag is wat dat betreft

een beetje saai en nog niet echt interactief. Bovendien moeten

mensen op een nieuwe manier leren vergaderen, meer met de

media-presentatietechnieken (korter formuleren, in de camera

kijken etc.). Dit medium is bij uitstek ongeschikt voor lange

verhalen. De aandacht verflauwt namelijk snel, mede omdat er

weinig te zien is van de spreker. Ook te volle sheets zijn

onhandig. Men ziet kortom een geheel nieuwe markt voor

media-specialisten en -adviseurs.

Schiphol In het Aviodome wordt "de borrel" geschonken temidden van

vliegtuigen en ballonvaarttoestellen. Hoe vond men het ochtend-

programma? Naast dat het leuk was om videoconferencing in de

praktijk mee te maken, was het programma wel wat statisch

door de strakke programmering. We staan ook nog maar aan het

begin van deze ontwikkeling, meent iemand. "Over een aantal

49

jaar kijken we op deze bijeenkomst terug en denken dan: goh, zo

stuntelig ging het er toen nog aan toe."

Een deelnemer die zelf in Den Haag ervaring heeft met een

lokaal netwerk (HAACnet), hoopt op de Telematicadag van

VenW te kunnen "afkijken" hoe je zo'n net kunt inrichten en

gebruiken. Hij noemt een aantal problemen die Ikomen kijken bij

het instellen van een netwerk. In de eerste plaats is dat hoe je

moet omgaan met de enorme hoeveelheden informatie: hoeveel

kun je lezen, hoeveel kun je opnemen, en hoeveel moet je

bewaren. En hoe moet je archiveren, want veel opslagtechnieken

houden de informatie maar een beperkte tijd vast. In de tweede

plaats heb je de vraag van het gebruik van het net. Waarvoor wil

je een netwerk gebruiken? De diensten die je op een net

presenteert bepalen welke mensen het net gebruiken. Maar weer

niet iedereen voor wie de diensten bestemd zijn. En wat ook nog

een probleem is: welke kosten zijn er gemoeid met het inrichten

en onderhouden van een net, vooral als je ook aangesloten bent

op databanken. Lidmaatschappen daar kosten al snel vele

duizenden guldens.

Hij is niet de enige die vooral haken en ogen zien aan het gebruik

van telematica. Zo signaleert iemand: "Als je via Internet van

mensen reacties vraagt op beleid, wie reageren er dan? Niet de

mensen die het belangrijk vinden om inhoudelijk te reageren,

maar die mensen die "automatiseringsbekwaam" zijn. En de

mensen die automatiseringsbekwaam zijn maken maar een klein

percentage uit van de wereldbevolking."

"Misschien zijn we allemaal nog wel wat cynisch over het gebruik

van de telematica, juist omdat er nog veel niet is uitgekristalli-

seerd'', merkt een deelnemer op.

50

Delft

De lunch wordt geserveerd op het balkon van de prachtig

gerestaureerde nevenhal van het vroegere universiteitsgebouw

van de afdeling Werktuigbouw. Voordat het gebouw museum

werd is de grote hal ook nog een tijd openbare mensa geweest.

Rondleiding

Den Bosch

De rondleiding in het Kantoor van de Toekomst start met een

multimedia-presentatie die klinkt als een klok. In een klein

kwartier worden we vanuit onze luie stoel meegevoerd door het

gebouw en krijgen we uitleg bij de geavanceerde nieuwe

vindingen, zoals glas dat helder en mat geschakeld kan worden,

een systeem dat via glasvezels zonlicht op (te) donkere werk-

plekken brengt, verhoogde vloeren met kijkglazen naar kabels en

fundering, bestrating versterkt met glasvezeltjes en beglazing

met drie luchtlagen tussen het dubbelglas, waardoor het glas kan

"in- en uitademen" en een isolerende werking heeft.

51

Aan de hand van deze presentatie kiest onze groep voor een

rondleiding met als thema's "telematica op de werkplek",

"telewerken" en "netwerken/applicaties". Ook tijdens deze

wandeling vallen we van de ene verbazing in de andere. Niet

alleen kun je telewerken via zesaderige glasvezel, er is ook een

systeem voor klimaatbeheersing op de werkplek, waardoor je per

regelen. Er zijn computers met spraakherkenning, zodat je

rechtstreeks aan de computer kunt dicteren; computers met

I

i

persoon de ideale temperatuur, luchtvochtigheid e.d. kunt I

I I I geïntegreerde touch-screens, voorzieningen voor inbraakmelding,

die binnen enkele seconden vier foto's van de inbrekerb)

doorzenden naar een alarmcentrale of het politiebureau. Een

Ikleine demonstratie leert ons dat met twee ISDN-lijnen een prima

beeld-verbinding tot stand komt, zonder het enigszins ouder-

wetse schokkerige effect dat we 's ochtends zagen. Ten slotte

het kantoormeubilair van de toekomst: kleine PC'tjes met merno-

knoppen om bijvoorbeeld tekentafels op jouw ideale hoogte in te

stellen, beeldschermen te kantelen in de voor jou optimale hoek

en geavanceerde arm-ondersteuners; de ergonomisch

verantwoorde stoelen met twee rug-vleugels in het auditorium;

5 2

de zonweringssystemen en het netwerk en de bijbehorende

applicaties. Dit netwerk vormt de ruggegraat van het kantoor.

Alle in het bedrijf aanwezige computers kunnen met elkaar

praten, terwijl in de toekomst ook stand-alone computers (op andere locaties) en andere netwerken bereikbaar zijn. Bovendien

zullen, en dit klinkt iedereen ais muziek in de oren, de

belemmeringen om computers die zijn voorzien van andere

besturingssystemen met het netwerk te laten praten gaan

verdwijnen.

Als uitsmijter tijd voor de Auto van de Toekomst (uitgerust met telefoon, fax, satellietsysteem, boardcomputer, tracing system,

radio, CD-speler, TV en koelkast) en uiteraard de HDTV, met

programma's die variëren van een live-concert van Tina Turner

tot rustieke natuuropnarnes.

Schiphol

Tijd om rustig "uit te buiken" is er niet, want voordat we overgaan naar het volgende programma-onderdeel moet er nog

een groepsfoto gemaakt worden. En het blijft natuurlijk niet bij één foto, het zijn er vier op een rij. Wayers verdeelt de groep in

53

tweeën: de ene groep gaat eerst met de rondleiding mee, de

andere groep start met de Versnellingskamersessie.

En zo stapt een man of 15 (waaronder twee dames) in de bus om

naar KLM Catering Services te gaan, waar de rondleiding

plaatsvindt. We worden vriendelijk verwelkomd door twee

dames, die ons een plastic jas en een stoffen pet uitreiken: de

hygiëne in KCS is van het allergrootste belang.

I

Weer worden we in twee groepen opgedeeld en dan verdwijnen

we door dikke plastic klapdeuren. Onze gids, Ierse van afkomst,

leidt ons langs en door de verschillende ruimtes: een enorme hal

met ruimtevullende voorraadkasten, keukens voor verschillende

landen, een afwasruimte.

Onze gids is trots op wat ze toont. De werknemers hoeven niet

t e bukken met zware kratten bestek of groenten; alle machines

en meubilair zijn ergonomisch verantwoord. De verwerking van

afval geschiedt milieuvriendelijk. Ooi t werden etensresten

gebruikt als varkensvoer, en zo verzekert de gids ons: "De

varkens genoten vooral van het business class voedsel." Later

5 4

werd dat verboden, omdat er toch kans was op besmettings- gevaar. Een andere trots van de gids in de warme keuken geldt

de apparatuur: kantelbare machines die drie maal per dag

gereinigd worden, en gigantische, brandveilige afzuigapparatuur.

Nieuw. Vorig jaar rond Kerst zou het personeel een eigen-

gemaakte Kerstmaaltijd genieten. Echter, door vlam in de pan

raakte de hele keuken zo onder het roet, dat KCS de maaltijd van buiten moest laten komen. En dat voor een cateringbedrijf!

Delft

Het is een interessant museum, dit oude universiteitsgebouw.

Oude machines staan er opgesteld, waaronder de oudste gasmotor van Nederland, stoommachines en oude verbrandings-

motors. Ook zijn er diverse holografieën te bewonderen.

Het handkusmeisje uit het Huis van de Toekomst hangt er ook.

Zij kijkt je in het begin pakkend aan, glimlacht als je voor haar staat en blaast je een kus toe en voordat je haar verlaat knipoogt

ze naar je. Holografie is een mooi fenomeen. Enkele deelnemers

worden betrapt op het veelvuldig passeren van het meisje.

Tja, dit gebeurt je niet iedere dag ...

5 5

De gids schuwt niet bij vele machines, motoren, holografieën een

uitgebreide natuurkundige uitleg te geven. Geïnteresseerden in

deze uitleg staat het vrij het museum zelf te bezoeken.

Lelystad

De rondleiding op locatie Lelystad gaat door de Flevocentrale. De

Flevocentrale is een van de energiecentrales van de

produktiemaatschappij EPON die de drie noordelijke provincies,

en Overijssel, Gelderland en Flevoland van energie voorziet. Die

energie is niet alleen elektriciteit, maar ook in toenemende mate

warmte-krachtkoppeling. Me t zes grote centrales en een

warmte-krachtcentrale neemt EPON circa 30% van de Neder-

landse produktiecapaciteit van elektrische energie voor haar

rekening.

De centrale ligt aan het IJsselmeer waaruit zij haar koelwater

betrekt. Het water dat in de stoomketels wordt verhit is een

distillaat, want: "Wi j willen geen ketelsteen in onze ketels".

En die ketels zijn niet mis. Dat krijgen de bezoekers van de

Telematicadag te zien. Vanaf een loopbrug op de tweede

verdieping werpen wij een blik op een ketel, die helaas vanwege

56

............................ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus 20901 2500 EX Den Haag Tel. 070-3517086 / Fax. 070-3516430

revisie enige tijd buiten bedrijf is. De condensatieturbine ligt er in

ontmantelde toestand bij. Vanwege het lawaai op de werkvloer volgen wij de uitleg van onze rondleider via een koptelefoon, meteen een goede geluidsbescherming. Dat voorkomt ook

onderling gebabbel van de bezoekers en onnodige vragen. In

hoog tempo worden wij rondgeleid. "Het i s een Franse installatie, goedkoop in aanschaf, maar helaas duur in onderdelen en onderhoud. Je moet hem als reserve beschouwen, hij wordt alleen ingeschakeld in tijden van topverbruik, bij ondercapaciteit

van de stroomvoorziening."

De installatie moet ook al behoorlijk oud zijn. Produktie-eenheid

Flevo 1 is in 1968 in bedrijf genomen en Flevo 2 een jaar later. In 1973 volgde de derde produktie-eenheid, als conventionele eenheid gebouwd, maar in 1988 en 1989 omgebouwd tot een zogenaamde combi-eenheid door uitbreiding met een gasturbine. Enorme zilverkleurige "orgelpijpen" rijzen op, hier en daar

omwikkeld met een soort aluminium folie. "Er is even geen geld beschikbaar om de scheurtjes die zijn ontstaan grondig t e dichten.

De lucht die kan ontsnappen is heel heet. We hebben hier ook geen sprenkelinstallatie. Die zou bij de geringste stoom gaan werken en bij die hete pijpen zou dat een ramp betekenen. Alle

processen staan hier dus onder toezicht van mensen." Op dit moment zijn dat vooral mensen van de onderhoudsploeg.

Inmiddels is het hele produktieproces geautomatiseerd. De "machinekamers" zijn met de tijd meegegaan: ze staan vol met

apparatuur en beeldschermen en zijn op dit moment onbemand. "Het is ook niet nodig dat hier iemand permanent aanwezig is."

Twee werkneemsters zijn, in overall op de grond gezeten, bezig

die schoon te maken. Niet gestoord door het lawaai, zonder

57

oorbeschermers, hebben zij zo te zien veel plezier met elkaar en

om ons met onze veiligheidshelrnen op.

Versnellingskamer

Den Bosch

Na een korte pauze is het de beurt aan de tweede groep om de

Versnellingskamer te betreden. Een grote vergaderzaal is

voorzien van een twintigtal PC's, die met elkaar en de centrale

computer zijn verbonden.

Een aantal mensen kent het fenomeen al, een aantal anderen

kan zich er nog niets bij voorstellen. Onder de bezielende leiding

van de heer Dullaert en mevrouw Den Boer storten we ons vol

overgave op het programma. Het eerste onderdeel bestaat uit

het genereren van toepassingen van de elektronische snelweg

voor wegen, vaarwegen, verkeersveiligheid en bescherming

tegen water. Onze top 3 na een half uurtje brainstormen:

- routeplanning op basis van verkeersaanbod

- berichten doorgeven aan individuele automobilist en reiziger

- verkeerssignalering (weer, drukte etc.).

58

In het tweede deel krijgen we negen stellingen voorgeschoteld,

waarbij een "true/false"-oordeel wordt gevraagd. Een grappige

zijsprong is de discussie over de kansen op

potentiële overstromingen en verkeersongevallen en de kosten

die daaraan verbonden zijn. Afrondende conclusie daarvan is dat

de laatste potentiële overstroming die wij in Nederland hadden,

toch wel een substantieel bedrag heeft gekost.

Delft

In de Versnellingskamer hangt een ontspannen sfeer. De heer

Vermaak en mevrouw Reidinga van Twijnstra Gudde zijn de

begeleiders. Naast elke computer ligt een setje A4-tjes met

2 onderwerpen:

- toepassingen van de elektronische snelweg voor interactie van

VenW met de burger, bedrijven, belangenorganisaties en

andere overheden

- stellingen met mythen en waarheden over de elektronische

snelweg.

De tussentijdse scores zetten aan tot een levendige discussie. De

deelnemers hebben zo te zien veel plezier.

59

Schiphol

Het enthousiasme en trots van de gids waren er debet aan dat de

tweede groep veel later dan gepland weer terug in het Aviodome

was. De groep die de Versnellingskamersessie achter de rug

heeft, geeft nog snel wat positieve geluiden door. Het is zeer

interessant.

De heren Loman en Eijkelhoff van Twijnstra Cudde begeleiden de

groep. We moeten een versneld programma doorlopen, omdat

we achterliggen op schema. De heer Loman leidt ons snel door

een toelichting op de Versnellingskamer heen. Het is een

instrument dat groepsbijeenkomsten, waaronder vergaderingen,

elektronisch ondersteunt. Het instrument biedt een aantal

belangrijke voordelen: onderwerpen worden gemakkelijker en

beter uitgediept, groepsprocessen komen sneller tot de kern

omdat deelnemers gelijktijdig hun bijdrage intypen en bovendien

zijn de participatie en het vergaderplezier van deelnemers

maximaal.

Dan wordt de groep aan het werk gezet. De aanwezigen moeten

op negen stellingen reageren. In mum van tijd staan de scores

60

van deze stemming op het scherm voor de zaal. De uitslag van deze groep blijkt nogai t e verschillen van die van de vorige.

Opmerkelijke resultaten van de vier locaties samen: Met de volgende stellingen is het merendeel van de deel- nemers het eens: - Dankzij telematica kunnen organisaties steeds sneller

kennis ontwikkelen (82%). - De elektronische snelweg leidt niet zo zeer tot betere

communicatie, als wel to t meer communicatie (68,2%). - Moderne technologieën leiden tot minder verplaatsingen

en minder energieverbruik; de druk op het milieu neemt derhalve af naarmate intelligenter gebruik wordt gemaakt van telematica (67,4%).

Oneens was men het vooral met de volgende stelling: - Het hebben van kennis is in de toekomst onbelangrijk, als

je de kennis maar weet te vinden (78%).

Ontsluiten en toegankelijk maken van informatie, dat is in de ogen van de deelnemers een belangrijke toegevoegde waarde van Internet. Een greep uit de ideeën voor nieuwe Internet-toepassingen: - on-line informatie geven over de verkeerssituatie - routeplanning op basis van verkeersaanbod - thuiswerken - integratie van informatie door diverse overheden

- beter toegankelijkheid van bibliotheken.

"Wat mij opvalt", zegt iemand naar aanleiding van de ideeën voor gebruikstoepassingen van Internet, "dat de ideeën allemaal

61

niet nieuw zijn. Het zijn allemaal bestaande diensten en

informatiebestanden die men op Internet wil zetten. De mogelijk-

heden voor interactie blijven daardoor onbenut."

Het is grappig dat deze zelfde conclusie later op de dag in het

forum ook wordt getrokken. Daar betoogt de heer Verwaaijen

dat nieuwe technologieën eerst gebruikt worden voor bestaande

zaken. Zo bracht de TV eerst de schouwburg thuis, en waren

foto's aanvankelijk kopieën van schilderijen. Internet vormt

hierop geen uitzondering. Volgens Verwaaijen zal het nog een

tijdje duren voor er werkelijk creatieve en innovatieve toepassin-

gen komen voor Internet.

Lelystad

Een ervaring uit de Versnellingskamer (onder leiding van de heren

De Grefte en De Groot van Twijnstra Cudde): "Twee weken

geleden heb ik ervaring opgedaan met een brainstormsessie in de

Versnellingskamer. Je krijgt veel meer reacties dan normaal,

omdat iedereen tegelijkertijd zijn ideeën intoetst. Als je iemand

62

aan het woord laat, dan heb je in dezelfde tijd twee meningen

waar je nu twintig meningen hebt. Die moet je filteren natuurlijk,

er zijn mensen met dezelfde mening. Wat ook kan gebeuren is

dat je een oplossing aanbiedt voor een probleem, waarvan

mensen zeggen dat het helemaal geen probleem is. Je moet het

dus wel eerst eens zijn over het probleem.”

”Het lijkt wel een aanwinst voor vergaderen, meningsvorming,

brainstormen. Iedereen kan zijn mening intoetsen. Het is niet zo

dat iemand die het hardste roept daardoor de meeste aandacht

krijgt. Een nuttig hulpmiddel, maar ook niet meer dan dat.“

63

64

4 Allemaal centraal

Bus- en beursberichten

Na de snelcursus Versnellingskamer (een kind kan de was doen)

stappen de deelnemers op alle locaties in de bus naar de centrale

locatie. De deelnemers van de verschillende locaties zullen rond

16.00 uur voor het eerst zien welke collega's van het ministerie er

nog meer zijn.

In de bus kan men, lui achterover gezakt, een video bekijken van

Nederland Digitaal Waterland en van Netcoast.

In de bus van Delft naar Utrecht blijkt het nog wat moeite te

kosten om de twee video's op te starten. Ondanks vroegtijdige

check op geluid en beeld lukt het niet de eerste video, die van

Nederland Digitaal Waterland, te starten. Halverwege Delft

Rotterdam gaan we ervoor parkeren. "In de parkeerstand krijgen

we ' t ongetwijfeld voor elkaar", roept de heer Veen. En inder-

daad, zijn voorspelling komt uit. De video duurt 7 minuten.

Mooie tijd, luchtige en informatieve video ook. Kort hierop

verschijnt Netcoast. Althans dat verwachten de mensen in de

bus, maar weer gebeurt er eerst helemaal niets. Voorin wordt

hevig gesjord aan het apparaat. Dat wordt vast weer parkeren.

67

Gelukkig doet-ie het ineens. Dat deze vertrouwde technologie

nog steeds kan tegenstribbelen. Het heeft iets menselijks. Utrecht

komt in zicht. De bus rijdt de afslag naar de Central Studios

voorbij. Na twee keer steken lukt het de chauffeur te keren.

In de Central Studios is het druk. Een levensgroot decor geeft de

grote hal een gezellige sfeer. Bij het inleveren van de jas, krijgen

de gasten een telefoonkaart cadeau. Dezelfde kaart die minister

Jorritsma 's ochtends op de Plesmanweg uitgereikt kreeg. En dan

ligt de hal open voor de deelnemers. Ze kunnen kiezen: kletsen

met collega's of een informatieve rondwandeling over de beurs.

Speciaal voor deze Telmaticadag is in de Central Studios een

beurs ingericht, waar een aantal leveranciers verschillende

thema's en systemen demonstreren. Er is ook een informatieve

stand van de Meetkundige Dienst, waar in samenwerking met

EDS en Datad onder meer het E-mail pakket "Route 400" en

telematicatoepassingen op VenW-net worden geshowd. Ook kan

men surfen op Internet.

6 8

Een rondje langs de stands levert behoorlijk wat nieuws op. Het

MONICA-verkeersgegevenssysteem. Het mobiele kantoor van

de toekomst. Nederland Digitaal Waterland. Camera's in

praatpalen en de winnaar van de Nationale Telewerk Aspect prijs.

MONICA (Monitoring Casco systeem) is ontwikkeld door Logica

voor de Adviesdienst Verkeer en Vervoer. Het systeem zorgt voor

verzameling, verwerking en verstrekking van dynamische en

statische verkeersgegevens. Wegdek-detectielussen leveren de

benodigde input, zoals aantallen auto's per minuut, gemiddelde

snelheid en file-informatie.

Het mobiele kantoor van de toekomst bevindt zich in een Pontiac

Transporter, een 'space wagon' van de eerste categorie. Behalve

hoogpolig tapijt, koelkast en TV bevinden zich in dit kantoor alle

mogelijke hulpmiddelen voor de mobiele werker, die draadloos

communiceert met de buitenwereld. U kunt deze Transporter

(van Toshiba en Ronin) ook huren!

Nederland Digitaal Waterland is via een immens beeldscherm

met touch screen-faciliteit bereikbaar. De beschikbare informatie

varieert van weer en waterstanden to t recente publikaties en het

aanbod van bijvoorbeeld zeilboten in de tijdschriften van het

laatste jaar. Enthousiaste medewerkers van de Meetkundige

Dienst en Twijnstra Cudde demonstreren de verschillende

mogelijkheden.

PTT heeft op haar stand diverse toepassingen van

(te1e)communicatie. Naast de al bekende nieuwe telefoonzuilen,

op afstand bedienbare bruggen, mobiele communicatie en de

nieuwe generatie praatpalen, wordt een verkeersinformatie-

69

systeem gedemonstreerd met videobeelden van de situatie op de

weg. Dit systeem zou een aanvulling op MONICA kunnen zijn,

aangezien camera's (in praatpalen) een aantal malen per minuut

een nieuw beeldje van de verkeerssituatie ter plekke doorseinen.

Zelfs met het snel invallende duister blijft het beeld vrij goed.

E û S heeft als thema gekozen voor "Mobiliteit en Telematica".

Mobiliteit is voor het ministerie één van de hoofdactiviteiten. Op

de beurs laat EDS zien met welke initiatieven zij de vervoers-

problematiek op wil lossen. Telematica speelt hierin een cruciale

rol. Ook toont EDS de samenhang tussen de elektronische

snelweg en het VenW-net.

Ter afsluiting van de European Telework Week heeft minister

Jorritsma de Nationale Telewerk Aspect prijs uitgereikt. Gelukkige

winnaar was DATAD, dat de prijs kreeg voor zijn totale telewerk-

concept. Op de stand verder aandacht voor informatie-logistiek.

Goede informatie-logistiek zorgt ervoor dat de juiste informatie

op het juiste moment in het bezit is van de juiste persoon, in de

juiste vorm en onder de juiste voorwaarden. Een nastrevens-

waardige situatie in alle organisaties.

Forumdiscussie

Aan de forumdiscussie onder leiding van ions de Poel nemen deel:

drs. J.M.F. Diris, ministerie VenW, HDTP

drs. R.J. Kuiper, ministerie VenW, DO1

mr. F. Plate, ministerie VenW, Hoofddirectie Waterstaat

mr. R . Bekker, Twijnstra Gudde

prof. dr. L. Reijnders, Stichting Natuur en Milieu

drs. B.J.M. Verwaaijen, Algemeen Directeur PTT Telecom

70

Fons de Poel: "ís Internet een zegen of een

ramp?"

De heer Plate, hoofddirecteur bestuurlijke

en juridische zaken bij de hoofddirectie van

Rijkswaterstaat, meent dat Internet geen

van beide is. Internet moet je met verstand

en selectief gebruiken. Er kleven wel wat

problemen aan het gebruik van het net,

bijvoorbeeld omdat niet duidelijk is wie de eigenaar van informa-

tie is. Dat kan juridische problemen geven. Wie kan er verant-

woordelijk gesteld worden als informatie niet juist blijkt te zijn?

De heer Diris, hoofddirectie Telecommunicatie en Post: "Internet

is geen net, het is een verschijnsel." Je moet helemaal niet willen

om dat volledig te reguleren.

Aan de heer Reijnders van de Stichting Natuur en Milieu vraagt

de Poel of Internet goede mogelijkheden biedt om invloed uit t e

oefenen op het beleid van VenW. "Naarmate er meer

informatiemogelijkheden zijn wordt de kloof tussen overheid en

burger groter. Ik zeg niet dat hier een oorzakelijk verband tussen

is." Wel denkt hij dat telematica kan helpen in de communicatie

tussen overheid en burger. Maar niet per definitie. Hij vergelijkt

de telematica met een mes: dat kun je gebruiken om te doden

maar ook om een appel te schillen. Het vraagt een bepaalde

attitude om te communiceren en die zou wel eens doorslag-

gevender kunnen zijn dan de technische mogelijkheden.

Fons de Poel: " Helpt de elektronische snelweg de besluitvorming te versnellen?r

De heer Bekker, adviseur bij Twijnstra Gudde, is kort en krachtig

in zijn antwoord: "Nee."

71

r

De heer Diris: "De verschillende

media maken wel de kwaliteit van

de discussies beter." Ook ziet hij dat meer mensen participeren.

Internet is dus wel een zegen.

De heer Kuiper, Directie Organisatie & Informatie, stipt aan dat

het ook van belang is wat de overheid wil met internet. Als

burgers rechtstreeks kunnen communiceren met arn btenaren,

dan krijgt de politiek een heel andere rol.

De heer Reijnders stelt dat versnelling van besluitvorming pas

mogelijk is door bij grote projecten als de Betuwelijn of Schiphol

in een vroeg stadium met belangengroepen te overleggen. Face

to face en niet via Internet. Als daar overeenstemming bereikt

wordt, dan kun je pas spreken van versnelling.

Fons de Poel: "Er is dus vooralsprake van meer communicatie

dan van betere communicatie?1

De heer Plate is het daar in grote lijnen mee eens, maar de heer

generatie geeft hoogstwaarschijnlijk

een ander oordeel.

Fons de Poel: I' Heeftde technologie invloedop de

De heer Bekker: "Ik hoop het wel." O m gebruik te maken van de

technologie moet je een organisatie vernieuwen. Zo zie je de

7 2

afgelopen tien jaar al een trend dat midden-managementlagen

verdwijnen. En een andere ontwikkeling is dat de loyaliteiten van

mensen verschuiven van verticaal naar horizontaal. Een mede-

werker heeft meer affiniteit met een collega in een andere

organisatie dan met zijn eigen baas.

De heer Verwaaijen voegt toe dat organisaties als geheel

"gedistribueerd" raken. Vroeger konden grote organisaties niet

tijd- en plaatsonafhankelijk werken, met de huidige

communicatietechnologie kan dat wel. Daardoor ontstaan allerlei

werkverbanden over grenzen heen.

Hier verlaten we het vraag-antwoordstramien en volgen

enkele opmerkelijke uitspraken van forumleden.

De heer Kuiper: VenW moet zich bezinnen op zijn rol als

communicatiespecialist. Hoe verschaf je de burger de informatie-

mogelijkheden en hoe ga je als overheid om met de informatie

die je krijgt. Het kan niet zo zijn dat degene die het meeste

informatie heeft ook het meest gelijk heeft.

De heer Verwaaijen: Bij alle nieuwe media zie je dat ze eerst het

aanbod van de bestaande media kopiëren. Pas als ze een tijd

bestaan vindt men creatieve en echt vernieuwende toepassingen

voor dat nieuwe medium uit. Trouwens, we hebben het aldoor

over Internet, maar weten jullie dat de meest gebruikte inter-

actieve dienst in Nederland Cal1 TV van Veronica is? Dat

programma weet op een zondag 80.000 mensen te mobiliseren.

Bij de vraag naar de respons moeten we vooral hand in eigen

boezem steken: wij weten niet hoe we mensen zodanig moeten

aanspreken dat ze in groten getale reageren.

73

Over telecommunicatie en de mogelijkheden van telewerken om

de wegen te ontlasten.

De heer Reijnders: "Hoe meer files hoe beter." Immers, echte

ingrepen om de wegen t e ontlasten zoals drastische verhoging

van de benzineprijs worden niet genomen. De mobiliteit neemt

alleen maar toe, en ordelijk rijden vergroot dan wel de capaciteit

van de wegen, maar het milieu wordt er niet wijzer van. Vervoer

over de weg is niet reëel geprijsd. De kosten aan het milieu

moeten door de volgende generatie betaald worden. Dat i s

immoreel.

De heer Verwaaijen: Mensen laten zich leiden door de drie C's:

genot, gewin, gemak. Zo lang ik de keuze heb om voor mijn huis

in vervoer te stappen en voor de deur waar ik moet zijn weer uit

te stappen, of een alternatief dat me èn meer tijd èn meer geld

kost en minder gemak levert, dan is die keuze snel gemaakt. Er

staan de overheid twee wegen beschikbaar om mensen tot ander

gedrag te brengen en dat zijn drang en dwang. Tot dwang

behoort die verhoging van de benzineprijs, tot drang echt goede

alternatieven aanbieden

Over de vraag of de wegen/het milieu nodeloos belast worden

doordat er veel lege vrachtwagens rondrijden.

portemonnee als hij dat zou doen.

Maar het is natuurlijk produkt-

afhankelijk. Als er bij u nieuwe meubels worden afgeleverd dan

neemt die vrachtwagen toch niet gelijk uw huisvuil mee?

74

Na de forumdiscussie nodigt de heer Vree,

gastheer op de locatie Utrecht, de heer

Plate uit Nederland Digitaal Waterland te

openen. Na een korte mondelinge

toelichting begeeft de heer Plate zich naar

een computer die aan de rand van het

podium is opgesteld. Hij gaat naar het

discussieforum van NDW, waar minister

Jorritsma's ochtends een vraag in heeft geplaatst: "Hoe denkt u

over een nieuwe aanpak van beleidsformulering waarbij de

burger al vroeg wordt betrokken,

bijvoorbeeld door gebruik t e maken van de mogelijkheden die de

elektronische snelweg ons biedt?" Zijn antwoord naar de minister

is kort en kernachtig: "proberen, leren, profiteren". De openings-

handeling is voltrokken op het moment dat de heer Plate dit

antwoord elektronisch heeft verstuurd.

Diner en dagsluiting Na de forumdiscussie is iedereen helemaal klaar voor het diner.

En voor de voortzetting van allerlei informele contacten.

Het diner wordt op professionele wijze geserveerd. Iedere tafel

75

wordt zo bediend dat iedereen op hetzelfde moment uit-

geserveerd krijgt. Na een knikje van één van de obers lichten alle

obers tegelijkertijd de dekschalen van de borden. Er wordt

gesmuld. Alleen aan de tafel waar mede-organisator de heer Van

der Velde zit, is er nog geen complete ontspanning. Paul Haenen

is nog niet gearriveerd en zo lang er nog iets mis kan gaan ...

Later dan verwacht, maar op tijd voor de dagsluiting, arriveert de

cabaretier. De prachtige maar uitzichtbelemmerende

bloemenwatervallen zijn van tafel gehaald zodat iedereen

Dominee Gremdaat niet alleen kan horen, maar ook kan zien.

"De elektronische snelweg over uw

bureau, kent u die uitdrukking? Ik moest

daaraan denken toen ik vanmorgen een

wat oudere vrouw over de Lek zag turen.

De brug zat vol met auto's maar ze keek

daar niet naar. Ze leek eenzaam. ik sloeg

een arm om haar heen. Doet u dat ook wt

eens? Een arm om iemand heen slaan die

:I

in zichzelf gekeerd zit. Ook op uw werk? Bij iemand die voor zich

uit tuurt. Je gaat naast haar zitten, je slaat je arm om haar heen

en je vraagt: mevrouw Jorritsma, hoe gaat-ie?''

"De vrouw aan de Lek schrok van mijn goedbedoelde

handtastelijkheid. Misschien overkomt u het u ook wel eens op

uw werk, dat iemand schrikt van je goedbedoelde

handtastelijkheid of dat iemand niet in de gaten heeft dat je

handtastelijkheid goed bedoeld is. Dan zucht je, maar zegt niks.

Dat doen we allemaal wel eens: zuchten maar niets zeggen. Je zit

in het vliegtuig van Tokio naar Schiphol, je cirkelt al 6 uur boven

76

de grens met Siberië en vervolgens ga je terug naar Tokio. Je zucht maar zegt niks. I'

(De Ajax-ploeg is teruggereisd naar Tokio, omdat de KLM geen

toestemming had gekregen om boven Siberië te vliegen. De wereldkampioen zit op dit moment nog steeds in Tokio en de

huldiging is vanmiddag afgelast.)

"Een ander voorbeeld: je eigen vrouw komt thuis en zegt: "Schat, ik heb een andere man leren kennen en die i s vlotter, slimmer en warmbloediger dan jij.'' Ook in zo'n situatie zuchtje

en zeg je niks. Wellicht gebeurt het u als u straks thuis komt. Dat uw vrouw zegt: "Ja eh, de feestvreugde ging niet door en ik had toch zo'n behoefte om te feesten dus ik heb de buurman gebeld enne .., het is gelukt." Je zucht maar je zegt niks."

kernproeven nemen in de Stille Zuidzee, ik moet een auto nog duurder dan die van een pooier hebben."

"Ik voel de warmte van mijn persoonlijk gelijk. Dat heeft u

misschien ook wel eens op uw werk. Het hele kantoor i s tegen je. Het hele kantoor pist over je heen. Het hele kantoor wil je uitspuwen en toch voel je de warmte van je persoonlijk gelijk en

daar draait het toch om."

77

"De vrouw omhelsde mij heel innig. Ik vond het persoonlijk iets

te innig, hoewel ik het een goed gesprek vond, dus na 10

minuten vroeg ik mijn tong weer terug."

"Ik dacht bij mezelf: volg de weg van je hart ook op de elektroni-

sche snelweg en je zi t eigenlijk altijd goed. Besef wat je doet. Dat

adviseer ik u ook, volg de nieuwe ontwikkelingen met veel

enthousiasme maar keer ook af en toe terug naar het simpele

liefdevolle begin. Ik wens u een aangename terugreis, met

spekjes erin, dank u wel."

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I . . .

Minisieric v a 1 Verkeer ei1 Waterstaat Inforr i -~t . i m i Ilccuii imtatie Posibui Xi9L I 25KJ kx C:?ii ti&2:;

Tel. 070-3517i)66 / Fax. 070-3516430