eHealth

eHealth Negen innovatielessen uit de praktijk

http://www.vilans.nl/Thema-eHealth.html

eHealthNegen innovatielessen uit de praktijk

Sandra SuijkerbuijkMarloes Versleijen

Augustus 2014



Hoe werkt dit?

Over dit onderzoek

De negen innovatielessen

Tot slot

Vilans



Hoe werkt dit?

Terug naar het hoofdscherm

Dit is een interactieve PowerPoint presentatie. Door te

klikken op je linkermuisknop, of de pijltjes op je

toetsenbord te gebruiken, doorloop je deze

presentatie.

Je kunt steeds op de knoppen in het linker paneel

klikken om terug te komen bij het hoofdscherm.

Hoe meer je door klikt in deze presentatie hoe meer

informatie je krijgt. Wil je alleen op hoofdlijnen lezen?

Klik dan steeds terug naar het hoofdscherm via het

linker paneel.

Vragen over deze presentatie? Neem dan contact op

met Sandra Suijkerbuijk, [email protected]

mailto:[email protected]



Over dit onderzoek

EHealth is meer dan de iPad introduceren of een app

ontwikkelen. Als kenniscentrum voor de langdurende

zorg wil Vilans zorgorganisaties helpen met

visievorming en succesvolle implementatie van

eHealth. We weten allemaal dat er veel gebeurt in de

wereld van eHealth en dat er daardoor ook veel

informatie is over de (on)mogelijkheden. Maar hoe

worden die inzichten in het veld gevonden en gebruikt

bij de daadwerkelijke besluitvorming? Om dit te

beantwoorden hebben we interviews afgenomen met

mensen die betrokken zijn bij de aanschaf en

implementatie van eHealth en die zorg en technologie

verbinden in de dagelijkse praktijk van de

zorgmedewerker.

Interviews met:

• 11 zorgorganisaties, 14 personen

• Medewerkers uit de thuiszorg, ouderenzorg,

gehandicaptenzorg, GGZ en eerstelijnTerug naar het hoofdscherm Lees meer



Over dit onderzoek

De interviews hebben negen innovatielessen

opgeleverd. Per innovatietip vind je een toelichting met

voorbeelden uit de interviews en met inspirerende

quotes die je aan het denken zetten. Gekoppeld aan de

lessen vind je verwijzingen naar relevante literatuur,

modellen en informatie.

Lees terugTerug naar het hoofdscherm Lees meer


Wij danken de respondenten voor hun bijdrage:

Jotine Leijtens en Fabrizio Greidanus

Eugen Zuiderwijk

Frank Heemsbergen

Angela Scholten

Erik Asbreuk

Eric Huskes

John Rietman

Esther Jacobs

Kees Spitters

Angela Moenis en Frits Ariëns

Ruud Kavelaars en Patrick Leijte

Innovatie Werkplaats

Huisarts, algemeen directeur KetenZorg NU

Functioneel analist, afdeling informatievoorziening

Manager Sector Jeugd en WMO

Huisarts, Voorzitter van bestuur van EMC

Hoofd Afdeling Digitale Innovatie & Ondersteuning

Adviseur/projectmanager (directie) VanMorgen

Projectleider domoticazorg

Manager Onderzoek en ontwikkeling

Projectmedewerker en programmamanager eHealth

Innovatieteam


Over dit onderzoek


http://www.zuidzorg.nl/

http://www.gcmbroek.nl/

http://www.magentazorg.nl/

http://www.delichtenvoorde.nl/

https://www.emcnieuwegein.nl/

http://www.zorggroepsintmaarten.nl/

http://www.vanmorgen.nu/

http://www.zzgzorggroep.nl/

http://www.ggze.nl/professionals/wetenschappelijk-onderzoek/high-tech-psychiatrie

http://www.cordaan.nl/

http://www.lunetzorg.nl/


De interviews hebben negen innovatielessen

opgeleverd.

Zo lijkt een onlosmakelijk

verbonden te zijn aan innovatieve projecten.

Belangrijk is dat dit proces gevoed wordt door de

in alle soorten en maten.

Daar is

voor nodig, zodat er kunnen

worden gemaakt. Als we binnen zorgend Nederland

willen leren van elkaar, is er

nodig. Zo kunnen we zien hoe andere organisaties

omgaan met bijvoorbeeld het creëren van

. Ook lezen en horen we veel over

visievorming, maar daarvoor is het ook belangrijk dat

deze wordt toegepast (

). Wees door een

toekomstbestendige visie en kijk uit naar oplossingen

die

mogelijk maken.

eHealth

Iteratief proces

Koppeling van onderzoekTijd, geld en

ruimtePassende Keuzes

Open innovatie

Draagvlak en co-creatie

Visie, strategie en tactiekVoorbereid op de

toekomst

Inbedding


De innovatielessen

Negen innovatielessen uit de praktijk



Iteratief procesDoe eens een stapje terug

Koppeling van onderzoekVoed je proces met kleinschalig onderzoek

Tijd, geld en ruimteFaciliteer tijd die nodig is om te innoverenPassende keuzesDe ene eHealth toepassing is de andere niet

Open innovatieCombineer interne ideeën met externe ideeën

Draagvlak en co-creatieStart vanuit cliënten en medewerkers

Visie, strategie en tactiekLaat je visie leidend zijn voor alle keuzes

Voorbereid op de toekomstBedenk hoe de wereld eruit gaat zien

InbeddingBen bewust van de impact van eHealthTerug naar het hoofdscherm

klik

klik

klik

klik

klik

klik

klik

klik

klik


Iteratief proces

Iteratief proces


Een innovatief proces is niet rechtlijnig. Je zult dingen

uit moeten proberen. “Iteratief” betekent dat je

sommige onderdelen van het proces herhaalt, waarbij

je voortschrijdend inzicht gebruikt om steeds een

stapje verder te komen. Een iteratief proces kenmerkt

zich door vallen en opstaan. Hoe doe je dit dan?

Bijvoorbeeld door het doen van goede pilots.

Het opzetten van pilots lijkt niet veel problemen te

geven. Pilots rondom eHealth zien we in alle

organisaties terug. Iedereen kent wel een voorbeeld.

Het is belangrijk om goed na te denken over de reden

van de pilot. Wat haal je er uit? Hoe gebruik je dit voor

de verdere ontwikkeling van de eHealth toepassing?

Probeer ook steeds terug te komen op de

oorspronkelijke vraag. Is de toepassing daadwerkelijk

dé oplossing voor de behoefte? Is de behoefte er

überhaupt (nog)?Terug naar het hoofdscherm


Lees meer



Een pilot moet aangepast, bijgestuurd en zelfs

helemaal omgegooid kunnen worden. Je gaat immers

iets uitproberen. De uiteindelijke oplossing kan dus

heel anders uitpakken dan dat je van te voren dacht.

En het hoeft ook geen eHealth toepassing te zijn! Door

dit te erkennen en niet alles vast te leggen aan het

begin, kom je tot de beste oplossing voor het

probleem.

Iteratief proces



Lees terug Lees meer


eHealth

De praktijk vertelt:Patrick Leijte van Lunet zorg over het proces wat ze

doorliepen bij een zelfontwikkelde app voor de

organisatie: “Maar het blijft een iteratief proces.

Eigenlijk is het nooit af. Je blijft aan het leren over wat

je kunt verbeteren.”

Frank Heemsbergen van Magentazorg geeft aan dat er

soms een stapje terug gedaan zou moeten worden

tijdens projecten: “Wat ik merk bij de huidige projecten

is dat er al heel snel in de uitvoeringsfase wordt

gedacht. We gaan te snel naar de kleine details, terwijl

de grote lijnen nog vastgesteld moeten worden. Er

worden te grote sprongen gemaakt in de

projectcyclus.”

Iteratief proces






eHealth

De praktijk vertelt:Fabrizio Greidanus van ZuidZorg vertelt hoe hij

exploratief de (on)mogelijkheden van track-and-trace

systemen onderzocht. Bij het stellen van de juiste

vragen, kom je tot een betere oplossing: “Ik heb

allerlei producten bekeken, maar toen dacht ik dat je

beter in het voorstadium kunt zitten. Waarom gaat

iemand dwalen? Hoe komt het? Kun je signalen

krijgen?”

Even later vertelt hij: “Hoe vaak komt het nou voor dat

de zorgcentrale overdag en ‘s avonds iemand kwijt is?

Daar konden ze over het laatste half jaar niks noemen.

Dus dan denk ik, is er dan een vraag? Is er ook een

echte behoefte?”

Iteratief proces






eHealth

De praktijk vertelt:Bij de GGzE hebben ze een e-lab opgericht om

innovaties te bedenken en uit te proberen. Kees

Spitters, GGzE: “Je moet het e-lab zien als de trechter

van innovatie. We kunnen daar ideeën van

hulpverleners, cliënten en externen uitproberen. Wil je

echt tot innovatie overgaan dan heb je 10 tot 20

ideeën nodig om uiteindelijk één toepasbaar idee over

te houden.”

Later vertelt Kees: “Van sommige dingen waarvan we

in het begin dachten dat het heel geweldig was, komen

we er al relatief snel achter hoe achterhaald deze zijn.”

Iteratief proces






eHealth

De praktijk vertelt:Angela Moenis en Frits Ariëns van Cordaan hadden 50

beeldhorloges tot de beschikking. Een mooie

gelegenheid om eens te onderzoeken hoe

medewerkers en cliënten daar op reageren. Frits: “Het

is niet zoveel moeite om even 50 van die dingen te

kopen en gewoon te gaan proberen.”

Om eens te peilen hoe mensen op bepaalde nieuwe

technieken reageren, hoef je nog geen proven

technology te gebruiken. Zo vertelt Angela: “Er worden

vaak een aantal ‘proven technology’ voorbeelden

gegeven. Maar er zijn natuurlijk ook heel veel dingen

die nog niet ‘proven technology’ zijn. En die moeten op

de een of andere manier wel eerst ingezet worden om

te kijken of de toepassing bruikbaar is in de praktijk.

Dus je ziet ook wel dat het nodig is om dat uit te

proberen.”

Iteratief proces






Kortom: Blijf jezelf vragen stellen gedurende het

project. Soms is een stapje terug, juist een stap

vooruit. En klaar... dat zijn de projecten over het

algemeen nooit!

eHealth

Iteratief proces

Meer over de aanpak van ZuidZorg [externe link]



Lees terug

Meer over een iteratief proces voor eHealth toepassingen [externe link] .


http://www.creative-council.nl/trots/het-verhaal-van-zuidzorg


http://www.utwente.nl/igs/ehealth/

http://www.utwente.nl/igs/ehealth/


Koppeling van onderzoek


eHealth

Zorg dat je je eigen proces voedt door middel van

kleinschalig onderzoek. Laat de effectstudies en

onderzoek naar de ‘proof of technology’ aan derden

over, zoals universiteiten of hogescholen. Wat je als

organisatie wel zelf kan doen, is in de gaten houden

wat voor impact de nieuwe eHealth toepassing heeft.

Wat vinden cliënten of medewerkers belangrijk? Hoe

bevalt de nieuwe methode? Hebben zij nog tips en

trucs?

Door het meten van dit soort zaken op verschillende

momenten in het project krijg je inzicht in de

meerwaarde van het totaal project. Het geeft je direct

terugkoppeling op waar je vooral mee door moet gaan

en waar je misschien moet bijstellen. Dit zijn ook

bruikbare resultaten voor het opstellen van een

maatschappelijke businesscase.



Lees meer



eHealth

De praktijk vertelt:Zo vertelt Jotine Leijtens van ZuidZorg dat ze wel zit te

wachten op ‘proven technology’: “Proof of technology

onderzoeken zijn nooit helemaal up-to-date maar ik

vind het wel fijn als iemand gewoon eens een jaar gaat

proberen, gaat uittesten. [..] En zeg dan eens: het

werkt wel of het werkt niet.”





Ontwerpen

Meten

Leren

ProductData

IdeeënNegen innovatielessen uit de praktijk


eHealth

De praktijk vertelt:Onderzoek levert inzichten op, maar is ook spannend.

Zo vertelt Angela Scholten van de Lichtenvoorde: “Die

1-meting vond ik toch wel wat spannend voor de

organisatie. [..] In het traject merk je dat het belang

van de medewerker toch iets sterker gaat wegen dan

het belang van de zelfstandigheid van de klant. Want

als het allemaal zo vlekkeloos draait dan wordt de

klant veel meer zelfstandig. En dan vraagt de

medewerker zich af waar zijn uren blijven. Maar dat

hebben we gewoon transparant gemaakt en

blootgelegd. Die 1-meting heeft dat dus opgeleverd.

Maar het heeft ook laten zien dat de jongeren het heel

interessant vinden en het als een meerwaarde zien

voor de toekomst.”







eHealth

De praktijk vertelt:Onderzoek kan aangeven waarom je door moet gaan,

zoals bij het onderzoek bij Gezondheidscentra

Maarssenbroek (GCM). Eugen Zuiderwijk: “Het feit dat

er binnen twee weken een response van 43% was op

een online enquête. Dat alleen al is enorm! [..] Het

leeft bij patiënten echt veel meer dan dat ik vermoed

had. Het bleek dat meer dan de helft van de gebruikers

het portaal na kantoortijd gebruikte. Dat komt dus echt

tegemoet aan de 7x24-uurdienst. [..] We hadden een

en ander van tevoren goed doordacht met partners en

ik had maar één doel; om te laten zien dat het kan

werken in de praktijk. En dat blijkt dus ook!”

Klik hier voor het onderzoek van GCM [PDF, externe link]






http://essay.utwente.nl/63716/1/Rianne_Immink_-_The_use_usability_and_persuasiveness_of_PAZIO_an_online_healthcare_portal.pdf



eHealth

Houd onderzoeksinstellingen in de gaten die de

mogelijkheid hebben om langdurig onderzoek te doen,

zoals het eLabEL of het Innovate Dementia project.


Meer over eLabEL [PDF, externe link] .

Meer over Innovate Dementia [externe link] .



Lees terug


http://www.caretechnologyresearch.nl/elabel/wp-content/uploads/2014/02/folder_digitaal_2p.pdf


http://www.innovatedementia.eu/en/news/innovate-dementia-symposium-for-care-professionals-in-eindhoven



Tijd, geld en ruimte


eHealth

Innoveren kost tijd, geld en ruimte. Dat is niet anders

in de zorg vergeleken met andere sectoren. Het is dan

ook belangrijk dat er aan verwachtingsmanagement

wordt gedaan. Er is tijd, geld en ruimte nodig om

dingen uit te proberen. Poging 1 slaagt vaak niet

direct. En de businesscase kan nog niet altijd

rondgemaakt worden. Denk van te voren na hoe je die

ruimte gaat creëren en hoe dit bekostigd kan worden.

Denk bijvoorbeeld aan het vrijstellen van bepaalde

medewerkers om mee te denken over innovaties op

het gebied van eHealth.



Lees meer




eHealth

De praktijk vertelt:Eugen Zuiderwijk van Gezondheidscentra

Maarssenbroek vindt dat de verwachtingen om te

innoveren in de zorgsector in het algemeen te

hooggespannen zijn: “Ik vind dat we in de zorg te

weinig tijd gegund krijgen om innovaties daadwerkelijk

tot stand te brengen. Innovaties in de profit sector; dat

is bekend dat dat veel tijd kost. Het heeft de banken

jaren gekost om het internetbankieren op een kritische

massa te krijgen. En de middelen en de incentives om

te innoveren zijn veel duidelijker en eenduidiger.”






eHealth

De praktijk vertelt:Bij ZuidZorg is er een innovatiewerkplaats. Als er

mensen van de vloer mee werken dan hebben ze daar

ook een oplossing voor. Fabrizio Greidanus: “Als we

denken dat het iets is, dan vragen we aan de

medewerker of die mee wil doen. Want we gaan het

niet alleen doen. Daar heb je innovatieverlof voor

nodig anders komen er problemen op de werkvloer.

Daar hebben we financiën voor geregeld.”

Kees Spitters van GGzE: “Voor een van de projecten

hebben we onszelf 1,5 tot 2 jaar gegeven. Daar moet

je mensen dus ook in faciliteren. [..] Dit hebben we

binnen GGzE vorm gegeven door budget vrij te maken

om de ‘verletkosten’ van medewerkers die in dit

proces actief zijn voor de afdelingen te compenseren.”







eHealth

Maar hoe maken we de organisatie bewust van de

noodzaak van zoiets als tijd? Zie hieronder een

overtuigend filmpje!

Wil je testen hoe hoog jouw organisatie op de

innovatieladder staat? Doe hier de scan!


Klik hier [externe link] …



Lees terug


https://scans.mkbservicedesk.nl/innovatieladder




Passende keuzes

Passende keuzes

eHealth

eHealth heeft een andere invulling in thuiszorg,

ouderenzorg, gehandicaptenzorg, GGZ of de eerstelijn.

De relatie tussen zorgverlener en zorggebruiker is

anders, dus worden er ook andere eisen gesteld aan de

eHealth toepassingen. Zo brengt een toezichthoudend

camerasysteem in een intramurale setting hele andere

consequenties met zich mee dan een portaal waarin

een patiënt online afspraken kan inplannen bij de

huisarts. Een zorginhoudelijke innovatie is vaak

spannender dan een nieuwe toepassing die alleen

extra service verleent aan de zorggebruiker. Dit heeft

ook te maken met risico’s en privacy aspecten van

eHealth.



Lees meer



eHealth

De praktijk vertelt:Erik Asbreuk, huisarts EMC Nieuwegein, vertelt over

zijn zorgen bij het kiezen van de juiste

gezondheidsapps: “Als mijn dochter zegt dat ik een

bepaald spelletje moet downloaden omdat dat leuk is,

dan kan dat. Maar als ik als huisarts tegen mijn patiënt

zeg dat hij een app moet downloaden, dan mag die

patiënt iets verwachten.”

Passende keuzes

“There is an app for that”






eHealth

De praktijk vertelt:Het is ook zaak om scherp te hebben wat nu eigenlijk

het doel is van de toepassing. Frits Ariëns van Cordaan

geeft aan dat verschillende technologieën om een

andere aanpak vragen: “Beeldhorloges, dat kunnen we

vrij snel oppakken. Daarvan is duidelijk wat het

product doet, wat de toegevoegde waarde is en wat de

kosten zijn. Dan is het alleen: willen we dit?

Beeldbellen is wat ingewikkelder.”

Esther Jacobs van ZZG zorggroep vertelt over het

starten vanuit behoeften van de cliënt in plaats vanuit

een bepaalde technologie: “We willen ons vanuit

cliëntenperspectief actiever gaan opstellen. Dat we

zeggen: welke technologie kan helpen om mensen

langer thuis te laten wonen?”

Passende keuzes






eHealth

De praktijk vertelt:Belangrijk is om zelf de touwtjes in handen te houden

van het proces. Niet de leverancier of verkoper; maar

de organisatie, medewerkers en cliënten zijn de

experts! Erik Asbreuk van EMC geeft aan hoe beperkt

de leverancierskeuze soms kan zijn: “We willen wel

graag binnen het huisartsen informatie systeem (HIS)

blijven. Daar zit ook een filosofie achter. Je moet niet

meerdere schermen op je bureau hebben, dan word je

gek.[..] Nou dan ben je snel klaar bij de andere

leveranciers”.

Eugen Zuiderwijk vertelt hoe hij dat aanpakte voor een

integraal systeem in Gezondheidscentra

Maarssenbroek: “En toen dachten wij op een gegeven

moment; wij moeten PharmaPartners en Pazio bij

elkaar brengen en we moeten ze eigenlijk gewoon

dwingen om te integreren want dan hebben wij ‘the

best of both worlds’.”

Passende keuzes






eHealth

De praktijk vertelt:Angela van Moenis van Cordaan vertelt over de Zorg &

ICT beurs, waar ze juist op zoek gaat naar kleinere

leveranciers: “Die grote partijen die kennen we

allemaal wel. Als je echt naar innovatie gaat kijken dan

is het juist wel interessant om bij die kleine partijen

langs te lopen. Die zijn echt met nieuwe dingen bezig.”

En soms moet je ook besluiten dat techniek misschien

niet het passende antwoord is. John Rietman,

VanMorgen: “Een aantal jaren geleden had je nieuwe

ontwikkelingen zoals schermzorg, die kwamen op je

pad en dan moest je er wat mee. Nu gaat het anders.

We hebben een probleem en het moet goedkoper en

beter. Misschien is de oplossing helemaal geen

techniek, maar wel iets anders.”

Passende keuzes






eHealth

Niet-zorginhoudelijke toepassingen lijken een goed

begin te zijn om het innovatieklimaat in een

organisatie aan te wakkeren. Maak de zorgverleners

bekend met technologie die wat minder

zorginhoudelijk is zoals Lunet zorg deed met een

platform om onderling kennis te delen binnen de

organisatie. Zo ervaart de vloer de meerwaarde van

nieuwe techniek. Daarnaast ontdek je zelf wat er

allemaal komt kijken bij de inbedding van een nieuw

systeem in het werkproces.

De wereld van eHealth lijkt soms ook beknellend. Denk

aan ICT-systemen die niet aan elkaar gekoppeld

kunnen worden of weten regelgeving rondom

privacy. Door als organisatie te focussen op

mogelijkheden in plaats van onmogelijkheden, kan je

zelf de regie nemen om te zorgen dat er toch een

passende oplossing komt.

Passende keuzes



Lees terug



Open innovatie

Open innovatie

eHealth

Open innovatie is het combineren van interne en

externe ideeën om tot de best mogelijke oplossing te

komen. Een organisatie moet hiervoor openstaan voor

ideeën van buiten de eigen muren. Er is bereidheid

nodig om informatie vanuit de eigen organisatie te

delen met de buitenwereld, ongeacht of het over

successen of problemen gaat.

Projecten



Lees meer

Chesbrough, 2003



Open innovatie

eHealth




We willen allemaal dat de zorg beter wordt. Alleen door

het delen van informatie en ideeën kunnen de beste

oplossingen gevonden worden. Zo hoeft niet iedereen

het wiel uit te vinden maar leren we van elkaar.



eHealth

De praktijk vertelt:De behoefte om met elkaar te delen en samen te

innoveren bestaat, geven een aantal van de

geïnterviewden aan:

Jotine Leijtens, ZuidZorg: “Ik wil gewoon horen waar er

echt tegenaan gelopen wordt. Eerlijke informatie, daar

heb ik behoefte aan.”

Erik Asbreuk, EMC Nieuwegein: "Wij zijn niet de enige

die over implementatie van eHealth nadenken, dat

kan ik me niet voorstellen. Iedereen loopt tegen

dezelfde ellende aan.”

Frank Heemsbergen, Magentazorg, heeft soms het

idee dat ze het wiel opnieuw uitvinden: “Soms heb ik

weleens het idee dat er op andere locaties hetzelfde

wordt gedaan. Waar kan ik referenties vinden? Waar

kan ik in contact komen met andere organisaties? [..]

Zo weet ik zeker dat er veel organisaties in Nederland

al ECD's geïmplementeerd hebben.”

Open innovatie






eHealth

De praktijk vertelt:Patrick Leijte van Lunet zorg: “Eigenlijk moet je

innovatie hier zien als open en exploratief. Dus vooral

veel in gesprek, observeren, meekijken en meedenken.

Kijken wat de vraag is en waar de behoefte zit. Dat

klinkt heel cliché maar dat is het wel.”

Later vertelt hij: “Ik denk ook dat innovatie gewoon

open moet zijn. Het moet niet zo zijn dat Lunet zorg

een plek wordt van topzorg en dat iedereen die hier

woont geluk heeft en in Amsterdam pech.”

Open innovatie






eHealth

De praktijk vertelt:Kees Spitters van GGzE over kennis uitwisselingen

binnen de zorgsector en met het bedrijfsleven: “We

zouden veel meer aan elkaar kunnen hebben. [..] Als

GGZ zijn we goed in bepaalde zaken. Maar in een

aantal andere zaken zijn anderen weer goed. [..]

Douwe Egberts was goed in koffie branden, Philips was

goed in het maken van koffiezetapparaten. Combineer

die dingen en dan krijg je het principe van Senseo.”

Open innovatie




1 + 1 = 3



eHealth

Hoe werkt dat nou, open innovatie? Zie hieronder een

overtuigend filmpje van Mooibedacht, waar ook aan

bod komt hoe crowdsourcing innovatie naar een hoger

niveau brengt!

Open innovatie

Meer over open innovatie [externe link]

Lees meer over open innovatie en wat dit teweeg

kan brengen:



Lees terug


http://sync.nl/winnende-bedrijven-laten-klanten-meepraten/




eHealth

Om innovaties te laten slagen is er draagvlak nodig

onder de groep mensen waarop de verandering de

grootste impact heeft. Vaak zijn dit de

zorgprofessionals en de cliënten. De eHealth

toepassing moet aansluiten bij hun behoeften en

dagelijkse praktijk, en moet voor hen van toegevoegde

waarde zijn. Het verkennen van deze behoeften is het

startpunt van je innovatieproces.

Draagvlak creëren kost tijd en lijkt soms niet direct iets

op te leveren. Aan draagvlak moet je continu aandacht

blijven besteden, je bent er nooit klaar mee. Draagvlak

kun je creëren door bijvoorbeeld het organiseren van

inspiratiesessies of visiebijeenkomsten. Uiteindelijk lijkt

co-creatie met medewerkers en cliënten, de adoptie

van nieuwe toepassingen het meest te bevorderen.



Lees meer



eHealth

De praktijk vertelt:Een aantal geïnterviewden geven aan dat draagvlak

cruciaal is maar dat het niet vanzelfsprekend is.

Eric Huskes van Zorggroep Sint Maarten over de

oplevering van een domoticasysteem: “De

implementatie is allemaal bouwen installatiewereld.

Dat is een soort black box. Daar kun je als ICT weinig

aan doen. Laat staan dat de zorg er wat aan kan doen.

Dus op het moment van de oplevering, heb je in een

keer de nieuwe techniek daar staan.[..] We waren te

laat begonnen met de nieuwe techniek te laten zien.”

Frank Heemsbergen van Magentazorg: “Toen ben ik

met een collega alle afdelingen langs geweest en dan

blijkt die nieuwe technologie een heel onbekend

fenomeen te zijn”.







eHealth

De praktijk vertelt:Kees Spitters van GGzE vertelt hoe het e-lab bij hen

werkt aan draagvlak, door het organiseren van

lunchbijeenkomsten en inspiratiesessies. “Een pilot

rondom het gebruik van een smartphone bij ambulante

hulpverleners was erg succesvol. Dan presenteren ze

de resultaten in een lunchbijeenkomst op het e-lab.

Het gaat er dus niet om dat er iedere keer 100 mensen

moeten zijn. Maar doordat je iedere keer kleine

groepjes benadert zie je vanzelf dat het gaat lopen.”

Zo wordt er een sneeuwbaleffect gecreëerd. “Die

groene petjes (ambassadeurs) die moeten eigenlijk in

de adoptie-rol komen richting de andere hulpverleners.

Je moet jezelf de opdracht geven; ik ga vijf collega’s

ondersteunen, helpen en begeleiden.”







eHealth

De praktijk vertelt:Esther Jacobs van ZZG Zorggroep vertelt over de

kracht van concrete voorbeelden bij het creëren van

draagvlak bij de zorgmedewerker: “Hoe de technologie

werkt en waar je het voor kan gebruiken dat is nog wel

helder. Maar hoe je dat nu voor moet stellen? Hoe het

past in een zorgplan? [..] Dat is iets waar je naar op

zoek moet gaan. Dus bij een mevrouw van 85 met dat

en dat ziektebeeld hebben we deze technologie

ingezet. [..] Dat is iets wat medewerkers als een spons

opnemen.”


Adoptie van nieuwe ideeën:






eHealth

De praktijk vertelt:Uiteindelijk zou je je als organisatie willen richten op

nog meer dan alleen maar draagvlak. Fabrizio

Greidanus en Jotine Leijtens van ZuidZorg vertellen

over hoe zij ideeën vanaf de werkvloer proberen te

stimuleren: “We zijn begonnen met een stukje

onderzoek. We hebben medewerkers analoge camera’s

meegegeven en dan moesten ze foto’s schieten van

innovaties die ze graag wilden, daar zijn wel dingen

uitgekomen.”

Jotine: “De dingen die we hier aan de muur hebben

hangen, dat zijn ideeën van binnenuit. We zeggen dat

dat niet zo spetterend is [..] maar als je een idee heb

wat van de werkvloer komt dan heb je meer kans dat

het gaat leven.”







eHealth

De praktijk vertelt:Ook bij de Lichtenvoorde worden de medewerker

gestimuleerd mee te denken. Angela Scholten over het

digitaal planbord: “We hebben de medewerkers die op

die voorziening werkten met de LVB jongeren een

voorstel gedaan: Dat moet toch anders kunnen dan

met zo’n groot bord? [..] Toen waren er een paar

medewerkers die wel wilden meedenken over de

inhoud.”







eHealth

De praktijk vertelt:Voor de aanpak in het innovatieteam van Lunet zorg is

co-creatie bijna vanzelfsprekend. Elke laag van de

organisatie wordt benaderd. Ruud Kavelaars: “Het

uiteindelijk implementeren ligt bij de mensen. Daarom

neem je ze vooraf en tussendoor mee, en zo laat je ook

de vraag aan hen hoe zij denken hoe we het uit

kunnen rollen. De ene keer is dat met een directeur en

manager en de andere keer gewoon met een

begeleider uit het veld.”







eHealth

Voor meer informatie over co-creatie in de zorg, kun je

lezen over een ondersteuningsprogramma van een

Brits gezondheidsfonds gericht op eigen regie en

zelfmanagement.


Klik hier [externe link]



Lees terug


http://www.vilans.nl/docs/KCZ/Co-creating_Health.pdf




Visie, strategie en tactiek


eHealth

Alle managementboeken zijn het er over eens: alles

start met een heldere visie! Veel organisaties hebben

dan ook een visie geformuleerd op eHealth, die vaak

bekend is binnen verschillende delen van een

organisatie. Toch lijkt het moeilijk om die visie door te

laten dringen in alles wat we doen als organisatie.

Wat is ons doel? Wat zijn de behoeften van onze

medewerkers en cliënten? Draagt een bepaalde

eHealth toepassing daadwerkelijk bij aan onze visie?

Zien we eHealth niet teveel als een doel in plaats van

een middel? Dit lijken makkelijke vragen, maar het

blijkt in de praktijk lastig om hier gevolg aan te geven.



Lees meer



eHealth

Steeds uitgaan van de visie maakt het voor

organisaties makkelijker om keuzes te maken. Deze

keuzes zijn niet altijd financieel aantrekkelijk. Het vergt

dan ook lef van een organisatie om vast te houden aan

de visie en andere wegen te vinden voor bijvoorbeeld

financiering.







eHealth

De praktijk vertelt:Eugen Zuiderwijk van Gezondheidscentra

Maarssenbroek vertelt hoe zij tot een gezamenlijke

visie kwamen binnen de organisatie: “Een jaar of vier

geleden hebben we een hele dag aan ICT gewijd. Toen

is bedacht wat onze toekomstvisie was op ICT voor ons

centrum. Dat was een eerste belangrijke stap.”

Om de strategie en tactiek in lijn met de visie te

bewaken gingen ze zelfs nog een stapje verder: “Het

gaat zelfs zo ver dat mijn directeur en ik op een

gegeven moment hebben gezegd dat we in de raad

van toezicht een IT man of vrouw nodig hadden.”

Hierdoor kwam er op een cruciaal moment in het

project toch toestemming vanuit de RvT voor het

doorzetten van het patiëntenportaal.







eHealth

De praktijk vertelt:De patiënt stond centraal in de implementatie van

MijnGCM (portaal). Eugen Zuiderwijk vertelt hoe

patiënten een rol hadden tijdens een congres waar het

patiëntportaal werd gepresenteerd: “We hadden al

onze pilotdeelnemers (patiënten) ook uitgenodigd. Zij

mochten het portaal demonstreren. Ze zaten

prominent op het podium. [..].”







eHealth

De praktijk vertelt:Angela Scholten van de Lichtenvoorde beschrijft haar

intrinsieke motivatie, haar persoonlijke visie en wat

haar drijfveer is in haar dagelijkse werk: “Ik kwam 15

jaar geleden bij de VG sector en toen dacht ik wel: wat

zijn die mensen hier afhankelijk, zeg. Ze kunnen geen

deur of raam zelf open doen. Daar is heel veel te

winnen en dat heeft me heel erg getriggerd om in deze

sector stevig aan de slag te gaan met technologie. Dat

doe ik met heel veel plezier.”

Zo drijft haar motivatie tot een nieuwe ontwikkeling

van het digitale planbord van de Lichtenvoorde.

“In het begin toen ik deze functie had toen kwam ik

met regelmaat bij deze groepen. Daar zag ik overal

briefkasten hangen en magneetborden met wie wat

moet doen. [..] En wat deden die jongeren? Die hadden

hun mouwen opgetrokken en die veegden hun naam

van het bord.”







eHealth

De praktijk vertelt:Angela vertelt verder dat, in combinatie met collega’s

met dezelfde visie, zo’n idee dan van de grond komt.

Angela: “We hebben hier in de interne organisatie een

dominante coalitie, een expertgroep. Dat zijn

trajectbegeleiders in elke sector. Met elkaar kijken we

steeds: aan welke technologie hebben we wat en wat

kunnen we daarop ontwikkelen. Dat digitale planbord

hebben we opgepakt.”







eHealth

Bedenk als organisatie hoe innovatief je wilt zijn. Waar

zit je als organisatie op de adoption/innovation curve

van Rogers? Bedenk dat dat je tactiek bepaalt en dat je

daarmee bepaalde risico’s accepteert: óf je neemt het

risico om geld en tijd in nieuwe onzekere ideeën te

stoppen, óf je accepteert dat jouw organisatie niet de

eerste is in het gebruik van nieuwe innovaties. En waar

staan je cliënten op de curve…?


Meer over Rogers’ curve on speed [externe link]



Lees terug


http://www.frankwatching.com/archive/2014/06/12/toekomst-van-customer-relations-adoptie-curve-is-on-speed/



Voorbereid op de toekomst


eHealth

De technologie ontwikkelt zich in rap tempo, waardoor

de zorg soms moeite heeft dit allemaal bij te benen.

Nieuwe apps schieten als paddenstoelen uit de grond.

Waar staan we over een jaar? Dit is een moeilijke

vraag maar wel een vraag die je je, als je met eHealth

bezig bent, moet blijven stellen.

Consumentenelektronica lijkt op de loer te liggen. Wat

gaat dit betekenen voor de eigen organisatie? Ook hier

geldt weer dat de visie op eHealth vanuit de

organisatie leidend moet zijn. Is eigen regie belangrijk?

Dan zou de cliënt toch zijn eigen apps en apparaten

moeten mogen gebruiken in de zorg die hij krijgt?

Praat binnen je organisatie over het gebruik van zaken

als WhatsApp en FaceTime. Denk aan wat je als

organisatie wilt doen als een van de mantelzorgers een

camera ophangt. Zou serious gaming kunnen bijdragen

aan het welzijn van je cliënten? Terug naar het hoofdscherm


Lees meer



De praktijk vertelt:In de eerstelijn zien we vooral toekomstplannen over

geïntegreerde platformen of dossiers, die worden

gevoed door apps en eventueel gedeeld met andere

zorginstanties en gemeentes. Enige weerstand bij

collega’s merken Erik Asbreuk en Eugen Zuiderwijk

wel.

Erik Asbreuk, ECM Nieuwegein: “Het beeld wat ik voor

me zie voor de toekomst is: écht patiëntgestuurd. Zo

halen we gegevens uit het HIS met ‘Eerstelijn in

cijfers’. We zijn aan het kijken of we die gegevens

kunnen koppelen aan een patiëntendossier en zelfs

aan de Wmo-gegevens van de gemeente. [..] Alleen al

in mijn eigen maatschap krijg ik terug: ‘’Maar gaat de

patiënt dan ook baas van HIS worden?’”Meer over Eerstelijn in cijfers [externe link] ..


eHealth





http://www.eerstelijnincijfers.nl/





eHealth

De praktijk vertelt:Erik Asbreuk vertelt verder: “Uiteindelijk wordt het dan

geen HIS maar is het een

patiënten/cliënten/burgers/inwoners-

informatiesysteem. Het goede woord heb ik nog niet.

Maar patiënt is niet het goede woord want dat gaat

nog veel breder.”

Eugen Zuiderwijk van Gezondheidscentra

Maarssenbroek: “Wat toch ongelofelijk spannend is, is

hoe in dit hele verhaal de ontwikkeling van apps zal

gaan. [..] Dan moet er wel een ontwikkeling ontstaan

dat leveranciers van apps aan bepaalde voorwaarden

gaan voldoen. Zodat informatie uit consumenten apps

in een platform geladen kan worden, en dat die

informatie dan vanuit het platform wel of niet gedeeld

kan worden met het achterliggende dossier van

verschillende zorginstanties. [..] Maar voor de meeste

van mijn collega’s is dit echt nog een brug te ver,

hoor.”







eHealth

De praktijk vertelt:Ook bij Cordaan houden ze rekening met

consumententechnologie. Volgens Angela Moenis moet

je het vooral benoemen. Angela: “Als de zorg daar

niets van vindt, dan krijg je straks zoons en dochters

die de huiskamer vol gaan hangen met camera’s.”

Later vertelt Angela: “Ook de hele implementatie van

het EPD loopt volgens mij bij heel veel organisaties

moeizaam. Maar straks komt Apple met z’n

Healthbook. Dat ga ik zelf als consument wel allemaal

invullen.”







eHealth

Bij de GGzE, ZuidZorg en Lunet zorg zijn ze al bezig

met serious gaming.

Een initiatief om in de gaten te houden is Growing

Games. Dit is een tweejarig stimuleringsprogramma

(2014-2015) om de duurzame groei van de

Nederlandse applied game-sector te bevorderen. Meer

dan 25 partners uit het bedrijfsleven,

kennisinstellingen en overheden werken hierin samen.







eHealth

Robert Houtenbos, expert eHealth Vilans, vertelt over

de komende ontwikkelingen:

“Spannende tijden. In 2015 willen we met het thema

eHealth gaan onderzoeken wat

consumententechnologie kan betekenen voor de

langdurende zorg. Google en Apple hebben al

aangekondigd dat ze vol zullen inzetten in gezondheid

en platforms voor thuistechnologie en slimme huizen.

Er zijn talloze apparaatjes en gadgets ontwikkeld of

nog in de voorbereiding op crowdfunding sites als

Kickstarter. Neem nu iBeacon: een bewegingssensor

van Apple die gekoppeld is aan een app op een iPhone

waardoor je precies weet wie wanneer waar is. Nog

mooier is dat je de app kunt laten reageren op deze

patronen. Bijvoorbeeld: je loopt voor

de derde keer langs de wasmachine, en je

telefoon trilt en stuurt je een herinnering om

de was uit de machine te halen.”







eHealth

Robert vertelt verder:

“Of automatisch gedetailleerd tijdschrijven voor

thuiszorgmedewerkers. Al die apparaatjes worden als

serieuze technologie voorbereid voor een brede markt.

Vaak is gezondheid of zorg nog niet eens het primaire

doel van dit soort toepassingen, maar zouden ze een

goede (en veilige) toepassing kunnen bieden om

mensen langer thuis te kunnen laten wonen? De

verwachting is dat het goedkoper zou moeten kunnen

zijn dan industriële apparatuur en meer gefocust op de

ervaring en beleving van eindgebruikers.”



Lees terug



Inbedding

Inbedding

eHealth

Vergis je niet welke impact een eHealth toepassing

heeft op werkprocessen. Een werkproces waar de

meeste medewerkers en cliënten al jaren aan gewend

zijn. Wil het een succes worden, dan moeten oude

routines vervangen worden door nieuwe gewoontes.

De eHealth toepassing moet ingebed worden in het

werkproces. Een eHealth toepassing in je organisatie

implementeren heeft dan ook heel wat voeten in de

aarde.

Dingen waar je aan moet denken zijn bijvoorbeeld:

Welke taken komen te vervallen en worden vervangen

door nieuwe taken? Hoe gaan we registreren? Wat is

het protocol als een technologie tijdelijk defect is? Hoe

gaan we cliënten informeren? Wie is waar

verantwoordelijk voor? Wie is het aanspreekpunt voor

vragen? Welke (structurele) scholing is er nodig voor

onze medewerkers?



Lees meer



Inbedding

eHealth

Naast het stellen van die vragen aan jezelf, is het ook

belangrijk om deze vragen bij de leverancier van de

eHealth dienst te leggen. Kies een leverancier die met

je mee wilt denken over het inbedden van het systeem

in de werkprocessen.

Als laatste is het ook goed om het gebruik van de

eHealth toepassing te stimuleren met prikkels, zowel

voor cliënt als zorgmedewerkers. Geef bijvoorbeeld

meer opties bij het maken van een afspraak online ten

opzichte van het maken van een afspraak via de

telefoon. Op die manier zorg je dat het gebruik van de

eHealth toepassing vanzelfsprekender wordt.



Lees meerLees terug



Inbedding

eHealth

De praktijk vertelt:Frits Ariëns van Cordaan vertelt over problemen die ze

mogelijk tegenkomen bij de implementatie van een

beeldhorloge: “In dat team zitten 10 medewerkers.

Wanneer is wie dan aan de beurt om dingen te

veranderen in die computer? [..] Waar moet ik ook alweer

inloggen? Wat was ook alweer de gebruikersnaam? [..]

Hoe zorg je dat degene die het moet regelen het ook kan

regelen?”

Esther Jacobs van ZZG zorggroep over obstakels die ze

tegenkwamen na implementatie van de slimme

medicatiedoos, de Medido: “Alles wat er fout kon gaan,

ging fout. In eerste instantie de technologie zelf. [..] Maar

ook bijvoorbeeld mensen die overleden waren die niet

afgemeld waren waarbij de Medido bij het grof vuil was

meegegeven. Verder gaf het problemen als cliënten

overgingen naar een andere aanbieder, of als de indicatie

van cliënten niet meer toereikend was. Enzovoorts…”Terug naar het hoofdscherm





Inbedding

eHealth

De praktijk vertelt:Fabrizio Greidanus van ZuidZorg over een track-en-trace

systeem: “Want de opvolging is ook nog zo’n probleem.

Stel dat er iemand in Amsterdam gaat dwalen, dan

kunnen wij daar niet naar toe gaan. Als organisatie moet

je daarover nadenken.”






Inbedding

eHealth

De praktijk vertelt:Een manier om inbedding te realiseren vanuit de cliënt is

door het creëren van incentives bij het gebruik van de

eHealth oplossing. Angela Scholten van de Lichtenvoorde

over hoe je cliënten overtuigt van de meerwaarde voor

hen zelf: “Ons doel is om een behandelprogramma van

twee jaar terug te draaien naar anderhalf jaar. Met

behulp van het eHealth programma denken wij dat we

de jongeren raken in hun verantwoordelijkheid. En

jongeren van een jaar of 16 die willen al gauw weg uit

zo’n behandelsetting met allemaal regeltjes. We

stimuleren de jongeren vanaf een bepaalde leeftijd; als

je nu actief mee werkt en je neemt je

verantwoordelijkheid, dan zou het maar zo kunnen zijn

dat je een half jaar eerder niet meer in de die

behandelgroepen zit.”






Inbedding

eHealth

De praktijk vertelt:Ook Eugen Zuiderwijk heeft al ideeën om prikkels te

generen voor het gebruik van het patiëntenportaal: “We

willen prikkels gaan introduceren. Bijvoorbeeld als je

gewoon belt voor een afspraak dat je dan minder keuze

hebt dan via een e-afspraak. Dat is gewoon wat de

banken ook hebben gedaan; je gaat ‘dissatisfiers’

inzetten.”






Inbedding

eHealth



Lees terug

Inbedding in het zorgproces is lastig en er vallen

daarom ook nog niet veel succesverhalen te vinden.

Wees voorbereid op deze drempel door bijvoorbeeld na

te denken over het trainen van de zorgmedewerkers

die met de eHealth toepassing aan de slag moeten.

Vind een manier om een helpdesk in te richten voor

zorgmedewerkers en cliënten met vragen.

Kijk eens hoe andere sectoren te werk zijn gegaan!

Hoe stimuleerden de banken het gebruik van de

pinpas?

Hoe zorgde Google Gmail ervoor dat anderen het

gingen gebruiken? Waarom is iedereen zo fan van

Facebook?

Wat voor stappen maakt het onderwijs richting de

digitalisering?Een blog over digitalisering in het onderwijs [externe link]

…..


http://kennisnetonderzoek.wordpress.com/inleiding/leren-van-anderen-10-suggesties-om-het-gebruik-van-digitale-leermiddelen-te-versnellen/




eHealth

Deze lessen hebben veel overlap met elkaar. Zie je

kansen in het creëren van een groter draagvlak, dan

zal je zien dat de inbedding ook een stuk gemakkelijker

wordt. Als er genoeg tijd, geld en ruimte voor een

nieuwe innovatie wordt uitgetrokken, dan zal het

innovatieproces ook weer beter verlopen.

Ga er mee aan de slag en blijf communiceren richting

andere organisaties over successen maar ook over de

zaken die lastiger zijn. Zo bouwen we samen aan een

toekomstbestendige zorg.



Tot slot

Lees meer



eHealth



Tot slot

Gebruikte bronnen

Wij hebben de volgende externe links gebruikt, in volgorde van voorkomen: http://www.zuidzorg.nl/ http://www.gcmbroek.nl/http://www.magentazorg.nl/http://www.delichtenvoorde.nl/https://www.emcnieuwegein.nl/http://www.zorggroepsintmaarten.nl/http://www.vanmorgen.nu/http://www.zzgzorggroep.nl/http://www.ggze.nl/professionals/wetenschappelijk-onderzoek/high-tech-psychiatriehttp://www.cordaan.nl/http://www.lunetzorg.nl/ http://www.creative-council.nl/trots/het-verhaal-van-zuidzorghttp://www.ehealthresearchcenter.org/wiki/index.php/CeHRes_Roadmaphttp://essay.utwente.nl/63716/1/Rianne_Immink_-_The_use_usability_and_persuasiveness_of_PAZIO_an_online_healthcare_portal.pdfhttp://www.caretechnologyresearch.nl/elabel/wp-content/uploads/2014/02/folder_digitaal_2p.pdfhttp://www.innovatedementia.eu/en/news/innovate-dementia-symposium-for-care-professionals-in-eindhovenhttp://www.invoorzorg.nl/ivz/bijeenkomst-bijeenkomst-business-case-technologie-maatschappelijk-en-financieel.htmlhttps://scans.mkbservicedesk.nl/innovatieladderhttp://sync.nl/winnende-bedrijven-laten-klanten-meepraten/http://www.vilans.nl/docs/KCZ/Co-creating_Health.pdfhttp://www.frankwatching.com/archive/2014/06/12/toekomst-van-customer-relations-adoptie-curve-is-on-speed/http://www.eerstelijnincijfers.nl/http://kennisnetonderzoek.wordpress.com/inleiding/leren-van-anderen-10-suggesties-om-het-gebruik-van-digitale-leermiddelen-te-versnellen/





http://www.gcmbroek.nl/




http://www.delichtenvoorde.nl/



http://www.zorggroepsintmaarten.nl/

http://www.vanmorgen.nu/



http://www.ggze.nl/professionals/wetenschappelijk-onderzoek/high-tech-psychiatrie







http://www.ehealthresearchcenter.org/wiki/index.php/CeHRes_Roadmap






http://www.invoorzorg.nl/ivz/bijeenkomst-bijeenkomst-business-case-technologie-maatschappelijk-en-financieel.html

http://www.invoorzorg.nl/ivz/bijeenkomst-bijeenkomst-business-case-technologie-maatschappelijk-en-financieel.html










eHealth



Tot slot

Gebruikte bronnen

Wij hebben de volgende filmpjes opgenomen, in volgorde van voorkomen: KreativMagazin (2011, 28 september). Café Communications -- Deadlines [Video file]. Gevonden op https://www.youtube.com/watch?v=jgvx9OfZKJw Pondsmedia (2013, 8 Mei). Mooibedacht, aflevering 1 [Video file]. Gevonden op https://www.youtube.com/watch?v=79BckaKnY3s DeLichtenvoordeTube (2013, 3 jan). De Lichtenvoorde Digitaal Planbord [Video file]. Gevonden op https://www.youtube.com/watch?v=q7W1uAFr9qQ Winny Christiaanse (2014, 25 februari). GCM Congres e health 2014 Time to go online [Video file]. Gevonden op https://www.youtube.com/watch?v=6DmDpZYrHKI EBUtrecht (2013, 5 december). Showreel Growing Games [Video file]. Gevonden op https://www.youtube.com/watch?v=j3jmIa1aw9w

Opgenomen foto’s zijn verkregen vian Thinkstock.



https://www.youtube.com/watch?v=jgvx9OfZKJw

https://www.youtube.com/watch?v=79BckaKnY3s

https://www.youtube.com/watch?v=q7W1uAFr9qQ

https://www.youtube.com/watch?v=6DmDpZYrHKI

https://www.youtube.com/watch?v=j3jmIa1aw9w


eHealth

Vragen over deze presentatie?

Neem contact op met Sandra Suijkerbuijk,

[email protected]

Ondersteuning nodig?

Vilans biedt advies en ondersteuning op maat voor

zorgorganisaties die eHealth oplossingen zoals zorg op

afstand, domotica, apps en patiëntportalen willen

inzetten

in het zorgproces. Neem voor meer informatie contact

op met Robert Houtenbos, [email protected].

Vilans

Catharijnesingel 47

Postbus 8228

3503 RE Utrecht

www.vilans.nl of direct naar onze eHealth pagina

@VilansNLTerug naar het hoofdscherm


Vilans




http://www.vilans.nl/


https://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&docid=Qpl1UCX6TAxfPM&tbnid=oWETrefvDo5arM:&ved=0CAUQjRw&url=https://twitter.com/twitter&ei=Wf36U-qiMo2sPeTwgPAM&bvm=bv.73612305,d.ZWU&psig=AFQjCNEk8FLhfdBg_QQ99rSXN52voP4Bsw&ust=1409044183647114

https://twitter.com/VilansNL


eHealth

Documents

Transcript of eHealth