Eindhoven University of Technology MASTER …...BESCHRIJVING IN WOORDEN EN BEELDEN VAN HET RESULTAAT...
95
Eindhoven University of Technology MASTER Karakters in het bouwblok ontwerp van een woongroep voor Chinese ouderen in de binnenstedelijke luwte van Amsterdam Schrurs, M.J.M. Award date: 2008 Link to publication Disclaimer This document contains a student thesis (bachelor's or master's), as authored by a student at Eindhoven University of Technology. Student theses are made available in the TU/e repository upon obtaining the required degree. The grade received is not published on the document as presented in the repository. The required complexity or quality of research of student theses may vary by program, and the required minimum study period may vary in duration. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
Transcript of Eindhoven University of Technology MASTER …...BESCHRIJVING IN WOORDEN EN BEELDEN VAN HET RESULTAAT...
Eindhoven University of Technology
MASTER
Karakters in het bouwblokontwerp van een woongroep voor Chinese ouderen in de binnenstedelijke luwte vanAmsterdam
Schrurs, M.J.M.
Award date:2008
Link to publication
DisclaimerThis document contains a student thesis (bachelor's or master's), as authored by a student at Eindhoven University of Technology. Studenttheses are made available in the TU/e repository upon obtaining the required degree. The grade received is not published on the documentas presented in the repository. The required complexity or quality of research of student theses may vary by program, and the requiredminimum study period may vary in duration.
General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.
• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
0N1WERP VAN EEN WOONGROEP VOOR CHINESE OUDEREN IN DE BINNENSTEDELIJKE LUWTE VAN AMSTERDAM
AFSTUDEERVERSLAG
MARK SCHRURS
SEPTEMBER 2008
LEERSTOEL
ARCHITECTURE AND URBAN CULTURES
FACUL TEIT BOUWKUNDE
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN
BEGELEIDINGSCOMMISSIE:
DR.IR. JOS BOSMAN
DIPL. lNG. HOSNU YEGENOGLU
DR. JEROEN BOOMGAARD
"MENSEN KUNNEN ALLEEN SOCIAAL ZIJN ALS ZIJ ENIGE BESCHERMING VAN ELKAAR HEBBEN;
ZONDER OBSTAKELS OF GRENZEN EN ZONDER DE ONDERLINGE AFSTAND DIE DE ESSENTIE IS
VAN DE ONPERSOONLIJKHEID ZIJN MENS EN DESTRUCTIEF. ( . .) HET WERKELIJKE PROBLEEM VAN
DE STADSPLANNING IS NIET DE VRAAG WA T TE DOEN MAAR WA T TE VERMIJDEN. ON DANKS DE
WAARSCHUWINGEN VAN SOCIAAL·PSYCHOLOGISCHE ONDERZOEKERS HEBBEN MENSEN IN POTENT/£
EEN WERKELIJKE AANLEG VOOR GROEPSLEVEN IN OVERBEVOLKTE SITU A TIES. "
DE VAL VAN DE PUBLIEKE MENS, RICHARD SENNETT
VOORWOORD HET VOOR U LIGGENDE VERSLAG GEEFT EEN
BESCHRIJVING IN WOORDEN EN BEELDEN VAN HET
RESULTAAT VAN MIJN AFSTUDEERPROJECT BIJ DE
FACULTEIT BOUWKUNDE AAN DE TU/E. HET PROJECT
STARTTE IN SEPTEMBER 2006 ALS ONDERDEEL VAN
HET ATELIER 'ARCHITECTONISCHE PROTOTYPEN 1:
CAPSULAIRE ARCHITECTUUR'. NA EEN GEZAMENLIJK
THEORETISCH VOORONDERZOEK GING lED ERE STUDENT
AFZONDERLIJK OP ZOEK NAAR EEN WIJZE OM DE
OPGEDANE THEORETISCHE KENNIS TE VERTALEN NAAR
EEN CONCRETE ARCHITECTONISCHE OPGAVE.
MIJN ONTWERPOPDRACHT IS EEN VOORBEELD VAN
HOE IK DE LEERSTOEL ARCHITECTURE AND URBAN
CULTURES INTERPRETEER. AUC IS EEN LEERSTOEL
WAARBINNEN IK DE NADRUK LIGT OP DE VOOR MIJ
VOORNAAMSTE ASPECTEN VAN DE ARCHITECTUUR:
DE SOCIAAL MAATSCHAPPELIJKE PROBLEMATIEK VAN
HET STEDELIJKE LEVEN EN DE RUIMTELIJKE BELEVING
DAARVAN.
DE MEZELF GESTELDE OPGAVE RICHT ZICH DAN OOK
NIET ALLEEN OP HET MAKEN VAN EEN GOED WERKEND
EN LEEFBAAR GEBOUW, MAAR ZEKER OOK OP HOE D IT
GEBOUW KAN INTERVENIEREN IN DE STEDELIJKE SETTING
EN ZO EEN PASSEND ANTWOORD KAN VORMEN OP DE
GEGEVEN PROBLEMATIEK VAN ISOLA TIE EN INTEGRA T IE.
EEN ONTWERP WI NT AAN KWALITEIT ALS HET IN HAAKT
OP DE ACTUALITEIT EN LEER TREKT UIT HET VERLEDEN.
DOORTE KIEZEN VOOR EEN CONCREET PROBLEEM (HET
ISOLEMENT VAN DE CHINESE OUDERE IN NEDERLAND)
EN EEN REALISTISCHE LOCATIE (OP HET TERREIN
VAN DE VOORMALIGE BLOM TANDWIELENFABRIEK,
NIEUWMARKTBUURT, AMSTERDAM) WI NT HET ONTWERP
IN MIJN OGEN AAN WAARDE.
DEZE AFSLUITING VAN MIJ STU DIE AAN DE FACUL TEIT
BOUWKUNDE WAS EEN GOEDE TOETSING VOOR MIJN
VISIE ALS TOEKOMSTIG ARCHITECT. IK HEB IN DE JAREN
OAT IK STUDENT WAS ONTZETTEND V EEL GELEERD. IK
WIL GRAAG VAN DE MOGELIJKHEID GEBRUIK MAKEN OM
DE BEGELEIDERS VAN MIJN EINDEXAMENPROJECT TE
BEDANKEN VOOR DE STIMULERENDE INVLOED DIE ZIJ
IN MIJN PROJECT ZIJN GEWEEST. JOS BOSMAN, HUSNU
YEGONOGLU EN JEROEN BOOMGAARD ONTZETTEND
BEDANKT VOOR DE SCHERPTE. INZET EN ENERGIE DIE
JULLIE AAN MIJ TIJDENS MIJN AFSTUDEREN HEBBEN
BESTEED. MEDE DANKZIJ JULLIE IS DE BAGAGE DIE IK
MEENEEM ZO RIJKELIJK GEVULD. MIJN DANK GAAT
OOK UIT NAAR DE MEDEWERK ERS VAN DE CHINESE
WOONGROEPEN IN DEN HAAG EN ROTTERDAM, DIE MIJ
MET ALLE PLEZIER TE WOORD WILDEN STAAN EN HEBBEN
GEHOLPEN DE OPGAVE INHOUD HEBBEN G EGEVEN . EN
VEEL DANK GAAT UIT NAAR MIJN VRIENDIN, MIJN FAMILIE,
MIJN VRIENDEN, ATELIERGENOTEN EN MEDESTUDENTEN
DIE MIJ TIJDENS HET AFSTUDEREN HEBBEN BIJGESTAAN
DOOR VOOR INSPIRATIE, COMMENTAAR, POSITIVITEIT
EN DE NODIG E AFLEIDING TE ZORGEN. DANK U ALLEN
VOOR DE HEERLIJKE WERKSFEER.
1.02
INLEIDING DIT AFSTUDEERPROJECT MAAKT ONDERDEEL UIT VAN
HET ATELIER 'ARCHITECTONISCHE PROTOTYPEN 1 :
CAPSULAIRE ARCHITECTUUR'. VOORAFGAAND AAN
HET INDIVIDUELE ONTWERPPROC ES IS ER BINNEN
DIT ATELIER EEN THEORETISCH VOORONDERZOEK
GEDAAN NAAR DIT NAAMGEVENDE ONDERWERP,
WAARMEE EEN POGING GEDAAN IS HET CAPSULAIRE
DENKEN BINNEN DE ARCHITECTUUR IN KAART TE
BRENGEN. HET ONDERZOEK HEEFT GEEN EENDUIDIG
ANTWOORD OP DE VRAAG WAT WEL EN WAT NIET ALS
CAPSULE BESTEMPELD KAN WORDEN OPGELEVERD.
HET WERKSTUK BESCHRIJFT VOORNAMELIJK EEN
BREED SCALA AAN ARCHITECTONISCHE MIDDELEN DIE
WORDEN INGEZET BIJ HET VORMEN VAN CAPSULES
EN DE ACHTERLIGGENDE MOTIEVEN DIE LEIDEN
TOT DE TOEPASSING VAN DEZE MIDDELEN. DEZE
VERSCHILLENDE BENADERINGSWIJZEN KUNNEN
WORDEN TERUG HERLEID TOT DRIE ZIENSWIJZEN, DIE
STERK AAN BEPAALDE TIJDSPERIODES GEKOPPELD
ZIJN. ALLEREERST WERD DE CAPSULE (ALS H IER
AL VAN GESPROKEN KAN WORDEN) INGEZET TER
BESCHUTTING TEGEN DE INVLOEDEN VAN DE
ELEMENTEN EN TEGEN HET DREIGENDE GEVAAR
VAN VIJANDEN EN DIEREN. IN DEZE PERIODE WORDT
GEHANDELD VANUIT EEN NOODZAAK, VANUIT EEN
PRIMAIRE LEVENSBEHOEFTE. DAARIN VERSCHILT
DEZE PERIODE MET DE DAAROPVOLGENDE
PERIODE; DE PERIODE VAN HET MODERNISME.
IN DEZE TWEEDE PERIODE WORDT ER VOORBIJ
GEGAAN AAN DEZE PRIMAIRE BEHOEFTE EN BIEDT
DE CAPSULE AANVULLENDE MOGELIJKHEDEN. DE
RUIMTECAPSULE GELDT TIJDENS HET MODERNISME,
WAARIN MACHINERIE NOG WERD VERHEERLIJKT,
ALS SYMBOUSCHE BEVRIJDER DIE H ET LEVEN KAN
VERRIJKEN . DE CAPSULE WORDT GEZIEN ALS OBJECT
WAARMEE BESTAANDE GRENZEN KUNNEN WORDEN
OVERSCHREDEN. DEZE HOUDING STAAT LIJNRECHT
TEGENOVER DE HOUDING VAN HET POSTMODERNISME.
DE NADRUK IS IN DEZE PERIODE JUIST OP DE
AFSCHERMENDE KWALITEITEN VAN DE CAPSULE
KOMEN TE LIGGEN. DE CAPSULE WORDT N IET MEER
GEBRUIKT OM GRENZEN TE DOORBREKEN, MAAR
JUISTVEEL MEER OM GRENZEN OP TE TREKKEN. WAAR
HET MODERNE DENK EN VOORTKWAM UIT ONVREDE
OVER DE BEPERKTE BELEVINGSWERELD, DAAR
WORDT DE POSTMODERNE GEDACHTE JUIST GEVOED
DOOR ONVREDE OVER ALLES WAT BUITEN DE EIGEN
BELEVINGSWERELD UGT. MEN PROBEERT ALLES WAT
BUITEN DE EIGEN INVLOEDSFEER LIGT TE BEPERKEN.
DE ANGST VOOR HET ONCONTROLEERBARE, HET
VREEMDE OVERHEERST.
M ET ZIJN BOEK ' DE CAPSULAIRE BESCHAVING' IS
F ILOSOOF LiEVEN DE CAUTER DE VOORTR EKKER VAN
DE DISCUSSIE OVER DE CAPSULAIRE ARCHITECTUUR.
DE DONKERE ZORGELIJKE TOON D IE H IJ IN ZIJN
BETOGEN AANSLAAT HE EFT DAN OOK GROTE INVLOED
GEHAD OP DE WIJZE WAAROP ONS M4 ONDERZOEK
IS VERLOPEN. DE AANGEHAALDE T HEORIEEN ZIJN
VEELAL VOORTGEKOMEN UIT VERWIJZINGEN VAN
DE CAUTER EN DAARDOOR WORDT ZIJN STELLING
BEVESTIGD OAT HET PUBLIEKE DOMEIN MEER EN
MEER WORDT OVERGENOMEN DOOR PRIVATISERING
VANUIT COMMERCIELE EN POLITIEKE BELANGEN. DE
ALGEMENE TENEUR VAN HET ONDERZOEK IS DAN OOK
PESSIMISTISC H TE NOEMEN. 0MDAT MIJN PERSOON
SAMEN MET OLAF JAN SON DE MODERNE, POSITIEVE
HOUDING TEN OPZICHT E VAN DE C APSULES VAN DE
JAREN '60 HEB ONDERZOCHT, BEN IK, ANDERS DAN
DE CAUTER, IN STAAT MINDER ZORGELIJK NAAR DE
ONlWIKKELING VAN CAPSULAIRE ARCHITECTUUR TE
KIJKEN. OOK AL GAAT HET IN DE MODERNE PERIODE
SLECHTS OM VISIONAIRE STATEMENTS, DIT BETEKENT
NIET DATE EN POSITIEVE KJJKOP DE CAPSULE IRREEEL
IS. IN MIJN OPTIEK IS DE CAUTER TE NEGATIEF
INGESTELD EN SCHIET HIJ TE KORT IN HET BENOEMEN
VAN DE MOGELIJKHEDEN VAN AFSCHERMING.
UIT DE ANALYSE VAN DE OBJECTEN KOMT EEN HEEL
SPECTRUM VAN ARCHITECTONISCHE MIDDELEN NAAR
VOREN DIE INGEZET KUNNEN WORDEN VOOR HET
AFSCHERMEN OF CONTROLEREN VAN EEN BEPAALDE
RUIMTE IN DE (SEMI-)PUBLIEKE SFEER. HOEWEL DE
CAUTER DEZE MIDDELEN DIRECT VERBINDT MET DE
VOLGENS HEM NEGATIEVE ONlWIKKELING VAN DE
PRIVATISERING VAN HET PUBLIEKE DOMEIN KUNNEN
DEZE MIDDELEN OOK JUIST INGEZET WORDEN TER
VERRIJKING VAN DITZELFDE PUBLIEKE DOMEIN . DE
NEGATIEVE GEVOLGEN KOMEN NAMELIJK NIET VOORT
UIT DEZE MIDDELEN, MAAR UIT HET DOEL WAARVOOR
DEZE MIDDELEN INGEZET WORDEN. DE CAPSULE
ZOU MOETEN WORDEN INGEZET OM GROEPEN TE
STEUNEN DIE TE KWETSBAAR ZIJN OM HUN EIGEN
PLAATS BINNEN HET STEDELIJKE VELD TE CLAIMEN.
MEN MOET MIDDELEN INZETTEN TER BESCHUTTING
VAN DEZE PLAATSEN, NIETTER AFSLUITING.
IN MIJN ONlWERP WORDT INGESPEELD OP DE
BEHOEFTE AAN EEN GECONTROLEERD ARTIFICIEEL
MILIEU OAT FYSIEKE BESCHUTTING EN EEN MENTAAL
HOUVAST BIEDT VOOR EEN SOCIAAL ONZEKERE
KLASSE. SOMS IS EEN CAPSULE EEN DANKBAAR
MIDDEL OM AFSTAND TE CREEREN TUSSEN HET
PUBLIEKEEN HETPRIVATEDOMEIN. DOORCAPSULAIRE
EIGENSCHAPPEN IN TE ZETTEN KAN AFZONDERING
SCHIJNBAAR WORDEN GEMAAKT TERWIJL ISOLATIE
WORDT VOORKOMEN. EEN CAPSULE KAN DIENEN ALS
EEN VEILIGE HUB VAN WAARUIT DE OMGEVING KAN
WORDEN ONDERZOCHT, ZOALS EEN SPACESHUTTLE
DE RUIMTE VERKENT, WANNEER MEN DE KWALITEITEN
VAN DE CAPSULAIRE E IGENSCHAPPEN MAAR WEET
TE BENUTTEN. EEN GROEP MENSEN KAN OOK EEN
CAPSULE VORMEN. BINNEN DE ANONIMITEIT VAN
EEN DUIDELIJ K IDENTIFICEERBARE GROEP VOELEN
MENSEN ZICH BESCHERMT. DE GESLOTENHEID VAN
DE GROEP WERKT ALS RUGGENSTEUN EN ZORGT
VOOR EEN GEVOEL VAN VEILIGHEID . DEZE VEILIGHEID
IS VAN BE LAN G OMDAT DE MENS GENEIGD IS ZICH AF
TE SLUITEN WANNEER MEN ZICH NIET OP ZIJN GEMAK
VOELT.
OPDRACHT VRAAGSTELLING GEFORMULEERD WORDEN: HOE KAN
EEN CAPSULE EEN MEERWAARDE BETEKENEN VOOR
ZOWEL DE GEBRUIKERS ALS VOOR DE STEDELIJKE
RUIMTE WAARIN HIJ ZICH BEVINDT? DOOR EEN
REALISTISCHE OPGAVE TE KIEZEN ONTSTAAT ER EEN
MEERWAARDE VOOR HET ONTWERP. DOOR MEZELF
DEZE OPGAVE TE STELLEN WIL IK AANTONEN OAT
EEN CAPSULE NIET PER DEFINITIE GEVREESD MOET
WORDEN MAAR OAT MEN ER ALLEEN MEE MOET LEREN
OMGAAN. DEZE OPGAVE VORMT EEN POGING TE LATEN
ZIEN OAT DEZE AANPAK KAN WERKEN DOOR UIT TE
GAAN VAN DE SAMENKOMST VAN DE VERSCHILLENDE
SPECIFIEKE EIGENSCHAPPEN VAN DE CONTEXT EN
HET IN TE VOEGEN PROGRAMMA.
DE LASTAG E IS EEN STUKJE STAD OAT DOOR
DE JAREN HEEN MEERDERE TRANSFORMATIES
HEEFT ONDERGAAN EN ALS GEVOLG HIERVAN
EEN AMBIVALENT KARAKTER HEEFT GEKREGEN.
ONDANKS DE CENTRALE LJGGING, NABIJ HET
CENTRAAL STATION, IS ER VOOR DEZE LOCATIE NOG
AL TIJD G EEN STEDENBOUWKUNDIGE INVULLJN G. DE
LOCATIE IS, ZOALS GEB RU IKELIJK IS IN H ET CENTRUM
VAN AMSTERDAM, OMGEVEN DOOR WATER. DE
LIGGING AAN DE NIEUWMARKT EN DE HISTO RISCHE
ACHTERGROND VAN D E WIJK B IEDEN HOUVAST VOOR
EEN MOGELIJK PROGRAMMA. DE NIEUWMARKTBUURT
WORDT BESCHO UWD ALS DE CHINA TOWN VAN
AMSTERDAM. D E ST RAATNAAMBORDJES M ET ZOWE L
NEDERLANDS ALS CHINESE NAMEN GEVEN DAAR AL
EEN INDICATIE VAN . DE EERSTE CHINEZEN HEBBEN
VANAF HUN VESTIG ING IN DE LASTAG E ZICHZELF
ALTIJD KU NNEN REDDEN. ENIGE ZORG OF HU LP VAN
BUITENAF WAS ONNODIG EN ONGEWENST. NU DE
CHINESE RESTAURANTS IN CRISIS ZIJN EN DE 2 E EN
3E GENERATIES LANGZAAM VERWESTEREN DREIGEN
DE CHINESE OUDEREN TEN O N DER TE GAAN AAN DE
GEiSOLEERDE POSITIE WAARIN ZE ZICH SINDS HUN
KOMSTIN NEDERLAND IN HEBBENGESCH IKT. METMIJN
ONTWERP HOOP IK DE OUDEREN IN HUN BEHOEFTEN
TEGEMOET TE KOMEN EN HUN GEiSOLEERDE POSITIE
TE DOORBREKEN TERWIJL IK REKENING HOU MET DE
GESCHIEDENIS EN DE KENMERKEN VAN ZOWEL DE
TOEKOMSTIGE BEWONERS ALS DE LOCATIE.
1.01
1.0 2
1.03
1.04
1.05
1.06
1.0 7
CAPSULETOWER, KISHO K URAKAWA , TOKYO
GELBES HERZ, H A U&RUCKER<:O
MAQUETTE WERKING G ELBES H ERZ
CAPSULAIRE MEERWAARDE,' HET STADSPARK O P
DE S TADS WAL VAN L UC CA.
STRAA TNAAMBORDEN IN D E NIEUWMARKTBUUR T
DRIJVEND CHIN EES RESTA URANT IN AMSTERDAM
CHINESE TEMPEL AAN DE ZEEDIJK
II KADER
2.01
INTEGRA TIE: INPASSING OF AANPASSING? BEGIN JAREN 80 INTERVIEWDE YOCKLANG CHONG
JONGE CHINESE MIGRANTEN, EN ZE ONTDEKTE DATZIJ
DECHINEZEN DIEAL VANAFDEJAREN 301N NEDERLAND
WOONDEN, OUDERWETSER VON DEN DAN HUN OPA EN
OMA DIE IN CHINA WAREN ACHTERGEBLEVEN. 00K
VOOR SOCIOLOGEN VORMDEN DIE EERSTE CHINESE
MIGRANTEN EEN RAADSEL ZIJ WAREN SUCCESVOLLE
ONDERNEMERS GEWORDEN, INGEPAST IN DE
NEDERLANDSE SAMENLEVING MET BEHOUD VAN HUN
EIGEN CULTUUR. VOOR VEEL POLITIC! ZOWEL EEN
DROOM ALS EEN NACHTMERRIE, WANT VOOR MENIG
POLITICUS BESTAAT ER GEEN MOOIERE DROOM DAN
EEN MAATSCHAPPELIJK GESLAAGDE ALLOCHTOON,
MAAR OOK GEEN GROTERE NACHTMERRIE DAN EEN
MIGRANT DIE ZICH VASTHOUDT AAN EIGEN NORMEN
EN WAARDEN.
IN DE POLITIEK GAAT MEN ERVAN UIT DAT CULTURELE
INTEGRA TIE NOODZAKELIJK IS VOOR EEN MIGRANT OM
MAATSCHAPPELIJKTEKUNNENSLAGEN.DEGEDACHTE
IS DA T ALS ALLOCHTONEN EN AUTOCHTONEN GEEN
TAAL EN CULTUUR DELEN, ER TUSSEN HEN OOK GEEN
SOCIALE NETWERKEN ZULLEN ONTSTAAN EN DAT DIT
LEIDT TOT EEN MAA TSCHAPPELIJKE ACHTERSTAND
VAN ALLOCHTONEN. OOK DENKT MEN DAT VERSCHIL
IN CUL TUREN ZAL LEI DEN TOT BOT SING VAN
CULTUREN. HET GEVOLG IS DAT HET NEDERLANDSE
MIGRANTENBELEID UITGAAT VAN AAN PASSING IN
PLAATS VAN INPASSING.
UIT ONDERZOEK IS WEL GEBLEKEN DAT ER
SAM EN HANG BESTAAT TUSSEN CUL TURELE EN
SOCIAALECONOMISCHE (MAATSCHAPPELIJKE)
INTEGRATIE. MAAR HOE DIT V ERBANO VERLOOPT,
KON MEN NIET VASTSTELLEN. H ET IS MOGELIJK
DAT CULTURELE INTEGRATIE JUIST EEN GEVOLG IS
VAN SOCIAALECONOMISCHE INTEGRATIE, OF DAT
BEIDE VORMEN VAN INTEGRATIE EVEN STERK OP
ELKAAR INWERKEN. U IT RECENT ONDERZOEK IS OOK
GEBLEKEN DAT BELEID MINDER INVLOED HEEFT OP
EEN INTEGRATIEPROCES DAN WORDT AANGENOMEN.
0NDERZOEKEN NAAR INTEGRATIE BEVESTIGDEN
ALTIJD WEER DAT INTEGRATIE EEN LANGDU RIG
EN VERSCHILLEND PROCES IS: VERSCHILLEND
VOOR BEVOLKINGSGROEPEN EN OPEEN VOLGENDE
GENERATIES, OMDAT TIJD EN DE O M STAN DIGHEDEN
DIE DAARUIT VOORTVLOEIEN HET INTEGRATIEPROCES
BEiNVLOEDEN.
DETIJD WAARIN DE EERSTE CHINESE MIGRANTEN ZICH
VESTIGDEN INN EDERLAND ISZEERVERSCHILLENDVAN
NU. ZIJ BEHOORDEN TOT DE EERSTE N IET -EUROPESE
MIGRANTEN IN NEDERLAND. MAAR HOEWEL DE TIJD
VERSCHILDE VAN NU, TONEN DE OMSTAN DIGHEDEN
WAARONDER DE EERSTE CHINESE MIGRANTEN ZICH
VESTIGDEN, OVEREENKOMSTEN MET HET HIER EN
NU. WAT HET VO ORBEELD VAN DE EERSTE CHINESE
MIGRANTEN ZO A C TUEEL MAAKT, IS D AT H ET LAATZIEN
DAT HET SUCCES VAN EEN MIGRANT NIET ALLEEN KAN
SAMENGAAN MET BEHOUD VAN EIGEN WAARDEN EN
ETNISCHE IDENTITEIT MAAR DAARVAN HET GEVOLG
KAN ZIJN .
DE CHINEZEN VORMEN IN NEDERLAN D EEN RELATIEF
ONBEKENDE M INDERHEIDSGROEP. CONTACTEN
MET CHINEZEN ZIJN VOORNAMELIJ K F U N CTIONEEL
EN BLIJVEN IN DE MEESTE GEVALLEN BEPERKT TOT
D E WEKELIJKSE GAN G NAAR DE AFHAALCHINEES.
TOCH VORMEN DE C H INEZEN EEN VAN D E OUDSTE
MINDERHEIDSGROEPEN IN DE NEDERLANDSE
SAMENLEVING.
DE EERSTE CHINEZEN KWAMEN NAAR NEDERLAND
OP ZOEK NAAR WERK. ZIJ WAREN CANTONESE
ZEELUI DIE OP DE STOOMSCHEPEN VAN DE GROTE
REDERIJEN ALS KNSM , OCEAAN EN SMN WERKTEN,
WAARDOOR NEDERLAND MAAR WEINIG VAN ZE
ZAG. T\.JSSEN DE CONTRACTEN DOOR VERBLEVEN
ZE IN BOARDINGHOUSES IN ROTTERDAM EN
AMSTERDAM. IN ROTTERDAM, WAAR DE CHINESE
MINDERHEID LANGE TIJD VEEL GROTER WAS DAN
DIE IN AMSTERDAM, CONCENTREERDE DE CHINESE
BEVOLKING ZICH OP KATENDRECHT. IN AMSTERDAM
VESTIGDEN DE CHINEZEN ZICH IN EN ROND DE SINN EN
8ANTAMMERSTRAAT. 81J DE REDERIJEN WAREN DE
CHINEZEN GELIEFD VANWEGE HUN LAGE LONEN. IN
1911 WERDEN DE CHINEZEN ALS STAKINGSBREKERS
ACHTER DE HAND GEHOUDEN BIJ DE GROTE
ZEELIEDENSTAKING, WATHEN NIET POPULAIR MAAKTE
ONDER DE NEDERLANDSE ARBEIDERS.
PAS TIJDENS DE WERELDWIJDE ECONOMISCHE CRISIS
VAN DE JAREN 30 GING DE NEDERLANDSE OVERHEID
ZICH MET HEN BEMOEIEN . DE CRISIS HAD DE STOKERS
WERKLOOS IN DE LOGEMENTEN ACHTERGELATEN. DE
OVERGANG VAN STOOM NAAR DIESEL OP DE SCHEPEN
VAN DE GROTE VAART MAAKTE HUN VOORUITZICHTEN
EXTRA SOMBER. VERPAUPERING VAN DE TOCH
AL TAMELIJK ARME ZEELIEDEN EN ZELFS HONGER
SLOEGEN TOE. 0MDAT ZIJ KONDEN GEEN BEROEP
DOEN OP EEN UITKERINGVAN DENEDERLANDSESTAAT
(ZOALS HUN NEDERLANDSE COLLEGA'S) WAREN
ZIJ GEDWONGEN OM OP INNOVATIEVE MANIEREN
GELD TE VERDIENEN, WAARVAN HET VERKOPEN VAN
PINDAKOEKEN EEN BEKEND VOORBEELD IS.
DE NEDERLANDSE OVERHEID ZAG ZICH GESTELD
VOOR WAT ZIJ NOEMDE 'HET CHINEZENVRAAGSTUK'
EN BEANTWOORDDE DIT MET 'DE CHINEZENPOLITIEK' .
NIEUWE NEDERLANDSE WETGEVING MAAKTE HET DE
REDERIJEN VRIJWEL ONMOGELIJK OM IN NEDERLAND
AFGEMONSTERDE CHINEZEN OPNIEUW AAN TE
NEMEN. VEEL CHINEZEN BESCHIKTEN NIET OVER
DE PAPIEREN EN VERGUNNINGEN DIE DE NIEUWE
WETGEVING VEREISTE VOOR EEN VERDER VERBLIJF
IN NEDERLAND. ONDANKS DE JAPANSE BEZETTING
VAN CHINA WERDEN VELEN NAAR HUN VADERLAND
TERUGGESTUURD. ANDEREN ZAGEN GEEN ANDERE
MOGELIJKHEID DAN ROTTERDAM TE ONTVLUCHTEN
WANT VOORAL IN DIE HAVENSTAD WERD DE
'CHINEZENPOLITIEK' STRENG UITGEVOERD.
DE OORLOG MAAKTE EEN EINDE AAN DIT BELEID.
VIJF JAAR KONDEN CHINEZEN HET LAND NIET
VERLATEN , NOCH KONDEN NIEUWE MIGRANTEN
ZICH IN NEDERLAND VESTIGEN . NA DE OORLOG
BELEEFDE NEDERLAND EEN WEDEROPBOUW EN VAN
DE DAARDOOR ONTSTANE STIJGENDE KOOPKRACHT
PROFITEERDEN OOK DE CHINEZEN. ZIJ OPENDEN
RESTAURANTS EN ONTDEKTEN DAARMEE EEN
GAT IN DE MARKT. UITEINDELIJK MOCHT IN ELKE
NEDERLANDSE STAD OF WIJK GROTER DAN 10.000 INWONERS, VOLGENS EEN NORM VAN HET MINISTERIE
VAN ECONOMISCHE ZAKEN UIT 1980. EEN CHINEES
RESTAURANT GEVESTIGD WORDEN. DE GROEP
CHINEZEN IN NEDERLAND GROEIDE DAAROM TIJDENS
DEZE PERIODE, MAAR OOK DAARNA NOG.
HET CENTRUM VAN CHINEES NEDERLAND BLEEF
LANGE TIJD DE BINNEN BANTAMMERSTRAAT.
BEHALVE EEN REEKS RESTAURANTS WAREN HIER
OOK DE SLECHTS VOOR CHINEZEN TOEGANKELIJKE
GOKHUIZEN EN OPIUMKITTEN GEVESTIGD. DE JAREN
ZEVENTIG Z IJN JAREN VAN GROTE VERANDERINGEN
IN AMSTERDAM EN NIET ALLEEN VOOR DE CHINESE
GEMEENSCHAP. NIEUWE PROBLEMEN KWAMEN SNEL
OP DE HELE SAMENLEVING AF. HEROiNE STAK DE KOP
OP. DE NIEUWMARKTBUURT, AL ONHERSTELBAAR
BESCHADIGO DOOR HET VERLIES VAN DE JOODSE
BEVOLKING IN DE TINEEDE WERELDOORLOG, ZAG ER
VANWEGE DE SLOOP VOOR DE BOUW VAN DE METRO
JARENLANG UIT ALS EEN ZOJUIST GEBOMBARDEERD
STUK STAD. IN DIE JAREN KRIJGEN NICO POLAK EN
AB KOERS TOEGANG TOT DE GESLOTEN WERELD VAN
DE CHINEZEN DIE MEDE DAAROM BUITENSTAANDERS
ENORM FASCINEERT.
IN DE OGEN VAN DE NEDERLANDERS WAREN DE
CHINEZEN HARDWERKENDE, IJVERIGE EN BELEEFDE
MENSEN , MAAR OOK EEN GESLOTEN GROEP DIE HUN
EIGEN PROBLEM EN WILDE OPLOSSEN EN BEMOEIENIS
VAN BUITENAF UIT DE WEG GING . BEMOEIENIS VAN
DE OVERHEID ONTLIEPEN ZIJ ZOVEEL MOGELIJK
EN DAARMEE ONTTROKKEN ZIJ ZICH OOK AAN
BEVOOGDING. YOCKLANG CHONG CONCLUDEERT
OAT DE GESLOTENHEIDVAN CHINEZEN IN NEDERLAND
VOOR EEN DEEL TE WIJTEN IS AAN HET STRENGE
UITZETTINGSBELEID VAN DE NEDERLANDSE OVERHEID
IN DE JAREN '30. DESTIJDS WERDEN RUIM 1000 (ILLEGALE) CHINEZEN HETLAND UITGEZETWAARDOOR
DE ACHTERBLIJVERS ZICH VANZELF TERUGHOUDEND
EN ONZICHTBAAR OPSTELDEN IN HET OPENBARE
LEVEN . DIT WERD DUIDELIJK ZICHTBAAR TOEN IN DE
JAREN 80 JONGERE EN NIEUWE CHINESE MIGRANTEN
LOBBYDEN OM TOELATING TOT DE NEDERLANDSE
MINDERHEDENPOLITIEK. DAN MENGEN OOK DE
EERSTE CHINESE MIGRANTEN ZICH IN DIE DISCUSSIE.
ZIJ HERINNEREN AAN HUN ERVARINGEN IN DE JAREN
30 MET DE NEDERLANOSE OVERHEID, WIJZEN OP
HET RISICO TE WORDEN GEDISCRIMINEERD ZOALS DE
ANDERE GESTIGMATISEERDE MIGRANTENGROEPEN
DIE WEL DE MINDERHEDENSTATUS HEBBEN , EN
WIJZEN DE OVERHEIDSHULP AF.
2.04
OUDEREN ZOALS AL IS AANGEGEVEN WAS DE ECONOMISCHE
ZELFSTANDIGHEID VAN DE CHINESE GEMEENSCHAP
IN NEDERLAND TE DANKEN AAN HET SUCCES VAN DE
CHINESE HORECA IN DE JAREN ZESTIG EN ZEVENTIG.
ER WERD GEEN OF WEINIG BEROEP GEDAAN OP
NEDERLANDSE VOORZIENINGEN EN VOOR (SOCIALE)
PROBLEMEN WERDEN ER VOORAL OPLOSSINGEN
GEZOCHT EN GEVONDEN IN EIGEN KRING. OAT GOLD
DUS OOK VOOR DE OPVANG VAN EN ZORG VOOR (HET
BOVENDIEN BETREKKELIJK GERINGE AANTAU OUDERE
CHINEZEN. DE LAATSTE JAREN KOMT DEZE ZELFZORG
ECHTER STEEDS MEER ONDER DRUK TE STAAN. HET
A.ANTAL OUDERE CHINEZEN NEEMT STERK TOE EN
DE CHINESE HORECA VERKEERT IN EEN CRISIS,
WAARDOOR DE BASIS ONDER DE ZELFREDZAAMHEID
DREIGT WEG TE VALLEN .
EEN TWEEDE PROBLEMATISCHE ONTWIKKELING
DIE ZICH VOORDOET BIJ DE ONDERSTEUNING VAN
OUDERE CHINEZEN WORDT GEVORMD DOOR DE
VERSCHUIVINGEN IN DE TRADITIONELE CHINESE
GEZINSSTRUCTUUR. NET ALS BU ANDERE ETNISCHE
GROEPEN IS HET NIET MEER VANZELFSPREKEND OAT
VERSCHILLENDE GENERATIES BU ELKAAR WONEN.
ENERZIJDS SPEELT HET GEBREK A.AN GESCHIKTE
WOONRUIMTE DAARBIJ EEN ROL, ANDERZIJDS
ZUN OOK SOCIAAL-CUL TURELE FACTOREN
(INDIVIDUALISERING, MOBILITEIT) IN HET GEDING.
KINDEREN WONEN DAARDOOR IN TOENEMENDE
MATE NIET MEER "IN DE BUURT" EN ZELFS NIET
MEER IN DEZELFDE STAD. 0ESONDANKS WORDT ER
NOG STEEDS VEEL ONDERLINGE ZORG GEBODEN ,
MEESTAL LANGS DE LIJN VAN FAMILIEVERBANDEN.
DA.ARBIJ MOET HET BEGRIP "FAMILIE" RUIM WORDEN
OPGEVAT: HET KAN DAN OOK GAAN OM MENSEN DIE
ZICH VERWANT VOELEN BIJVOORBEELD OM OAT ZEIN
DEZELFDE STREEK GEBOREN ZIJN. HET BEROEP OAT
CHINESE OUDEREN OPVORMENVAN ONDERSTEUNING
KUNNEN EN WILLEN DOEN WORDT INGEPERKT DOOR
DE KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE DRA.AGKRACHT
VAN DE VRIJWILLIGERS EN DOOR HET WANTROUWEN
VAN DE ZORGBEHOEVENDE TEN OPZICHTE VAN
"NIET-FAMILIELEDEN". 0NGEVEER DE HELFT VAN
DE CHINESE OUDEREN HEEFT GEEN CONTACTEN
MET ZELFORGANISATIES DIE STEUN KUNNEN
BIEDEN.*2 .03
NAASTDEZESOCIAAL-CUL TURELEONTWIKKELINGEN IS
DE SOCIAALECONOMISCHE POSITIEVANVEELCHIN ESE
OUDEREN ZORGWEKKEND. DE CONCENTRATIE VAN
CHINESE OUDEREN BEVINDT ZICH IN DE GROTE
STEDEN. DE GROEP KEN MERKT ZICH DOOR EEN LAAG
GEMIDDELD OPLEIDINGS NIVEAU EN EEN SLECHTE
BEHEERSING VAN DE NEDERLANDSE TAAL, VERKEERT
VAAK IN EEN MA.ATSCHAPPELIJK ISOLEMENT EN HEEFT
EEN ONGUNSTIGE SOCIAALECONOMISCHE POSITIE IN
ALGEMENE ZIN. VAN ENIGE MATE VAN INTEGRATIE IN
DE NEDERLANDSE SAMENLEVING IS MEESTAL GEEN
SPRAKE.•
DOOR DE HIERBOVEN BESCH REV EN ONTWIKKELINGEN
NEEMT DE BEHOEFTE AAN ANDERE VORMEN VAN
ONDERSTEUNING EN ZORG TOE. TEGELUKERTIJD
VORMEN DE KENMERKEN VAN DE GROEP EEN
GROTE BARRIERE OM EEN BEROEP TE KUNNEN
DOEN OP HET REGULIERE VOORZIENINGENAANBOD.
DAAR KOMT NOG BIJ OAT DE ALGEMENE ZORG
EN WELZIJNSVOORZIENINGEN NIET VOLDOENDE
ZIJN TOEGERUST (IN TERMEN VAN BEKENDHEID
EN TOEGANKEUJKHEID) OM IN AANSPREKENDE
EN NOODZAKELIJKE ONDERSTEUNING TE KUNNEN
VOORZIEN. 0A.ARMEE ZIJN DE CHINESE OUDEREN
EXEMPLARISCHE VOOR DE GROEP DIE DOOR PAUL
SCHNABEL*2.02 WEL IS A.ANGEDUID ALS "DE GRUZE
ZUCHT": OUDEREN VOOR WIE DE AFSTAND TOT DE
(ZORG)VOORZIENINGEN BIJNA ONOVERBRUGBAAR
GROOT IS.
DE GEMEENTE EINDHOVEN HEEFT RECENT EEN
ONDERZOEK LATEN UITVOEREN NAAR DE POSITIE
VAN CHINESE OUDEREN IN DE GEMEENTE, OAT
HET HIERVOOR GESCHETSTE BEELD OP EEN
AANTAL PUNTEN VERSTERKT EN AANVUL T. EEN
VAN DE PUNTEN WA.AROP WORDT GEWEZEN IS DE
STERKE TRADITIE EN EERCULTUUR IN DE CHINESE
GEMEENSCHAP. HIERDOOR IS HET VOOR CHINEZEN
EN ZEKER VOOR CHINESE OUDEREN ERG MOEILIJK
OM HULP TE VRAGEN . OAT ZOU GEZICHTSVERLIES
OPLEVEREN. UIT ONDERZOEK BUJKT OAT
PROFESSIONELE ONDERSTEUNING, HET A.ANBIEDEN
VAN EEN ONTMOETINGSPLEK EN HET REALISEREN
VAN WOONGEMEENSCHAPPEN VOOR CHINESE
OUDEREN WEL DEGELIJK IN EEN BEHOEFTE ZOUDEN
VOORZIEN. OAT LATEN OOK DE WACHTLIJSTEN ZIEN
VOOR DERGELIJKE WOONGEMEENSCHAPPEN DIE IN
DE VIER GROTE STEDEN ZIJN GEREALISEERD.
UIT HET BOVENSTA.ANDE KUNNEN WE CONCLUDER EN
OAT ER VIER KNELPUNTEN ZIJN DIE SAMEN
VERANTWOORDELIJK ZUN VOOR DE GEiSOLEERDE
POSITIE VAN CHINESE OUDEREN IN NEDERLAND.
·TEN EERSTE IS OAT HET UITZETTINGSBELEID VAN DE
JAREN 30 WAT BIJ CHINESE OUDEREN VOOR VEEL
ARGWAAN HEEFT GEZORGD TEN OPZICHTE VAN DE
REGERING.
·ALS TWEEDE PUNT WIL IK DE JARENLANGE
ECONOMISCHE VOORSPOED VAN DE CHINEZEN IN
NEDERLAND AANHALEN. DE DAARUIT VOORKOMENDE
ZELFREDZAAMHEID HEEFT ERVOOR GEZORGD OAT
HET NOOIT NODIG WAS OM STEUN VAN DERDEN TE
ONTVANGEN .
·HET ZIT IN lEDER GEVAL NIET IN DE CULTUUR VAN DE
CHINEES OM OM HULP TE VRAGEN OF ZIJN ONVREDE
TE UITEN .
-EN. ALS VIERDE PUNT, ALS MEN AL HULP WIL VRAGEN
LOOPT MEN VAAK TEGEN EEN TAALBARRIERE AAN.
DE HULPDIENSTEN SPREKEN GEEN CHINEES EN DE
CHINESE OUDERE KAN AMPER NEDERLANDS.
2.05
HUIDIGE OPLOSSINGE GROEPSWONEN VOOR OUDEREN IS IN NEDERLAND
SINDS EEN AANTAL JAR EN EEN AL TERNATIEF VOOR DE
UITEINDELIJKE GANG NAAR HET VERZORGINGSHUIS.
DOOR GECLUSTERD BIJ ELKAAR TE WON EN, KUNNEN
OUDEREN MAKKELIJ KER STEUN BIJ ELKAAR ZOEKEN,
WAARDOOR ZIJ LANGER ZELFSTANDIG KUNNEN
BLIJVEN WONEN. WANT BIJ GROEPSWONEN GAAT
HET UITDRUKKELIJK OM ZELFSTANDIG WONENDE
OUDEREN. ALLEEN DE FYSIEKE NABIJHEID VAN
LOTGENOTEN EN DE BESCHIKKING OVER EEN
GEMEENSCHAPPELIJKE RUIMTE ZIJN BIJZONDER. HET
IDEE IS OAT DIT JUIST VOOR ALLOCHTONE OUDEREN
OOK EEN M EERWAARDE KAN INHOUDEN. VOOR HEN
IS EEN TYPISCH NEDERLANDS INSTITUUT ALS EEN
VERZORGINGSHUIS VAAK HELEMAAL GEEN OPTIE. ZU
ZOEKEN LIEVER STEUN BIJ HUN GROEPSGENOTEN.
EEN VOORBEELD VAN EEN GROEPSWONINGPROJEC T
IS DE CHINESE BRUG IN DEN HAAG, EEN WOONGROEP
SPECIFIEK VOOR CHINESE OUDEREN.
HET WOONGEBOUW VORMT SAMEN MET ANDERE
VOORZIENINGEN VOOR DE CHINESE GEMEENSC HAP
EEN GESLOTEN BOUWBLOK, MET EEN BINNENTUIN. IN
DE NAASTGELEGEN GERENOVEERDE PANDEN IS HET
STEDELIJK CENTRUM VAN STICHTING DE CHINESE
BRUG GEVESTIGD EN WORDEN 2 PARTIC ULIERE
PANDEN B EWOOND DOOR M ENSEN DIE DEEL
UITMAKEN VAN DE STICHTING. SIN OS 1996 IS ERIN HET
BOUWBLOK EEN CHINEES GEZONDHEIDSCENTRUM
GEOPEND. IN HET TEGENOVER HET COMPLEX
LIGGENDE VERZORGINGSHUIS WOONT EEN AANTAL
CHINESE OUDEREN IN AANLEUNWONINGEN. ER ZIJN
AFSPRAKEN MET HET V ERZORGINGSHUIS OVER HET
TOEWIJZEN VAN DEZE AANLEUNWONINGEN AAN
2 .08
2 .06
2.07 2.09
CHINESE OUDEREN EN HET KUNNEN DOORVERHUIZEN
NAAR HET VERZORGINGSHUIS. DE CHINESE SFEER
KOMT TOT UITDRUKKING IN DE KLEUREN VAN DE
BUITENGEVEL: DONKERROOD EN ZWART. DE NAAM
IS OOK IN CHINESE KARAKTERTEKENS OP DE GEVEL
WEERGEGEVEN. EEN ARCHITECTE VAN CHINESE
AFKOMST HEEFT HET COMPLEX ONTWORPEN . HET
PROJECT IS FORMEEL EEN PROJECT VAN STICHTING DE
CHINESE BRUG. DE STICHTING HEEFT ALS DOEL OM
OUDEREN VAN CHINESE AFKOMST DE MOGELIJKHEID
TE BIEDEN ZELFSTANDIG TE KUNNEN WONEN IN
GROEPSVERBAND.
ANDERE VOORBEELDEN VAN CHINESE WOONGROEPEN
ZIJN DE KA FOOK MANSION IN ROTTERDAM, WAAR
DE OUDEREN IN EEN OUD SCHOOLGEBOUW ZIJN
ONDERGEBRACHT, EN TWEE NIEUWE GEBOUWEN
WAARVAN EEN IN DE BULMER: CHINESE WOONGROEP
FOE 001 LEEUWEN WOONGROEP TAl WAIIN TERWIJDE.
DOORDAT IN DE NIEUWE COMPLEXEN AMPER EXTRA
VOORZIENINGEN ZIJN OPGENOMEN EN NIET AAN
DE MEESTE WENSEN VAN DE CHINESE OUDEREN IS
VOLDAAN (NERGENS EEN AFGESLOTEN KEUKEN) ZIE
IK DEZE WOONGROEPEN ALS GEMISTE KANS. HET
LIJKT WEL ALSOF DE MAKERS ZICH BEWUST ZIJN VAN
HET PROBLEEM MAAR NIET MET EEN BEHOORLIJKE
OPLOSSING OP DE PROPPEN KUNNEN KOMEN . DE
CHINESE CULTUUR WORDT VOLGENS DE ONTWERPERS
VAAK VERBEELD DOOR EEN VERBREDE CENTRALE
GANG OF EEN GESCHILDERDE DRAAK OP DE MUUR BIJ
DE INGANG.
VELEN ZIEN DEZE WOONGROEPEN ALS EEN TIJDELIJKE
VOORZIENING DIE ALLEEN BEDOELD IS VOOR DE 1 E
GENERATIE CHIN EZEN. DE 2E EN LATERE GENERATIES
ZULLEN VOLGENS HEN IMMERS AL ZO GEJNTEGREERD
ZJJN IN DE NEDERLANDSE SAMENLEVING, DAT ER
IN DEZE GROEP GEEN BEHOEFTE MEER IS AAN EEN
DERGELIJKE VOORZIENING. DEZE VISIE HEEFT OOK
WEERSLAG OP DE INVESTERINGEN DIE HIERIN WORDEN
GEDAAN EN DIE ZIJN DAN OOK ERG BEPERKT. NIET DAT
HET OP EEN HOUTJE BIJTEN IS VOOR DE BEWONERS
VAN DEZE OUDERENAPPARTEMENTEN. DE OUDEREN
HOOR JE DAN OOK NIET KLAGEN. CHINEZEN HOOR JE
SOWIESO BIJNA NOOIT KLAGEN. MAAR DE HUISVESTING
HEEFT ALLERMINST EEN PERMANENT KARAKTER, WAT
EEN BEDREIGING IS VOOR DE CONTINUJTEIT VAN EEN
DERGELIJKE GROEP. DIT IS GEEN PROBLEEM ALS ER
IN DE TOEKOMST HIER GEEN BEHOEFTE MEER AAN
ZAL ZUN. DIE BEHOEFTE VERWACHT IK ECHTER WEL.
EEN GROEP 1 E-GEN ERATIE ALLOCHTON EN ZAL ALTIJD
BLIJVEN BESTAAN . MIGRATIE IS IMMERS VAN ALLE
TIJDEN. BOVENDIEN HEEFT OOK DE 2E GENERATIE DE
NEIGING MET ELKAAR OP TE TREKKEN, HOE GOED DEZE
OOK GEJNTEGREERD IS. DIT SOORT GEDRAG WORDT
ALLEEN MAAR STERKER NAAR MATE IEMAND OUDER
WORDT. NA ENKELE DECENNIA ZAL ER BINNEN DEZE
GROEP WAARSCHIJNLIJK DE BEHOEFTE ONTSTAAN
OM TE WONEN BIJ EEN EIGEN ETNISCHE WOONGROEP.
EEN PROBLEEM ZAL ONTSTAAN WANNEER DE VRAAG
HIERNAAR INDERDAAD AAN BLIJFT HOUDEN, TERWIJL
HET AANBOD NIET ZAL TOENEMEN OF ZELFS AFNEMEN.
OVER ENIGE TIJD ZULLEN DE GEBOUWEN WAAR DE
OUDEREN NU IN WONEN, NIET MEER TE GEBRUIKEN
ZIJN, HETZELFDE PROBLEEM WAAR WIJ ENKELE JAREN
GELEDEN TEGENAAN LIEPEN. OM DIT PROBLEEM VOOR
TE ZIJN, MOET DE OVERHEID MEER INVESTEREN IN
HUISVESTING VOOR ETNISCHE WOONGROEPEN, ALDUS
K EN WAN WON G
DE VRAAG DIE HET ONTWERPEN VAN WOONGROEPEN
VOOR SPECIFIEKE DOELGROEPEN OPROEPT IS IN
HOEVERRE JE D E CULTUUR EN H ET GEDACHTEGOED
KAN EN WIL COMBINEREN MET DE ARCHITECTON ISCHE
EN MORFOLOGISCHE KENMERKEN VAN DE LOCATIE
OM TE VOORKOMEN OAT DE INGREEP ONGEWENSTE
GEVOLGEN HEEFTVOOR DE RUIMTELIJKE ERVARING VAN
DE WIJK. ZAAK IS OAT HET GEBOUW MOET INSPELEN OP
ZOWEL ZIJN GEBRUIKERS ALSOOK OP ZIJN OM GEVING.
IN DE NIEUWMARKTBUURT WONEN VEEL CHINESE
OUDEREN DIE B IJ DE STEDELIJKE WONINGDIENST
AMSTERDAM STAAN INGESCHREVEN OP EEN
WACHTLIJST VOOR PLAATSING IN EEN W OONGROEP.
DEZE GROEP VAN CHIN ESE OUDEREN IS STERK
V ERBONDEN MET DE NIEUWMARKTBUURT. ZU
HEBBEN DAAR VANAF HUN KOMST NAAR NEDERLAND
HUN LEVENS OPGEBOUWD EN HUN KINDEREN
GROOTGEBRACHT EN WILLEN ER GRAAG BLIJV EN
WONEN. HET B LOMTERREIN KWAM GELIJ K IN BEELD
ALS LOCATIE OMDAT HET IN DE NABIJHEID BEVIN DT
VAN DRIE VOOR CHINEZEN BELANGRIJ KE LOCATIES:
DE ZEEDJJK (HET HU IDIGE CHINESE CENTRUM), HET
OOSTERDOKSEILAND (WAAR EEN NIEUW CHINEES
HANDELSCENTRUM MOET O NT STAAN) EN DE BINNEN
BANTAMMERSTRAAT (WAAR HET NEDERLANDSE
AVONTUUR VOOR VEEL CHINEZEN BEGON). EEN ANDER
BELANGRIJK VOORDEEL VAN HET BLOMTERREIN IS DE
OMVANG VAN DE TE HERBESTEMMEN RUIMTE. DEZE
IS NAMELIJK O NWAARSCHIJNLIJK GROOT VOOR EEN
BINNENSTEDELIJKE LOCATIE IN HET CENTRUM VAN
AMSTERDAM .
2.10
2.01
2.02
2.03
2.04
2 .05
2.06
2.07
2.08
2.09
2.10
KAPSALON IN DE B INNEN BANTAMMERSTRAA T
CHINESE STOKER OP NEOERLANDS SCH/P
PINOAVERKOPER WORDT OPGEPAKT
PINOAVERKOPER MET KLANT
RECLAMEBORD IN CHINESE METRO
/NGANG VAN DE CHINESE BRUG IN DEN HAAG
GEVELBEELO DE CHINESE BRUG
KA FOOK MANSION ROTTERDAM
ENTREE KA FOOK MANSION
PROTESTERENDE CHINESE VROUW
YOCKLANG CHONG IS CULTUREEL-AN TROPOLOOG EN
WERKT BIJ DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM. VAN HAAR
VERSCHEEN ONLANGS HET B OEK.' 'DE C H /NEZEN VAN DE
8/NNEN BANTAMMERSTRAAT.' EEN GESCH IEDEN IS VAN OR/£
GENERA TIES' (UITGEVERIJ HET SPINHUIS 2005), ISBN 90
5589 241 6
PAUL SCHNABEL IS EEN NEOERLANOS SOCIOLOOG EN
IN 1997 0/RECTEUR VAN HET SOCIAAL EN CULTUREEL
PLANBUREAU (SCP).
IN D E ST/CHTING ARCHITEC TENONDERZOEK G EBOUWEN
GEZONOHEIOSZORG (STAGG) VERRICHTE N RU /M ZEST/G
A RCHITECTENBUREAUS GEZAM EN LIJK O NOERZOEK O P HET
GEB/£0 VAN DE HU/SVESTING VOOR DE GEZON DHE/DSZORG.
KEN WAN WONG IS IN HET OAGEL/JKSE LEVEN A C TIEF
B INNEN VERSCHILLENOE CO MM/SSIES VAN HET CPIPF
-------------- - - - - -
III LOCATIE
HISTORISCHE ANALYSE VOORDA T ER EEN PLAN GEMAAKT KAN WORDEN VOOR
DEZE LOCATIE DIENT EERST IN KAART TE WORDEN
GEBRACHTHOEDEZELOCATIETOTSTANDISGEKOMEN,
HOE HET ZICH VERHOUDT TOT ZIJN OMGEVING
EN WAT DE PROBLEMEN EN MOGEUJKHEDEN
ZIJN. DE BETEKENIS DIE HET BOUWWERK HEEFT,
KOMT VOORT UIT DE WIJZE WAAROP HET OMGAAT
MET ZIJN CONTEXT. HET AANWEZIGE KARAKTER
MOET ALLEREERST BEGREPEN OM TE DAARNA TE
KUNNEN VERTALEN. DE LOCATIE WORDT DAAROM
OP VERSCHILLENDE VLAKKEN GEANALYSEERD: DE
LIGGING IN HET GROTERE GEHEEL VAN DE STAD
EN IN DE DIRECTE OMGEVING, DE KENMERKEN VAN
DE MORFOLOGIE VAN DE LOCATIE, DE AANWEZIGE
STEDELIJKE TYPOLOGIE EN DE ONTWIKKELING IN DE
LOOP DER TIJD. VAN HIERUIT KAN DE BETEKENIS VAN
DE AANWEZIGE STRUCTUREN BEPAALD WORDEN.
DE LASTAGE IS HET GEBIED AAN DE NIEUWMARKT,
DAT BEGRENSD WORDT DOOR DE KROMME WAAL,
DE OUDE WAAL, DE OUDE SCHANS, DE ST.
ANTONIESBREESTRAAT EN DE GELDERSE KADE.
IN DE 16DE EEUW FUNGEERDE DEZE LOCATIE AAN
DE OOSTKANT VAN DE MIDDELEEUWSE STAD ALS
HAVENGEBIED. DE WAAL, EEN BOCHT IN HET IJ, WAS
ONDIEP. SLECHT VOOR DE HANDEL, MAAR IDEAAL
OM 's WINTERS SCHEPEN AF TE MEREN. VOOR HET
BALLASTEN, ONTLASTEN EN BELASTEN, WAARAAN
DE LASTAGE HAAR NAAM HEEFT TE DANKEN, STOND
TER HOOGTE VAN DE SCHREIERSTOREN EEN KRAAN
IN HET 1J OM LADING, MASTEN EN ANKERS IN OF
UJT TE TILLEN. HALVERWEGE DE 16E EEUW WAREN
OP DE LASTAGE VIJF LIJNBANEN GEVESTIGD, EEN
AANTAL MASTENMAKERS EN ENKELE WERVEN VOOR
HET BREEUWEN EN KALEFATEREN (REPAREREN) VAN
SCHEPEN. DE LASTAGE WAS ESSENTIEEL VOOR DE
ORIENTATIE VAN AMSTERDAM OP DE ZUIDERZEE.
HIER BEGON DAN OOK DE HAVENONTWIKKEUNG VAN
DE STAD.
HET WAS EEN ECONOMISCH BELANGRIJK, MAAR
KWETSBAAR GEBIED. DIVERSE MALEN WERD DE
LASTAGE MILITAIR BEDREIGD, MET VAAK DRASTISCHE
GEVOLGEN. AMSTERDAM ZELF SCHUWDE HET NIET
OM DE WIJK PLATTE BRANDEN, MOCHT OAT IN HUN
VOORDEELWERKEN. IN 1513WERDECHTERBESLOTEN
OM HET GEBIED VAN VERDEDIGINGSWERKEN TE
VOORZIEN. DAARTOE WERD IN 1516 DE 0UDE
SCHANS GEGRAVEN EN EEN GESCHUTSTOREN
GEBOUWD. DE MONTELBAANSTOREN. IN 1586
BESLOOT HET STADSBESTUUR OAT DE INMIDDELS
GOED BEVEILIGDE LASTAGE EEN WOONBUURT MOEST
WORDEN. DE HAVENACTIVITEITEN SCHOVEN OP NAAR
TWEE KUNSTMATIGE EILANDEN TEN OOSTEN VAN DE
LASTAGE, UILENBURG EN VALKENBURG. IN 1605
VERANDERT DE LASTAGE VAN HAVENKWARTIER NAAR
STADSWIJK DOORDAT DE OUDE WAAL DICHTSLIBT.
DIT ZOU LATER OOK DE AANLEJDING GEVEN VOOR
DE AANLEG VAN HET WAALEILAND, WAAR NU HET
SCHEEPVAARTHUIS STAAT. ALS IN 1880 HET STATION
WORDT AANGELEGD WORDT OOK HET HAVENFRONT
GEDICHT EN VERDWIJNT DE WINTERUGPLAATS.
~ l .RM.'\ 'll Dr l!PUbiJ[K[
*
ll!l)QI.J\q , I )J'\
,\_' CJ IJTmRUIJI.\ I ---- ,iWu UJIO\J 3.3
STADSVERNIEUWING IN DE JAREN '70 VAN DE 20STE EEUW KWAM
HET LASTAGE GEBIED EN DE BUURT RONDOM DE
NIEUWMARKT IN OPSPRAAK VANWEGE DE AANLEG
VAN DE METRO. DEZE ZOU DWARS DOOR DE WIJK
KOMEN TE LIGGEN MET ERBOVEN OP EEN VIERBAANSE
VERKEERSADER WAARDOOR HET KARAKTER VAN DE
WIJK ONHERSTELBAAR ZOU VERANDEREN.
TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG WAREN DE
TALRIJKEJOODSE BEWONERS VAN DE DICHTBEVOLKTE
NIEUWMARKTBUURT WEGGEVOERD DOOR DE DUITSE
BEZETTER. DE LEEGSTAANDE HUIZEN W ERDEN
LANGZAAM G ESLOOPT VOOR HET BRANDHOUT. VEEL
VANDEBOUWVALLIGEPANDENWERDENNADEOORLOG
MET DE GROND GELIJK GEMAAKT, WAARDOOR IN DE
BUURT, GATEN ONTSTONDEN . DE HUIZEN DIE WEL
BLEVEN STAAN VIELEN TEN PROOI AAN VERVAL. TOEN
ER RIJKSGELDEN TER BESCHIKKING KWAMEN VOOR
SANERING WERD IN 1953 EEN W EDEROPBOUWPLAN
VOOR DE NIEUWMARKT OPGESTELD. NAAR DE G EEST
VAN DE TIJD BETROF DIT WEDEROPBOUWPLAN
VOORAL DE AANLEG VAN EEN VIERBAANSWEG
DWARS DOOR DE BUURT, MET AAN WEERSZIJDEN
KANTOORPANDEN EN BEDRIJFSRUIMTEN. DOOR DE
SINT ANTONIESBREESTRAAT WAS EEN VERKEERSWEG
GEDACHT DIE VIA DE LAS TAGEWEG OP DE PRINS
HENDRIK KADE UITKWAM. DE NIEUWMARKT WAS
AL GEHAVEND EN MEN HOOPTE DE ANDERE OUDE
WIJKEN TE KUNNEN SPAREN DOOR DE CITYVORMING
TE CONCENTREREN LANGS EEN BREED ASFALTLINT
DAT VAN DE WIBAUTSTRAAT DOORLIEP NAAR
HET CENTRAAL STATION. INTUSSEN HAD EEN
GEMEENTELIJKE COMMISSIE ZICH GEBOG EN OVER
H ET VRAAGSTUK VAN " EEN VLOT STEDELIJK
3 .4
3 .5 3 .7
3 .8 3 .10
3 .9 3.11
VERVOER" . IN 1967 WERD EEN HERZIENING VAN HET
WEDEROPBOUWPLAN AANGEKONDIGD IN VERBANO
MET DE AANLEG VAN HET "STADSPOOR" . DEZE
METROLIJN ZOU HET TRACE VAN DE VERKEERSWEG
DOOR DE LASTAGE VOLGEN. VOOR DE AANLEG VAN DE
METRO KWAM DE KAALSLAG GOED UIT. DE METROLIJN
ZOU NAMELIJK NIET KOMEN TE LOPEN DOOR EEN
ONDERGRONDS GEBOORDE TUNNEL, ZOALS ELDERS
OP DE WERELD, MAAR DOOR VERZONKEN CAISSONS.
OM DEZE ENORME BETONBAKKEN TE KUNNEN
PLAATSEN, MOESTEN BREDE EN DIEPE SLEUVEN
WORDEN GEGRAVEN. DE ROUTE WERD ZOVEEL
MOGELIJK DOOR BRAAKLIGGEND TERREIN GEPLAND ,
MAAR DESONDANKS RIEP DE AFBRAAK VAN DE NOG
BESTAANDE BEBOUWING ENORM VEEL VERZET OP.
DE AMSTERDAMSE BINNENSTAD WAS IN DE JAREN
ZESTIG EEN BONT SCHOUWTONEEL VAN HIPPIES,
KABOUTERS, DAMSLAPERS EN PROVO'S, DIE
DE HOOFDSTAD UITRIEPEN TOT EEN MAGISCH
WERELDCENTRUM. TERWIJL ONDER VEEL JONGEREN
DE BEHOEFDE GROEIDE OM IN HET CENTRUM TE
WONEN, DACHT DE GEMEENTE AAN CITYVORMING
EN TOONDE WEINIG MEDEDOGEN MET DE OUDE
STAD EN HAAR BEWONERS. 80TSINGEN WAREN
ONVERMIJDELIJK.
DE EERSTE PROTESTEN TEGEN DE SLOOP BEGONNEN
AL IN 1953. DE CAMPAGNE LEIDDE UITEINDELIJK
IN SEPTEMBER 1969 TOT EEN OPDRACHT AAN DRIE
ARCHITECTEN (DICK APON , HERMAN HERTZBERGER
EN ALDO VAN EYCK) OM ALTERNATIEVEN TE
BEDENKEN. IN HUN OGEN WERD HET KARAKTER VAN
DE BUURT VERNIETIGD DOOR HET PROGRAMMA VAN
EISEN . HET STEEDS KRACHTIGER WORDEN DE VERZET
TEGEN CITYVORMING EN METRO WAS VOORAL
GEBUNDELD IN HET WUKCENTRUM o'OUDE STADT EN
DE ACTIEGROEP NIEUWMARKT. DE ACTIEMIDDELEN
VERSCHILDEN WELLICHT, MAAR DE DOELSTELLING
WAS DEZELFDE: EEN BUURT WAARIN ALLERLEI
BEVOLKINGSGROEPEN KONDEN WONEN, WERKEN EN
ONTSPANNEN .
HET ZOU DE EERSTE GROTE STEDENBOUWKUNDIGE
OPGAVE VOOR HET BUREAU VAN EYCK WORDEN.
HUN AANPAK FORCEERDE EEN KEERPUNT IN DE
NEDERLANDSE VOLKSHUISVESTINGSPOLITIEK. TOT
DAN TOE HADDEN ARCHITECTEN VAAK LOUTER
INVULLING GEGEVEN AAN STEDEBOUWKUNDIGE
ONTWERPEN VAN GEMEENTELIJKE DIENSTEN.
DE STEDELIJKE RANDVOORWAARDEN VOOR DE
NIEUWMARKT WERDEN NU VOOR HET EERST DOOR
EEN ONAFHANKELIJK BUREAU BEPAALD. DE POLITI EKE
GOEDKEURING VAN HET DOOR THEO BOSCH
GEMAAKTE STEDENBOUWKUNDIG PLAN IN 1980 BETEKENDE EEN DEFINITIEVE REHABILITATIE VAN DE
OUDE STAD ALS WOONMILIEU. DE GEMEENTE DEED
UITEINDELIJK EEN KNIEVAL VOOR HET HERSTEL EN
BEHOUD VAN HET OUDE STRATENPATROON. BOSC H
GAF INVULLING AAN DE DOOR VAN EYCK VANAF DE
FORUMPERIODE THEORETISCH GEFORMULEERDE
HERWAARDERING VAN KLEINSCHALIGE
SAMENLEVINGSVORMEN. BOSCH LIET ZIEN WAT
"BOUWEN VOOR DE BUURT" KON BETEKENEN EN
HAALDE DAARBIJ EEN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT
DIE MENIG STADSVERNIEUWINGSPROJECT UIT EEN
PERIODE ONTBEERDE.
" WIJ GELOVEN DA T ZO WEL RUIMTELIJK ALS INHOUDELIJK DE
BESTAANDEOUDESTADSKERNENVANDAAG PSYCHOLOGISCH
ONONTBEERUJK ZIJN , TER WILLE VAN ZICHZELF, OMDA T
ZIJ ER ZIJN MET HUN INTENSE VEELKLEURIGHEID EN
BESLOTENHEID EN OM OAT TOT NV TOE ALL£ NIEUWE WIJKEN
DEZE NOODZAKELIJK E KWALITEITEN IN H ET GEHEEL N/ET
BEZITTEN, OOK N IET OP HEDENDAAGSE WIJZ E. "
VAN EYCK PLEITfE ERVOOR OAT HET BETER IS DE WIJK
BLOKSGEWIJS TE VERNIEUWEN DAN IN EEN KEER.
STADSVERNIEUWING WERD BESCHOUWD ALS EEN
CONTINU REGENERATIEPROCES. DE BUURT MOEST
ZICHZELF SANEREN EN NIET WORDEN OPGESLOKT
DOOR WEZENSVREEMDE ELEMENTEN. OAT WAS EEN
VAN DE BELANGRIJKSTE UITGANGSPU NTEN VAN DE
NrEUWMARKT-OPERATIE.
AL MET AL WERD DE OOSTELUKE B INNENSTAD MET
DE VERNIEUWDE N IEUWMARKT EEN VAN DE MEEST
LEVENDIGE DELEN VAN AMSTERDAM . PRECIES ZOALS
THEO BOSCH HET VOOR OGEN STON D WERD H ET
GEEN YUPPENBUURT ALS DE JORDAAN, MAAR IS DE
KLEURRIJKHEID VAN WELEER TERUG: DE SEKSSHOP
NAAST HET ARCHITECTENBUREAU EN HET EETHUISJE
NAAST HET ADVOCATENKANTOOR.
3.12 3 .13
DE GEKOZEN LOCATIE IS EEN VAN DE EERSTE
PUNTEN WAAR AMSTERDAM IN HET OOSTEN WERD
UITGEBREID, MAAR BEHOORT VANDAAG DE DAG TOT
HET CENTRALE STADSGEWEST. DE LOCATIE LIGT
AAN DE RAND VAN DE HISTORISCHE BINNENSTAD
EN VERSCHIL T STERK IN FUNCTIE MET DIE VAN DE
TOERISTISCHE BINNENSTAD. 0P DE LOCATIEVIND MEN
EEN M ENGELING AAN BOUWSTIJLEN M EDE DANKZIJ DE
VERNIETIGINGEN TIJDENS DE OORLOG EN DE DAAROP
VOLGENDE STADSVERNIEUWINGSPLANNEN TIJDENS
DE PERIODE VAN WEDEROPBOUW.
IN HET INFRASTRUCTURELE NETWERK HEEFT DE
LOCATIE NIET DIRECT EEN CENTRALE POSITIE. DE
AANVOER VAN VERKEER WORDT VOORNAMELIJK
VERZORGT DOOR DE WESPERSTRAAT EN DE IJTUNNEL. DEZE WEGEN LEI DEN UITEINDELIJK NAAR DE
RINGWEG A 10. DE AANSLUITNG OP HET OPENBAAR
VERVOER ZIJN UITSTEKEND AANGEZIEN DE LOCATIE
VLAKBIJ DE METROHALTE OP DE N!EUWMARKT
EN BINNEN LOOPAFSTAND VAN HET CS. TOCH IS
TEGELIJKERTIJD DE LOCATIE GELEGEN IN DE LUWTE
VAN DESTAD. DEMETROLIJNGAATONDER DELOCATIE
DOOR EN HET VERKEER PASSEERT DE PLEK SLECHTS
ZIJDELINGS, ZODAT MEN KAN PROFITEREN VAN DE
NABIJHEID MAAR NIET MET DE MINDERE GEVOLGEN
ZIT OPGESCHEEPT. DE LOCATIE ZEER PROMINENT IS,
MAAR TEGELIJKERTIJD OOK MIDDEN IN DE DRUKTE
LIGT.
WATER SPEELT EEN HOOFDROL IN DE STAD
AMSTERDAM. DE STAD HEEFT ZO VEEL MOGELIJK
PROFIJT GEHAD VAN ZIJN LIGGING AAN HET 1J EN
DE AMSTEL. DE WATER ROUTES HEBBEN AL TIJD AL
., 3 .14
J
3.15
.4 3.16
3 .17
3 .18
J
3.19
EEN BELANGRIJKE ROL VERVULD VOOR DE HANDEL
IN DE STAD EN DAARMEE EEN GROTE INVLOED
GEHAD OP DE GROEI EN DE VORM VAN DE STAD. DE
GRACHTEN STRUCTUUR VAN AMSTERDAM VERWIERF
WERELDFAAM EN IS NOG ALTIJD TOPATIRACTIE
NUMMER 1 VOOR BUITENLANDSE TOERISTEN. DE
LOCATIE WORDT AAN ALLE ZIJDEN BEGRENSD DOOR
WATER.
BEHALVE DOOR WATER WORDT DE LOCATIE OOK
INGEKLEMD DOOR TWEE STEDELIJKE STRUCTUREN
WAARDOOR EEN MIX IS ONTSTAAN. TEN EERSTEN IS
ER DE STRUCTUUR VAN HET HISTORISCHE CENTRUM
VAN AMSTERDAM. DEZE BESTAAT UIT DE DICHTE
STRUCTUUR VAN HOGE GRACHTENPANDEN EN
SMALLE STEGEN. DE ANDERE IS DIE VAN DE LASTAGE
ZELF. DE OUDE LIJNBAAN STRUCTUUR IS NOG
DEELS ZICHTBAAR. DE BOUWBLOKKEN ZIJN RUIMER
OPGEZET DAN IN HET CENTRUM WAARDOOR ER
BINNEN HET BOUWBLOK RUIMTE ONTSTAAT DIE VAAK
IS INGEVULD MET EEN BIJZONDERE FUNCTIE ZOALS
EEN SPEEL TUIN. DE BINNENSTAD KENMERKT ZICH
DOOR DE AFWISSELING TUSSEN GRACHT EN STEEG.
MAAR VANAF DE GELDERSEKADE NEEMT HET AANTAL
STEEGJES DUIDELIJK AF EN ONTSTAAT ER EEN
STRAAT EN HOF STRUCTUUR. GROEN KOMT ROND DE
LOCATIE VOOR IN DE VORM VAN BERMPLANTSOENEN
EN EEN AANTAL BOMEN LANGS DE KADES. IN ENKELE
HOVEN BEVINDEN ZICH AAN HET OOG ONTIROKKEN
ZORGVULDIG AFGESLOTEN STADSPERKJES.
OP DIT MOMENT ZIJN ER PROGRAMMATISCH EEN
AANTAL GEBIEDEN AAN TE WIJZEN IN DE DIRECTE
OMGEVING VAN HET BLOMTERREIN. IN HET WESTEN
LIGT HET HISTORISCHE CENTRUM VAN AMSTERDAM
OAT DOOR HET TOERISME VERWORDEN IS TOT
COMMERCIELE RUIMTE. MET W INKELS, CAFES E N
EETHUIZEN IN DE PUNT EN DAARBOVEN WONEN,
OPSLAG OF LEGE RUIMTE. NAAR HETZUIDEN EN NAAR
HET OOSTEN TOE LOOPT HET AANTAL WINKELS TERUG
EN NEEMT HET WONEN DE VOORNAAMSTE FUNCTIE
OVER. GEMIXT M ET KLEINE KANTOREN EN ATELIERS.
IN HET NOORDEN BEVINDEN ZICH GEBOUWEN MET
EEN GROTERE SCHAAL. HET HAVENFRONT WORDT
GEDOMINEERD DOOR GROOTSCHALIGE FUNCTIES
ZOALS HET SCHEEPVAARTHUIS, NEMO, HET
STEDELIJK MUSEUM EN DE NIEUW E BIBLIOTHEEK VAN
JO COENEN . 0PVALLEND IS OAT D E WOONWIJKEN
EEN DUIDELIJKE HOF-ACHTIGE OPZET HEBBEN IN
VERGELIJKING MET DE STRUCTUUR VAN DE WALLEN
EN HET OUDSTE GEDEELTE VAN A MSTERDAM.
INVENTARISATIE LOCATIE HET BLOMTERREIN LIGT IN EEN DEEL VAN
NIEUWMARKTBUURT DAT ZICH VANAF DE
MIDDELEEUWEN ALS HAVENGEBIED VAN AMSTERDAM
ONTWIKKELDE EN 'DE LASTAGE' WERD GENOEMD.
HIER WERDEN SCHEEPSBOUW· EN HAVENFUNCTIES
AL VROEG GECOMBINEERD MET WONEN. TEGEN HET
EINDE VAN DE ZESTIENDE EEUW WERD DE LASTAGE
INGERICHT ALS WOONBUURT EN WERDEN DE
HAVENFUNCTIES VERPLAATST. DE BUURT WERD ZEER
DICHT BEBOUWD EN HEEFT TOT IN DE JAREN DERTIG
ZIJN ZESTIENDE EEUWSE STRUCTUUR VAN SMALLE
STRATEN EN ONDIEPE BOUWBLOKKEN BEHOUDEN.
NAAR AANLEIDING VAN DE WONINGWET ( 1901)
WERD DOOR DE GEMEENTE AMSTERDAM IN DE
JAREN DERTIG EEN GROOTSCHALIGE SANERING
VAN KROTWONINGEN INGEZET. BIJ DE SANERING IS
VRIJWELALLE BEBOUWING AAN DE RIDDERSTRAAT EN
DE JONKERSTRAAT GESLOOPT. DE DWARSSTRATEN
WERDEN VERBREED OM LICHT, LUCHT EN RUIMTE IN
DE BUURT TE BRENGEN. OP HET TERREIN WERDEN
WONINGEN GEBOUWD IN COMBINATIE MET EEN
POLITIEBUREAU, EEN KINDERSPEELPLAATS, EEN
VOLKSLOGEMENT (HVO, DE WALENBURG) EN EEN
FABRIEKSGEBOUW.
VANAF DE JAREN DERTIG KWAM AAN DE GRACHTEN
EN DE RUIMERE NOORD-ZUID STRATEN STEEDS
MEER DE NADRUK OP WONEN EN WERDEN DE
NIET-WOONFUNCTIES OP DE BINNENTERREINEN
GEHUISVEST. HETZELFDE GELDT VOOR DE
BEBOUWING ROND HET BLOMTERREIN: TUSSEN
DE NIEUWE RIDDERSTRAAT EN DE NIEUWE
JONKERSTRAAT WERD BLOM TANDWIELENFABRIEK
GEVESTIGD EN VANDAAG DE DAG ZIJN OP DE BEGANE
GROND AAN DE RECHTBOOMSSLOOT NOG AL TIJD
EEN AANTAL BEDRIJFSFUNCTIES GEHUISVEST. DE
TANDWIELENFABRIEK VERHUISDE IN 1996 NAAR
EEN LOCATIE BUITEN AMSTERDAM EN IN 1998
HEEFT H ET WONINGBEDRIJF AMSTERDAM (WBA) DE
VOORMALIGE TANDWIELENFABRIEK AANGEKOCHT.
OM DUIDELIJKHEID TE SCHEPPEN WELKE
KENMERKENDE ELEMENTEN AANWEZIG ZIJN RONDOM
HET BLOMTERREIN ZAL IK EEN IN VENTARISATIE
GEVEN VAN DE AANWEZIGE ELEMENTEN. TEN EERSTE
IS VANUIT DE OORSPRONKELIJKE LIJNBANEN DE
STROOKVERKAVELING ONTSTAAN. MEN HAD DE
LIJNBANEN, MET HUN KENMERKENDE LENGTE,
VROEGER NODIG OM DE TOUWEN VOOR DE
SCHEEPVAART TE KUNNEN MAKEN. H ET BLOK IS
HIERDOOR OOK TE LEZEN ALS DRIE LOSSE STROKEN.
DE STROOK AAN DE RECHTBOOMSLOOT HEEFT WAT
BREDERE GROTERE KAVELS DAN DE SMALLE KAVELS,
WAAR VROEGER DE HAVENARBEIDERS WOONDEN,
IN DE STROOK AAN DE 0UDE WAAL. IN HET
MIDDENGEBIED WERDEN DE LIJNBANEN VERVANGEN
DOOR ONREGELMATIGE DU BBELZIJDIGE VERKAVELING
MET EEN GELIJKE DIEPTE.
DEZE RUG AAN RUG WONINGEN ZIJN DE TWEEDE
GROEP ELEMENTEN. ZOWEL IN HET WESTEN VAN DE
MIDDELSTE STROOK ALS IN DE OOSTKANT VAN DE
NOORDELIJKE STROOK BEVINDEN ZICH NOG RUG AAN
RUG WONINGEN. ER LIEPEN AAN SEIDE KANTEN VAN
DE LIJNBANEN EEN OPEN BARE STRAA T WAARDOOR DE
PANDEN UITEINDELIJK IN STROKEN MET DE RUGGEN
TEGEN ELKAAR W ERDEN GEZET. DE PAN DEN WERDEN
VROEGER GESCHEIDEN DOOR EEN LICHTSPLEET.
WE ZIEN IN DE STROOK MONTELBAANSTRAAT /
JONKERSTRAAT DAT SLECHTS EEN GEDEEL TE VAN DE
DUBBELE BEBOUWING IS BLIJVEN STAAN. HIERDOOR
IS ER EEN RUIMERE BINNENRUIMTE ONTSTAAN WAAR
DOOR DE MIDDENSTAND DANKBAAR GEBRUIK VAN
WORDT GEMAAKT. V ERDER VALT OP DAT DE RUG
AAN RUG WONINGEN IN DE MIDDELSTE STROOK NIET
RECHTLIJNIG ACHTER ELKAAR STAAN ALSOF DE
PANDEN ZICH ONAFHANKELIJK VAN ELKAAR HEBBEN
ONTWIKKELD.
OM LICHT TE KRIJGEN AAN DE ACHTERKANT VAN
DE WONING WERD, TUSSEN DE WONINGEN DIE
BIJNA TEGEN ELKAAR WERDEN AANGEZET, DE
LICHTSPLEET (HET DERDE ELEMENT) OPGENOMEN.
DE AAN ELKAAR LIGGENDE PAN DEN W ERDEN ECHTER
ZELDEN GEBRUIKTALS EEN SOORT VARIANT OP HET
ACHTERHUISZOALSHETIN DE 17EEEUWG EBRUIKELIJK
WAS IN DE GRACHTENGORDEL. DE LICHTSPLEET IS
EN WAS VROEGER AL NAUWELIJKS TOEGANKELIJK EN
DIENT PUUR ALS TOEVOER VAN LICHT EN LUCHT AAN
DE ACHTERKANT VAN D E HUIZEN.
HET VOLKSLOGEMENT IS EEN VREEMDE EEND IN EEN
VREEMDE BIJT. GEBOREN UIT DE BEHOEFTE OM DE
ONTSTANE BLOKKEN TE SLUITEN. DOORDAT DE RUG
AAN RUG WONINGEN DEELS ZIJN BLIJVEN STAAN NA
DE SANERING WAARDOOR HET BLOK NIET VOLLEDIG
GESLOTEN KON WORDEN. DOOR DE RESTANTEN
VAN DE RUG AAN RUG WONINGEN (MET EEN NAAR DE
BINNENZIJDE VAN HET BLOK GERICHTE ORIENTATIE)
WAS ER GEEN AAN SLUITING MOGELIJK EN IS HET
GEBOUW ALS SOLITAIR NEERGEZET.
l//1 D /J
TW ~~~--------r=TiT ,I y tr
DE INVLOED VAN DE LIJNBANEN IS NU, ZELFS NA
VERWOEDDE POGINGEN IN DE JAREN 30 OM VAN
DIT GEDEELTE VAN DE LASTAGE TWEE BLOKKEN
TE MAKEN, NOG DUIDELIJK ZICHTBAAR. DE TWEE
BLOKKEN, WAARTUSSEN DE LASTAGEWEG DE
SCHEIDING ZOU MOETEN ZIJN, ONDERVINDEN HINDER
VAN DE RESTANTEN VAN DE OVERIGE ELEMENTEN
DIE HET TERREIN KENMERKEN . DIT ALLEGAART JE
SCHREEUWT OM EEN OPLOSSING DIE DE GEMEENTE
AMSTERDAM TOT NU TOE NOG NIET HEEFT KUNNEN
BEDENKEN. DE PROBLAMATISCHE SITUATIE IS ER
DAN OOK DEBET AAN OAT ER NOG ALTIJD GEEN
TOEKOMSTPLANNEN VOOR HET BLOMTERREIN ZIJN
OPGESTELD.
HET BLOK IS DEELS AUTOVRIJ. FIETSERS EN
VOETGANGERS HEBBEN IN PRINCIPE VRIJ SPEL
IN DIT GEBIED. VOOR DE SPELENDE KINDEREN
IS ER MIDDEN OP DE LASTAGE EEN VERHOGING
AANGELEGD WAAR ZICH OOK SPEEL TOESTELLEN
BEVINDEN WAARDOOR FIETSERS DE LOCATIE NIET
3.20 MAKKELIJK KUNNEN KRUISEN . VANAF DE GELDERSE
3.21 3.22
KADE IS HET BLOK GEWOON TOEGANKELIJK VOOR
AUTO'S TERWIJL DE ZUIDOOSTELIJKE HELFT ALLEEN
TOEGANKELIJK IS VOOR LAAD EN LOS VERKEER.
DE LASTAGEWEG IS GROTENDEELS AUTOVRIJ
VANWEGE DE SPEELPLAATS. ROND HET BOUWBLOK
IS ER EENRICHTINGSVERKEER OAT MET DE KLOK MEE
LOOPT. DE PRINS HENDRIKKADE VEZORGT SAMEN
MET DE SINT ANTONIESBREESTRAAT DE GROOTSTE
AFHANDELING VAN HET AUTOVERKEER.
PARKEREN
IN AMSTERDAM HEEFT DE AUTO OP VRIJ SUBTIELE
WIJZE DE KADE GECLAIMD. DE VANWEGE DE
VOORMALIGE FUNCTIE ALS OVERSLAGPLAATS
OVERMATIG GEDIMENSIONEERDE KADE LEENT ZICH
UITSTEKEND ALS GRAASPLEK VOOR DE HEILIGE KOE.
HET AANTAL EXTRA AUTO'S WAT DE TOEVOEGING
VAN PROGRAMMA AAN DE LOCATIE MET ZICH MEE ZAL
BRENGEN KAN NIET WORDEN OPGEVANGEN IN DEAL
AANWEZIGE PARKEERSTRUCTUUR. ONDER DE GROND
PARKEREN IS DAAROM EEN REELE OPTIE. ZEKER ALS
MEN BESEFT OAT DE GROND WAAR DE VOORMALIGE
TANDWIELFABRIEK OPSTAAT ENIGSZINS VERVUILD IS.
DOORDAT SANERING VAN DE BODEM NO DIG IS WORDT
DE MOGELIJKHEID GEBODEN OM DE KOSTEN VOOR DE
AANLEG VAN EEN TE PARKEERGARAGE TEN DELEN TE
BESPAREN.
FUNCTIES
DE LASTAGE IS EEN BUURT MET EEN STERKE MIX
AAN FUNCTIES. JUIST OMDAT HET NET BUITEN HET
TOERISTISCHE GEBIED LIGT, HEBBEN ZICH ER VEEL
KLEINE BEDRIJVEN GEVESTIGD DIE HET NIET VAN
IMPULS AANKOPEN MOETEN HEBBEN. DE AMBACHTEN
ZIJN HIERBIJ NOG STERK VERTEGENWOORDIGD.
IN HET BLOK VIND JE: EEN MEUBELMAKER,
ANTIEKWINKEL, SMIT, AANNEMER, TIMMERBEDRIJF,
ENKELE RESTAURANTS, CAFES, RECLAMEBUREAU,
ARCHITECTENBUREAUS, BEKLEDER, ENZ. KORTOM
VEEL KLEINE BEDRIJVIGHEID DIE DE BUURT LEVEN DIG
HOUDEN. HIERVOOR DIENT IN HET ONTWERP PLAATS
TE WORDEN GEMAAKT.
DE WONINGGROOTTE IN DE LASTAGE IS
UITERMATE KLEIN. HET BESTAAT GROTENDEELS
UIT SOCIALE WONINGBOUW VOORTKOMEND UIT
DE STADSVERNIEUWING TEN GEVOLGE VAN DE
METROAANLEG IN DE JAREN 70.
DE LOCATIE BEVINDT ZICH GROTENDEELS BINNEN
EEN 'EILAND' OAT JE ALS BOUWBLOK ZOU KUNNEN
BESCHOUWEN. DAARBIJISDEZUIDZIJDEVAN HETBLOK
(AAN DE RECHTEBOOMSLOOT) RIJKER, EN HOGER
UITGEVOERD DAN DE NOORDZIJDE AAN DE WAAL.
DUIDELIJK IS DE VERHOGING VAN DE BEBOUWING
AAN DE NIEUWMARKTZIJDE, WAAR HET RUIME PLEIN
EN STRAATPROFIEL ALS RECHTVAARDIGING VAN DE
EXTRA HOOGTE MOET HEBBEN GEGOLDEN. DUIDELIJK
IS OAT DE GEBOUWTYPOLOGIE ZOVEEL MOGELIJK
LICHT DIENT OP TE VANGEN.
81J HET BETREDEN VAN DE LOCATIE BINNEN
HET 'BLOK' WORDT JE GECONFRONTEERD MET
RESTANTEN VAN AFGEKNOTTE ACHTERKANTEN,
WAARBIJ DE ACHTERKANTEN DIRECT AAN DE
OPENBARE ROUTING LIGGEN. AAN DE ZIJDE VAN DE
0UDE WAAL ZIJN AAN DE ACHTERKANTEN ENKELE
ENTREES ONTSTAAN, DE PANDEN ZIJN HIERDOOR
DUBBELZIJDIG GEORIENTEERD. AAN DE ACHTERZIJDE
VAN DE RECHTBOOMSLOOT ZIJN ACHTERKANTEN
AFGESCHERMD VAN DE ONBESTEMDE RUIMTE
TUSSEN DE FABRIEK EN DE BEBOUWING. ER ZIJN
MUREN GEMETSELD OM ZICH VAN DE FABRIEK AF TE
KEREN. IN POTENTIE KAN DEZE RIJ WONINGEN ZICH
OOK DUBBELZIJDIG GAAN ORIENTEREN, WAARDOOR
DE KLEINSCHALIGE BEDRIJFJES TOEGANKELIJKER
WORDEN VOOR LICHT, LUCHT EN KLANTEN.
3.25
3.01
3 .02
3.03
3.04
3.05
3.06
3.07
3.08
3.09
3.10
3.11
3 .12
LOCAT!E ZONDER TE SLOPEN GEBOUWEN
LOCAT/E 1544
OVERZICHT AMSTERDAM 1544 MET DE LOCA TIE
RECHTSBOVEN
FOTO L/JNBAAN ROND 1900
L!JNBAANSTRUCTUUR 1900
ENKELE TE SLOPEN PAN DEN 1912
NA SANER/NG 1927
NIEUWMARKT/N VOGELVLUCHT 1936
BLOKVERKAVELING 1936
LEEGTE NA AANLEG METRO
METROAANLEG 1970
BOUWPUT VOOR DE AANLEG VAN DE METRO
ONDER DE LASTAGEWEG
3. 13 EN DE BOUWPUT WAARIN GELBES HERZ VOOR
3.14
3.15
3.16
3.17
3.18
3.19
3.20
3.21
3.22
3.23
3.24
3.25
HET £ERST AAN HET GROTE PUBLIEK WERD
TENTOONGESTELD.
OVERZ/CHTSKAART AMSTERDAM
MORFOLOGIE LOCA TIE
WATERSTRUCTUUR
OPENBAARVERVO ERS TROMEN
WEGENSTRUCTUUR
FUNCTIES
MORFOLOG!SCHE KENMERKEN
VERKEERSR!CHT!NG
ONTSLUITING VOORKANT / ACHTERKANT
ENTREES VAN HET GEBIED
WON EN / NIET WON EN
ORIENTA TIE
IV THEMATIEK
BINNENSTEDELIJKE LUWTE HET PRINCIPE VAN STILTEPLEKKEN IN HET
STADSHART IS AL ZO OUD ALS DE STEDEN ZELF.
VANAF DE DERTIENDE EEUW ZIJN IN VEEL STEDEN
BEGIJNHOVEN GEBOUWD. BEGIJNEN WAREN VROME
VROUWEN DIE HUN LEVEN WILDEN WIJDEN AAN GOD
ZONDER ZICH UIT DE WERELD TERUG TE TREKKEN
ZOALS KLOOSTERLINGEN OAT DEDEN. DAAROM
LIGGEN DEZE HOVEN MIDDEN IN DE STAD. HIER
ERVAART DE BEZOEKER OAT DE BINNENSTAD EEN
GEBIED IS WAAR COMMERCIE EN RELIGIE, VERKEER
EN WONEN, DRUKTE EN STILTE HAND IN HAND GAAN .
DEZE PARADOXALE ASPECTEN ZIJN ONLOSMAKELIJK
VERBONDEN MET HET BINNENSTEDELIJKE LEVEN .
OOK VANDAAG DE DAG ZIJN PLEKKEN ALS DEZE
ZEER GEWAARDEERDE (EN GEMONUMENTALISEERDE)
STUKJES STAD. AMSTERDAM HEEFT EEN BEGIJNHOF.
HET IS CONFRONTEREND OM TE MERKEN HOE SCHERP
DE LUWTE VAN HET AMSTERDAMSE 8EGIJNHOF
CONTRASTEERT MET DE MASSALE DRUKTE VAN DE
BIJNA AANGRENZENDE KALVERSTRAAT.
ER WORDEN STEEDS MEER PROJECTEN GEiNITIEERD
IN DE SFEER VAN DE BINNENSTEDELIJKE LUWTE. DIT
SLUIT AAN BIJONTWIKKELINGEN OP DEWONINGMARKT.
EEN GROEIENDE GROEP KIEST BEWUST VOOR WON EN
IN EEN DYNAMISCHESETTING IN DE DIRECTE NABIJHEID
VAN TAL VAN STEDELIJKE VOORZIENINGEN. 80UWEN
IN EEN HISTORISCHE STEDELIJKE SETTING VRAAGT
OM STEDENBOUWKUNOIG MAATWERK EN OM EEN
ZEER ZORGVULDIGE IN BEDDING IN HET EEUWENOUDE
STEDELIJKE WEEFSEL. STANDAARDOPLOSSINGEN
ZIJN ONMOGELIJK VANWEGE ZEER SPECIFIEKE,
LOKALE OMSTANOIGHEDEN . DEZE OMSTANDIGHEDEN
EISEN SPECIFIEKE OPLOSSINGEN EN ZORGEN VOOR
SPECIFIEKE KWALITEITEN. IN VEEL GEVALLEN VORMT
DE HISTORISCHE STEDENBOUWKUNDIGE STRUCTUUR
DE ONDERLEGGER VOOR DE NIEUWBOUW. DE SCHAAL
VAN PROJECTEN IN DE BINNENSTEDELIJKE LUWTE IS
BEPERKT VANWEGE DE ZEER BEPALENDE RUIMTELIJKE
CONDITIES. ENERZIJDS OMDAT ER OP DEZE PLEKKEN
VAAK WEINIG ONTWIKKELINGSRUIMTE IS, ANDERZIJDS
OMDAT ZE ONDER STRENG TOEZICHT VAN
BIJVOORBEELD WELSTAND EN MONUMENTENZORG
VALLEN. HET BOUWPROCES MOET AANGEPAST
WORDEN AAN DEZE OMSTANDIGHEDEN. DE
DIFFERENTIATIE IS VAAK VEEL GROTER DAN IN
PROJECTEN MET MINDER DWINGENDE CONDITIES.
HET OP SUBTIELE WIJZE PROBEREN TE VERVLECHTEN
VAN HET NIEUWE ONTWERP MET DE HISTORIE
IS EEN INTERESSANTE OPGAVE. 0PVALLEND
IS OAT PROJECTEN MET EEN HEDENDAAGSE
ARCHITECTONISCHE INTERPRETATIE BIJ DE
VAKWERELD VAAK HOGER SCOREN DAN EEN
HISTORISERENDE, TERWIJL DE OVERWEGENDE
PRAKTIJK IN NEDERLAND JUIST VAAK STERK
HISTORISEREND IS. OAT IS NIET OVERALZO.IN SPANJE
BIJVOORBEELD BESTAAT EEN LEVEN DE TRADITIE VAN
EIGENTIJDS BOUWEN IN DE HISTORISCHE STAD. DE
VOORBEELDEN DIE IK HEB ONDERZOCHT LATEN IN
lEDER GEVAL ZIEN OAT HISTORISEREND BOUWEN NIET
DE ENIGE WEG IS; EIGENTIJDSE ARCHITECTUUR IN EEN
HISTORISCHE CONTEXT KAN EEN AANTREKKELIJK
BEELD OPLEVEREN.
BINNENSTEDELIJKE LUWTEN LEVEREN OOK BIJ
NIEUWBOUW VAAK BIJZONDERE KWALITEITEN OP.
OAT KOMT DEELS OMDAT DE OMSTANDIGHEDEN DIT
VEREISEN (HISTORIE, SCHAAL) MAAR HEEFT ZEKER
OOK TE MAKEN MET DE ONTWIKKELINGSAMBITIES
VAN OPDRACHTGEVERS. PLEKKEN IN DE BINNENSTAD
LENEN ZICH BIJ UITSTEK VOOR lETS BIJZONDERS,
EN OAT TREKT OPDRACHTGEVERS DIE DE EXTRA
STAP WILLEN ZETTEN. NIEUWE BINNENSTEDELIJKE
WOONMILIEUS KOMEN TEGEMOET AAN DE VRAAG VAN
DE MARKT NAAR COMFORTABEL STEDELIJK WONEN
EN OAT BIEDT VAAK OOK DE FINANCIELE RUIMTE
OM lETS BIJZONDERS TE REALISEREN IS VAAK VEEL
GROTER DAN IN PROJECTEN MET MINDER DWINGENDE
CONDITIES.
4 .01 4 .02
4 .02
EEN FASCINERENDASPECTVAN DEAAN BOD KOMEN DE
PROJECTEN IS H UN UITDAGENDE BEHANDELING VAN
DE RELATIE TUSSEN DE PRIVATE EN DE PUBLIEKE
SFEER. OP HET EERSTE GEZICHT UJKEN DEZE
DOMEINEN ELKAAR TE GAAN OVERLAPPEN. E R
LIJKT EEN SOORT M IX TE ONTSTAAN. DE DUIDELIJKE
GRENS TUSSE N DE DOMEINEN V ERVAAGT. OM DIT
BETER TE KUNNEN ONDERZOEKEN MOETEN WE
HET TYPE VAN HET BOUWBLOK B ETER BEGRIJPEN.
IN EEN BOUWBLOK HEEFT VOLGENS ALGEMENE
BESCHOUWING EEN PLATTEGROND TWEE DOMEINEN.
HET PRIVATE INTERIEUR EN DE PUBLIEKE STRAAT
Z IJN VAN ELKAAR GESCHEIDEN DOO R DE EEN VAN
DE ANDER A F TE SLUITEN. D E BINNENRUIMTE IN HET
BOUWBLOK IS UITSLUITEND PRIVE, HOOGSTENS
COLLECTIEF. ALLEEN GEBRUIKT DOOR BEWONERS,
TERWIJL DE STRAAT PUBLIEK IS EN VOOR IEDEREEN
EVEN TOEGANKELIJK. BINNEN EN BUITEN KUNNEN
LANGS ELKAAR AF LEVEN ZONDER WEET TE HEBBEN
VAN EL KAARS BESTAAN . DEZE RELATIE ZORGT VOOR
TWEE BEPERKINGEN: HET BOUWBLOK ZORGT VOOR
EEN COLLECTIVITEIT WAAR DE BEWONERS, DIE DOOR
PUUR TOEVAL ZIJN S AMENGEBRACHT, NIET AAN KAN
ONTSNAPPEN; EN TEN TWEEDE WORDT DE PUB LIEKE
RUIMTE, DIE GEVORMD DOOR DE A FGESLOTEN
BLOKKEN, EEN CON TINUE ONDU BBELZINNIGE RUIMTE.
TERWIJL ER JUIST BEHOEFTE IS AAN DIVERS IFICATIE
VAN DE PUBLIEKE RUIMTE. EEN BIJKOMENDGEMIS VIND
IK HET GEBREK AAN EEN G EZOND SPANNINGSVELD.
ER VALT BIJ HET GEMIDDEL DE BOUWBLOK NIETS
T E ONTDEKKEN OMDAT DE TOEGANG NAAR HET
ACHTERLIGGENDE TOTAAL W ORDT GEBLOKKEERD. ER
IS GEEN MOGELIJKHEID TOT VERWONDERING ALS ER
GEEN H INT VAN EEN A CHTERLIGGENDE SFEER W ORDT
GEGEVEN. ZODRA OOK MAAR HET KLEINSTE IDEE
VAN VERBORGENHEID ONTSTAAT, VERKRIJGT EEN
RUIMTE EEN EXTRA DIMENSIE. DEZE STELLING WIL
IK DOOR MIDDEL VAN EEN VOORBEELD VAN BUITEN
DE ARCHITECTUUR INZICHTELIJK MAKEN. IN EEN
AFLEVERING VAN DE DOOR DE BBC GEPRODUCEERDE
ENGELSE COMEDYSERIE 'COUPLING' IS EEN
VAN DE PERSONAGES GEVALLEN VOOR HET
LINKERONDERBEEN VAN EEN VROUW. IEDERE WEEK
ZIT HIJ BIJ DE EIGENARESSE VAN HET LEDEMAAT IN
DE TRAM, MAAR WEGENS DE OVERVOLLE COUPE
HEEFT HIJ NOOIT MEER KUNNEN AANSCHOUWEN DAN
HET HIERVOOR GENOEMDE ONDERDEEL VAN HAAR
LICHAAM. 0JT IS ECHTER GENOEG OM ZIJN HOOFD
OP HOL TE BRENGEN. ZO WERKT HET OOK MET
ARCHITECTUUR. SLECHTS EEN TIP VAN DE SLUIER
WORDT OPGELICHT EN DE FANTASIE DOET DE REST.
DE STEGEN IN AMSTERDAM WERKEN ONGEVEER OP
EENZELFDE WIJZE. MEN KRIJGT EEN FLITS TE ZIEN
VAN EEN ACHTERLIGGENDE RUIMTE. OAT BESCHRIJFT
KOENVAN HEESWIJK OOK INZIJN AFSTUDEERVERSLAG
'PASSAGE VAN HET ALLEDAAGSE'. ZOALS DE
DOOR PORTMAN ONTWORPEN 'PEOPLE SCOOPS
ALS NEUTRALE RUIMTE DE PASSANTEN ENIGSZINS
VOORBEREID OP DEAANSTAANDE VISUELE SPEKTAKEL
VAN DE AANSTAANDE RUIMTE , ZO KONDIGEN SMALLE
STEGEN DE OPEN PLEK AAN DIE KOMEN GAAT. JE
GAAT ERGENS IN OM ER AAN DE ANDERE KANT WEER
UIT TE KOMEN, ALDUS KOEN VAN HEESWIJK. HIERBIJ
GAAT HIJ IN MIJN OGEN VOORBIJ AAN DE STATUS
VAN DE STRATEN OP DE LOCATIE. EEN STEEG IS EEN
AFKORTINGSMOGELIJKHEID WAAR ACHTERDEUREN,
NOODTRAPPEN EN LUCHTROOSTERS DE SFEER VAN
EEN NON-PLACE HANGT. IN GEEN ZIN STROOKT DIT MET
DE LIJNBANEN VAN DE LASTAGE. TEN OOSTEN VAN
DE NIEUWMARKT IS DE OPBOUW VAN DE STEDELIJKE
STRUCTUUR AFWIJKEND TEN OPZICHTE VAN DE
BINNENSTAD, WAAR STEGEN EN RUIMTEN ELKAAR
AFWISSELEN. IN DE LASTAGE ZIJN AMPER STEGEN
TE VINDEN EN WORDT AAN DE STRATEN TUSSEN DE
DICHT OP ELKAAR STAANDE BEBOUWING INTENSIEF
GEWOOND.
SINDS IN 1901 DE WONINGWET WERD
GEiNTRODUCEERD, ZIJN DE BOUWBLOKKEN NIET
DIEPER DAN 40 METER DIEP. ZODAT ER GENOEG
RUIMTE ONTSTOND VOOR EEN HUIS, 2 TUINEN EN
NOG EEN HUIS. VOOR DE WONINGWET WAREN DE
BOUWBLOKKEN OVER HET ALGEMEEN DIEPER. DIT
ZORGDE ERVOOR OAT ER EEN GROTE DIVERSITEIT
AAN FUNCTIES ZOALS ATELIERS, SCHOLEN, KERKEN
EN HOFJES ONTSTONDEN BINNEN HET BOUWBLOK.
NDEN BINNEN HET BOUWBLOK.
ER ZIJN EEN AANTAL PROJECTEN TEN TIJDEN VAN DE
STEDELIJKE VERNIEUWING TUSSEN DE JAREN 50 EN
80 DIE SUCCESVOL WAREN OP HET GEBIED VAN DE
RELATIE TUSSEN PUBLIEKE EN PRIVATE RUIMTE. DE
RECENTE PROJECTEN DIE HIER WORDEN BESPROKEN
HEBBEN EEN BOUWBLOKDIEPTE DIE AANZIENLIJK
GROTER IS DAN DE 40 METER DIE DE MEESTE
BOUWBLOKKEN UIT HET BEGIN VAN DE 20STE EEUW.
DE OMVANG VAN DEZE BLOKKEN MAAT HET MOEILIJK
OM EEN TRADITIONEEL ONTWERP TE HANDHAVEN.
DE TUSSENRUIMTE ZOU VERANDEREN IN EEN
GROTE LEGE VLAKTE. DE GESCHIEDENIS VAN DEZE
PROJECTEN IS INTERESSANT OMDAT KRACHTEN
VAN BUITENAF (VOORNAMELIJK BEWONERS UIT
DE OMGEVING) BELANGRIJKE FACTOREN WAREN
IN DE TRANSFORMATIE VAN DE TRADITIONELE
VOORGESTELDE COMPOSITIE VAN BLOKKEN. ZE
REAGEREN OP ZOWEL HET OMLIGGENDE STEDELIJKE
WEEFSEL ALS OP DE NIEUWE PATRONEN VAN HET
SOCIALE LEVEN.
ODHAMSWALK
D!T PROJECT, ONTWORPEN DOOR DONALD BALL EN
DE LONDON COUNTRY COUNCIL, EN OPGELEVERD
IN 1981. GEBRUIKT HET BESTAANDE STEDELUKE
WEEFSEL ALS STARTPUNT. HET DOEL VAN HET
ONTWERP WAS HET TRANSFORMEREN VAN HET
TRADITIONELE BOUWBLOK ZODAT HET AAN DE
MODERNE STANDAARD ZOU VOLDOEN EN ZODAT ER
EEN NIEUW PUBLIEK EN COLLECTIEF DOMEIN ZOU
ONTSTAAN. IRONISCH GENOEG WERD HET 0DHAMS
WALK PROJECT IN ZIJN TIJD HEVIG BEKRITISEERD
VANWEGE ZIJN ZOGENOEMDE 'KASBAH'-ACHTIGE
UITERUJK, DE CRITIC! KONDEN ZAGEN HET
ONTWERP ALS EEN BREUK MET DE TYPOLOGIE VAN
DE OMLIGGENDE DOOR EEN GALERIJ ONTSLOTEN
APPARTEM ENTENCOM PLEXEN.
VANDAAG DE DAG IS DEZE STEDELUKE MAAR GROENE
OASE IN HET CENTRUM VAN DE STAD NABIJ LEICESTER
SQAU RE EEN GROOT SUCCES. H ET ONTWERP BEHU lSD
102 APPARTEMENTEN WAARVAN MEER DAN DE HELFT
BESTEMD IS VOOR OUDEREN. DE DICHTHEID VAN HET
PROJECT IS HOOG: 472 MENSEN PER HECTARE. HET
BOUWBLOK MET WINKELS OP DE BEGANE GROND
EN WONINGEN OP DE HOGER GELEGEN ETAGES
PAST IN HET OMLIGGENDE WEEFSEL WAT BESTAAT
UIT GESLOTEN BLOKKEN. TOCH ZIJN DE WONINGEN
IN HET BOUWBLOK OP EEN COMPLEET ANDERE
MANIER GEORGANISEERD. DE PLATTEGRONDEN VAN
DE APPARTEMENTEN, DIE LOSJES MAAR RATIONEEL
GESTAPELD ZIJN IN EEN KUBISTISCHE COMPOSITIE,
SAMEN MET HET OVERVLOEDIGE GROEN UIT DE
OVERHANGENDE TUINEN, ZORGEN VOOR EEN
SCHITTEREND INTERIEUR. HET COLLECTIEVE DEK
OP DE EERSTE VERDIEPING IS VANAF DE STRAAT
OP VIER PLAATSEN TE BEREIKEN DOOR MIDDEL VAN
TRAPPEN, HELLINGBANEN EN LIFTEN. 0NDANKS OAT
MEN DIRECTE TOEGANG HEEFT TOT HET BLOK, LIJKT
HET ALSOF DE STAD NIET WORDT UITGENODIGD OM
HET BLOK BINNEN TE DRINGEN. HET BLOK EN DE
HUIZEN ZIJN EERDER AANGESLOTEN OP DE STAD. HET
COLLECTIEVE DEK KAN WORDEN AFGESLOTEN DOOR
MIDDEL VAN HEKKEN ALS DE STAD ZICH TOCH TE VEEL
DREIGT OP TE DRINGEN . ONDANKS OAT HET DEK EEN
COLLECTIEVE RUIMTE IS , IS HET NIET VORMGEGEVEN
ALS VERBLIJFSRUIMTE.
ALS MEN ZICH DOOR DE BINNENRUIMTE BEGEEFT
VERANDERD DE VORM VAN HET INTERIEUR CONSTANT.
ER IS GEEN CENTRALE RUIMTE MAAR EERDER EEN
KETEN VAN RUIMTES. EEN KWALITEIT DIE RADICAAL
AFWIJKT VAN HET TRADITIONELE BOUWBLOK MET
ZIJN VIER OP HET CENTRUM GEORIENTEERDE
ACHTERGEVELS. IN CONTRAST MET HET INTERIEUR
LIJKT HET EXTERIEUR VAN HET BLOK UNIFORM EN
SOBER. DE STERKE VORM VAN HET BLOK GEEFT
DE SUGGESTIE VAN EEN HARDE GRENS TUSSEN DE
OMLIGGENDE OPENBARE RUIMTE EN DE RUIMTE IN
HET BLOK DIE, ONDANKS OAT HET BLOK OPENBAAR
TOEGANKELIJK IS, EEN SEMIPUBLIEKE UITSTRALING
HE EFT.
4.04
4.05
MARIAPLAATS UTRECHT
DE MARIAPLAATS N UTRECHT VIEL VROEGER ONDER
HET BEWIND VAN EEN KATHOLIEKE IMMUNITEIT.
EEN BASIS MET EEN AANZIENLIJK ONAFHANKELIJKE
STATUS IN DESTAD METDEVRIJHEIDOM EIGEN REGELS
TE HANDHAVEN. DEZE AUTONOMITEIT KWAM NAAR
VOREN IN DE MANIER WAAROP DE PANDEN WAREN
GEORGANISEERD. DE HUIZEN EN WERKPLAATSEN
VAN DE ONDERDANEN WAREN AAN DE BUITENKANT
GEORGANISEERD EN WAREN NAAR BINNEN GERICHT.
DE GROTERE HUIZEN VAN DE BELEIDSBEPALERS
WAREN IN HET MIDDEN GESITUEERD EN DOMINEERDEN
HET TERREIN. DIT MODEL WERD DOOR BOB VAN
REETH/ AWG OVERGENOMEN IN HET ONTWERP.
IN HET ONTWERP VAN AWG WORDT DE HISTORISCHE
COMPOSITIE OP EEN INGENIEUZE MANIER AANGEPAST.
MARIAPLAATS IS ONGEVEER 1 ,5 KEER ZO DIEP
ALS EEN GEMIDDELD NEDERLANDS BOUWBLOK.
WANNEER SLECHTS DE RANDEN BEZET ZOUDEN
ZIJN ZOU ER EEN ENORME LEEGTE ONTSTAAN IN HET
CENTRUM VAN HET BOUWBLOK. DOORDAT AWG IN
HUN ONTWERP TWEE APPARTEMENTENCOMPLEXEN
IN HET MIDDEN VAN HET BLOK POSITIONEERDEN KOMT
DE FOCUS VAN DE COMPOSITIE OP HET CENTRUM TE
LIGGEN. ZO WORDT ER AAN HET HISTORISCHE MODEL
GEREFEREERD.
DE CENTRALE APPARTEMENTEN COMPLEX EN KUNNEN
ZICH OVER DE LAGERE RAND VAN HET BOUWBLOK
HEEN ORIENTEREN IN RICHTING VAN DE STAD, DOOR
DE COMPOSITIE VAN GEBOUWEN ONTSTAAT EEN
SERlE VAN STEDELIJKE RUIMTEN DIE ALLEN ANDERS
AANDOEN. EEN OPENBARE ROUTE LOOPT DOOR HET
BOUWBLOK HEEN MET OPEN MAAR ONOPVALLENDE
ENTREES. HIERMEE SLUIT DJT PROJECT AAN BIJ DE
INGETOGEN HOUDING VAN 0DHAMS WALK. 00K DE
STATUS VAN DE INTERNE SEMIOPENBARE RUIMTE
LIJKT OP DIE VAN ZIJN LON DENSE VOORGANGER.
MEN HEEFT GEPROBEERD EEN RUSTJGE AANGENAME
LEEFOMGEVJNG VOOR DE BEWONERS TE CREEREN,
DIE ZICH NIET PUUR NAAR BINNEN TOE ORIENTEERT
EN WAARIN ANDERE STEDELINGEN NIET WORDEN
BUITENGESLOTEN. MARIAPLAATS EN 0DHAMS WALK
ZIJN SCHERVEN VAN EEN BESTAAND STEDELIJK
PATROON EN HUN WAARDE VOOR DE STAD HANGT AF
VAN DE CAPACITEIT OM IN EEN BESTAAND PATROON
VAN SEMIDPENBARE RUIMTEN AAN TE SLUITEN.
4 .06
4.07
4 .08
4 .09
SARGFABRIK
HET PROJECT BESTAAT UIT TWEE DELEN, DE
WOHNHEIM SARGFABRIK ( 1996) EN DE MISS
SARGFABRIK(2000). BElDEN ZIJN GEREALISEERD
ONDER OPDRACHTGEVERSCHAP VAN DE VEREIN
FUR INTEGRATIEVE LEBENSGESTALTUNG. HET
PROJECT LIGT GROTENDEELS BINNEN EEN BESTAAND
BOUWBLOK, ALLEEN TWEE KLEINERE GEBOUWEN
ZIJN VANAF DE STRAAT ZICHTBAAR. EEN GROEP
GEiNTERESSEERDEN KOCHT HET TERREIN VAN EEN
VOORMALIGE DOODKISTENFABRIEK EN RICHlTE
EEN STICHTING OP VOOR HET GEMEENSCHAPPELIJK
EIGENDOM VAN HET COMPLEX. DE STICHTING HEEFT
DE NIEUWBOUW ALS 'WOHNHEIM' GEDECLAREERD.
DEZE TRUC GEEFT RECHT OP OVERHEIDSSUBSIDIE
VOOR GEMEENSCHAPPELIJKE VOORZIENINGEN ZOALS
EEN ZWEMBAD VAN 300M2.
IN DE EERSTE FASE ZIJN EEN CAFE MET RESTAURANT
EN CLUBRUIMTE, SEMINARRUIMTES, EEN PARTICULIER
24-UURS KINDERVERBLIJF, KLEINE KANTOORRUIMTES
EN EEN ARTSENPRAKTIJK GEREALISEERD. DEZE
VOORZIENINGEN KUNNEN DEELSOOK DOOR DE BUURT
BENUT WORDEN . DE VOORZIENINGEN IN DE TWEEDE
FASE CONCENTREREN ZICH OP MEER PERSOONLIJKE
BEHOEFTES ZOALS EEN BIBLIOTHEEK, EEN
GEMEENSCHAPPELIJKE KEUKEN EN WASRUIMTE, EN
EEN TELEWERKRUIMTE. DIT PROJECT IS NIET ALLEEN
INTERESSANTVANWEGEHETONTWIKKELINGSPROCES
MAAR OOK DOOR DECOMBINATIEVANVOORZIENINGEN
MET BIJZONDERE WOONVORMEN: IN DE COMPLEXEN
B EVINDEN ZICH EEN FLAT-SHARING RUJMTE VOOR
TEENAGERS, DRIE EENHEDEN VOOR MENSEN MET EEN
HANDICAP EN EEN AANTALZOGENAAMDE FLEX-BOXES,
TIJDELIJKE APPARTEMENTEN VOOR STUDENTEN.
DE GEMEENSCHAP HEEFT VOOR ZICHZELF EEN
WOONWERELD GECREEERD DIE ISGEBASEERD OP EEN
ZELFBEWUSTE INTERPRETATIEVAN DE PERSOONLIJKE
WENSEN VAN DE INITIATIEFNEMERS. HET PROJECT
LAAT ZIEN HOE ER OP EEN INNOVATIEVE MANIER
KAN WORDEN OMGEGAAN MET EEN DIVERSITEIT AAN
WONINGTYPEN EN VOORZIENINGEN. HET ONTWERP
IS AFGESTEMD OP DE BEHOEFTES VAN BEWONERS
EN BUURT, WAARDOOR EEN RIJK EN GEVARIEERD
COMPLEX IS ONTSTAAN . DE GEZAMENLIJKE
AANPAK HEEFT GELEID TOT EEN FINANCIERBAAR
GEHEEL, ONDANKS HET UITGEBREIDE PAKKET AAN
COLLECTIEVE VOORZIENINGEN. DE ARCHITECTEN
EN OPDRACHTGEVERS VAN DIT PROJECT HEBBEN
GEMEENSCHAPPELIJK DE ADOLF LOOS PRJJS
GEWONEN.
DIT SOCIALE WOONCOMPLEX WERD ONTWORPEN
DOOR BKK-2 ARCHITECTEN (TEGENWOORDIG
BKK-3) . DOOR DE OMGEVING BIJ HET ONTWERP
TE BETREKKEN INTEGREERD HET COMPLEX IN HET
DAGELIJKS L EVEN VAN DE OMWONENDEN. D E
SARGFABRIK BIEDT MET ZIJN CULTURELE EN SOCIALE
PROJECTEN EEN ONTMOETINGSPLAATS VAN MENSEN
VAN ALLE SOORTEN EN ACHTERGRONDEN .
RUE DE SUISSES
DE MANIER WAAROP DE STERK VERSCHILLENDE
GEBOUWEN VAN HET PROJECT AAN DE RUE DE
SUISSES VAN HERZOG EN DE MEURON OP DEZE
LOCATIE ZIJN INGEPAST HEEFT GERESULTEERD IN
EEN RJJK MICROMILIEU VOOR HET WONEN. VOOR DE
AFZONDERLIJKE GEBOUWEN ZIJN VERSCHILLENDE
MATERIALEN GEBRUIKT. ALUMINIUMROOSTERS
AAN DE STRAATZIJDE WORDEN AFGEWISSELD
MET NATUURGEKLEURDE HOUTEN GEVELS EN
ROLLUIKEN VOOR DE STROOK WONINGEN IN HET
BINNENGEBIED EN GRJJZE PLAATMATERIALEN VOOR
DE TWEE KLEINE HUIZEN. HET GROTERE GEBOUW
AAN DE STRAA TZIJDE GEEFT TOE GANG TOT DE
ACHTERGELEGEN GEBOUWENSTROOK. DE LANGE
GALERIJEN AAN DE VOORKANT VAN DE STROOK
ZIJN PRIVEBUITENRUIMTES BEHOREND BIJ DE
WONINGEN. GROTE TERRASSEN COMPENSEREN DE
SMALLE GALERIJEN. DE BINNENTUIN FUNCTIONEERT
ALS GEMEENSCHAPPEUJKE CIRCULATIERUIMTE,
VERDER ZJJN ER KLEINE COLLECTIEVE TUINEN EN
PRIVEBUITENRUIMTES VOOR DE BEWONERS VAN
DE HUIZEN. HET PROJECT KRIJGT EEN BJJZONDERE
DIMENSIE DOOR DE SUBTIELE RELATIES TUSSEN
INTERIEUR EN EXTERIEUR VAN DE GEBOUWEN.
HERZOG EN DE MEURON LATEN IN HET ONTWERP
HUN EIGENTJJDSE INTERPRETATIE VAN DE GEVELS IN
DE RUE DE SUISSES ZIEN. ONOPVALLEND OPVALLEND
NESTELEN DE TWEE GEVELS ZICH MET SPEELS GEMAK
IN HET STRAATBEELD. EENMAAL BINNEN ADEMT ER
EEN TOTAAL ANDERE SFEER DOOR HET GEBRUIK
VAN AFWIJKENDE MATERIALEN. DE ENTREE NAAR DE
BINNENRUIMTE ZORGTVOOR EEN NEUTRALE PASSAGE
TUSSEN DE VERSCHILLENDE BELEVINGSWERELDEN.
4.10
4.11
DE COLLECTIEVE WOONGROEP IN DE JAREN TACHTIG WORDT ER VEEL AANDACHT
BESTEED AAN HET VINDEN VAN CONCRETE
OPLOSSINGEN VOOR ZELFSTANDIG E HUISVESTING
VOOR OUDEREN. MEN KOMT TOT DE CONSTATERING
DA T DE MAA TSCHAPPIJ ZO IS VERAN DERD, DATER NIET
MEER EEN SPECIFIEKE OPLOSSING BESTAAT VOOR DE
OUDERENHUISVESTING. ZO BEHOREN MENSEN NIET
MEER TOT EEN HECHTE LEVENSBESCHOUWELIJKE
GROEPERING, ZOALS DE KERK EN ER IS IN GROTE
MATE EEN PROCES VAN INDIVIDUALISERING
OPGETREDEN. DOOR DE GROTE DIFFERENTIATIE
VAN WOONWENSEN ONDER OUDEREN IS ER
BEHOEFTE AAN FLEXIBILITEIT EN AANPASBAARHEID
VAN DE WONINGEN. HIERDOOR DOEN ALLERLEI
NIEUWE WOONVORMEN HUN INTREDEN. ZO WORDT
IN 1981 DE WOONG ROEP G EiNTRODUCEERD,
EEN UIT DUITSLAND OVER GEWAAIDE VORM VAN
HUISVESTING, WAARIN EEN STERK IDEOLOGISCH
KARAKTER WAS VERBONDEN. HET GEZAMENLIJKE
LEVEN WORDT VOOROP GESTELD EN INDIVIDUELE
RUIMTES ONTBREKEN. ER WERD GEZAMENLIJK
GROENTESVERBOUWD EN ERWERD SAM EN GEGETEN.
ONDANKS DIT IDEOLOGISCHE KARAKTERVIELEN DEZE
WOONGROEPEN IN NEDERLAND AL SNEL UIT ELKAAR.
LATER IN DE JAREN TACHTIG WORDT HET IDEE VAN
DE WO ONG ROEP IN EEN MINDER EXTREME MATE
INGEVOERD. DE HUISHOUDENS ZIJN ZELFSTANDIGER,
WAARBIJ EEN GEMEENSCHAPPELIJKE RUIMTE OF
TUIN D E MOGELIJKHEID BIEDT VO OR ONTMOETINGEN
EN ACTIVITEITEN. DEZE WOONGEMEENSCHAPPEN
HEBBEN VOOR DE BEWONERS VOOR- EN NADELEN.
E R IS SPRAKE VAN EEN GROTE ONDERLINGE
BET ROKKENHEID, WAARDOOR HET GEVOEL VAN
VEILIGHEID GROTER IS EN ZELFZORG GESTIMULEERD
WORDT. VANAF DE JAREN NEGENTIG IS ER GEEN
VERSCHILMEERTEHERKENNENTUSSENZELFSTANDIGE
WOONVORMEN EN G ROEPSWONEN. DE MEESTE
NIEUWE COMPLEX EN HEBBEN GEMEENSCHAPPELIJKE
VOORZIENINGEN.
IN DE HUIDIGE STADSVERNIEUWINGSOPGAVE
ZIJN VERDICHTING EN FUNCTIEMENGING
SLEUTELWOORDEN. OM DEZE DOELSTELLING TE
BEREIKEN, STAAT HET COLLECTIEVE WOONGEBOUW
VOLOP IN DE BELANGSTELLING. DEZE TYPOLOGIE
LIJKT HET BESTE IN STAAT OM DE MEEST DIVERSE
COMBINATIES VAN WOONPROGRAMMA'S IN ZICH TE
VERENIGEN. DOOR DE RELATIEF HOGE DICHTHEDEN
DIE IN DEZE GEBOUWEN WORDEN GEREALISEERD,
CREEREN ZE EEN DRAAGVLAK VOOR G EWE N STE
SOCIALE EN CULTURELE VOORZIENINGEN. ZO
ONTSTAAN GEBOUWEN DIE EEN ANTWOORD ZIJN OP
LOKALE CONDITIES.
NAAST SOCIALE VOORZIENINGEN WORDEN WONEN
EN WERKEN STEEDS VAKER GECOMBINEERD. HIERBIJ
WORDT REKENING GEHOUDEN MET TOEKOMSTIG E
ONTWIKKELINGEN. VEILIGHEID EN WELBEVINDEN
ZIJN DE LAATSTE JAREN BELANGRIJKE THEMA'S BIJ
BINN ENSTED ELIJKE BOUWOPGAVE. BINNEN HET
COLLECTIEVEWOONGEBOUWWORDEN DOORKIJKJ ES,
ZICHTLIJNEN EN COLLECTIEVE RUIMTES EN HET
VERW EVEN VAN PUBLIEK EN PRIVE INGEZET ALS
ARCHITECTONISCHE ELEMENTEN DIE SOCIALE
INTERACTIE BEVORDEREN EN DAARMEE HET GEVOEL
VAN VEILIGHEID VERGROTEN. D E FUNCTIEMENGING
ZORGT ERVOORDAT DEBEWONERSIN HUN DAGELIJKSE
BEZIGHEDEN MEER BIJ HET GEBOUW BETROKKEN
ZIJN, DIT VERSTERKT HET GEMEENSCHAPSGEVOEL.
MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKEUNGEN VINDEN HUN
WEG NAAR DE PLATTEGROND VAN DE INDIVIDUELE
WONING. IN DE BESLOTENHEID VAN HET PRIVEDOMEIN
WILDE BEWONER ZELF UITMAKEN WAAR EN WANNEER
HIJ DEELNEEMT AAN HET SOCIALE VERKEER, OOK
MET BETREKKING TOT DE EIGEN PARTNER OF FAMILIE.
FLEXIBIUTEIT IN PROGRAMMA EN PLATTEGROND ZIJN
DE TROEVEN VAN HET COLLECTIEVE WOONGEBOUW.
HET COLLECTIEVE WOONGEBOUW BIEDT D E
GEBRUIKER DE MOGELIJKHEID OM BINNEN DEZE
TYPOLOGIE EEN EIGEN LEEFWERELD TE DEFINIEREN.
OM DIT TE TOETSEN KIJKEN WE NAAR WAT
VOORBEELDEN.
GOLDEN LANE
ALISON EN PETER SMITHSON ZAGEN HET HUIS ALS
PRIVATE RUIMTE EN DE STRAAT ALS HET ELEMENT
OAT ENERZJJDS HET HUIS ZIJN PLAATS GEEFT EN
ANDERZJJDS DE VERBINDING VORMT NAAR DE
REST VAN DE WERELD. DEZE MANIER VAN DENKEN
WERD DOOR HEN IN EEN REEKS VAN PROJECT EN
UITGEWERKT, TE BEGINNEN MET HET GOLDEN LAN E
PROJECT. KENMERK VAN AL DEZE PROJECTEN IS DE
BEWERKING VAN DE STRAATTOT EEN BETEKENISVOL,
M EERDUIDIG ONTSLUITINGSELEMENT ZOALS EEN
GALERIJ OF DEK.
IN 1952, ONTWERPEN ALISON EN PETER SMITHSON
HET GOLDEN LANE PROJECT, ALS OPLOSSING VOOR
DE RECONSTRUCTIE VAN DE DOOR DE OORLOG
BESCHADIGDE LONDENSE WIJKEN . D E SMITHSONS
ZAGEN BEHALVE DE VOORDELEN OOK D E NADELEN
VAN HET BOUWEN VAN FLATGEBOUWEN. ZIJ
MEENDEN OAT ERIN EEN FLATGEBOUW EEN TEKORT
WAS AAN CONTACT MET DE OMGEVING. DOOR DEZE
'AFSTAND' ZOUDEN DE BEWONERS GEEN ZORG
WILLEN DRAGEN VOOR HUN OMGEVING. ALISON EN
PETER SMITHSON WAREN VOORSTANDERS VAN IN
ELKAAR OVERLOPENDE SFEREN EN HOOPTEN OAT
DOOR HUN IDEE VAN STRAAT-GALERIJ DE BEWONERS
MEER BIJ DE OPEN BARE RUIMTE BETROKKEN ZOUDEN
WORDEN EN ZELFS DELEN VAN DE PUBLIEKE RUIMTE
ZOUDEN GAAN CLAIMEN . DIT PROJECT ZET ZICH AF
TEGEN DE TRADITIONELE GALERIJBOUW, WAARBIJ
OP IEDERE VERDIEPING EEN GALERIJ EEN AANTAL
APPARTEMENTEN ONTSLUIT. DE GALERIJ WORDT
ALS HET WARE GEUPGRADE TOT EEN DEK DIE OVER
DE VOLLEDIGE BREEDTE VAN DE FLAT LIEP OM ALS
STRAATNIVEAU TE FUNCTIONEREN. 0P DE DEKKEN
BEVONDEN ZICH PRIVE TUINEN EN BERGINGEN. DOOR
MEERDERE WOONLAGEN PER DEK TE ONTSLUITEN
WERD HET GEBRUIK VAN DEZE 'ZWEVENDE' STRATEN
GEiNTENSIVEERD.
TOCH SLAAGDEN DE SMITHSONS ER NIET IN OM EEN
PLEK TE CREEREN DIE DE KWALITEITEN BEZAT VAN
DE REFERENTIE . DE POGING OM DE GALERIJ MEER TE
LATEN ZIJN DAN ALLEEN EEN ONTSLUITINGSSYSTEEM
WAREN DAN OOK WEINIG SUCCESVOL. HET LIJKT BIJ
DE GALERIJEN TE SCHORTEN AAN GEVOELSMATIGE
PLEKKEN VOOR SOCIALE CONTACTEN WELKE EEN
SOORT GEBORGENHEID, EN LEVENDIGHEID VAN DE
STRAAT BEZITTEN .
KOEKOEKSPREEUW
HET BUREAU KCAP HEEFT IN AMERSFOORT MET HET
ONTWERP KOEKOEKSPREEUW OOK GEBRUIK GEMAAKT
VAN EEN GALERIJ PRINCIPE. DOOR DE GALERIJ VERDER
4.13
4 .15
4 .16
4 .17
4 . 18
VAN DE WONINGEN AF TE LEGGEN ONTSTAAN ER SEMI
PRIVATE ENTREES NAAR DE WONING DIE AAN BALKONS
DOEN DENKEN. VANAF DEZE ' BALKONS' HEEFT MEN
ZICHTLIJNEN NAAR DE ANDERE VERDIEPINGEN. ZO IS
ER VANAF MEERDERE LAGEN SOCIALE CONTROLE OP
DE GALERIJEN. VOORAL SEN lOREN, DIE VAAK OP ZOEK
ZIJN NAAR INTERACTIE, BEVALT DE DOOR DE STUDIO
VAN KEES CRISTIAANSE ONTWORPEN SOCIALE
STRUCTUUR. HET GEBRUIK VAN ZOGENOEMD WARME
MATERIALEN DRAAGT BIJ AAN DE HUISELIJKHEID VAN
DE BUITENSTRAAT. DE AFSTAND TUSSEN DE WONING
EN DE GALERIJ FUNGEERT ALS BARRIERE ZOALS
EEN VOORTUIN IN EEN VOLKSBUURT ZOU W ERKEN.
DE OVERGANG VAN DE WONING NAAR HET BALKON
IS ZEER INTERESSANT OMDAT HET RAAKVLAKKEN
VERTOOND MET ELEMENTEN IN DE ARCHITECTUURVAN
HET CHINESE HOFHUIS. IN HET ONTWERP VAN KCAP
SPEEL T DE HAL DE ROL VAN AMBIVALENTE RUIMTE
DIE INDIEN NODIG ZOWEL VOOR HET BALKON ALS
VOOR DE WONING ALS UITBREIDING KAN DIENEN. DE
OVERGANG TUSSEN BINNEN EN BUITEN VERPLAATST
ZICH NAAR GELANG DE TIJD VERSTRIJKT.
SENIORENCOMPLEX BREEWEG
IN HETSENIORENCOMPLEXBREEWEG IN MIDDELBURG,
ONTWORPEN DOOR VERA YANOVSHTCHINSKY,
WORDEN 30 HUURWONINGEN EN 27 KOOPWONINGEN
GECOMBINEERD. D E B EWONERS KUNNEN EEN
BEROEP DOEN OP DE VOORZIENINGEN VAN EEN
NABIJGELEGEN BEJAARDENHUIS. HET ONDERSCHEID
TUSSEN HUUR EN KOOP IS NIET RUIMTELIJK
GEARTICULEERD. HET COMPLEX IS OPGEBOUWD
UIT VIJF VOLUMES DIE ONDERLING WELISWAAR
VERSCHILLEN, MAAR MET ELKAAR EEN STERKE
EENHEID VORMEN. DE BINNENRUIMTE VAN HET BLOK
IS EERDER EEN UITBREIDING VAN DE WONINGEN, DAN
EEN VERLENGDE VAN DE STRAAT. TOCH IS IN HET HOF
OP VERSCHILLENDE MANIEREN DE AANWEZIGHEID
VAN HET LEVEN OAT ZICH BUITEN HET BLOK AFSPEEL T.
BESPEURBAAR. DIT GEBEURT HOOFDZAKELIJK VIA
DE VERKEERSRUIMTE. GALERIJEN MEANDEREN
DOOR HET BLOK EN LIGGEN AFHANKELIJK VAN DE
BEZONNING AAN DE HOF· OF AAN DE BUITENZIJDE VAN
HET BLOK. DE BUITENRUIMTES ZIJN BIJ DE WONINGEN
OP HET ZUIDEN GELEGEN EN DOET DOOR HET
GEBRUIK VAN M ETALEN ROOSTERS STERK DENKEN
AAN HET BEJAARDENCOMPLEX WAT WIEL ARETS
HEEFT ONTWORPEN IN MAASTRICHT. 81J DE RUIMERE
KOOPWONINGEN WORDT DEZE BUITENRUIMTE
GECOMBINEERD MET DE GALERIJ, IN DE VORM VAN
EEN IN HAM IN DE WONING. DE OVER GANG VAN BINNEN
NAAR BUITEN IS EEN BELANGRIJK ONDERDEEL VAN
HET WOONMILIEU.
'"IN DE WONINGBOUW VAN DE 7WINTIGSTE EEUW S PEEL T
D E !NTERPRE TATIE VAN HET BOUWB L O K EEN BELANGRIJKE
ROL. HET BOUWBLOK HEEFT ZICH ON7WIKKELD VAN
EEN VERZAMEL/NG LOSSE H UIZEN NAAR EEN TO T IN DE
D ETAILS EN FINESSES GEORGANISEERD COMPLEX. VOORAL
DE DEF!NIER!NG VAN DE COLLECT/EVE RUIMTES EN DE
ON7WIKKELING VAN DE GEVELS IN RELATIE HIERTOE IS VAN
GROO T BELANG."
HET COMPLEX VAN VERA YANOVSHTCHINSKY KAN
BES CHOUWT WORDEN ALS EEN ONDERZOEK NAAR
TYPISCHE VORMEN WAARMEE WONINGCOMPLEXEN
VOOR OUDEREN KUNNEN WORDEN GEREALISEERD.
DEZE GROEPEN VAN BEWONERS ZIJN VOLGENS
DE ARCHITECTE VOOR HET GROOTSTE DEEL VAN
DE DAG THUIS EN DAARMEE MEER DAN ANDEREN
OP ELKAAR AANGEWEZEN. HET WONEN ROND EEN
HOF, MET ALS BELANGRIJKSTE KWALITEIT DE RUST
VAN EEN BESLOTEN BINNENRUIMTE, IS DAARBIJ EEN
GEPREF EREERDE LEEFWIJZE.
CHINESE ARCHITECTUUR
WAT IN DE CHINESE ARCHITECTUUR OPVALT. IS
OAT DOOR DE EEUWENOUDE GESCHIEDENIS HEEN
DE WONINGEN ZICH OVER HET ALGEMEEN OP EEN
B ESLOTEN B INNENRUIMTE RICHTEN. EEN VAN DE
OUDSTE EN BEKENDSTE VOORBEELDEN UIT DE
CHINESE ARCHITECTUUR GESCHIEDENIS ZIJN DE
GROTWONINGEN, WAARVAN NOG STEEDS ENKELE
BESTAAN. HET HOF WAS, BIJ DEZE IN DE GROND
VERZONKEN WONINGEN, DE VOORNAAMSTE RUIMTE.
BEHALVE OAT HET HOF CENTRAAL WAS GELEGEN
EN DE ENIGE VERKEERSRUIMTE IN DE WONING WAS
ZORGDE HET BINNENHOF OOK NOG EENS VOOR DE 0
ZO BELANGRIJKETOEVOERVAN LICHT.IEDEREWONING
HAD ZIJN EIGEN HOF WAAR D E GAST IN OPG EVANGEN
WERD ALVORENS HIJ HET HUIS KON BINNENTREDEN.
DE AANLOOPROUTE, EEN LANGE SMALLE TRAP LIJKT
T E WERKEN ALS EEN DOOR PORTMAN IN ZIJN HOTELS
IN ATLANTA GEBRUIKTE ' PEOPLE SCOOP".
OOKINDETRADITIONELEHOFHUIZENSTAAT, ZOALSDE
NAAM HET AL DOET VERMOEDEN HET HOF CENTRAAL.
HET HOF WORDT AAN DE STRAATZIJDE O M SLOTEN
DO OR EEN MUUR EN MINIMAAL VIER GEBOUWEN. H ET
HOF FUNGEERT ALS EXTRA BINNENRUIMTE. IN DIT
TYPE HUIS WORDT FUNCTIE SYMBOUSCH VERENIGD
MET DE BASISBEGINSELEN VAN HET WONEN: EEN
BESCHERMENDE OMHEINING EN EEN OPEN HElD NAAR
DE BUITENWERELD.
VOOR DE CHINEZEN IS DE NABIJHEID VAN DE NATUUR
ZEER BELANGRIJK. ZJJ PREFEREREN OAT DE RUIMTE IN
DE WONING EN DE RUIMTE IN HET HOF ONMERKBAAR
IN ELKAAR OVER LOPEN. ZE ZIEN HET HOF ALS
VERLENGSTUK VAN DE OVER HET ALGEMEEN KLEINE
KAMERS. DIT IS NAAR MIJN IDEE EEN VAN DE REDENEN
WAAROM HETHOF AFISGESLOTENVAN HETOPENBARE
LEVEN. DOOR RONDOM HET HUIS EEN STERKE
BARRIERE OP TE WERPEN DIE ONCONTROLEERBARE
INVLOEDEN VAN BUITENAF MOEST WEREN, KON MEN
DE GRENS TUSSEN BINNENRUIMTE EN BINNENHOF ZO
ONZICHTBAAR MOGELIJK MAKEN.
HETZELFDE GELDT VOOR DE VOORBEELDEN VAN
OUDE CHINESE WOONCOMPLEXEN VOOR MEERDERE
FAMILIES. ZJJ FUNGEREN ALS BURCHTEN WAARIN
HET CENTRALE HOF BESCHERMD WORDT DOOR
EEN MUUR VAN WONINGEN. DE WONINGEN IN EEN
DERGELIJK COMPLEX HADDEN EEN DIKKE RAAMLOZE
BUITENMUUR EN EEN LICHTE OPEN STRUCTUUR AAN
DE BINNENKANT. IEDERE FAMILIE HAD, AL EEUWEN
VOORDAT HET COMMUNISME OP ZOU KOMEN,
EEN WONING DIE EVEN GROOT WAS ALS DIE VAN
ZIJN BUURMAN. MET HELE FAMILIES LEEFDEN OP
VERSCHILLENDE LAGEN NAAST ELKAAR, MET OP
IEDERE VERDIEPING EEN EIGEN ONTSLUITING.
HET COLLECTIEVE LIJKT BIJ CHINESE HET GROOTSTE
GOED TE ZIJN . BINNEN EEN BESCHERMDE OMGEVING
ONGEHINDERD DE GRENS TUSSEN BINNEN EN BUITEN
KUNNEN OVERSCHRIJDEN. HET OUDE CHINESE IDEE
VAN CONTINUiTEIT EN DE INTEGRATIE VAN RUIMTE
HEEFT ZOWEL HET ANTWOORD ALS DE VRAAG IN
ZICH:
"WHERE DOES THE GARDEN END AND WHERE DOES HOUSE
BEGIN? WHERE THE GARDEN BEGINS AND THE HOUSE
ENDS.!"
MIES VAN DE ROHE FORMULEERDE DEZE RELATIE
ALSVOLGT:
"FROM INSIDE TO OUTSIDE. AND FROM OUTSIDE TO INSIDE"
DEZE FILOSOFIE VRAAGT OM EEN OPEN EN FLEXIBELE
ORGANISATIE VAN RUIMTEN, EEN VERLANGEN NAAR
LICHTHEIO, EEN AFWEZIGHEID VAN MASSA EN EEN
REDUCTIE VAN HET MONOLITISCHE. HET VRAAGT OM
HET MENGEN VAN BINNEN EN BUITEN EVENALS HET
OVERWINNEN VAN SCHEIDING, HET OVERWINNEN
VAN DE GRENS.
4.01
4.02
4.03
4.04
4.05
4.06
4 .07
4.08
4.09
4.10
4.71
4.12
4.73
4.14
4 . 15
4 .16
4.17
4.18
4.19
4.20
4.21
4 .22
4 .23
4.24
4 .25
RUST IN HET AMSTERDAMSE BEG/JNHOF
EN DE DRUKTE KALVERSTRAAT OP NOG GEEN 50
METER
GALER/J VAN DE KOEKOEKSPREEUW
SCHEMA BOUWBLOK 0DHAMS WALK
INTERIEUR 0DHAMS WALK
SCHEMA BOUWBLOK MARIAPLAATS
/NTERIEUR MARIAPLAA TS
SCHEMA BOUWBLOK 5ARGFABRIK
OVERZICHT BOUWBLOK 5ARGFABRIK
SCHEMA RUE DE SUISSES
GEVELBEELD RUE DE SUISSES
INTERIEUR RUE DE SUISSES
VOORTUIN/ENTREE KOEKOEKSPREEUW
GALER/J KOEKOEKSPREEUW
IMPRESSIE ROBIN HOOD GARDENS
IMPRESSIE GALER/J GOLDEN LANE HOUSING
GALER/J SENIORENCOMPLEX BREEWEG
OPZET VAN HET BOUWBLOK, BREEWEG
ONTSPANNEN OUDEREN IN DE LUWTE
CHINESE GROTWONING MET CENTRAAL HOF
GEFORTIFICEERDE VORM VAN EEN COLLECTIEF
WOONGEBOUW MET GALERU EN HOF
VOORBEELD VAN EEN CHINESE HOFHUIS
OVERGANG TUSSEN BINNEN EN BINNENHOF
HOFHUIZEN KEREN ZICH STUK VOOR STUK AF VAN
DE OPEN BARE RUIMTE
EN ORIENTATEREN ZICH OP HET BINNENHOF
MELVIN M. WEBBER IS STEDEBOUWKUNDIG
ONTWERPER EN -THEORIST
4.20 4.22
VONTWERP
EEN BELANGRIJK DEEL VAN DE OPGAVE RICHT
ZICH OP DE VRAAG HOE OM TE GAAN MET DE
GEiSOLEERDE POSITIE VAN DE CHINESE OUDEREN IN
DE NEDERLANDSE SAMENLEVING.
BINNEN DE NEDERLANDSE CULTUUR IS DANKZIJ DE
AOW VANAF DE JAREN 50 NIET MEER GEBRUIKELIJK
OAT DE KINDEREN VOOR DE OUDERS ZORGEN. IN
DE CHINESE CUL TUUR, WAAR HET EREN VAN DE
VOORVADEREN EEN BELANGRIJKE PLEK BINNEN HET
CONFUCIANISME INNEEMT, IS HET NOG AL TIJD DE
GEBRUIKELIJKE MANIER VAN OUDERENZORG. HET
WONINGAANBOD IN NEDERLAND IS NIET INGESTELD
OP DE COMBINATIEVAN OUD EN JONG. ER ZIJN ENKELE
VORMEN VAN KANGOEROEWONINGEN WAARIN DE
OUDERE IN DE SPREEKWOORDELIJKE BUIDEL VAN
HET GEZIN WOONT, MAAR ER IS MIJ GEEN GEVAL
BEKEND WAAR DIT ALTERNATIEVE 'SAMENWONEN'
ONDERDEEL IS VAN EEN GROEP. HET KANGOEROE
PRINCIPE HEEFT OOK EEN NADEEL VOOR HET GEZIN
OMDAT DE JONGEREN ALTIJD EEN STUK EIGENHEID
VERLIEZEN. VAAK DEEL T MEN BEPAALDE DE LEN VAN
HET PAND GEDWONGEN MET HUN OUDERS. ZOWEL
DE OUDEREN ALS HET GEZIN HEEFT ZO NIET DE KANS
ZELFSTANDIG TE FUNCTIONEREN. HETVOORDEEL VAN
GEGROEPEERD SAMENWONEN IS OAT DE OUDEREN
DIE OVERDAG, WANNEER DE KINDEREN AAN HET
WERK ZIJN, AANSPRAAK HEBBEN VAN ANDERE MEDE
BEWONERS. EIGENLIJK ZORGT HET GROEPSWONEN
VOOR EEN DUBBELE ZORGSTRUCTUUR, TERWIJL HET
IEDERS ZELFSTANDIGHEID WAARBORGT. DOOR EEN
ZELFSTANDIGE RUIMTE TE BlED EN VOOR DE KINDER EN
VOELEN DE OUDEREN ZICH NIET VERWAARLOOST EN
KUNNEN ZIJ LEUNEN OP DE BIJ HUN IN DE OMGEVING
WONENDE FAMILIE. DE GEZINNEN PROFITEREN
VAN DE NABIJHEID VAN DE VOORZIENINGEN IN HET
COMPLEX EN BEHOUDEN TOCH DE DOOR HUN ZO
GEWENSTE ZELFSTANDIGHEID. ZELFSTANDIGHEID
BETEKENT HIER EEN EIGEN VOORDEUR HEBBEN EN
GEEN RUIMTEN IN DEPRIVE SFEER HOEVEN TE DELEN
MET AN DEREN. OM DIT TE REALISEREN MOET ER EEN
ONTSLUITINGSSTRUCTUUR VOOR DEJONGE CHINESE
GEZINNEN GEREALISEERD WORDEN DIE LOS STAAT
VAN DE ONTSLUITINGSSTRUCTUUR VAN DE OUDEREN,
TERWIJL ZE GEZAMENLIJK KUNNEN PROFITEREN VAN
DE GEMEENSCHAPPELIJKE VOORZIENINGEN.
WAT IK UIT INTERVIEWS MET CHINESE OUDEREN HEB
GELEERD IS OAT ZE GROTE WAARDE HECHTEN AAN DE
MOGELIJKHEID ZICH AF TE KUNNEN SCHEIDEN VAN
DE BUITENWERELD. IN 'DE CHINESE BRUG' IN DEN
HAAG BLEKEN DE DOOR DE ARCHITECTE BEDACHTE
BALKONGALERIJ WEINIG ALS VERBLIJFPLAATS
GEBRUIKT TE WORDEN DOOR DE CHINESE OUDEREN.
ALS REDEN WERD DOOR DE TEGENOVERLIGGENDE
FLAT MET 'NEDERLANDERS' (LEES NIET CHINEZEN)
GEGEVEN. DE CHINEZEN WILDEN LIEVER NIET 'TE
KOOP LOPEN' MET HUN HANDEL EN WANDEL. AAN
DE ANDERE KANT ZATEN DE CHINESE OUDEREN
IN ROTTERDAM HET LIEFSTE IN EEN TOT TV-HOEK
OMGEBOUWD STUK CENTRALE GANG BIJ DE
INGANG VAN DE LIFT OF LEKKER BUITEN VOOR HET
WOONGEBOUW OP DE STOEP IN PLAATS VAN IN
DE TRADITIONELE CHINESE STIJL AANGELEGDE
BINNENTUIN. DE WOORDVOERSTER VAN DE
STICHTING DIE DE CHINESE OUDEREN IN DE 'KA
FOOK MANSION' GAF ALS REDEN OAT DE OUDEREN
OP STRAAT ZATEN OMDAT ZE DAAR VAN ALLES ZAG EN
PASSEREN EN IN MIJN OPTIEK IS DE GINPROVISEERDE
ZITHOEK BIJ DE LIFT POPULAIR IS GEWORDEN OM
HETZELFDE PRINCIPE. DEZE VOORBEELDEN TYPEREN
DE CHINESE SENIOREN .. ZIJ PROBEREN HUN PRIVE
DOMEIN ZO VEEL MOGELIJK AF TE SCHERMEN VAN
BUITENSTAANDERS. EENMAAL BUITEN DE PRIVE
SFEER ZIJN ZIJ ZEER HARTELIJK EN OPEN. ZIJ ZIJN
SOCIALER IN GROEPSVERBAND. DE CHINEZEN DIE
IK IN DE WOONGROEP INTERVIEWDE ZEIDEN ZEER
TEVREDEN TE ZIJN MET HUN LEEFOMGEVING. ZE ETEN
GRAAG SAMEN, DELEN WASMACHINES EN BEGINNEN
IEDERE OCHTEND SAMEN MET OCHTENDGYMNASTIEK
(TAl-CHI). DE LERING DIE IK HIERUIT KAN TREKKEN IS
OAT DE CHINESE OUDEREN EEN GROTE HANG HEBBEN
NAAR ELKAARS BIJZIJN EN HET LIEFST ALLEEN MET
'BUITENSTAANDERS' IN AANRAKING KOMEN ALS ZE
DAAR BEWUST VOOR KIEZEN. DEZE ZELFGEKOZEN
CAPSULE ZORGT ERVOOR OAT ZIJ ZICH OP HUN PLEK
VOELEN. IS DIT EEN SLECHT GEGEVEN? IK DENK
HET NIET. DEZE SELECTIEVE ISOLATIE HEEFT BIJ
CHINEZEN ENKEL BETREKKING OP HUN EIGEN PRIVE
DOMEIN EN IS NIET ANDERS DAN DE GEBRUIKELIJKE
HOUDING TEN OPZICHTE VAN PRIVATE RUIMTE
HIER IN NEDERLAND. HET VERSCHIL ZIT HEM IN DE
WOONTRADITIES. ZOALS IN HET VOORBEELD VAN HET
CHINESE HOFHUIS TE ZIEN IS KENNEN DE CHINEZEN
EEN TRADITIE WAAARIN ZE MET EEN STEVIGE MUUR DE
HELE FAMILIEAFSCHERMEN, WAARDOOR DAARBINNEN
SLECHTS LICHTE BEGRENZINGEN NODIG ZIJN EN ER
VEEL INTERACTIE TUSSEN DE RUIMTES PLAATS KAN
VINDEN. DEZE HARDE SCHIL ONTBREEKT IN DE HET
AMSTERDAM VAN VANDAAG. WONINGEN ZIJN HIER
NORMALITERSLECHTSGEZINSGEBONDEN EN KENNEN,
MISSCHIEN WEL DAARDOOR, EEN STRAATCUL TUUR.
5 .02
BUITEN HET PRIVE DOMEIN STAAN DE CHINESE
OUDEREN NIET AFWIJZEND TEGENOVER INVLOEDEN
VAN BUITENAF. ALS MIJN ONTWERP AAN DE WENSEN
VAN DE CHINESE OUDEREN WIL VOLDOEN, MOET DE
PRIVE RUIMTE AFGESCHERMD KUNNEN WORDEN VAN
HET GEHEEL. IN HET GEMEENSCHAPPELIJKE DEEL
VAN HET GEBOUW MAG DIE GRENS PERMEABELER
WORDEN. HI ERIN ZIET MEN DEOVEREENKOMSTEN MET
DE ANDERE VOORBEELDEN. ZOWEL BIJ DE BREEWEG
IN MIDDELBURG, ALS BIJ 0DHAMS WALK IN LON DEN,
ALS BIJ DE 5ARGFABRIK IN WENEN, IS ER SPRAKE
VAN EEN BINNENWERELD DIE ZICH OP BEPAALDE
MOMENTEN OPENBAART AAN DE BUITENWERELD.
AFZONDERING ZONDER ISOLA TIE.
AL MET AL EEN BIJZONDERE OPGAVE. GELUKKIG
HEB IK EEN BIJZONDERE LOCATIE VOOR HANDEN.
HET BLOMTERREIN LIGT OMSLOTEN DOOR ANDERE
BEBOUWING EN KAN DE G EWENSTE GEBORGENHEID
BIEDEN. DE HARDE BUITENSCHIL IS AL AANWEZIG.
DE BLOM TANDWIELENFABRIEK IS EEN OPVALLENDE
VERSCHIJNING MIDDEN IN DE BINNENSTAD DIE
GEDOMINEERD WORDT DOOR SMALLE HOGE PAN DEN,
BREDEGRACHTEN EN SMALLESTEEGJES. NU LEERTDE
GESCHIEDENIS ONS DATER OP DE BINNENTERREINEN
VAN BOUWBLOKKEN WEL VAKER AFGEWEKEN WORDT
VAN DE STANDAARD BEBOUWING. VAAK VIND MEN EEN
ANDERE FUNCTIE IN HET MIDDEN VAN EEN BOUWBLOK.
MET DE ZEEDIJK OM DE HOEK EN HET METROSTATION
OP 100 METER VAN DE LOCATIE KUNNEN DE CHINESE
OUDEREN OVERAL HEEN GAAN WAAR ZE WENSEN EN
MISSCHIEN NOG BELANGRIJKER, KAN EENIEDER DIE
HET WIL OOK GEMAKKELIJK DE OUDEREN BEREIKEN.
WANT DE TRADITIE WIL DAT DE KINDEREN VAN DE
SENIOREN VAAK OP BEZOEK KOMEN EN ALS HET KAN
OOK BLIJVEN SLAPEN.
RRUIMTES VAN UITZONDERING BIEDEN PLAATS
AAN UITZONDERLIJKE GROEPEN. HET IS ZAAK HET
UITZONDERLIJKE KARAKTERVAN DIT SOORT PLAATSEN
TE BEHOUDEN BIJ DE KWALITATIEVE OPWAARDERING.
OM DE ONTWIKKELING EEN POSITIEVE DRAAI TE
KUNNEN GEVEN MOET ALLEREERST BEPAALD
WORDEN WAARIN DE KWALITEIT EN DE POTENTIE VAN
DE CONTEXT SCHUILT. DE ESSENTIE VAN DE LOCATIE
LIGT IN HET FElT DAT HET EEN OMGEVING HEEFT MET
EEN ZEERAANWEZIG KARAKTER, MAAR DAT DE LOCATIE
PROGRAMMATISCH EN FUNCTIONEEL BIJNA GEHEEL
IS ONTKOPPELD VAN DEZE OMGEVING. DIT BETEKENT
DAT DE WISSELWERKING TUSSEN DEZE TWEE NOG
ENKEL VISUEEL EN RUIMTELIJK IS. HET BLOMTERREIN
IS VOOR DEGEMIDDELDEVOORBIJGANGER EEN BUNDE
VLEK. VOOR DE OMWONENDEN EEN BETEKENISLOOS
DAKLANDSCHAP. VANAF HET BLOMTERREIN IS AM PER
lETS VAN DE STAD MEE TE KRIJGEN. A L SOF ACTEURS
AF EN TOE VAN HET ENE TON EEL VIA DE LASTAGE WEG
NAAR HET ANDERE PODIUM LOPEN.
OAT DOOR DE JAR EN HEEN DE VELE TRANSFORMATIES
VAN HET GEBIED HUN SPOREN HEBBEN
ACHTERGELATEN IS HELDER. EN DATER INGEGREPEN
MOET WORDEN OM HET GEBIED MEER KWALITEIT TE
GEVEN SPREEKT OOK VOOR ZICH. ENIGE VORM VAN
SAMENHANG ONTBREEKT MOMENTEEL. OtT KOMT
VOORAL OMDAT DE VERSCHILLENDE ELEMENTEN
DIE IN HET BOUWBLOK VOORKOMEN ZICH NIETS VAN
ELKAAR LUKEN AAN TE TREKKEN. DE VRAAG IS DAN
OOK HOE DEZE SAMENHANG TERUGGEBRACHT KAN
WORDEN, ER EVEN VAN UITGAANDE DAT DIT NOG
MOGELIJK IS, EN VOORAL IN HOEVERRE DEZE INGREEP
INGAAT OP DE BESTAANDE SITUATIE. DE SLEUTEL
TOT SAMENHANG RONDOM HET BLOMTERREIN ZIT
N IET DIRECT IN DE BEBOUWING, MAAR VEEL MEER
IN DE OPEN RUIMTE. 5AMENHANG ONTSTAAT NIET
DIRECT DOOR HET NAAST ELKAAR PLAATSEN VAN
GROEPEN, WIJKEN OF GEBOUWEN. HET ONTSTAAT
JUIST DOORDAT DEZE ELEMENTEN OP EEN BEPAALDE
WIJZE CONTACT ZOEKEN MET ELKAAR EN HIERMEE
EEN BEPAALDE RUIMTE OPSPANNEN.
HET BLOMTERREIN LIGT IN EEN BINNENSTEDELIJKE
LUWTE WAAR DE OMRINGENDE BEBOUWING DE
LOCATIE AL HAAST UIT ZICHZELF BESCHUTTING
BIEDEN, ZODAT DE GEVEL ZICH KWETSBAARDER EN
M EER OPEN KAN OPSTELLEN . ZO KAN EEN BESCHUTTE
PLAATS ONTSTAAN VAN WAARUIT MEN ZICH WEER
VOORZICHTIG KAN TONEN. 0P DEZE WIJZE KAN HET
WOONGEBOUW MET ZIJN PUBLIEKE DOMEIN EEN
RUIMTELIJKE EN VISUELE VERRIJKING VORMEN VAN
DE OMGEVING. OOORLOPENDE RUIMTEN VAN ZOWEL
B INNEN HET GEBOUW ALS DAARBUITEN BETREKKEN
DE OMGEVING B IJ HET GEBOUW EN A N DERSOM. IN
FEITE WERKT DE GEVEL ALS EEN KAMERSCHERM .
DIT SCHEIDINGSELEMENT KOMT OORSPRONKELIJK
UIT CHINA, WERD AL GEBRUIKT IN DE V IERDE EEUW
VOOR CHRISTUS EN IS SINDSDIEN EEN BELANGRIJK
ONDERDEEL VAN HET HUIS, KANTOOR, TEMPEL
EN PALEIS GEBLEVEN. HET KAMERSCHERM WERD
VOORNAMELIJK GEBRUIKT VOOR HET B IEDEN VAN
PRIVACY EN BESCHUTTING. DE O UDE CHINESE
SCHERMEN BESTONDEN UIT ZWARE ELEMENTEN EN
WAREN ABSOLUUT N IET DRAAGBAAR. DE JAPANNERS
ON1WIKKELDEN, GE'iNSPIREERD DOOR DE CHINESE
SCHERMEN, DE LICHTE EN MOBIL E SOORT DIE WE
NU KENNEN. HET SCHERM REPRESENTEERT HET
VOORWERP DATVAN ALLE CHINESE MEUBELSTUKKEN
HET DICHTSTE BIJ DE ARCHITECTUUR STAAT.
CLAUS EN KAAN HERKENNEN IN DE GEVELS VAN DE
AMSTERDAMSE GRACHTENPANDEN DE KENMERKEN
VAN HET KAMERSCHERM.
"ALLE HUIZEN ZIJN OP DE ZELFDE WIJZE
GECONSTRUEERD: DRAGENDEBAKSTENEN MURENAAN
BEIDE ZIJDEN MET DAARTUSSEN HOUTEN VLOEREN.
HOE RIJKER DE CLIENT HOE BREDER HET HUIS. AL
DE VENACULAR HUIZEN UIT DEZE PERIODE HEBBEN
DEZELFDE SOORT GEVELINDELING. EEN BEGANE
GROND IN HOUT MET GLAS, EEN MIDDENGEDEELTE
MET BAKSTEEN EN ZO VEEL MOGELIJK VENSTER, EN
EEN TOPGEDEEL TE IN BAKSTEEN. DEZE VENACULAR
TOEPASSING KAN MEN OMSCHRIJVEN ALSGORDIJN OF
SCHERM, OPGEHANGEN TUSSEN 1WEE ZIJ WANDEN,
BESTAANDE UIT DRIE VERSCHILLENDE DELEN DIE DE
VERHOUDING VAN HET GEBOUW MET DE HEMEL EN DE
AARDE REGUL EERT. HET MATERIAAL OM HET SCH ERM
TE CREEREN WERD GEMINIMALISEERD VOOR ZOVER
OAT MOGELIJK WAS IN DIE TIJD."
HET SCHERM VAN DE HJSTORJSCHE PANDEN
WERKT ALS MASKER WAARACHTER DE BEWONER
VERSCHOLEN BLJJFT. DEZE EENDIMENSJONALE SCH JL
ZORGT VOOR EEN ONVOORWAARDELIJKE GRENS.
DE RELATIE T USSEN BJNNEN EN BUITEN WORDT
HJERDOOR BEPERKT. IN DE CHINESE CUL TUUR IS
DE OVERGANG VAN BJNNEN NAAR BUITEN ZEER
BELANGRIJK. HET UITERLIJK VAN M IJN G EBOUW MOET
NIET PUU R AFSCH ERMEN MAAR OOK LATER Z IEN WAT
ER BINNEN SPEEL T . ZO VELVAL T HET GEBOUW N IET
IN ANONIMITEIT M AAR GEEFT HET KARAKTER AAN DE
LOCATIE.
HET GEBOUW VERLIEST DOOR DE OPEN INGEN IN DE
GEVEL AAN MASSA EN KOMT ZO MINDER LOG OVER.
DE DOORKIJKEN GAAN EEN RELATIE AAN MET DE
OMLIGGENDE BEBOUWING WAARDOOR RU IMTEN
VISUEEL IN ELKAAR OVERLOPEN. H IERDOOR WORDT
H ET MOGELIJK INTERESSANT VIS UEL E RELATIES
TE LEGGEN T USSEN DE VERSCHILLEN DE RUIMTES.
ZODOENDE LIJKT DE PERFECTE BALANS GEVONDEN
TUSSEN OPENHEID EN GEBORGENHEID.
5 .06
HET IDEE OAT DE VERSCHILLENDE GROEPEN
ALLEN EEN EIGEN PLAATS KRIJGEN IN EEN GROTER
GEHEEL, MAAR ONDERTUSSEN BEWUST ZIJN VAN
ELKAARS AANWEZIGHEID EN DAARBIJ BEPAALDE
VOORZIENINGEN KUNNEN DELEN IS HAAST
DIRECT TE VERTALEN NAAR HET BOUWBLOK. DE
VERSCHILLENDE GEBOUWEN VERTONEN OUIDELIJK
VERSCHILLENDE KARAKTERS MAAR ZIJN OOK GEBAAT
BIJ HET GEZAMENLIJKE GEBRUIK VAN FUNCTIES.
EEN COMPLEX VOOR CHINESE OUDEREN BOUWEN
IN HARTJE AMSTERDAM ZOU NORMAAL GEZIEN
FINANCIEEL MOEILIJK HAALBAAR ZIJN DOOR DE HOGE
GRONDPRIJZEN EN HET BEPERKTE BUDGET WAT
VRIJGEMAAKT KAN WORDEN. HET VOORBEELD VAN
8KK2 MET DE DOOR HEN ONTWORPEN SARGFABRIK
IN WENEN LAAT ECHTER ZIEN OAT MEN DOOR
CREATIEF TE ZIJN MET AANVULLENDE FUNCTIES EN
FINANCIELE MIODELEN, EEN SOCIAAL WOONGEBOUW
TOCH DE LUXE KAN KRIJGEN WAAR HET RECHT OP
HEEFT. DOOR PROGRAMMA TOE TE VOEGEN AAN
HET ONTWERP WOROT DE LOCATIE WEL HAALBAAR.
MAAR WAT VOOR PROGRAMMA IS GEVRAAGO? DE
TWEE BELANGHEBBENDEN, DE SENIOREN EN DE
OMWONENDEN MOETEN ZICH BElDEN KUNNEN
VINDEN IN DE MEE TE ONTWERPEN FUNCTIES. EEN
TOEGEVOEGDE FUNCTIE ZORGT NAMELIJK VOOR
DE NOOIGE FINANCIELE DRAAGKRACHT VOOR HET
HELE COMPLEX. EEN VOORBEELD. DE GYMZAAL
VAN DE BASISSCHOOL IS GESCHIKT VOOR KLEINE
KINDEREN MAAR IS WAT MIJ BETREFT EEN GEMISTE
5.01
5 .02
5.03
5.04
5.05
5 .06
5 .07
STEDELIJK INTERIEUR RUE DE SUISSES, PARIJS
STEDEL/JK INTERIEUR 5ARGFABR!K, WEN EN
STEDELIJK INTERIEUR 0DHAMS WAL K. LONDEN
S TEDEL/JK INTERIEUR LOCA TIE
GEVELBEELD G!FU K!TAGA APARTMENT BUILDING
CLAUS & KAANS ZIEN HET GRACHTENPAND ALS
EEN UIT DRIE DELEN BESTAAND MASKER
DR/ELUIK O VER DE OPBOUW VAN EEN
GRACHTENPAND. DOOR EERST DE
BEUKEN. VERVOLGENS DE VLOEREN EN
TENSLOTTE DE GEVEL TE BOUWEN KOMT DE
LAA TSTE BIJNA ALS EEN DEC ORSTUK VOOR DE
ACHTERLIGGENDE CONSTRUCT/£ TE STAAN.
5.08 5.09
5. 12 5 .13
5.08 DE LOCA TIE NA DE SLOOP VAN DE BLOMFABRIEK
EN ENKELE AN DEREN PAN DEN
5.09 VERVOLGENS WORDT DE VERVUILDE GROND
AFGEGRAVEN EN EEN PARKEERGARAGE AANGELEGD.
DEZE IS TOEGANKELIJK AAN DE NOORDZIJDE VAN HET
BLOK OM OPTIMAAL GEBRUIK TE MAKEN VAN DE AAN EN
AFVOER MOGELIJKHEDEN VAN VERKEER. DE GYMZAAL
KOMT VERDIEPT TE LIGGEN OP HETZELFDE NIVEAU ALS DE
PARKEERGARAGE.
5.10 HET NIEUWE MAAIVELD WORDT GEPERFOREERD
OM DE PARKEERGARAGE TE VOORZIEN VAN LICHT, LUCHT
EN ORIENTAT/E MOGEL/JKHEDEN. DE PERFORATIES
BEGELEIDEN DE GEBRUIKERS VAN HUN VOERTUIG NAAR DE
DIVERSE UITGANGEN.
5.10
HET ONTWERP WORDT OPGEBOUWD ZOALS DE
WERDEN GECONSTRUEERD.
DE CONSTRUCT/E. BESTAA T UIT BAKSTENEN BEUKEN
WAAR DE VLOERDELEN TUSSEN WORDEN GEHANGEN. ALS
LAATSTE WORDT DE GEVEL GEPLAATST. DOOR DE GEVEL
OP MOMENTEN ALS HET WARE NAAR BINNEN TE TREKKEN
VERVAL T DE GEVEL NIET IN EEN PLAT DECORSTUK MAAR
KR/JGT HET EEN DRIE DIMENSIONAAL KARAKTER. DE DRIE
GEBOUWEN DIE IK MEE HEB ONTWORPEN ZORGEN DOOR HUN
VERSCHIJNINGSVORM EN FUNCTIE VOOR DE VERANKERING
VAN DE CHINESE WOONGROEP IN HET BOUWBLOK.
5 .13
KANS VOOR DE BUURT. DOOR HET KLEINE ZAALTJE
TE SLOPEN EN ELDERS IN HET PLAN EEN GROTER
SPORTCOMPLEX TERUG TE PLAATSEN PROFITEREN
NIET ALLEEN DE KINDEREN MAAR OOK DE OUDERS
EN DE BUURTGENOTEN VAN DE UITGEBREIDE
SPORTFACILITEITEN . HET VOORBEELD VAN DE
SARGFABRIK LAAT ZIEN DAT DOOR FLEXIBEL OM
TE GAAN MET GROTE RUIMTEN ER EEN LEGIO AAN
MOGELIJKE MANIFESTATIES PLAATS KUNNEN VINDEN.
HET WOONGEBOUW KAN MEN SPLITSEN IN
VERSCHILLENDE DELEN. BEHALVE DE CHINESE
OUDEREN WONEN IN HET COMPLEX OOK CHINESE
JONGEREN. ZIJ WORDEN ZOWELAAN DE BINNENZIJDE
ALS AAN DE STRAATZIJDE VAN HET GEBOUW
ONTSLOTEN. HIERDOOR FUNCTIONEREN DE
GEZINSWONINGEN OOK ZONDER HET WOONGROEP
GEDEEL TE VAN HET COMPLEX. DE GEZINNEN BLIJVEN
ONAFHANKELIJK EN KUNNEN ZELF DE KEUZE MAKEN
OMZICHDANWELNAARBINNEN,DANWELNAARBUITEN
TE RICHTEN. ZE STAAN OP DE GRENS TUSSEN HET
LICHTHOFEN DESTRAAT.AAN DEZEGEZINSWONINGEN
GRENST EEN ATELIER/WERKRUIMTE DIE ALS LOS
ELEMENT KAN FUNGEREN OF JUIST BIJ HET WONEN
KAN BETREKKEN. DE LASTAGE IS VAN OUDSHER EEN
WIJKWAARDECOMBINATIEWONENENKLEINSCHALIGE
WERKVOORZIENING NAAST ELKAAR BESTAAN. DOOR
DIT GEGEVEN IN TE ZETTEN EN DOOR TE VOEREN
IN HET ONTWERP ONTSTAAT ER EEN BEPAALDE
HISTORISCHE CONTINUJTEIT EN WORDT HET COMPLEX
MEER BETROKKEN BIJ DE BELEVINGSWERELD VAN DE
OMWONENDEN. DE BUNDE VLEK VERDWIJNT EN HET
VOORMALIGE FABRIEKSTERREIN EN KAN WEER DEEL
GAAN UIT MAKEN VAN HET DAGELIJKSE LEVEN
DE OUDERENWONINGEN WORDEN BEREIKT DOOR EEN
VERKEERSZONE IN HET CENTRALE LICHTHOF. DEZE
VERKEERSZONE KOMT UITEINDELIJK OP DE BEGANE
GROND OP DE STRAAT UIT, MAAR WORDTTUSSENTIJDS
DOORKRUIST DOOR DE GEMEENSCHAPPELIJKE
RUIMTE DIE DIAGONAAL DOOR HET GEBOUW IS
OPGESPANNEN. AAN DEZE DIAGONAAL LIGGEN ALLE
GEMEENSCHAPPELIJKE FUNCTIES DIE ZOWEL DOOR
DE OUDEREN ALS DOOR DE JONGEREN GEBRUIKT
KUNNEN WORDEN. ALS MEN EEN VAN DE ZIJ -ENTREES
VAN HET COMPLEX BINNENGAAT KOMT MEN UIT IN
EEN SMALLE LAGE GANG DIE IN DE TRADITIE VAN
PORTMANS 'PEOPLE SCOOPS' ALS NEUTRALE RUIMTE
FUNGEERT TUSSEN DE STRAAT EN DE SFEER VAN HET
LICHTHOF.
ALS GAST ZAL MEN EERDER VIA DE HOOFDINGANG
AAN DE NOORDWEST KANT HET GEBOUW BETREDEN .
AAN DEZE ENTREEHAL BEVINDEN ZICH EEN RECEPTIE
EN AANGRENZEND IS ER OP DE TUSSENVERDIEPING
KANTOORRUIMTE VOOR DE COORDINATOR VAN DE
WOONGROEP. HET IS NAMELIJK GEBRUIKELIJK DAT
DE BEWONERS VAN EEN DERGELIJK COMPLEX BIJ
IEMAND TERECHT KUNNEN DIE HEN EN HUN GASTEN
KAN BIJSTAAN. OP DEZELFDE VERDIEPING BEVINDEN
ZICH ELDERS IN HET GEBOUW LOGEERKAMERS. IN
DE INTERVIEWS MET DE CHINESE OUDEREN EN DE
ONTWERPERS VAN DE CHINESE BRUG IN DEN HAAG
WERD DUIDELIJK DAT DE CHINESE OUDEREN VAAK
LOGEES KRIJGEN. VEELAL ZIJN DAT FAMILIELEDEN
DIE TRADITIONEEL VOOR DE OUDEREN PROBEREN
TE ZORGEN MAAR ERGENS ANDERS WONEN .
DEZE RUIMTEN KUNNEN OOK FUNGEREN ALS
STUDENTENKAMER OF WERKRUIMTE NAAR GELANG
DE VRAAG NAAR LOGEERKAMERS. EEN ETAGE HOGER
BETREEDT MEN PAS ECHT HET LICHTHOF. Qp lEDER
PLATEAU WORDEN TENMINSTE 1 EN MAXIMAAL 4
WONINGEN ONTSLOTEN. ALLE PLATEAUS STAAN
DIRECT OF INDIRECT (GEMEENSCHAPPELIJKE ADER)
METELKAAR IN VERBINDING ZODAT HETHELECOMPLEX
EEN GEHEEL VORMT. 0MDAT DE WONINGEN ZICH OOK
AAN DE BINNENZIJDE ORIENTEREN EN MEN VANAF
HET BALKON HET GEHELE LICHTHOF KAN OVERZIEN
IS DE SOCIALE CONTROLE GROOT. ZEKER ALS MEN
NAGAAT DAT OUDEREN VEELVULDIG THUIS ZIJN. ZE
KUNNEN VANAF HUN BALKON ZICHT HOUDEN OP WAT
ERIN HET COMPLEX GEBEURT EN OMDAT DE BALKONS
AAN DE STIJGPUNTEN LIGGEN IS HET CONTACT MET
DE ANDERE BEWONERS INTENSIEF. DE OUDEREN
5.16
5.13 VOGELPERSPECTIEF VANUIT HET WESTEN
5 .14 VOGELPERSPECTIEF VANUIT HET OOSTEN
5 . 15 DE VOLUMES VAN DE GEZINSWONINGEN INC L USIEF
DAKTUIN Z/JN IN DONKER GR/JS AANGEGEVEN. DE AAN DE
WONING KOPPELBARE WERKRUIMTES IN HET LICHTER£
GRUS. DE VOLUMES VAN DE OUDERENWONING (HIER NIET
OP WEER GEGEVEN) COMPLETEREN DE VORM.
5 .16 OVERZICHT VAN DE GEMEENSCHAPPEL!JKE RUIMTEN
IN HET ONTWERP, MET IN HET ROOD DE MEANDERENDE
BINNENSTRAA T EN IN HET GROEN DE AANLIGGENDE
PAVILJOENS.
5. 17 T / M 21 DE GEMEE NSCHAPPEL!JKE RO UTE DOOR HET
GEBOUW UITGELICHT IN DE OPBOUW PER VERDIEPING
KOMEN ELKAAR BEHALVE IN DE VERKEERSRUIMTE
OOK TEGEN IN DE GEMEENSCHAPPELIJKE
RUIMTEN. DEZE GEMEENSCHAPPELIJKE RUIMTE IS
ONTWORPEN ALS EEN LANGGEREKTE RUIMTE WAARIN
PAVIUOENACHTIGE STRUCTUREN ZIJN OPGENOMEN
DIE GEMEENSCHAPPELIJKE FUNCTIES HERBERGEN.
OVER DE DIAGONALE STRAAT KAN MEN ZICH DOOR
EN LANGS DE PAVIUOENS VERPLAATSEN. IK HEB
BESLOTEN OM DE BINNENRUIMTE OP DEZE MANIER
IN TE RICHTEN NADAT IK BOEKEN HAD GELEZEN OVER
INSPIRERENDE ONTWERPEN VAN CHINESE TUINEN .
DE CHINEZEN MAKEN WARE KUNSTWERKEN VAN HUN
TUINEN. WATER, ROTSPARTIJEN, ARCHITECTUUR EN
GROEN ZIJN KENMERKEND IN EEN CHINESE TUIN.
VAAK WORDT DIT ALLES OMRINGD DOOR EEN ZEER
HOGE MUUR. EN OM DE TUINEN GROTER TE LATEN
LIJKEN DAN ZE ZIJN MAKEN DE CHINEZEN GEBRUIK
VAN WEERSPIEGELINGEN (SPIEGELS, VIJVERS). ZE
GAAN UIT VAN EEN AANTAL BASIS ELEMENTEN DIE ZE
IN HUN TUIN WILLEN VERWERKEN MET DE BEDOELING
DE TUIN MEER TE LATEN ZIJN DAN EEN TUIN . EEN
TUIN IS VOLGENS DE CHINESE TRADITIE EEN DECOR
VOOR FILOSOFISCHE WANDELINGEN. IN DE CHINESE
TUINEN IS HET GEBRUIKELIJK OAT ER MEERDERE
PAVIUOENS ZIJN EN OAT DEZE MET PADEN EN
BRUGGEN AAN ELKAAR WORDEN VERBONDEN. BIJ
KLEINE TUINEN WORDEN ZE MEESTAL ZO AANGELEGD
OAT JE STEEDS EEN NIEUW DEEL ONTDEKT OF OAT JE
PERSPECTIEF VAN DE TUIN CONSTANT VERANDERD.
DEZE UITGANGSPUNTEN HEB IK MEEGENOMEN IN
HET ONTWERP VAN MIJN GEMEENSCHAPPELIJKE
BUITENRUIMTE. DOOR DE HOOGTE VERSCHILLEN
TUSSEN DE MET LUIE TRAPPEN VERBONDEN
ETAGES KRIJGEN DE BEWONERS TE MAKEN MET EEN
WISSELEND PERSPECTIEF WAARDOOR DEZELFDE
KLEINE RUIMTE TOCH VERRASSEND KAN BLIJVEN . DE
PAVIUOENS HEBBEN EEN DEELS OPENSTRUCTUUR
ZODAT DE BUITENRUIMTE OOK IN DE PAVIUOENS
DOOR KAN LOPEN. DE RUIMTE WAAR DE PAVIUOENS
IN STAAN HEBBEN EEN DUBBELE HOOGTE ZODAT
DE OAKEN VAN DE PAVIUOENS OOK VOOR SOCIALE
GEBEURTENISSEN GEBRUIKT KAN WORDEN. BIJNA
ALLE CHINESE OUDEREN DOEN NAMELIJK IN DE
OCHTEND AAN GYMNASTIEK IN DE B UITENLUCHT,
MAAR VAAK ONTBREEKT HET HEN AAN DE NODIGE
RUIMTE. HET BINNENPLEIN, GELEGEN OP HET OAK
VAN DE GROOTSTE GEZAMENLIJKE RUIM TE IS VOOR
DIT DOELEINDE VRIJ GELATEN VAN INVULLING.
ZO KAN MEN AFGESCHERMD VOOR REGEN AAN DE CONDITIE GEWERKT WORDEN.
VOOR DE MENSEN UIT DE BUURT KAN DEZE CULTU RELE UITING EEN INTERESSANT
SCHOUWSPEL OPLEVEREN.
ZOALSAL EERDER AANGEGEVEN IS HETWOONCOMPLEX IN ZIJN GEBRUIKZEERGEBAAT
BIJ EEN GENUANCEERD RUIMTELIJK SPEL TUSSEN OPEN HElD EN AFZONDERING. MIJN
FASCINATIEVOOR DITTHEMA WORDT DOOR DE GEVEL DUIDELIJK GEMAAKT. DOOR EEN
AFSLUITBARE GEVEL TE ONTWERPEN GEEF IK DE BEWONERS DE MOGELIJKHEID ZICH
DANWEL OP TE STELLEN DANWEL ZICH AF TE ZONDEREN. HET GEVELBEELD WERKT
ALS COMMUNICATOR WAAROP A F TE LEZEN VALT IN HOEVERRE DE BEW ONERS ZICH
OPENSTELLEN VOOR DE OMGEVING WAARIN ZE ZICH BEVINDEN. DE PERSOONLIJKE
HOUDING TUSSEN JEZELF EN DE STAD WORDT DOOR DE GEVEL UITGEDRAGEN.
DE GROTE GEMEENSCHAPPELIJKE RUIMTE, WAAR DE BEWONERS BIJ ELKAAR KOMEN
IS OOK DE PLEK WAAR HET BINNENLEVEN VAN HET BLOK EN HET LEVEN BUITEN HET
BLOK SAMENVALLEN . . BElDEN FUNGEREN ALS ACHTERGROND VOOR DE ANDER.
5 .17 T/M 5 .21
CHINEES KAMERSCHERM/ GEVELMATERIAAL ESTRADENHAUS/ INTERIEUR IMPRESS!£
HET GEBRUIKTE GEVELMATERIAAL IS CLICHEMATIG
VERBONDEN MET DE DOELGROEP MAAR MOET
DAAROM NIET METEEN TERZIJDE WORDEN GELEGD.
BAMBOE IS EEN GOEDKOOP, STERK EN MAKKELIJK
BEWERKBAAR MATERIAAL OAT ZEER GESCHIKT IS
VOOR GEBRUIK IN HET NEDERLANDSE KLIMAAT. DE
IN EEN ALUMINIUM LIJST GEPLAATSTE STENGELS
LATEN LICHT DOOR MAAR VERHULLEN WAT ER ZICH
ACHTER DE SCHERMEN AFSPEEL T. HETWAS VOOR MIJ
BELANGRIJK OM OP EEN HOOGSTEDELIJKE LOCATIE
ALS DEZE, WAAR DE DICHTHEID VOOR NADELEN ZORGT
QUA LICHTINVAL, TOCH ZOVEEL MOGELIJK LICHT
PROBEREN TE VANGEN. DOOR VOOR DEZE BAMBOE
PANELEN TE KIEZEN KRIJGT MEN DE AFSCHERMING
DIE MEN ZOEKT ZONDER OAT MEN IN HET DONKER
HOEFT TE ZITTEN. IN DE AVOND EN DE NACHT GLOEIT
HET GEBOUW DOOR DE OPEN STRUCTUUR VAN HET
GEVELMATERIAAL OPALS EEN LAM PION.
BEHALVE DE BAMBOE ELEMENTEN, IS HET
OOK MOGELIJK OM DE GLAZEN PUIEN OPEN TE
KLAPPEN. DAARBIJ VORMEN DE OPGEKLAPTE
GEVELELEMENTEN, BIJ DE WERK/ ATELIERRUIMTEN
EN DE HOOFDENTREE VAN HET WOONGEBOUW, EEN
AFDAK. ZO IS EENVOUDIG TE ZIEN WANNEER EEN
RUIMTE ZICH OPEN WIL STELLEN VOOR HET PUBLIEK.
0P DE HOG ERE ETAGES KLAPPEN DE GLAZEN WAND EN
OPZIJ EN VERGROTEN DAARMEE DE RUIMTELIJKE
BELEVING VAN DE REDELIJK BEPERKTE OMVANG
VAN DE AFZONDERLIJKE VERDIEPINGSVLOEREN.
0MDAT DE WONINGEN AAN SEIDE ZIJDE VAN HET
GEBOUW EEN KLEINE 6 METER UIT ELKAAR LIGGEN
WILDE IK EEN EXTRA BUFFER CREEREN TUSSEN
DE MEEST PRIVATE RUIMTEN VAN DE BEWONERS IN
DEZE WONINGEN. DE OPLOSSING HEB IK BEDACHT
TIJDENS MIJN STUDIEREIS NAAR JAPAN .. liJDENS
DEZE REIS BEN IK ERG GECHARMEERD GERAAKT
VAN DE JAPANSE ARCHITECT WARO KISHI. HIJ IS
ALS GEEN ANDER BEDREVEN IN HET ONTWERPEN
VAN PRACHTIGE GEBOUWEN OP BIJZONDER KLEINE,
SMALLE OF EXTREEM LANGE PLOTS. IN ZIJN HUIS IN
NIPPONBASHI, OAT AAN EEN DRUKKE WINKELSTRAAT
LIGT, HEEFT HIJ DE TRAP ALS BUFFERZONE GEBRUIKT
TUSSEN DEPRIVE RUIMTE AAN DE BINNENZIJDE EN DE
DRUKTE VAN DE STAD. DOOR DE VERKEERSRUIMTE,
ALS SCHEI DEND ELEMENTTUSSEN DEVERSCHILLENDE
VERBLIJFSRUIMTES TE PLAATSEN WORDT GEEN
KOSTBAAR RUIMTEVERLIES GELEDEN, MAAR WORDT
ERJUITEEN EENVOUDIGE EN PRAKTISCHEOPLOSSING
GEBODEN. OAT HEEFT MIJ DOEN BESLUITEN OM DE
VERKEERSRUIMTE BINNEN DE GEZINSWONING AAN
DE BINNENZIJDE VAN HET COMPLEX TE ONTWERPEN.
AAN DE ANDERE ZIJDE VAN HET LICHTHOF LIGGEN
DE MEEST INTIEME RUIMTEN HET VERST WEG VAN
DE PUBLIEKE SFEER. DE OPZET VAN DE WONING IS
ZO ONTWORPEN OAT DE OUDEREN ZICH OOK VAN DE
GROEP AF KUNNEN ZONDEREN.
HET VERANDERBARE UITERLIJK VAN HET GEBOUW
VIND OOK NAAR BINNEN TOE ZIJN WEERSLAG.
GEiNSPIREERD DOOR HET CHINESE KAMERSCHERM
EN DE WISSELENDE BEHOEFTEN VAN DE GEBRUIKERS
BEN IK OP ZOEK GEGAAN NAAR EEN AANPASBAAR
SYSTEEM VOOR IN DE WONING. UIT EEN ONDERZOEK
VAN HET STAGG KWAM NAMELIJK NAAR VOREN OAT
DE CHINESE OUDEREN, VANWEGE DE TIJDENS HET
KOKEN STERK AANWEZIGE GEUREN EEN DICHTE
KEUKEN PREFEREREN BOVEN EEN OPEN KEUKEN.
TOCH KWAM IK IN IEDERE CHINESE WOONGROEP
DIE IK HEB ONDERZOCHT EEN OPEN KEUKEN TEGEN.
DE ACHTERLIGGENDE REDEN OM TOCH VOOR EEN
OPEN KEUKEN TE KIEZEN LAAT ZICH TE RADEN OVER,
MAAR HEEFT WAARSCHIJNLIJK TE MAKEN MET RUIMTE
GEBREK IN DE VAAK KLEINEWONINGEN. IN MIJN OPTIEK
HOEFT DE KEUKEN NIET CONSTANT AFGESLOTEN TE
ZIJN. HET WORDT ALLEEN ALS HINDERLIJK ERVAREN
OPHETMOMENTDATERWORDTGEKOOKT. DOOR EEN
SCHUIFWAND ALS KAMERSCHERM IN TE ZETTEN KAN
MENDEKEUKENTIJDELIJKOFDESNOODSPERMANENT
AFSLUITEN VAN DE WOONKAMER. OOK KAN MEN DE
KEUKEN MAKKELIJK LUCHTEN IN HET LICHTHOF AAN
DE BINNENZIJDE VAN HET GEBOUW. DEZE TIJDELIJKE
AFSLUITBAARHEID KOMT OOK TERUG IN HET
ESTRADENHAUS VAN WOLFRAM POPP. HIJ ONTWIERP
DAAR EEN WOONGEBOUW MET EEN ZOGENOEMDE
FLEXIBELE 'KIEUWEN'-WAND. DEZE KIEUWEN ZIJN
BEWEGENDE SCHERMEN DIE IN EN UIT ELKAAR
KUNNEN WORDEN GESCHOVEN WAARDOOR MEN DE
KEUKEN EN DE BADKAMER KAN LATEN VERDWIJNEN
EN VERSCHIJNEN. WAT ME BIJ ZIJN ONTWERP OPVIEL
WAS OAT DE AANTREKKELIJKHEID VAN DE RUIMTE
AFNAM NAARMATEALLES WERDVERSTOPT ACHTER DE
KIEUWEN WAND. DE DIEPTEWERKING VAN DE RUIMTE
VERDWEEN OMDAT DE WISSELWERKING VAN DE
VERSCHILLENDE DIEPTES WEGVIEL. DOOR HIERMEE
TE SPELEN BEN IK UITEINDELIJK GEKOMEN TOT EEN
ONTWERP WAARIN DE VERSCHILLENDE POSITIES VAN
DE WANDEN TELKENS EEN ANDERE RUIMTELIJKHEID
BETEKENEN.
GEVELAANZICHTEN Z U/0 EN NOORO
DE RELATIE TUSSEN BINNEN EN BUITEN, EEN
BELANGRIJK THEMA IN DE CHINESE ARCHITECTUUR
KOMT OP VEEL PLAATSEN IN HET ONTWERP TERUG.
0VERAL LOPEN BINNENRUIMTE EN BUITENRUIMTE
EN DAARMEE OOK PRIVE- EN PUBLIEKE RUIMTE IN
ELKAAR OVER. NIET ALLEEN OP STRAAT NIVEAU
WAAR OPKLAPPENDE LUIFELS EN SCHUIFDEUREN
BOVEN EEN DOORLOPEND STRAATPATROON DE
RUIMTE VISUEEL LATEN DOORLOPEN OF DOOR DE
DOORKIJKEN IN DE GEVEL, MAAR OOK OP HET NIVEAU
VAN DE PAVIUOENS EN DE WONINGEN HEB IK MET
DIT THEMA IN MIJN ACHTERHOOFD ONTWORPEN.
EEN GOED VOORBEELD VAN EEN GROOT ARCHITECT
MET EEN FASCINATIE VOOR HETZELFDE THEMA IS
MIES VAN DE ROHE. IN HET BOEK 'WEST MEETS
EAST' KOMEN ER VELE OVEREENKOMSTEN AAN HET
LICHT TUSSEN ELEMENTEN UIT HET OUEVRE VAN
MIES EN DE OOSTERSE ARCHITECTUUR. BElDEN
ZIJN OP ZOEK NAAR DIE GRENZENLOSE OVERGANG.
DOOR EEN TUSSENZONE IN DE SENIOREN WONING
TE ONTWERPEN GEEF IK DE BEWONERS ZELF DE
MOGELIJKHEID OM DE WONING MEER BIJ HET
BINNENHOF TE BETREKKEN. NORMAAL GESPROKEN
IS DE INGANG VAN EEN CHINESE WONING VOORZIEN
VAN EEN GEESTENWAND (EEN MUUR LOODRECHT
OP DE INGANG DIE GEESTEN TEGENHOUDT) MAAR IN
MIJN ONTWERP IS DEZE WAND VERPLAATSBAAR EN
ZORGT ZO VOOR EEN DOORLOPENDE RUIMTE. DE
MENSEN DIE WAARDE HECHTEN AAN DE CUL TURELE
TRADITIE VAN DE GEESTENWAND ZULLEN HEM LATEN
STAAN, EEN ANDER VERGROOT ZIJN BUITENRUIMTE
EN BETREKT DE HALVE WONING BIJ ZIJN BALKON.
DIT HEEN EN TERUG SPRINGEN TUSSEN DE
CHINESE EN DE NEDERLANDSE CUL TUUR HEEF
TOOK ALS GEVOLG GEHAD OAT VOOR DE GEVEL
BEHALVE ONTWERPREGELS VANUIT EEN CHINESE
ACHERGROND OOK EEN CONCEPT IS BEDACHT
OAT VOORTBOORDUURD OP DE KENMERKEN VAN
DE LOCATIE. IK HEB DE PANDEN ROND HET BLOK
GEANALYSEERD EN DAAR DRIE ONTWERPREGELS U IT
NAAR VOREN GEHAALD. DE ZIJN DE GEVELS VAAK
SYMETRISCH (DE ONDERSTE VERDIEPING BUITEN
BESCHOUWING GELATEN) , HEBBEN EEN BEPAALDE
RITMIEK EN KUNNEN GELEZEN WORDEN ALS EEN
DRIELUIK. DE KARAKTERISTIEKE DRIEDELING VAN
DE GRACHTENGEVEL KOMT OP VERSCHILLENDE
MANIEREN TERUG IN HET ONTWERP. DIT HEB IK OP
VERSCHILLENDE MANIEREN ONTWORPEN OMDAT
IK DE UITERLIJKE DIVERSITEIT VAN HET BLOK HOOG
WILDE HOUDEN OM NIET TE VER AF TE WIJKEN VAN
DE CUL TUUR VAN DIVERSITEIT DIE RONDOM HET
GRACHTENPAND IS ONTSTAAN. HET GROTE BLOK
WAT IK PLAATS WORDT DOOR HET OPDELEN VAN DE
GEVEL EERDER OPGENOMEN IN HET BLOK TERWIJL
TOCH DUIDELIJK DE EENHEID VAN HET GEHEEL
WAARNEEMBAAR BLIJFT. DE GEBOUWEN D IE IK
ROND HET CENTRALE WOONGEBOUW MEE HEB
ONTWORPEN (EEN GYMZAAL, EEN WOONGEBOUW
AAN DE MONTELBAANSTRAAT EN EEN WOONGEBOUW
AAN DE RECHTBOOMSLOOT) DRAGEN HIER OOK AAN
BIJ. ZIJ VORMEN DE KOPPELING TUSSEN DE STAD EN
HET STEDELIJKE INTERIEUR. DE INVLOED VAN DEZE
GEBOUWEN OP DE STEDEBOUWKUNDIGE BETEKENIS
VAN HET PLAN VAL T DAN OOK NIETTE VERWAARLOZEN
EN DEZE GEBOUWEN VERDIENEN DAN OOK ZEKER DE
NODIGE AANDACHT VAN DE ONTWERPER. ECHTER
BLIJFT DE ARCHITECTONISCHE NADRUK OP HET
- Ill
-iLL -
- II~
CENTRALE WOONGEBOUW LIGGEN OMDAT DIT
GEBOUW DE CENTRALE PROBLEEMSTELLING ALS
UITGANGSPUNT HEEFT EN DE BIJGEBOUWEN, ZOALS
DE NAAM HET AL DOET VERMOEDEN, SLECHTS EEN
ONDERSTEUNENDE FUNCTIE HEBBEN.
OM HET INTERIEUR VAN HET LICHTHOF ZO
OPEN MOGELIJK TE HOUDEN ZIJN DE ALLE
OVERBODIGE VLOERDELEN WEGGEHAALD.
DOOR DE GEZINSWONINGEN ALLEEN OP DE
GEMEENSCHAPPELIJKE ROUTE AAN TE LATEN SLUITEN
ONTSTAAT EEN SPEELS BEELD VAN BALKONS MET EEN
GEVARIEERDE PLAITEGROND EN EEN VARIEERENDE
HOOGTE. DE LIFTKOKER ONTBREEKT IN MIJN
ONTWERP, WAARDOOR MEER LICHT HET GEBOUW
BINNEN KAN DRINGEN. EEN HYDRAULISCHE LIFT,
ZOALS SHIGERU BAN DIE IN ZIJN ONTWERP VOOR
EEN WINKELCENTRUM IN TOKYO HEEFT OPGENOMEN,
HEEFT MET ZIJN MINIEME CONSTRUCTIE WEL WAT
WEG VAN EEN BLOEM. ZOLANG DE BLOEM NOG IN DE
KNOP ZIT IS HIJ HAAST ONZICHTBAAR, MAAR ALS HIJ
EENMAAL OPKOMT EN ZICH NAAR DE ZON BEGEEFT
ZIET OAT ER SPEKTACULAIR UIT. BEURTELINGS ZULLEN
DEZE LIFTEN VANUIT DE GRONDLAAG OPKOMEN EN
WEER ONDER GAAN. DIT ZORGT VOOR LEVENDIGHEID
IN HET CENTRALE LICHTHOF EN OAT IS NOU PRECIES
WAAR DE CHINESE OUDEREN IN DE WOONGROEPEN
NAAR OPZOEK WAREN.
ODD ODD 0 0
DOORSNEDE OVER DE LASTAGEWEG
INSPIRATIE BEELOEN KCAP- STADSVIDES/ FOA- GEVEL/£DO UARD FRANCOIS- BALUSTRADE/ HERZOG + DE MEU RON- ENTREE/ WARO K ISHI - TRAP/ SHIGERU B AN - HYDRAULISCHE LIFT/
VI UITWERKING
PLATTEGRONDEN
lJ LJ LJZIIJI/ L
II I I Ci ! I I 1 10
I 1 11 11 11 1 I 0 1 0 I I . ~L:::::,J IL I
,\ r: . I
- ' (-' .!:6. L~J ~J ,_.
11><11><11
PLA ITEGROND BEGAN£ GROND 1:600
A
R
HOOFDENTREE WOONGROEP
RECEPTIE
U/TSNEDE 1: 12 5
B BERGING
c ENTREE WOONGROEP
0 ENTREE GEZINSWONING
E ATELIER/ WERKRUIMTE
L HYDRAUL/SCHE LIFT
K KEUKEN
w WASRUIMTE
we TOILET
[OJ [ J [ J
,'\ ,' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '
E
-
D
-- ' ' ' ' , , , , __ ,
" '' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '
c
~:: B ------------------------
p
, , ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ----
::::~1
}Aitf-
B
B
B \ p c
p
B
B
L
B
............ -- --
' '' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '' ' v
E
' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '' v
/----we 1--,
K \ w 1--
' ' '
[[] [ J D [ J
11:><11> ?]]
PLA ITEGRONO TUSSENVERDIEPING 1:600
B BERGING
K KANTOOR
L
v LOGEERKAMERS
VIDE
BK
L
0
UITSNEDE 1:125 BADKAMER
LOGEERKAMER
OVERLOOP
V VIDE
W WA TERLAAG BU/TENRUIMTE
'
' '
0
w
v ' , ' ,
" , '
//,// ·-------------,,,
-- --- \ I\ I \ I \ I
\ I \ I \ I \ I
\ I \ I \I \I
v v
llll II II"
0
L
BK
BK
L
" " I\ I\
,' \ ,' \ I \ I \
,' \ ,' \ ------
'
'/ //' // /ii'· ','' ', ', '', ',' ','
............ ---
w
UJ JJJt'*lli 0
-- -- ----
-.............
---'.:·-... :: ..
---- v --------- .............. .............
PLA TTEGROND EERSTE VERDIEPING 1 :600
BR BUITEN RUIMTE
GR GEMEENSeHAPPELI.JKE RUIMTE
K KEUKEN
V VIDE
We TOILET
UITSNEDE 1 .' 125 BK BAD KAMER
BR BU/TENRUIMTE
K KEUKEN
SK SLAAPKAMER
v VIDE
we TOILET
WK WOONKAMER
.--' --
'
-
A A A I\ I\ I\
'' '' '
II I II ~] D g
rTTlli-,. T 1 1-,- r r T, .. , 1 I I I I I I I I
I. I I I I I I I I
11111 rl).."" I I I I I I I
-................ --- --------
-------v
--
' A A A I\ I\ I\
'' ' '
WK
-- ----
I-h
'
r--
t:::
-----,
I
I II.. I II" ::•:: ...
--- ~~ ---' -- -- -- --- ' -- -- BR ----.......... -- '
w~ lQJ FJ BK
SK WK ,----
[Q k=5 b ---r- II II
j.
- '--" J I II ,----, ,----, ,----, ,----,
WK I I SK [/i] L....J L....J L....J L.J
K II we BK
I~ rDl ln J I I --BR --------------' -' --' ' -' --'
'v<:--<.:/
/_.///// ------------------------
," .........
I I I I :::::::':'~ _l_ll L__
D 11111111,'~~ L!JJ_I_I_LJ.~_...)
K
,----, ,----, ,----, - .----
I L....JL.JL.J
SK
-d ll ' '' '' \I \I \I
y y y '
SK
I b ' '' '' \I \I \I
y y y '
PLA1TEGROND TWEED£ VERDIEPING 1:600
BR BUITEN RUIMTE
DR DROOGRUIMTE
V VIDE
we TOILET
WR WASRUIMTE /V n
~~ IJ cDJ [OJ SK ~I
LJLJ K [ J LJ
I l I H we BK K IFll II ~'<~ , 11111:1 I t-- rtJ I I II
... ~ ., "1 -·- ~ ~;.: ~ 1~'..111111
BR
I I LJ. 111 r
t- t-- >< ~
qj !"! II I I I ~~~-:-~~~~~ 1 rrt l1JJ II L-- I I I I I I 1 1 ~'mill'
H L!.J_I_I_I_!....l...J..J-'
BK we WK
UITSNEDE 1:125 BK BADKAMER
BR BUITENRUIMTE
H HAL/SERRE
K KEUKEN
SK SLAAPKAMER
'r-SK ;---- rlrlr-1
~ [Q I B
~ b -r II lJ L..JL..JL..J
v VIDE
we TOILET
WK WOONKAMER
PLA ITEGROND DERDE VERDIEPING 1: 1000 A A A A A A I\ I' I\ I\ I\ "\
'' '' ' '' '' '
" '
[Ef -'' ' 1::::! 0 ' ' ' nn
IT5HE5J ' ' ' ' '' D [ J SK JJ a 8 we
IWK I .____~r LJLJ WK
H K we BK , -- fDl ~.;r-TI-,-,-~111 , , 1----1 [b ' ~:::::::: ' I I 'I.. • I I I I I I ' ~ '
BR BUITEN RUIMTE
GR GEMEENSeHAPPELJJKE RUIMTE
K KEUKEN
V VIDE
we TOILET
WR WASRUIMTE
, _,-, - ' --- BR BR ' ----- ' ,
, , , ---, ' , - I I I I~ -- ' -- ' ---, ,,,, .. ' ---- ' v f- H ::,.~:: v ' ' ,,'
1111 ,,
, ' ' ' ' ' ' ' ' II II ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' BR ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' - ' -' ' ' ' • .. q ' :: :: :: :':\J.J II II '
'''''''•·'~~ f;V Ll.! -'-'-'-l.t _,.!_,
UITSNEDE 1: 125 !D a we B BERG lNG
BK BADKAMER BR '--- ,..-,,..-,,..-,
BR BUITENRUIMTE
H HAL
K KEUKEN
b a I s I
B L___j L___j L___j
SK SLAAPKAMER
v VIDE .f. ... we TOILET ' ' ' '' '' ''
WK WOONKAMER
I -- -
-j ·-
-:- -uJIIIIII ,,~ _, 1-=---- ID
PLATTEGROND VIERDE VEROIEPING 1:600
DT OT
-
/\1 \! \ /\_/\!\
< SK
v DT
UITSNEDE 1:125 OT DAKTERRAS
OT OVERDEKT TERRAS < LJ I I I I I I I I I I I I I llllllllllllll T
SK SLAAPKAMER vvv vvv V VIDE
WK WOONKAMER
DOORSNEDE
1 :200 OOORSN£0£ GEZJNSWONJNG
GEVELBEELDEN
1:200 VOORAANZICHT GYMZAAL 1:200 NOOROG£V£L GYMZAAL
1 :200 NOORD-, W£ST-, ZUID- ,& OOSTAANZ/CHT STADSVJLLA NOORD
1 :200 ACHT£RAANZICHT GYMZAAL 1:200 ZUIDG£V£L GYMZAAL
~ . I 0 Dl 0 OJ E5l El
DO DODD' Dl D DI [] C]
00 01 0 0
OJ
1 :200 NOORD- . WEST· & ZUID-AANZICHT STAOSVILLA ZU/0
VII BRONNEN
ARTIKELEN EN VERSLAGEN
WOLFRAM POPP
' OPENHEID EN COMFORT'
ESTRADENHAUS,BERLIJN
DE ARCHITECT JUNI 2002 P 44
HARM T1LMAN
'TRANSFORMATIE VAN HET BOUWBLOK'
SENIORENWONINGEN BREEWEG, M IDDELBURG
DE ARCHITECT JULI / AUG 2002 P 42
ALDO VAN E YCK EN G. KNEMEIJER
' STADSK ERN ALS DONOR'
TASK (SEPTEMBER 1970), 20, 469-470
PETER & ALLISON SMITSON
'A SMITHSON CELEBRATION'
0ASE 51 , P . 43
QAUDERNS; HABITUALMENTE- HABITUALLY
BARCELONA, O KTBOBER 2000
QUADERNS; CJUDAD USADA I - USED CITY I
BARCALONA, JULI 2002
KARIN THEUNISSEN
RE-0PENING THE DUTCH CITY BLOCK
TECHNISCHE UN IVERSITEIT DELFT, 2006
KOEN VAN HEESWIJK
PASSAGE VAN HET ALLEDAAGS
AFSTUDEERVERSLAG
M4 VERSLAGARCHITECTONISCHE PROTOTYPEN 1 :
CAPSULAIRE ARCHITECTUUR
RENE VAN POPPEL
CAMPUS INVERSE
AFSTUDEERVERSLAG
BOEKEN
MAURITS DE HOOG,
'4 X AMSTERDAM '
UITGEVERIJ THOTH , SUSSUM, 2005
PAUL S PIES,
'HET GRACHTENBOEK2 ',
SOU UITGEVERIJ KONINGINNEGRACHT,
DEN HAAG, 1992
JUHANIPALLASMAA ,
ENCOUNTERS: ARCHITECTURAL ESSAYS
RAKENNUSTET, HELSINKI , 2005
MARCEL TEUNISSEN
THEO BOSCH 1940-1994 : KNOKKEN VOOR DE STAD,
STICHTING BONAS, ROTTERDAM , 2006
CATE BRAMBLE
'ARCHITECT'S GUIDE TO FENG SHU! : EXPLODING THE
MYTH', ARCHITECTURAL PRESS, AMSTERDAM, 2003
ERNA VAN SAMBEEK. HANS IBELINGS,
'VAN SAMBEEK EN VANVEEN ARCHITECTEN ',
NAI UITGEVERS, ROTTERDAM , 2005
ALISON AND PETER SMITHSON,
CHANGING THE ART OF INHABITATION
ARTEMIS, LONDEN , 1994
FRANK LLOYD WRIGHT,
'DAS NATURLICHE HAUS'
MUNCHEN 1966 P.95
WERNER BLASER
'WEST MEETS EAST; MIES VAN DE ROHE'
BRINKHAUSER, BASEL,1996
WIM NJJENHUIS
'EEN WOLK VAN DUISTER WETEN'
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN
EINDHOVEN, 2003
ELS BRINKMAN, BARBARA VAN KOOIJ
'CHINA CONTEMPORARY : ARCHIITECTUUR, KUNST,
BEELDCULTUUR', NAI , ROTTERDAM , 2006
MAARTEN KLOOS,
AMSTERDAM AN ARCHITECTURAL LESSON
TOTH PUBLISHING HOUSE , AMSTERDAM , 1988
LiANE LEFAIVRE, INGEBORG DE ROODE ,
ALDO VAN EYCK, DE SPEELPLAATSEN EN DE STAD
NAI UITGEVERS, ROTTERDAM 2002
DAVID BELL, MARK JAYNE
' CITY OF QUARTERS : URBAN VILLAGES IN THE
CONTEMPORARY CITY', ALDERSHOT, ASHGATE,
2004
ELS BRINKMAN
DE OPENBARE STADSTU IN : DE OMSLUITING EN
ONTSL UITING VAN DE OPEN BARE STADSTU IN
NAI UiTGEVERS, ROTTERDAM, 2002 PETER A LLISON
DAVID ADJAYE : MAKING PUBLIC BUILDINGS
THAMES AND HUDSON, NEW YORK 2006
CATHERINE SLESSOR
'CONTEMPORARY DOORWAYS ARCHITECTURAL
ENTRANCES, TRANSITIONS AND THRESHOLDS'
MITCHELL BEAZL EY, LONDEN , 2002
RONALD G . KNAPP
'CH INA'S O L D DWEL LINGS '
UNIVERSITY OF HAWAII PRESS, HONOLULU 2000
PAUL SPENCER BYARD
'THE ARCHITECTURE OF ADDITIONS : DESIGN AND
REGULATION' , W .W . NORTON & COMPANY,
NEWYORK 1998
EVELYN LIP
' W HAT IS FENG SHU I? '
ACADEMIC EDIT IONS, LONDEN , 1997
HANS IBELINGS
'CLAUS EN KAAN : GEBOUWEN '
NAI U ITGEVERS, ROTTERDAM , 2001
JEAN CASTEX
'DE RATIONELE STAD : VAN BOUWBLOK TOT
WOONEENHEID ' . SUN. NIJMEGEN. 1990
INTERNET
WWW.FLICKR.COM
ARCHIDOSE.BLOGSPOT.COM
WWW.IKCRO.NL
WWW. EDOUARDFRANCOIS.COM
WWW.W IKIPEDIA.COM
SLOTWOORD
MIJN ARCHITECTUUR. HET AFSTUDEREN IS EEN
ENERVEREND PROCES. NIET A L LEEN DE VRAAG
BEANTWOORDEN. MAAR OOK ZELF DE STELLING
FORMULEREN IS EEN OPDRACHT DIE IN HET OVERIGE
DEEL VAN DE STUDIETIJD NIET VOORKOMT, LAAT
STAAN IN DE PRAKTIJK, EN DIE DAAROM IN HET
BEGIN WAT ONWENNIG AANVOELDE. HET OP ZOEK
GAAN NAAR ONDERWEP, PROBLEEM, LOCATIE EN
UITEINDELIJK HET ONTWERPEN VAN EEN OPLOSSING
EIST VEEL ONDERZOEK. MET GOEDE MOED BEN IK DIT
PROCES INGESTAPT EN MOE MAAR VOLDAAN WIL IK
DIT PROCES BEINDIGEN . VOLDAAN OMDAT IK VOOR
MIJN GEVOEL BEN GESLAAGD VOOR MIJN EIGEN
OPRACHT DOOR EEN GEBOUW TE ONTWRPEN WAT
ZOWEL DE GEBRUIKERS ALS DE OMGEVING EER AAN
DOET. IK BEN BLIJ MET DE OPGEDANE ERVARING EN
IK KAN NIET WACHTEN OM MET DE OPGEDANE KENNIS
DE ARCHITECTENWEREL D BINNEN TE STAPPEN.
EINDELIJK! IK WIL DEGENEN DIE DIT MOGELIJK
HBBBEN GEMAAKTNOGMAALS BEDANKEN . TEVREDEN
KIJK IK TERUG OP HET AFSTUDEREN EN TROTS KIJK IK
NAAR HET EINDRESUL TAAT WAAR IK IN HEB PROBEREN
TE STOPPEN WAT VOOR MIJ BELANGRIJK IS IN DE
ARCHITECTUUR. ARCHITECTUUR MOET DIENEND ZIJN
AAN ZIJN GEBRUIKER EN ZIJN OMGEVING. MEN MOET
DE K ENNIS UIT HET VERL EDEN INTERPRETEREN EN
VERTALEN NAAR EEN HEDENDAAGSE VORM ZODAT
CONTINUITEIT BEHOUDEN BLIJFT. ARCHITECTUUR
MOET B LIJVEN REAGEREN OP MAATSCHAPPELIJKE
KWESTIES EN SOCIA L E PROCESSEN.DAAR LIGT MIJN
HART EN OAT IS MIJN ARCHITECTUUR.
