Eindtermen voor de NCB v3.0 Examens IPMA D en IPMA C theorie

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Examens IPMA D en IPMA C theorie Pagina 1 van 14

Legenda: Nr. Nr. competentie volgens ICB3 Term Benaming competentie volgens ICB3 D Eindtermen voor het IPMA-D examen C Eindtermen voor het IPMA-C theorie examen 1-3 / 4-6 Niveau waarop competentie kan worden uitgevraagd Geen eindterm voor het IPMA-D examen Extra toelichting Toelichting eindterm of verwijzing naar relevante literatuur

Taxonomie:

Kennis (niveau 1-3) Toepassen (niveau 4-6 )

Werkwoorden Zelfstandige naamwoorden Werkwoorden Zelfstandige naamwoorden

Herkennen Termen Toepassen Situaties Benoemen Feiten Opstellen Toepassingen Vergelijken Processen Implementeren Principes Beschrijven Relaties Berekenen Criteria Definiëren Standaarden Beoordelen Regels Verklaren Regels Analyseren Methoden Reproduceren Criteria Oplossen Conclusies Toelichten Methoden Ontwerpen

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 2 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting 1 Technische elementen 1.01 Projectmanagementsucces Projectsucces

Succes en Faalcriteria Succesfactoren Projectmanagementsucces

X X Op weg naar projectsucces/Van Aken X X X X Chaos Rapport/Standish Group X X 1.02 Belanghebbenden Analyseren belanghebbenden X X Inventarisatie belanghebbenden, in kaart brengen onderlinge relaties, inventarisatie

belang en invloed, inschatten relaties tov project. Stakeholdermanagementstrategie X Betrekken, positioneren, informeren belanghebbenden Communicatieplan X X Management van verwachting X X 1.03 Eisen en doelen Doel van het project, projecteisen, projectdoelen X X Doel van het project = organisatiedoel, het waarom van het project, beoogde effect;

projectdoel = binnen de condities opleveren van het resultaat. Projectbeoordeling/beslissing X X Projectaanpak X X Fit for use, fit for purpose X X Waardenmanagement X Business case - Business case (indeling en kenmerken) X X - Nulmeting, deltameting X - Scenarioplanning X - Relatie tot projectlevenscyclus, postprojectbeoordeling X X - Business case in relatie tot haalbaarheidsstudie X X - Business case opdrachtgever en leverancier X X 1.04 Kansen en risico’s Risicoanalyse en risicomanagement X X Risicomanagementstrategie X Kwalitatieve en kwantitatieve risicoanalysetechnieken X X Kwalitatief: decompositie, visgraatdiagram, oorzaak-gevolg diagram,

risico/kansprofiel, kans-effectmatrix - Monte Carlo X - Gevoeligheidsanalyse en scenarioplanning X - Sterkte-zwakte-, kansen- en bedreigingsanalyse (SWOT) X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 3 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting Verwachte geldwaarde X X Toegepast in een beslissings- (of kans)boom Risico- en kansmaatregelen X X Risicomaatregelen zijn bijv. uitsluiten, beperken, delen, verzekeren/overdragen,

calamiteitenplan, accepteren. Kansmaatregelen zijn bijv. verzilveren, vergroten, delen, overnemen, afwijzen.

Resterend risico X X Terugvalplan (roll back plan) X X Onderscheid tussen risico’s en issues X X Onderscheid tussen risico’s en onzekerheid in schattingen X X Risico/kanshorizon X X Risico/kanseigenaar X X Risico/kansaversie en risico/kanstolerantie X X Onderscheid tussen interne en externe risico’s en kansen X X Onderscheid tussen project en zakelijke risico’s en kansen X X Risico- en kanscategorieën X X Bijvoorbeeld strategische, economische, juridische risico’s en kansen Risico- en kansenlogboek X X 1.05 Kwaliteit Kwaliteit X Juran’s Quality Handbook/Juran : conformance & non-conformancekosten Kwaliteitsmanagement X X Kwaliteitsborging,-verbetering,-beheersing,-planning Kwaliteitsmanagementsysteem X X Incl. relatie project- en bedrijfskwaliteitsmanagementsystemen Proces- en productkwaliteit X X Kwaliteitsverwachtingen en acceptatiecriteria X X Functionele en technische eisen X X Programma van eisen, specificaties X X Kwaliteits(management)plan/-strategie X X 7 basis-kwaliteitsinstrumenten X Run chart, histogram, visgraatdiagram, pareto-analyse, control chart, scatterdiagram,

stroomdiagram. Kwaliteitslogboek X X Kwaliteitsbeoordeling, audit en evaluatie X X Verschil tussen beoordeling (op de inhoud), evaluatie (op het proces) en audit (op het

proces, officieel). Normen, voorschriften en standaards X X Totstandkoming van een norm en de rol van het NEN 1.06 Projectorganisatie Principe opdrachtgever/opdrachtnemer X X Principe scheiding van techniek en management X X Projectorganisatie, projectmanagementteam,

projectmanagementstructuur X X Enkelvoudige opdrachtgever- stuurgroep/ wel of geen projectborging / wel of geen

afzonderlijke teamleiders Projectorganogram X X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 4 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting Rollen en rolbeschrijvingen X X Opdrachtgever, gebruiker, leverancier, projectmanager, teammanager,

projectsupport, projectborging, configuratiemanager Besluitvorming- en rapportagestructuren X X Verantwoordelijkhedenmatrix (RACI-model) X X Overlegstructuren en linking-pin principe X X 1.07 Teamwerk Succesvolle teams X Samenstelling, kenmerken / Team versus groep / omgaan met teams op meerdere

locaties Teamsamenstelling X X Teamrollen (Belbin) X Management teams/Belbin Oorzaken, symptomen en voorkomen van groepsblindheid X Teambuilding X Fasen teamvorming (model van Tuckman) X X Forming, storming, norming, performing. Incl. interventies om naar de volgende fase

te gaan /effecten van het oplossen van problemen op de teamvorming Fasen teamvorming in relatie tot situationeel leidinggeven

(volgens Tuckman) X X

1.08 Probleemoplossing Stappen in probleemoplossen X X Oorzaakidentificatietechnieken X Oorzaak-gevolgdiagram, systeembenadering Oplossingidentificatietechnieken X Brainstorming, expert mening, lateraal denken, denkhoeden Oplossingbeoordelingstechnieken X waardeanalyse, scenarioplanning Besluitvormingstechnieken X X Meerderheid, compromis, consensus, delegatie 1.09 Projectstructuren Werkdecompositiestructuur-methodiek (WBS) en werkpakketten X X Volgens PMBoK Projectstructuurcodering X X Koppeling met OBS/ CBS X Productgericht plannen en werkpakketten X X Volgens PRINCE2 1.10 Scope en op te leveren resultaten Scope en afbakening X X Incl. interfaces met andere projecten of systemen Tussenresultaten en eindresultaten X X Scopecreep X X Configuratiemanagement - Configuratiemanagement en Configuratie-items X X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 5 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting - Configuratie-item records en

configuratiemanagementdatabase (CMDB) X X

- Configuratiemanagementplan X - Baselines X X 1.11 Tijd en projectfasering Faseringsmodellen X X Lineair, versie-, ontwikkel-, parallelle, deelprojectfasering Faseovergang en faseplan X X Samenhang mijlpalen, fasen en beslispunten X X Product- versus projectlevenscyclus X X Incl. de positie van de haalbaarheidsstudie in de productlevenscyclus Critical path method: Activity on node (Precedence schema) X X - Gebruikmaken van andere dan alleen Eind-Start

relaties. X Kunnen toepassen in een kritieke pad analyse van: alap, moet starten op, voor of na

- Totale speling X X - Vrije speling X X Onzekerheidsanalyse in tijdsplanning X Volgens PERT inclusief statistische analyse Mogelijkheden Inkorten tijdsplanning X X Balkenschema (Gantt Chart) X X Timeboxing X 1.12 Mensen en middelen Capaciteitsmanagement X X Capaciteitsplan X X Bruto-netto (beschikbare) capaciteit X X Theory of constraints in relatie tot capaciteitsvraagstukken over

project X De Zwakste Schakel/Goldratt; Critical Chain

Leveling (spreiden, opdelen, verschuiven) X X Schattingsmethoden capaciteit X X Ervaringsgetallen, kengetallen, expert-methode, decompositie, functiepuntanalyse 1.13 Kosten en financiën Kostendecompositie X X Onderscheid tussen schatten, ramen en begroten X Begroten, budgetteren en bewaken X X O.a. functies van begroten, budgetteren en bewaken Relatie tussen invloed en besteding in de tijd X X Een budget is een taakstellende (en goedgekeurde) begroting. Budgetbewaking en kostenbeheersing X X Reserves X X Post onvoorzien, managementreserve, calamiteitenbudget, wijzigingsbudget Kostenbewust ontwerpen X X Minimaliseren van de productlevenscycluskosten

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 6 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting Kostensoorten, kostendragers X Projectadministratie en procuratie X Financiële beheersing en liquiditeitsplanning X 1.14 Inkoop en contracten "Make or buy" beslissing X X Inkoopstrategie en contracteringsplan X X - Wijzen van aanbesteding X X - RFI, RFP, RFQ X - Longlist, shortlist X - Selectie- en gunningcriteria X X Handelen in precontractuele fase X Intentieovereenkomsten en voorovereenkomsten X X Europese aanbesteding X Uitgangspunten, voor wie bestemd, sectoren, drempelbedragen, mogelijke

aanbestedingsprocedures, selectie- en gunningcriteria, sancties op niet naleving Relatie project en inkoopafdeling X X Samenwerkingsverbanden X Consortium, VOF, back-to-back overeenkomst Contracten X - Gebruikelijke contractartikelen X X - Algemene voorwaarden X X - Inspanning- en resultaatverplichtingen X X - Bankgaranties en letter of credits X - Contractmanagement X - Algemene contractvormen X Brochureplan, turn key, vaste prijs, incentive contract, regiecontract, uren x tarief,

uren x tarief met max., raamcontract 1.15 Wijzigingen Wijzigingen en projectissue X X Wijzigingsprocedure en issuelogboek X X Wijzigingsautoriteit en wijzigingsbudget X X Prioriteit en urgentie X X MoSCoW-principe Relatie wijzigingsbeheer en configuratiemanagement X 1.16 Beheersing en rapportage Beheerscirkel (Plan-Do-Check-Act) X X Beheers- en rapportageniveaus X X Afstemming beheers- en rapportagecycli Management 'by Objectives' X X SMART afspraken maken Management 'by Exception' X X Toleranties en escalaties

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 7 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting Beheersinstrumenten en beheersmechanismen X X Verschillende rapportages in het project X X Voortgangsrapport, fase-eindrapport, afwijkingsrapport, projecteindrapport,

leerpuntenrapport Earned Value Analyse X X BCWP, ACWP, BCWS, CPI, SPI, CV, SV, BAC, EAC, ETC Slipcharts X 1.17 Informatie en documentatie Informatie versus gegevens. X X Informatie, gegevens, data Informatiebeheer. X X O.a. I/O-matrix, incl. vrijgaveniveaus, versiebeheer Dossierstructuur X X Management- en specialistendossiers Informatiebeheer in relatie tot configuratiemanagement X X 1.18 Communicatie Criteria goede communicatie X X Effectief, efficiënt, aanvaardbaar Communicatiemodel X X Zender, kanaal, ontvanger, boodschap Communicatiekanalen X X Mondeling, schriftelijk, elektronisch, audiovisueel Verbale- en non-verbale communicatie X X Ook bij presentaties Axioma's Watzlawick X X De pragmatische aspecten van de menselijke communicatie/Watzlawick Communicatieniveaus X X Von Thun : inhoudelijk, relationeel, expressief, appellerend Miscommunicatie X X O.a. selectieve perceptie en ruis Gespreksvaardigheden - Actief luisteren X X Hm, samenvatten, parafraseren en doorvragen; rapport maken - De juiste vragen stellen X X Open, gesloten, suggestieve en retorische vragen - Feedback geven en ontvangen X X Vergaderen X X - Effectief vergaderen X X Succes- en faalfactoren en interventies tijdens vergaderingen - Voorbereiding, eigenlijke vergadering en opvolging X X - Agenda en agendapunten X X Indeling en volgorde agendapunten - Fasering in wisselende agendapunten X X Beeldvormende, commentariërende, besluitvormende en planningsfase - Vergaderrollen X X Voorzitter, secretaris of notulist, deelnemer Presenteren - Aandachtspunten van goede visuele ondersteuning

presentatie X X

- Effectiviteit presentatie X X Spreekschema, verbaal en non-verbaal gedrag, aansluiten bij doelgroep Schriftelijk communiceren Schrijfwijzer/Renkema - Effectief schriftelijk communiceren X O.a stijldimensies - Ontwerp en structuur documenten X X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 8 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting 1.19 Projectstart Projectontwikkelingsfase X X Van idee tot start project Projectvoorbereidingsfase X X Van projectaanvraag (ook wel projectmandaat) tot start project Projectaanvraag, projectopdracht en projectbeslissing X X Projectaanvraag (ook wel projectvoorstel, projectopdracht, projectcontract) leidt tot

projectbeslissing en dat is de start van het project Definitiefase X X De (eerste) planvormingsfase van het project PSU Workshop en Kick-off X X Project(management)plan/projectdefinitiedocumenten/Plan van

Aanpak X X Op basis hiervan wordt het project uitgevoerd

1.20 Afsluiting Opschonen, afsluiten en overdragen projectdossier X X Afbouwen van het project en projectteam, vrijgave X X Identificeren vervolgacties (aanbevelingen vervolgacties) X X Verklaring van acceptatie (gebruikers en beheeracceptatie) X X Oplevering (overdracht, protocol van oplevering) X X Revisiedocumenten, inbedrijfstelling Projectverantwoording (projecteindrapport) X X incl. planning post-projectbeoordeling Evalueren van het project (leerpuntenrapport) X X Decharge X X Voortijdige projecteinde/afsluiting X 2 Gedragselementen 2.01 Leiderschap Verschillen en overeenkomsten tussen leiderschap en

management X X Leiderschap, de extra dimensie, S. Talsma

Leiderschapsstijlen (Hersey & Blanchard) X X Management of Organizational Behaviour/Hersey Soorten van macht (Hersey&Blanchard). X Management of Organizational Behaviour/Hersey Zeven Eigenschappen van Effectief Leiderschap X De zeven eigenschappen van effectief leiderschap/Covey Contingentietheorie van Fiedler X Verschillende situaties verschillende leiders: resultaatgerichtheid en

relatiegerichtheid 2.02 Betrokkenheid en Motivatie Motivatoren van een individu X X Kennis, ervaring en houding, betrokkenheid, omstandigheden, intrinsieke motivatie Creëren balans omgevingsfactoren en eigen motivatoren /

creatiespiraal X De creatiespiraal / Marinus Knoope

Motivatiemodellen - Piramide van Maslow X X Primaire, Veiligheid, Sociaal, Waardering, Zelfactualisatie - Motivatie- en hygiënefactoren van Herzberg X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 9 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting Omgaan met weerstanden X Coachend leiderschap X GROW (goal, reality, options, wrap-up) 2.03 Zelfbeheersing Persoonlijkheid in relatie tot het werk X X Big V Vormen van intelligentie X Emotioneel (Goleman), Rationeel Mentale modellen X 2.04 Assertiviteit Balans rolopvattingen en rolverwachtingen X X Effectief invloed uitoefenen X De vijf aspecten van de wil X X Politieke en sociale sensitiviteit X De zeven eigenschappen van effectief leiderschap/Covey The act of will/Assagioli 2.05 Ontspanning Spanning versus stress X X Balans tussen belasting en belastbaarheid Inzichten in symptomen & veroorzakers van stress X X Stressmanagement X X Ontspanningstechnieken, reduceren fysieke, emotionele en rationele spanning Interventietechnieken voor het reduceren van stress X Vitaliseren/oppeppen, teambuildingsactiviteiten, escaleren en de-escaleren. Balans werk, familie, ontspanning X X 2.06 Openheid Culturele aspecten X Creëren van een open bedrijfscultuur X X Aspecten, kenmerken en beleid t.a.v. openheid X X Houding en beleid t.a.v. issues, informatie & documentatie, toegankelijkheid en

transparantie 2.07 Creativiteit Fasen in het creatieve proces X X zie ook 1.08 Voorwaarden om te komen tot creativiteit in het project X X Creatief Leiderschap/Povel Divergente en convergente technieken X Creativiteit: Hoe? Zo!/Byttebier 2.08 Resultaatgerichtheid Kenmerken om te komen tot een goed presterende organisatie X X Good to Great/Collins 2.09 Efficiëntie Principes en voorwaarden continue verbetering (Kaizen) X X Kaizen: The Key To Japan's Competitive Success/Masaaki Imai

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 10 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting Technieken voor efficiëntie (Kaizen) X Teamwerk, persoonlijke discipline, hoge moraal, kwaliteitskringen, continue aandacht

voor verbetering Basistechnieken voor persoonlijke efficiëntie X X Gebruik je hersens/Brandhof Organisatie eigen werk / Timemanagement X X Kernkwadranten X Bezieling en kwaliteit in organisaties, Daniel D. Ofman 2.10 Overleg en advies Rol van PM als adviseur X X Feilloos adviseren/Block Opbouwen van argumenten X X The uses of argument/Toulmin Methoden en technieken adviesvaardigheden (Nathans) X Adviseren als tweede beroep/Nathans 2.11 Onderhandeling Onderhandelingsstrategie (Win-Win/Win-Lose) X X Fasen in onderhandeling X X Voorbereiding, aanloop, opening, verkenning, uitvoering en afsluiting. Effectief onderhandelen X X Uitkomstverwachting, streefpunt, weerstandspunt, breekpunt, achterban BAZO: Beste Alternatief Zonder Overeenkomst X X Harvard-methode X X Excellent Onderhandelen/Fischer e.a 2.12 Conflicten en crises Soorten conflicten, conflictbronnen, conflictpartijen X Conflicthanteringen en organisatieontwikkeling/Mastenbroek Fasen in een conflict X X Nul-, rationele, emotionele en strijdfase: kenmerken, oplossingsstrategie Conflictdereguleringsmechanismen X Conflictderegulering in de verschillende conflictfasen Waarde van conflicten in projecten X X PM in verschillende rollen in conflicten X X Stijlen conflicthantering (volgens Thomas & Kilman) X X Gewenste stijl van leidinggeven en competenties bij managen

crisis X

Crisisplan, inhoud en samenstelling X Risicoanalyse en scenarioplanning ('worst case scenario') 2.13 Betrouwbaarheid Opbouwen betrouwbaarheid in een netwerk van betrokken

partijen X X Beheerscyclus/ Scenarioplanning/ Systematische en gedisciplineerde manier van

werken/ Wat doe je als je afspraken niet kunt nakomen Aspecten van betrouwbaarheid X X Consistentie/ Transparantie/ Voorspelbaarheid 2.14 Respect en inlevingsvermogen Basiswaarden waardering & respect X X De logica van het gevoel/Cornelis Dimensies van nationale culturen X Allemaal andersdenkenden/Hofstede Overbruggen van tegenstellingen X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 11 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting 2.15 Ethiek Soorten ethiek X X Beginselen-, gevolgen- en deugdenethiek Persoonlijke ethiek versus bedrijfsethiek. X X Wat te doen bij niet ethisch gedrag van anderen. Mensenrechten X X Gedragscodes voor professionals X X De gedragscode van IPMA Nederland 3 Context 3.01 Projectoriëntatie Werkvormen: Improviseren, routinematig en planmatig X X Voorwaarden en kenmerken van een project. X X Redenen om een project uit te voeren. X X Projectmanagement X X o.a. duivelsdriehoek Projectmanagementstandaarden X PMBOK, PRINCE2, Projectmatig Creëren en Project Matig Werken (Zoals beschreven

in: "Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement") Overeenkomsten en verschillen werken in project- en staande

organisatie X X

3.02 Programmaoriëntatie Wanneer kies je voor een programma X X Verschillen tussen projecten en programma's X X Programmaorganisatie: rollen en de bijbehorende TVB X X Programmaopdrachtgever, sponsor, sponsorgroep, programmamanager,

verandermanagers, programmabureau, programmastuurgroep, programmaborging Multiorganisatieprogramma's X Bijvoorbeeld: Publiek-Private-Samenwerking, Consortium, etc. Programmalevenscyclus X X Programmafasen en plateauovergangen Kerndocumenten van een programma X Visiedocument en blauwdruk, programmaplan, Business case Batenmanagement en transitiemanagement X Doelenidentificatie X Doelenboom, doelen-inspanningen-netwerk Management van verandering X - Principe van verandering X X Resolving Social Conflicts: And, Field Theory in Social Science/Kurt Lewin - Leiderschap bij verandering X Leiderschap bij verandering/Kotter - Aspecten van verandering X X Ondernemen binnen de onderneming/Weggeman e.a - Aanpak van verandering in verschillende organisaties X Kleurenleer van De Caluwé 3.03 Portfolio-oriëntatie Verschil tussen programma-, portfolio- en

(multi)iprojectmanagement X X

Portfolioproces X X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 12 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting Prestatie-indicatoren en Balance Scorecard X Prioritering van programma's en projecten X X Multicriteria-analyse, THEFD-criteria, Bubble chart, Sturen op samenhang, T.van der

Tak, Gert Wijnen De portfolio-organisatie X X Portfolio stuurgroep, Portfolio Support Office, portfoliomanager 3.04 Project-, programma- en portfolio-implementatie Stappen bij invoeren PPP-organisatie X X Voor- en nadelen/ stappen / weerstanden Effect op organisatie bij PPP-implementatie X X Model van Weggeman, Meesterlijk organiseren, Rudy Kor,Gert Wijnen,Mathieu

Weggeman Verschillen managementstijl lijnmanagers en projectmanagers X X Basisprocessen PPP-organisatie X X in een klantomgeving en in een leveranciersomgeving ISO 10006 Guidelines to quality in projectmanagement X Volwassenheidsniveau's PPP-organisaties X Benchmarking 3.05 Staande organisatie Platte versus hiërarchische organisatie X Lijn-staforganisatie X X Samenhang verantwoordelijkheid en bevoegdheid Depth en Span of control X X Samenhang project- en staande organisatie X X Matrix-, coördinatie- en autonome structuur Mintzberg: 7 configuraties, 6 coördinatiemechanismen, 7 krachten X X Functiescheiding X X Waardeketentheorie van Porter X Porter over concurrentie/Porter Disciplines van de Lerende Organisatie X De vijfde discipline/Senge 3.06 Primair proces Bedrijfsvoering in profit en non-profit organisaties X Business Process Redesign X Raakvlakken project/programma en bedrijfsvoering X X Strategisch/tactisch/operationeel 3.07 Systemen, producten & technologie INK en EFQM-managementmodel X Introductie: filosofie, inhoud en toepassing van het management model/INK Levenscyclus van een product en van een project X X Boston Matrix: Star, Cash Cow, Question Mark, Dog Systeemontwikkeling en de relatie tot projectmanagement X Voorbeeld: Six Sigma/Lean, Agile Systeemtheorie X X Project als systeem versus eindresultaat als systeem/ Opstellen flowschema / Relatie

tot de omgeving, black box, input/output, invoer en uitvoercontrole / Integratie Ketenmanagement X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 13 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting 3.08 Personeelsmanagement Rol project-, lijn- en HR-manager in HRM van projectdeelnemers X X In verwerving, aansturing en beëindiging / verantwoordelijkheden afhankelijk

samenhang tussen project- en staandeorganisatie Functionerings- en beoordelingsgesprekken X Doelstelling, kenmerken, verschillen; Persoonlijk opleidingsplan (POP), POP-

gesprekken Competentiemanagement in projecten X X Training, coaching, leren op het werk; single- en double loop leren 3.09 Gezondheid, beveiliging, veiligheid en milieu ARBO wetgeving X X Risico-inventarisatie, veiligheidsplan, zorgplicht WABO wetgeving X AMVB, Omgevingsvergunning (WABO), Milieuvergunning, MER (milieu effect

rapportage), milieudelicten (Wettelijke) verantwoordelijkheid van de projectmanager X X Wetgeving op het gebied van databeveiliging, privacy, etc. X X MVO: Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen X X 3.10 Financiën Financiële administratie - Kostenindelingen X X Vaste en variabele kosten/ directe en indirecte kosten - Kostenplaatsmethode X X - Principes boekhouding X Grootboekrekening, journaalposten, dagboeken Projectadministratie - Afstemming project- en bedrijfsadministratie X X Extracomptabele projectadministratie / rollen project- en bedrijfsadministratie Financiële verslaglegging (financiële jaarstukken) Handboek Jaarrekening/Kluwer - Balans X X - Waardering van projecten X Onderhanden werk - (Netto) werkkapitaal X X - Winst-en Verliesrekening X X - EBIT en EBITDA X - Operationele uitgaven (OPEX) en Kapitaaluitgaven

(CAPEX) X

- Investeringen en afschrijving X X - Kasstroom mbt investeringen X X - Transitoria X Investeringscalculaties - Reële optie Analyse X - NCW-berekening X X Verdisconteringfactor, verdisconteringvoet, IRR, sunk costs - Return on Investment X X Netto winst gedeeld door de investering. - Terugverdientijd X X

© IPMA Certificering Nederland 2014 – Eindtermen voor de NCB v3.0 Pagina 14 van 14

D C Nr. Term 1-3 4-6 1-3 4-6 Extra toelichting - Break Even Point X X Financiering - Risicodragende financieringsmogelijkheden X Aandelen, obligaties/ Interne en externe / Centrale, decentrale en hybride - Niet-risicodragende financieringsmogelijkheden X Leningen, kredieten/ hypotheek, facturering, cessie, verpanding/ operationele en

financiële lease Kengetallen Financiële Kengetallen/Walsh - Solvabiliteit X Debt ratio, solvabiliteitsverhouding, richtlijnen - Rentabiliteit X - Liquiditeit X - Omloopsnelheid X 3.11 Juridische aspecten Bronnen van het recht X Verschil tussen recht, wetten, gewoonterecht, jurisprudentie Rechtsgebieden X Privaat-, Publiekrecht Dwingend, regelend en aanvullend recht X Soorten overeenkomsten X X Formele en vormvrije overeenkomsten. Totstandkoming van overeenkomst X X Tekortkoming in de nakoming overeenkomst X X Wanprestatie en overmacht Onrechtmatige daad X X Risicoaansprakelijkheid, causaal verband, Octrooi en merkenrecht X Intellectueel eigendom, auteursrecht, patent, licenties Verantwoordelijkheid van de projectmanager in de

rechtshandhaving X X