©EQ Business – Bureau voor Emotioneel Intelligent Leiderschap 1

www.eq-business.nl info@eq-business.nl November 2007

Emotionele Intelligentie: Wat is het? In 1995 verscheen het boek Emotionele Intelligentie van Daniel Goleman. Het boek verscheen in meer dan 50 landen en werd een internationale bestseller. Sindsdien heeft emotionele intelligentie ook buiten de academische wereld bekendheid verworven. Maar wat is emotionele intelligentie nu eigenlijk, en wat moet u daar mee? In dit artikel gaat Eddy Hoogendijk nader in op wat emotionele intelligentie is. In een volgende artikel zal hij het belang ervan voor organisaties beschrijven. Managers zijn vaak krachtige persoonlijkheden. Zij hebben doorgaans al belangrijke successen geboekt, en kunnen bogen op een rijke ervaring. En toch hebben sommige managers meer succes dan andere. De vraag wat nu de doorslaggevende kwaliteiten zijn die dit succes verklaren heeft al menig wetenschapper geïnspireerd tot onderzoek. Tot ver in de twintigste eeuw werd dit hoofdzakelijk toegeschreven aan een combinatie van IQ en ervaring. Sinds de tweede helft van de vorige eeuw is het niveau van het onderwijs sterk verbeterd en voor nagenoeg iedereen toegankelijk geworden. IQ en ervaring zijn zeer belangrijk voor een manager, maar zijn niet langer de doorslaggevende kwaliteiten. Maar welke zijn dat in deze moderne tijd dan wel? Richard Boyatzis1 onderzocht in 1982 wat succesvolle managers het belangrijkst vonden wat zij nog te leren hadden, als zij de kans hadden. De uitkomst: emotioneel leiderschap. Veertien van de zestien competenties waren emotionele competenties. Later, in 1993, analyseerden Lyle Spencer en Signe Spencer2 meer dan 200 competentie modellen, en leidden daaruit o.a. competentie profielen voor verschillende functies af. Ook zij concludeerden dat het merendeel (achttien van de eenentwintig) van de competenties die de succesvolle manager onderscheidden waren gebaseerd op emotionele intelligentie.

Historie van Emotionele Intelligentie Edward L. Thorndike3 was de eerste die in 1920 over sociale intelligentie schreef. Robert Thorndike en Saul Stern4 werkten dit in 1937 verder uit in 3 onderdelen: sociale attitude, sociale kennis en sociale aanpassing. David Wechsler5, vooral bekend om zijn IQ testen, erkende in 1952 dat “affective capacities” een belangrijk deel zijn van de menselijke capaciteiten. Echter, men kon dit niet meten. Howard Gardner6 onderkende in zijn theorie van meerdere intelligenties in 1983 o.a. twee vormen van persoonlijke intelligentie: inter-persoonlijke en intra-persoonlijke intelligentie. Reuven Bar-On7 was in 1988 de eerste die een manier ontwikkelde om wat hij de emotionele quotiënt (EQ) noemde te meten. In 1997 verscheen zijn Bar-On EQ-I test. Peter Salovey and John Mayer8 publiceerden in 1990 een baanbrekend artikel over emotionele intelligentie. In 1997 verscheen hun Mayer-Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test (MSCEIT). Daniel Goleman publiceerde in 1995 zijn boek Emotional Intelligence, wat in korte tijd een bestseller werd en waardoor het grote publiek kennis maakte met emotionele intelligentie.

Emotionele Intelligentie: Wat is het? November 2007

©EQ Business – Bureau voor Emotioneel Intelligent Leiderschap 2

Wat is Emotioneel Intelligentie? Er bestaan verschillende modellen en visies van Emotionele Intelligentie (EI). Ze hebben elk hun bijdrage geleverd aan het tot volwassenheid komen van EI, en zullen ook in de toekomst waardevol blijken. Het is vanwege de verdiensten van Goleman (zie kader Het Consortium) dat ik in dit artikel mij verder baseer op het model van Goleman. Ik spreek daarmee geen oordeel uit dat dit model beter dan de anderen zou zijn. Goleman omschrijft emotionele intelligentie als de kwaliteit om de emoties in jezelf te herkennen en in die van anderen, om de emoties op de meest effectieve wijze in te zetten in jezelf en in je relaties met anderen. Hij onderscheidt vier groepen competenties, de zgn. EI Domeinen. Zelfinzicht en zelfmanagement worden ook wel de persoonlijke competenties genoemd, of wel: hoe gaan wij met onszelf om? Sociaal bewustzijn en relatiemanagement vormen de sociale competentie, of wel: hoe gaan we met onze relaties om? In elk domein kunnen competenties worden onderkend. Zelfinzicht houdt in dat iemand een goed inzicht heeft in emoties, zijn motieven, zijn normen en waarden, en zijn sterke en zwakke kanten. Competenties van zelfinzicht zijn emotioneel zelfinzicht, accurate zelfevaluatie en zelfvertrouwen. Zelfmanagement betekent dat iemand zijn emoties op de meest efficiënte wijze kan inzetten. Competenties van zelfmanagement zijn emotionele zelfbeheersing, transparantie, souplesse, presteren, initiatief en optimisme. Sociaal bewustzijn wil zeggen inlevingsvermogen. Competenties van sociaal bewustzijn zijn inlevingsvermogen, gevoel voor organisatie en dienstbaarheid. Competenties van relatiemanagement zijn inspiratie, invloed, anderen tot ontwikkeling aanzetten, katalysator van veranderingen, conflictmanagement, samenwerken en werken in een team. Vanuit het herkennen van onszelf (zelfinzicht) kunnen wij de emoties in de ander herkennen (sociaal bewustzijn) en tot actie overgaan: allereerst bij onszelf (zelfmanagement) en vervolgens ook bij de ander (relatiemanagement).

Figuur 1: Emotionele Competenties Framework. (Bron: Hay Group) Er bestaan geen leiders die op alle EI vaardigheden hoog scoren. Excellente leiders scoren hoog op 6 EI vaardigheden, waarbij ten minste een van de vaardigheden uit elke van de vier EI Domeinen. Er bestaat geen ideale mix van vaardigheden voor excellente performance. Wel zijn combinaties van competenties geschikter voor bepaalde functies. Het Consortium Daniel Goleman en Cary Cherniss hebben met zes andere wetenschappers het Consortium for Research on Emotional Intelligence in Organizations opgericht. De missie van het Consortium is het verder wetenschappelijk onderzoeken en toepassen van EI binnen organisaties. In het Consortium zitten meer dan vijftig experts uit de universitaire wereld, het bedrijfsleven en de overheid. O.a. Richard Boyatzis, Reuven Bar-On en Peter Salovey zijn lid van het Consortium. Goleman en Cherniss zijn samen de voorzitters.

Emotionele Intelligentie: Wat is het? November 2007

©EQ Business – Bureau voor Emotioneel Intelligent Leiderschap 3

Kun je Emotionele Intelligentie leren? Competenties zijn niet aangeboren, maar zijn aangeleerde vaardigheden. En kunnen dus verder worden ontwikkeld. Echter, dit gaat niet van de een op de andere dag. Hoewel de denkende hersenen iets al kunnen begrijpen als ze het slechts één keer gehoord of gelezen hebben, is er voor de emotionele hersenen een andere aanpak nodig: veel oefening en herhaling. Immers, de bestaande gewoontes zijn vaak reeds in de vroege levensfasen aangeleerd. Het afzwakken en vervangen van gewoontes die niet langer functioneel zijn vereist derhalve een sterke motivatie en doorzettingsvermogen. Wat levert Emotionele Intelligentie op? Een verhoging van de EI binnen de organisatie kan veel verschil maken. Voorbeelden uit de praktijk9: • Softwareontwikkelaars met een hoge EI

werken driemaal sneller dan anderen. • Verkoopadviseurs met een hoge EI maken

een dubbele omzet ten opzichte van hun collega's.

• Een retailer die verkopers selecteerde op basis van hun EI, had in het eerste jaar de helft minder uitval.

• Bij een multinationaal adviesbureau bleek dat ervaren partners met een hoge EI, aanzienlijk meer omzet haalden uit hun relaties dan de andere partners.

• Managers van een olieraffinaderij die gedurende twee jaar aan een EI-ontwikkelingsprogramma deelnamen, presteerden 20% beter dan gelijkwaardige medewerkers die niet hadden deelgenomen.

Een volgend artikel zal in het geheel worden gewijd aan de economische kant van Emotionele Intelligentie. Meer weten? Voor meer informatie kunt u zich wenden tot EQ Business – Bureau voor Emotioneel Intelligent Leiderschap. Zie www.eq-business.nl voor contact informatie. U kunt u ook opgeven voor onze maandelijkse nieuwsbrief, zodat u automatisch deze artikelen ontvangt.

Bronnen. Voor de informatie in dit artikel is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: • Het nieuwe leiderschap, van Daniel

Goleman, Richard Boyatzis en Annie McKee

• The Emotionally Intelligent Workplace, van o.a. Cary Cherniss en Daniel Goleman.

• The Consortium for Research on Emotional Intelligence in Organizations: www.eiconsortium.org,

• The Hay Group, www.haygroup.com/tl/EI en www.haygroup.com/nl/Expertise, Leiderschapstransformatie, Emotionele Intelligentie.

Over de auteur. Eddy Hoogendijk is oprichter en trainer / coach van EQ Business – Bureau voor

Emotioneel Intelligent Leiderschap. Hij is gespecialiseerd in het begeleiden van de ontwikkeling van leidinggevenden naar Leiders door het verhogen van hun emotionele intelligentie. Als geen ander is hij in staat om de wetenschappelijk onderbouwde inzichten te vertalen naar praktische ontwikkelingen van het persoonlijke leiderschap. 1 Richard Boyatzis: The Competent Manager (1982). Van de zestien door leiders gewenste competenties zijn er veertien emotioneel georiënteerd. 2 Lyle Spencer en Signe Spencer: Competence at Work: Models for Superior Performance (1993) 3 Edward L. Thorndike: Intelligence and its uses (1920). 4 Robert Thorndike en Saul Stern: An evaluation of the attempts to measure social intelligence (1937). 5 David Wechsler: The range of human capacities (1952). De WAIS (Wechsler Adult Intelligence Scale) is wereldwijd nog steeds de meest toegepaste psychologische test. 6 Howard Gardner: Frames of Mind: The theory of multiple intelligences (1983). 7 Reuven Bar-on: The development of an emotional concept of psychological well-being (1988, ongepubliceerde doctoraal dissertatie), en Development of the Bar-On EQ-i: A measure of emotional and social intelligence (1997). 8 Peter Salovey and John Mayer: Emotional Intelligence (1990). 9 Hay Group: www.haygroup.com/nl/Expertise, Leiderschapstransformatie, Emotionele Intelligentie.