EERLIJKE & DUURZAME HANDEL: welke labels en garantiesystemen voor mijn bedrijf?

EERLIJKE & DUURZAME HANDEL:WELKE LABELS EN GARANTIESYSTEMEN VOOR MIJN BEDRIJF ?

TRADE FOR DEVELOPMENT

VERANTWOORDELIJKE UITGEVERRaad van bestuur van BTC

CONCEPTCAP conseil – Serge De Backer

REDACTIEPierre Biélande, Vincent Carbonnelle,Madeleine Dembour, Sandra Evrard,Philippe Lamotte

COÖRDINATIECAP conseil en Kalamos

LAY-OUTmpointproduction

Deze uitgave van het Trade forDevelopment Centre vertolkt niet hetofficiële standpunt van het Belgischontwikkelingsagentschap, juni 2010

Brussel, januari 2010

(c) BTC, Belgisch ontwikkelingsagentschap,2010. Alle rechten voorbehouden.De inhoud van deze uitgave mag wordenovergenomen met de toelating van BTC, opvoorwaarde dat de bron wordt vermeld.

INHOUD

HOE MOET DEZE BROCHURE GELEZEN WORDEN ? 5

INLEIDINGDuurzame handel, een fenomeen in volle groei dat om een professionele aanpak vraagt 7

DE GARANTIESYSTEMEN ONDER DE LOEP 11Hoe moet je de fiches lezen ? 13De labels 17Het engagement van de ondernemingen 45

EEN GLOBAAL OVERZICHT 67Duurzame handel in de wereld 68Welke criteria voor welke systemen ? 70

THE BUSINESS VIEWHet antwoord van de Belgische economische actoren 73

CONCLUSIEGeen goede of slechte leerlingen 79

GLOSSARIUM 81

Het duurde tot 2007 (4 jaar na de certificering)

vooraleer de verkochte volumes,integraal gelabeld, groot genoegwaren om een concrete impact tehebben op het welzijn van degemeenschap. De fairtradepremiemaakt het vooral mogelijk om deschoolkosten en uniforms voor dekinderen te betalen, twee crècheste onderhouden, voor de jongerentechnische opleidingsprogramma’s(gebruik en vermindering van pesticiden) en opleidingspro-gramma’s in literatuur of wiskundete financieren, en voor sommigentoegang tot de universiteit mogelijk te maken. Het bedrag van de premie wordt ook gebruikt voor sportinfrastructuur.We hopen dat ze in de toekomstook het schoolvervoer kan helpenverbeteren omdat onze gemeenschap zeer afgelegenligt en de kinderen ver moeten lopen voor een bus of collectieve taxi.

VERNON HENN, ALGEMEEN DIRECTEUR VAN THANDI WIJNEN(ZUID-AFRIKA) DIE IN 2003 DE EERSTE FAIRTRADE GECERTIFI-CEERDE WIJNEN IN DE WERELD WERDEN

Zie Max Havelaar fiche (FLO) p.32

www.thandi.com

>

“

”

SAMENVATTING

5

HOE LEEST U DE BROCHURE ?Deze brochure is vooral bedoeld om meer licht te werpen op de verschillendelabels en garantiesystemen voor eerlijke en duurzame handel.

- Eerst een kleine semantische oefening om duidelijk te maken waar we het overhebben. Eerlijk, ethisch, duurzaam, bio, … al die adjectieven worden vandaagaan verschillende handelspraktijken gekoppeld. Waar praten we precies over?Wat is de draagwijdte van deze initiatieven? Hebben ze succes? Met welke punten moet een ondernemer die belangstelling heeft voor duurzame handelrekening houden? Al deze vragen komen in de inleiding van de brochure aanbod.

- Over welke producten en diensten gaat het? Pagina's 14 en 15 zetten de grotelijnen uit. Duurzame handel heeft nog altijd in hoofdzaak betrekking op voedingen soms op ambachtelijke producten. Maar het concept begint ook bij anderesoorten producten door te dringen: hout, papier, speelgoed, schoenen enz. Bijelk besproken garantiesysteem hoort een gedetailleerde steekkaart, een soortidentiteitskaart.

- De lezer vindt in de steekkaarten informatie over de context van elk systeemmaar ook over de reikwijdte van de garanties, de aard van de controles, de verschillende stappen die men moet volgen om gecertificeerd te worden, dekosten die erbij komen kijken, enz.

- Het handelsverkeer heeft vandaag een mondiaal karakter, zodat het interessantis om het geografisch in beeld te brengen. Pagina's 68 en 69 tonen de geografischeactiviteitszones van de verschillende vermelde garantiesystemen. Zo kunnen wezien dat bepaalde praktijken meer verspreid zijn in het Noorden dan in hetZuiden – een voorbeeld is het MSC-label (Marine Stewardship Council) dat deoverbevissing bestrijdt en voor 80% op het noordelijk halfrond actief is – terwijlandere initiatieven vooral in het Zuiden worden ontplooid en nog andere evenwichtig over de planeet verdeeld zijn.

- Een ander overzicht, op pagina's 70 en 71, geeft een heel gedetailleerd beeldvan de criteria die elk garantiesysteem hanteert. Deze criteria hebben betrekkingop drie pijlers: milieu, samenleving en economie.

- Ten slotte laat de brochure een aantal actoren op het terrein aan het woord. Zijvertellen over hun motivatie, de uitdagingen en de moeilijkheden waarmee ze temaken krijgen. Op die manier krijgen we een vrij concreet beeld van de huidigetrends in eerlijke en duurzame handel.

6

© M

AX

HA

VE

LAA

R

INLEIDING

7

Surrealisme ? Fictie ? Overdrijving ? Volgens de barometer1 van de Union forEthical BioTrade is het wel degelijk zo.

De peiling van deze organisatie legt een fundamentele trend bloot: de consu-menten hechten alsmaar meer belang aan een ethische en ecologische handel.Dit verschijnsel neemt toe in perioden van financiële en economische crisis,wanneer de conventionele actoren aan geloofwaardigheid verliezen.

Een grote meerderheid van de marketingprofessionals2 heeft waarden als'ethisch' en 'authentiek' trouwens opgenomen in de top 5 van de huidige trends,en hun belang neemt voortdurend toe.

Hebben deze waarden een sterk positief effect op de verkoop? Het antwoord isongetwijfeld ja. De cijfers spreken boekdelen:

Gezien deze cijfers is het voor een alerte ondernemer dus onverstandig en weinig professioneel om niet een minimum aan aandacht te besteden aan duurzame handel.

Welk bedrijf zegt in 2010 nee tegen een product met een dergelijke omzetgroei ?

1. Deze barometer is gebaseerd op drie soorten gegevens: een studie bij 4.000 personen in Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en deVerenigde Staten, de mediadekking in dezelfde vier landen en de analyse van de jaarverslagen van de 100 grootse cosmeticabedrijven van dewereld (Bayer, L’Oréal, LVMH, Yves Rocher, Chanel, enz.) (www.ethicalbiotrade.org).

2. Patrick De Pelsmaecker, hoogleraar Marketing aan de Universiteit Antwerpen, in PME-KMO, 15 oktober 2009.

1/ en 4/ BTC, Belgisch ontwikkelingsagentschap2/ Wal-Mart’s Live Bette Index, www.livebetterindex.com3/ Dexia Asset Management, oktober 20095/ en 6/ UBS, 2009, Q-series: The Green Consumer, geciteerd door Dexia Asset Management

Duurzame handel kent een tweecijfergroei terwijl de wereldwijde uitgaven van gezinnen een jaarlijkse groei van 3% vertonen.

WAT ZOU U DOEN ALS VIER VIJFDE VAN UW KLANTEN UW PRODUCTEN ZOU BOYCOTTEN OMDAT THEMA'S ALS MILIEU EN ETHIEK U KOUD LATEN ?

DUURZAME HANDEL: EEN FENOMEEN INVOLLE GROEI DAT EEN PROFESSIONELEAANPAK VRAAGT

+83% België Groei van de omzet van eerlijke handel sinds 20011

+66% Verenigde Groei van de verkoop van vijf door Wal-MartStaten verkochte duurzame producten tussen

2007 et 20082

+47% Wereld Groei van de omzet van eerlijke handel tussen 2006 et 20073

+20% Europa Jaarlijkse groei van de omzet van eerlijkehandel in de 5 voorbije jaren44

+15% Verenigd Groei van de uitgaven voor duurzame Koninkrijk goederen en diensten tussen 2007 en 20085

+3% Wereld Mondiale groei van de uitgaven van de gezinnen6

INLEIDING

8

WAT IS DUURZAME HANDEL ?Het is duidelijk dat deze sector aandacht verdient, maar hoe moet dat in depraktijk? Omdat er zo veel verschillende initiatieven zijn, is het immers niet altijdduidelijk welke lading de vlag 'duurzame handel' precies dekt: eerlijke handel,ethische handel, biologische handel, …?

Het begrip duurzame handel vereist dus verduidelijking. En wat is eerlijke handel? Eerlijke handel of fair trade staat voor een alternatief economisch modelmet specifieke sociale en ecologische criteria (zie glossarium).

Naast de initiatieven voor eerlijke handel, die de billijke vergoeding van deproducenten als een van zijn belangrijkste principes heeft, is enkele jaren geleden de term 'duurzame' handel verschenen: 12 van de 23 garantiesystemendie in deze brochure worden voorgesteld zijn in de jongste tien jaar ontstaan.

Door het woord 'duurzaam' te gebruiken, leggen de initiatiefnemers van dezesystemen de nadruk op niet alleen fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden maar ookop het feit dat het handelsverkeer echt rekening houdt met de ecologische hulpbronnen en met een streven om grondstoffen te bewaren en te hergebruiken.Volgens de voorstanders is dit type van handel een bron van sociale, economischeen ecologische voordelen en komt het dus overeen met de drie traditionele pijlersvan duurzame ontwikkeling. Eerlijke handel is dus een specifiek model vanduurzame handel.

Maar hoewel de overvloed van initiatieven de aandacht van de economischeactoren voor duurzame ontwikkeling bewijst, bemoeilijkt dit ook de keuze voorondernemingen die deze weg willen inslaan.Daarom wil deze brochure meer duidelijkheid scheppen over de verschillendebestaande systemen. Niet door goede en slechte punten uit te delen, maar weldoor elke ondernemer de basisinformatie en de analyses te verschaffen die hijnodig heeft om zich een mening te vormen.

Er bestaan momenteel verscheidene labels en garantiesystemen voor duur-zame handel. Onze brochure behandelt in totaal 23 referentiesystemen.Allemaal hebben ze een stelsel ingevoerd dat het mogelijk maakt om garantieste bieden3. Het betreft hier sociale, economische en/of ecologische garantiesvoor handelstransacties.

Deze lijst is niet volledig en zal in de toekomst moeten worden aangevuld, wantde duurzame handel kent momenteel een buitengewone dynamiek en is in volleontwikkeling.

Om deze brochure samen te stellen hebben wij rechtstreeks contact opgenomen met de initiatiefnemers van elk garantiesysteem. De informatie op de volgende pagina's is dus afkomstig uit de volgende bronnen:- de door de initiatieven zelf verstrekte gegevens;- contacten met bronnen zoals auditors, inspecteurs, enz.;- informatie uit interviews met producenten en ondernemers;- publiek beschikbare gegevens (internet, brochures, databanken) en

vooral het Memento 2008 van het Plate-forme Française pour leCommerce Equitable (PFCE), de website infolabel.be en de instru-menteninventaris ‘Responsabilité sociétale’ van het Institut del’Energie et de l’Environnement de la Francophonie (IEPF).

3. Het begrip 'garantiesysteem' en andere termen worden gedefinieerd in het glossarium op pagina 81.

INLEIDING

9

EEN HULPMIDDEL VOOR DE BESLUITVORMINGWelke zijn de potentiële aandachtspunten voor een onderneming die belangs-telling heeft voor duurzame handel ?

- Weet waar uw klanten gevoelig voor zijn : afhankelijk van hun culturele ach-tergrond en sociaaleconomische omgeving hebben sommige klanten meeraandacht voor het milieu terwijl andere vooral naar het sociale aspect zullenkijken of naar het 'natuurlijke' karakter van de ingrediënten van de producten,enz. Om uw strategie voor duurzame handel te bepalen, is het erg belangrijkdat u deze voorkeuren kent.

- Vind een garantiesysteem (het kunnen er ook meer zijn) dat overeenkomtmet uw klantenprofielen : de meeste garantiesystemen zijn in een heel spe-cifieke context ontstaan, als antwoord op een welbepaalde behoefte (zoals deintegratie van betere sociale praktijken, de strijd tegen overbevissing, het voor-komen van de negatieve impact van traditionele landbouwmethoden, de strijdtegen ontbossing, enz.).

- Kies de weg die het best bij uw activiteit past : een label of misschien eenstructurele aanpak. Er bestaan geen kant-en-klare antwoorden op deze vraag(zie pagina's 14 en 15). De mate van uw nabijheid tot de consument speelt hiereen grote rol.

- Ken de criteria : ecologische (vermindering van het energieverbruik, beschermingvan de biodiversiteit, enz.), sociale (verbod op kinderarbeid, geen discrimina-tie, enz.) en economische (prijsbepaling, voorfinanciering, enz.) voorwaardendie men moet respecteren om deel te nemen aan de verschillende garantie-systemen. De tabel "Welke criteria voor welke systemen?" op pagina 70 geefteen overzicht van de aandachtspunten van elk bestek.

- Zoek informatie over de gebruikte methodologie : de verschillende stappenvan de certificering, het type controles (interne controle, controle door eentweede of derde partij – zie glossarium) en de gebruikte methoden voor decontroles, de manoeuvreerruimte die de kandidaat voor een certificering krijgt.

- Vorm u een beeld van de 'kosten' of in elk geval van hun grootteorde. Desteekkaarten op pagina's 18 tot 65 vermelden in de mate van het mogelijke decriteria die de kosten bepalen, zodat elke onderneming zelf een oordeel kanvormen.

- Let op de geografische invloedzones van de verschillende systemen. Dedubbele pagina (68 en 69) is in dit opzicht verhelderend, maar ook de plaatswaar de maatschappelijke zetel van elk systeem is gevestigd.

- Ken de reputatie van het garantiesysteem in het land van bestemming.

Deze verschillende punten worden uiterst gedetailleerd behandeld in de volgendepagina's en kunnen dus helpen bij uw besluitvorming.

Om u nog beter te helpen bij een strategische keuze, geven pagina's 73 en volgende het woord aan ondernemingen die vertellen over hun motivatie, hunuitdagingen en moeilijkheden in de praktische beoefening van duurzame handel. We onderzoeken niet alleen de respons van de distributiesector maarook die van verwerkende bedrijven.

© E

RIC

GA

RN

IER

— A

LTE

R E

CO

DE GARANTIESYSTEMENONDER DE LOEP

12

TITRE CHAPITRE

RESPI TEMOIGNAGERESPI TEMOIGNAGEWij zijn nog maar een jaardoor Fair for Life erkend,

zodat het wat te vroeg is om deimpact te beoordelen. Maar tochmerken we dat onze medewerkershet op prijs stellen dat een officiëlevertegenwoordiger in het bedrijfaanwezig is en dat zij sterk betrokken worden bij onze strategische keuzen.Ze hebben het gevoel dat ze meewerken aan een leefbaar project op lange termijn datnieuwe perspectieven opent (wij hebben plannen om te diversi-fiëren naar de teelt van Spaansepeper en palmolie of zelfs koffie).Ze zijn ook blij dat hun productie tegen een betereprijs gekocht wordt.

CORINNE INGELS, ZAAKVOERDER VAN DOMAINE MONTS DE LALUNE IN DE DEMOCRATISCHE REPUBLIEK CONGO, DAT ONDERHET FAIR FOR LIFE-LABEL (IMO) DE VANILLE EN CACAO VAN MEERDAN 1.000 LANDBOUWERS OP DE MARKT BRENGT.

Zie de steekkaart van Fair for Life op p.24

www.mountains-of-the-moon.com

>

”

“

13

DE GARANTIESYSTEMEN ONDER DE LOEP

HOE LEEST U DE STEEKKAARTEN ?Welke producten en diensten komen in aanmerking voor eerlijke en duurzamehandel? De volgende dubbele pagina zet de grote lijnen uit. Dit type handel heeftnog altijd in hoofdzaak betrekking op voeding en soms op ambachtelijke pro-ducten. Maar het concept begint door te dringen tot andere soorten producten:hout, papier, textiel, tapijten, speelgoed, schoenen, enz. Bij elk besproken sys-teem hoort een gedetailleerde steekkaart, een soort identiteitskaart.

De lezer vindt in de steekkaarten informatie over de context van elk systeemmaar ook over de reikwijdte van de garanties, de belanghebbenden (een begripdat in het glossarium gedefinieerd wordt, zie p. 81), de individuen, doelgroepenof organisaties die baat hebben bij het systeem, enz.

Het pictogram betekent dat het garantiesysteem een veeleer sociale aanpak hanteert.

Het pictogram staat bij systemen die meer op een ecologische benaderinggericht zijn.

De steekkaarten vermelden in de mate van het mogelijke het of de producten endiensten die onder het garantiesysteem vallen en die men op de Belgischemarkt kan vinden.

Elke steekkaart geeft ook uitleg over het soort controles die het garantiesysteemvoorziet: interne controle, controle door een tweede of derde partij (zie glossa-rium). De voor de controles gebruikte methoden worden eveneens besproken,samen met de manoeuvreerruimte die de kandidaat voor de certificering/labe-ling krijgt.

Daarnaast worden de 'kosten' behandeld: het gaat hier uiteraard om grootteor-den, niet om nauwkeurige prijzen. De steekkaarten vermelden in het mate vanhet mogelijke de criteria die deze kosten bepalen, zodat elke onderneming zelfeen oordeel kan vormen. Het methodologische gedeelte ("Hoe verkrijgt men eencertificering?") past in hetzelfde streven naar eerstelijnsinformatie.

Zoals op de volgende pagina wordt uitgelegd, zijn de steekkaarten in twee grotefamilies ingedeeld: labels (13 steekkaarten) en bedrijvencharters (10 steekkaarten).

14


ECOLABELTEXTIEL, VLOERBEDEKKING, ELEKTRONISCHE APPARATUUR, GLOEILAMPEN, …P.20

ESR (ECOCERT)OLIE, FRUIT, CACAO, KOFFIE,

KATOEN, SPECERIJEN, THEE, TEXTIEL P.22

FAIR FOR LIFE (IMO)LANDBOUWPRODUCTEN, THEE

P.24

FAIRWILDNOTEN, BESSEN, FRUIT,

PLANTEN, PADDENSTOELEN, …P.26

FSCHOUT, PAPIER, KARTON,BOSPRODUCTENP.28

GOODWEAVE (RUGMARK)TAPIJTENP.30

MAX HAVELAAR (FLO) BANANEN, CACAO, KOFFIE, KATOEN, BLOEMEN,

VERS FRUIT, HONING, VRUCHTENSAP, RIJST, SPECERIJEN, SPORTBALLEN, SUIKER, THEE, WIJN

P.32

MSCVIS

P.34

NATURLANDLANDBOUWPRODUCTEN, BOSPRODUCTEN,

VIS,TEXTIEL, COSMETICAP.36

PEFCHOUT, PAPIER, KARTONP.38

RAINFOREST ALLIANCE CACAO, KOFFIE, THEE, VARENS EN BLOEMEN, FRUIT P.40

UTZ CERTIFIED KOFFIE, CACAO, PALMOLIE, THEE P.42

BIOLOGISCHE LANDBOUWLANDBOUWPRODUCTEN

P.18

DE LABELS

De 13 bovenvermelde garantiesystemen laten het enga-gement van de organisaties zien in de vorm van eenlabel. Het label wordt aangebracht op de producten dieafkomstig zijn van goede praktijken op commercieel,

sociaal en ecologisch vlak. De eindconsument kan zedus gemakkelijk herkennen, doordat het label op de ver-pakking van de producten zichtbaar is.


15

4CKOFFIEP.46

BSCITEXTIEL, SPEELGOED, LANDBOUWPRODUCTENP.48

ETHICAL BIOTRADENATUURPRODUCTEN VOOR DE SECTOREN VOEDING EN COSMETICAP.50

ETIP.52

FAIR LABORP.54

FAIR WEARTEXTIEL, KLEDING, SCHOENEN

P.56

RSPO PALMOLIEP.58

SA8000P.60

WFTOAMBACHTELIJKE PRODUCTEN, VOEDING, TEXTIELP.64

STEPTAPIJTEN

P.62

LEVENSMIDDELEN

COSMETICA

TEXTIEL

TOEBEHOREN-UITRUSTING

AMBACHTELIJKE PRODUCTEN

MULTISECTORAAL

DE BEDRIJVENCHARTERS

Deze 10 initiatieven kozen voor de organisatorische aan-pak: De ondernemingen sluiten aan bij een programma terverbetering van hun sociale en/of ecologische prestaties,wat kan uitmonden op een certificering. De aanpak is geba-seerd op het nakomen van een engagement om binnen een

welbepaalde tijdspanne de principes van het initiatief na televen en de conformiteit te laten verifiëren door contro-leurs. Het is het functioneren van de organisatie, en niet hetproduct, dat gecontroleerd en gecertificeerd wordt. Ditengagement is dus niet zichtbaar voor de consument

TITRE CHAPITRE

16

TITRE CHAPITRE

16

In het begin was het labeleen marketinginstrument.

Het is geleidelijk onmisbaargeworden, naarmate de wetge-ving in Europa en Noord-Amerikaevolueerde naar een strikterereglementering voor de exploitatievan bossen.We moeten de ecosystemenbeschermen waarvan we vooronze industriële en commerciëleactiviteit rechtstreeks afhankelijkzijn. De principes en de criteriavan FSC, die door Greenpeace enWWF gesteund worden, zijn ergveeleisend.Deze norm vertrekt van het con-cept duurzame ontwikkeling, duseen bosbeheer dat tegelijkertijdecologisch aangepast, sociaaldoordacht en econo-misch leefbaar is.

LUCAS VAN DER WALT, DIRECTEUR VAN DE DEENSE GROEP DLH,WAARVAN HET FILIAAL CONGOLAISE INDUSTRIELLE DES BOIS(CIB) SINDS HET VOORJAAR VAN 2008 OVER 750.000 HECTAREBOSSEN MET FSC-CERTIFICERING BESCHIKT.

Zie de steekkaart van FSC op p.28

www.dlh-group.com

>

“

”

TITRE CHAPITRE

17

DE GARANTIELABELSONDER DE LOEP

> DE LABELS- Biologische landbouw: het ecosysteem

beheren- Het Europese ecolabel: het label met de

bloem- Het vlindereffect van ESC (Ecocert)- Fair for Life (IMO): eerlijk maar anders- FairWild: wild, niet woest- FSC: in het geweer tegen de ontbossing- GoodWeave (RugMark): tapijten uit India en

Nepal- Max Havelaar (FLO): de pionier van eerlijke

handel- MSC: vis voor vandaag en morgen- Naturland: de voorloper- PEFC: eerste stappen in Azië en Afrika- Rainforest Alliance: intelligente landbouw- Utz: "goed" in de taal van de Maya's

18


EN BREF

Création : 1993Siège Central : Bonn, GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providingongoing business valueContrôle externeParties prenantes :companies,NGO’s,Consumers,Labor unions, Experts,OtherBénéficiaires : Independent produ-cers, Cooperatives, Manufacturers,Companies/brands

BIOLOGISCHE LANDBOUW : HET ECOSYSTEEM BEHEREN

DE BIOLOGISCHE LANDBOUW HEEFT ZICH OP WERELDSCHAAL EN OP WETTELIJK VLAK ONTWIKKELD. HIJ VORMT EEN COMPLEX SYSTEEM VAN NATIONALE EN REGIONALE INITIATIEVEN DIE ELKAAR WEDERZIJDS ERKENNEN. MEER UITLEG

De International Federation of Organic Agricultural Movements (IFOAM)gebruikt de volgende definitie: "De biologische landbouw is een productiesys-teem dat de gezondheid van de bodem, de ecosystemen en de mens in standhoudt en verbetert. Het is gebaseerd op ecologische processen, biodiversiteiten aan de plaatselijke omstandigheden aangepaste cyclussen in plaats van ophet gebruik van productiemiddelen met schadelijke gevolgen. De biologischelandbouw combineert traditie, innovatie en wetenschap ten voordele van hetgemeenschappelijke milieu en bevordert eerlijke relaties en een goedelevenskwaliteit voor alle betrokkenen."

Er bestaat sinds 1991 een beschikking van de Europese Commissie over debiologische landbouw in Europa. Het op deze beschikking gebaseerde"Europees label voor biologische landbouw" werd echter pas in maart 2000gelanceerd. Het mag worden gebruikt wanneer het product in een van de lids-taten van de EU een goedkeuring van biologische herkomst heeft gekregen. InBelgië is Biogarantie het belangrijkste label voor biologische (bio) landbouw.Het certificeert biologische producten die in ons land vervaardigd zijn of die inhet buitenland onder een min of meer equivalent garantiesysteem geprodu-ceerd zijn. Frankrijk heeft het label "AB" van het Agence Bio. In de VerenigdeStaten wordt het label "USDA Organic" beheerd door het Amerikaanse minis-terie van Landbouw.

"Biologische landbouw is niet het monopolie van de ontwikkelde landen. In2006 werd in 120 landen biologische landbouw bedreven op in totaal 31 mil-joen hectare, goed voor een markt van 40 miljard dollar", aldus de Voedsel-en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO). In de ontwikkelings-landen speelt de biologische landbouw andere essentiële rollen, onder meerop het vlak van de voedselveiligheid en door landbouwers duurzame bes-taansmiddelen te leveren.

BEKNOPT BIOLOGISCHE LANDBOUW : BIOGARANTIE

Stichting: 1987.Maatschappelijke hoofdzetel:Antwerpen en Gemboux.Oorsprong/behoefte: Biogarantieis ontstaan als antwoord op eengebrek aan wetgeving, controle encertificering voor producten uit debiologische landbouw.Sector : landbouwIn België : voeding en alle andereproducten uit de landbouw of dekweek: eetwaren, textiel, cosmetica,reinigingsproducten.Wat gegarandeerd wordt: dat de producten uit de biologischelandbouw volgens de Europeseverordening EG 834/2007 wordengeproduceerd, verwerkt en ver-kocht.Belanghebbenden: ngo's, overheden, experts, ondernemingen.Begunstigden : onafhankelijke producenten, coöperaties, fabrieken,ondernemingen/merken, verkooppunten, groepskeukens,restaurants.

(Europees label)

© S

XC

WIST U DIT ?De nationale biolabels stellen soms hogere eisen dan de Europesereglementering. Het label Biogarantie bepaalt bijvoorbeeld de criteria voor de verpakking van de producten die in de Europese verordeningontbreken: overbodige verpakkingen moeten voorkomen worden. In de mate van het mogelijke moet de voorkeur uitgaan naar recycleer-bare of herbruikbare verpakkingen.Meer informatie over biologische landbouw: ec.europa.eu/agriculture/organicMeer informatie over Biogarantie (het Belgische systeem): www.bioforum.be


EEN ANTWOORD OP DE ECOLOGISCHE MAAR OOKSOCIALE UITDAGINGENDe biologische landbouw is een van de vele alternatieve landbouwsyste-men die ontstaan zijn als reactie op de grote ecologische en sociale uit-dagingen van onze tijd (voedselonveiligheid, aantasting van de bodem,watervervuiling, gezondheidsrisico's, daling van de inkomsten van delandbouwers). Volgens de International Federation of OrganicAgricultural Movements (IFOAM) levert de overschakeling naar biologi-sche landbouw de landbouwers diverse voordelen op: hogere winsten eneen gewaarborgde toegang tot de markt, verbetering van de gezondheidvan hun gezin, betere toegang tot voedsel, onderwijs en levensbelan-grijke gezondheidsdiensten, verbetering van de gezondheid van de land-bouwomgeving, meer macht voor de plaatselijke gemeenschappen.Kortom, de totale impact van de overstap naar biologische landbouwschept duurzame levensomstandigheden voor de landbouwersgezinnenen hun gemeenschappen1.

WAT MOET MEN IN BELGIË DOEN OM HET LABEL BIOGARANTIE TE KRIJGEN?Lid worden van BioForum.Een contract sluiten met Blik/Integra of Certisys: elk bedrijf (producent, bereider,importeur, verkooppunt, distributeur) dat op zijn producten naar de biologischelandbouw wil verwijzen, moet:- zijn activiteit melden en zich ertoe verbinden de technische referenties te

respecteren (opmeting van de percelen, enz.);- zijn activiteit laten controleren;- een conventie over het gebruik van het logo ondertekenen;- royalty's (kosten) betalen.

WAT KOST DE CERTIFICERING IN BELGIË?Royalty's: producenten 75 euro/jaar; verkooppunten 38 euro/jaar of 62euro/jaar als de omzet hoger is dan 100.000 euro; verwerkers 0,05% van deomzet.

Certificeringskosten> Verkooppunten: van 200 tot 650 euro, afhankelijk van de omzet.> Producenten: per vestiging een basisbedrag van 215 euro + per hectare

van 2,5 euro voor grasland tot 2.118 euro voor champignons + per dier van0,004 euro voor slakken tot 3,9 euro voor koeien, merries en zeugen.

> Verwerkers: 0,36% voor een omzet van minder dan 1.250.000 euro, eendegressief percentage vanaf deze drempel. Vermeerderd met een bedragvan 234 tot 517 euro, afhankelijk van de complexiteit van de controles.

> Distributeurs/groothandelaren/winkeliers: zoals de verwerkers, maar deomzet wordt met een coëfficiënt 0,15 vermenigvuldigd voor men de bere-kening maakt.

De kosten voor bijkomende controles worden gefactureerd a rato van 606 europer dag in het bedrijf, reiskosten inbegrepen, en 454 euro per dag kantoorwerk.

Type controle: derde partij.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, al dan niet aange-kondigde waarnemingen op hetterrein, gesprekken met de internebelanghebbenden.Betrokken fases van de keten:productie, export/import, distributie,sensibilisering.Bestek: de bestekken vanBiogarantie (voeding) en Ecogarantie(cosmetica, reinigingsproducten enzeezout) zijn beschikbaar op dewebsite www.bioforum.be.Manoeuvreerruimte: er zijn ver-schillende sancties voorzien voorafwijkingen van het bestek: gewoneopmerking, eis tot verbetering (metof zonder schriftelijke verbintenis),waarschuwing, versterkte controle,declassering van het perceel of departij, schorsing van het product,volledige schorsing.Vooruitgangscontrole: geen,behalve voor de catering.

1. Effets Socio-Economiques de l’agriculture Biologique en Afrique, IFOAM, 2007 19

© S

XC


20

HET EUROPEES ECOLABEL:HET LABEL MET DE BLOEM

HET IN 1992 INGEVOERDE EUROPESE ECOLABEL IS BEDOELD OM PROMOTIE TE MAKEN VOOR NIET-VOEDINGSPRODUCTEN MET EEN KLEINERE MILIEU-IMPACT. MOMENTEEL DRAGEN 20.000 PRODUCTEN, WAARVAN 1.500 IN BELGIË, HET ECOLABELHet is nooit gemakkelijk om zich een plaats te veroveren in de jungle van delabels, zelfs niet met de slagkracht van de Europese Unie achter zich. HetEcolabel heeft beetje bij beetje ingang gevonden, tot de consumenten een echtevraag schiepen die de producenten in de opwaartse spiraal meetrok. In 2004waren er nog maar een dertigtal producten in België te koop. In 2006, veertienjaar na de geboorte van het label, was het cijfer amper verdubbeld, naar 88.Vandaag is het opgelopen tot meer dan 1.500.Het nut van het Europese Ecolabel staat buiten kijf, want het promoot producten(met uitzondering van voedingswaren en farmaceutica) die een minder hogemilieu-impact hebben dan hun concurrenten. In zijn bestek houdt het Ecolabelrekening met elf soorten ecologische problemen: de kwaliteit van de lucht, dievan het water, de bescherming van de bodem, de beperking van afval, energie-besparing, het beheer van de natuurlijke hulpbronnen, de preventie van deopwarming van de aarde, de bescherming van de ozonlaag, milieuveiligheid,geluidsoverlast en de biodiversiteit. De verschillende criteria worden geanaly-seerd in alle stadia van de levenscyclus van het product, vanaf de winning vande grondstoffen, over de productie, de distributie en het gebruik, tot de opruimingna de levensduur.De leden van het Comité van de Europese Unie voor het Ecolabel (CUELE) vertegenwoordigen de bevoegde instanties van de lidstaten, milieu-ngo's, verbruikersverenigingen, beroepsverenigingen, vakbonden, kmo's en distributeurs.Ze stellen de criteria voor die, eenmaal goedgekeurd, om de drie of vijf jaar worden herzien.

WIST U DIT ?De EU werkt mee aan het project "Enabling developing countries toseize eco-label opportunities" van het VN-Milieuprogramma (UNEP),dat in een aantal proeflanden (China, India, Kenia, Zuid-Afrika, Braziliëen Mexico) capaciteitsontwikkeling en technische bijstand tot stand wilbrengen. Meer informatie: www.ecolabel.eu

BEKNOPTOprichting: 1992.Maatschappelijke zetel: Brussel(helpdesk in Parijs).Oorsprong/behoefte: initiatief vande Europese Unie om de consu-menten beter te informeren en hente helpen een meer milieubewustekeuze te maken. Beperking van demilieu-impact van producten endiensten.Sector : alle niet-voedingssectoren,met inbegrip van de diensten.In België : reinigingsproducten,kampeerterreinen, matrassen,papier, detergent, vloerbedekking,verf en vernis, smeermiddelen,computers, zeep en shampoo, televisies, textiel, toeristische verblijven, enz.Wat gegarandeerd wordt: pro-ducten/diensten met een kwaliteitdie vergelijkbaar is met of beter danvan standaard producten, terwijl zeminder schadelijk zijn voor hetmilieu en ongevaarlijk voor degezondheid.Belanghebbenden : ngo's, onder-nemingen, vakbonden, consumen-ten, overheden.Begunstigden : onafhankelijkeproducenten, coöperaties, fabrieken, ondernemingen, distributeurs met huismerk.


21

DE VOLLEDIGE LEVENSCYCLUSOm de milieu-impact gedurende de volledige levenscyclus te beperken,gebruikt men instrumenten zoals de 'CO2-balans', de 'ecologische voe-tafdruk' of de levenscyclusanalyse (LCA). Het reglement van Ecolabelbevat bepalingen in verband met de levenscyclus. De essentiëlemilieuaspecten waarvoor men criteria moet opstellen, worden bepaaldop basis van de levenscyclus, volgens internationaal erkende methodenen normen. Men moet rekening houden met de principes van de normenISO 14040 en ISO 14024.

WAT MOET MEN DOEN OM HET ECOLABEL TE KRIJGEN?Elke Europese of niet-Europese onderneming die producten in de door hetEcolabel omvatte categorieën maakt of verkoopt, evenals elk kampeerterreinof toeristisch verblijf, komt in aanmerking.1. Het Europese Ecolabel aanvragen door contact op te nemen met een

bevoegd nationaal organisme. Het organisme zal de behoeften identificerenen technische steun leveren. Als uw onderneming buiten de EU gevestigd is,moet u contact opnemen met een organisme in het Europese land waar uverkoopt.

2. Een dossier samenstellen en de nodige producttests uitvoeren, op basis vanmilieu- en prestatiecriteria. Er is een checklist verkrijgbaar. Een inspectie ophet terrein is mogelijk om de conformiteit na te gaan.

3. Het Europese ecolabel verkrijgen en het recht om het te gebruiken. Er bes-taat een controlesysteem om de aanhoudende conformiteit van de produc-tie na te gaan (inspecties van het bedrijf, producttests). Bij afwijkingen vraagtmen meer diepgaande analyses of wordt het recht om het label te gebruikeningetrokken.

WAT KOST DE ECOLABEL-CERTIFICERING?Procedurekosten: Minimum 300 euro, maximum 1.300 euro. Kortingen: 25%voor kmo's en kandidaten in de ontwikkelingslanden.Jaarlijkse vergoedingen: gebruik van het label = 0,15% van de jaarlijkseomzet, met een minimum van 500 euro en een maximum van 25.000 euro.Kortingen: 25% voor kmo's en kandidaten in de ontwikkelingslanden; 15%voor wie een EMAS- en/of ISO 14001-certificering bezit.In het kader van de herziening van het systeem van het Europese Ecolabelgaan in het voorjaar van 2010 nieuwe tarieven van kracht. Vooral de jaarlijksevergoedingen veranderen: ze zijn niet langer aan de omzet gekoppeld (350euro voor zko's, 750 euro voor kmo's en ondernemers in de ontwikkelingslan-den, 1.500 euro voor de andere bedrijven).

Type controle: derde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, aangekon-digde waarnemingen op het terrein, gesprekken met externe belanghebbenden.Betrokken fases van de keten:de volledige levenscyclus, van dewinning van de grondstoffen tot hetlevenseinde van het product.Bestek: elke productgroep heefteen eigen bestek (criteria). Alle bestekken kunnen op de websitegeraadpleegd worden.Manoeuvreerruimte: gesloten systeem, geen tolerantie.Vooruitgangscontrole: bij de herziening van de verschillende criteria moeten de licentiehoudersaan de nieuwe vereisten voldoen.Zo omvat de nieuwe reglementeringvanaf 2010 sociale en ethischeaspecten die in bepaalde gevallenvan toepassing zijn.

22


HET VLINDEREFFECT VAN ESC (ECOCERT)

ECOCERT IS ONTSTAAN IN DE FRANSE BIOLOGISCHE LANDBOUWMAAR HEEFT ZIJN ACTIVITEITEN GELEIDELIJK IN EN BUITEN EUROPAUITGEBREID. HET HEEFT ZIJN EIGEN REFERENTIESYSTEEM VOOREERLIJKE HANDEL ONTWIKKELD, ESR ("EQUITABLES, SOLIDAIRES,RESPONSABLES").

Het controle- en certificeringsorganisme Ecocert werd in 1991 in Frankrijk gesticht.Het kwam voort uit de bewegingen rond de biologische landbouw van de jaren'70. Aanvankelijk was het beperkt tot een kleine groep van militante ecologisten.In het midden van de jaren '90 verspreidde het zich naar verschillende Europeselanden (Duitsland, Portugal, Spanje, …) en overschreed het geleidelijk de gren-zen van de Europese Unie, tot in Afrika (Madagaskar, Burkina Faso, ...), Azië(China) en Amerika. Deze snelle expansie heeft soms kritiek gekregen. Zo hebbenin België de vertegenwoordigers van het organisme met Ecocert gebroken omin maart 2007 hun eigen structuur te stichten (Certisys).Toch is Ecocert een wereldwijde referentie geworden van biologische certificering.In 2007 heeft Ecocert Frankrijk zijn eigen referentiesysteem voor eerlijke handelopgesteld. Het heet ESR (voor "échanges Equitables, Solidaires, Responsables":eerlijke, solidaire en verantwoorde uitwisselingen) en geeft de consumentgaranties die vergelijkbaar zijn met die van Max Havelaar. ESR omvat eengewaarborgde minimumprijs voor de producenten, een sociaal fonds voor definanciering van ontwikkelingsprojecten, de technische en commerciële begeleiding van achtergestelde producten, en goede landbouwpraktijken (voorbananen, bloemen en katoen wordt de biocertificering geëist). Het bestek staatlos van de op de markt gebrachte volumes en is van toepassing op de voe-dingsketens, maar ook op cosmetica en textiel. Bijzonderheid: luchttransportwordt ontmoedigd.Momenteel voert Ecocert alleen de controles uit. Het werkt aan de ISO 65-certificering, die de onafhankelijkheid van de controles waarborgt.

WIST U DIT ?Controle van de marges: alle ondernemers moeten transparant zijn met betrekking tot de marges die ze op hun ESR-producten toepassen.Ecocert gaat na of de marges niet groter zijn dan die op analogeconventionele producten.Meer informatie: www.ecocert.com/-ESR-.html

BEKNOPT Oprichting: 2007.Maatschappelijke zetel: IsleJourdain, Frankrijk.Oorsprong/behoefte: de publicatievan het ESR-referentieysteem in2007 was het gevolg van eenbeginnende normalisatie van eerlijkehandel in Frankrijk. Ecocert wilermee bijdragen aan de harmonisa-tie van de referentiesystemen vooreerlijke handel.Sector : landbouw, fabricage (textiel, cosmetica), pluk.In België : arganolie, bananen,kokosnoten, dadels, gember, guarana, sesamolie, karitéboter,textiel, vanille.Wat gegarandeerd wordt: eerlijkehandel in een logica van duurzameontwikkeling; productie en verwer-king met respect voor het milieu(biologische productie, beschermingvan de biodiversiteit, ...) en metsociale verantwoordelijkheid (nale-ving van de verdragen van de IAO).Belanghebbenden : ngo's, consumenten, overheden, experts,ondernemingen.Begunstigden : onafhankelijke producenten, coöperaties, ondernemingen/merken, plantages,distributeurs die zich vrijwillig bij hetlabel aansluiten.


23

WAT MOET MEN DOEN OM HET ESR-LABEL TE KRIJGEN ?De operator die het product op de markt brengt ('drager' van het project) moetin samenwerking met alle andere operators van de ESR-keten informatie verzamelen en samenvatten in een beschrijving van de keten. De 'drager' organiseert het verkrijgen van de certificering. Hij kan producent of koper zijn.1. De 'drager' vult een aanvraagformulier in, zodat de dienst voor eerlijke handel

van Ecocert kan beoordelen of hij voldoet aan de voorwaarden van het ESR.2. De dienst voor eerlijke handel van Ecocert stuurt een van zijn inspecteurs uit.3. De inspectie vindt plaats op het terrein, aan de hand van het controleschema van

ESR. De inspectie leidt tot een lijst van afwijkingen van de criteria van ESR.4. Nadat alle blokkerende afwijkingen opgelost zijn (met bewijs van de verbete-

ringsmaatregelen) stuurt de dienst voor eerlijke handel van Ecocert het certificaatnaar de aanvrager.

WAT KOST DE ESR-CERTIFICERING?De kosten van de audit en de certificering zijn gekoppeld aan het aantal produ-centen en/of werknemers van de operator. Op 30 oktober 2009 kostte de certi-ficering gemiddeld 2.000 euro voor een productiestructuur en 1.000 euro vooreen verwerkende structuur (de ESR-certificering kan gecombineerd worden metde biocertificering, wat de kosten vermindert). De kosten worden betaald doorde 'drager' van het project, dus ofwel de productiestructuur als zij in staat is omde producenten te begeleiden, ofwel, wat het vaakst voorkomt, de koper of zelfsde eigenaar van het merk. Het gebruik van het ESR-label is gratis.

Type controle : derde partij.Ecocert bereidt zijn ISO 65-certificering voor.Methoden: analyse van het documentensysteem, al dan nietaangekondigde waarnemingen ophet terrein, gesprekken met interneen externe belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwer-king, distributie, sensibilisering.Bestek : het ESR-bestek (dat menop het internet kan downloaden) ishet enige bestek voor eerlijke handel dat Ecocert heeft opgesteld.Bijzonderheden in verband met degrondstoffen en de productiezone.Manoeuvreerruimte : de certifice-ring omvat een aantal minimale ofinstapeisen, algemene eisen (waarelke operator aan moet voldoenom zijn certificering te laten her-nieuwen) en vooruitgangseisen.Vooruitgangscontrole :de verbeteringen die de operatoraanbrengt om de ontwikkelingscri-teria na te leven worden elk jaargevolgd. Voor bepaalde criteriamoet de operator een formeelactieplan opstellen, dat regelmatiggecontroleerd wordt.

HET ASPECT TRANSPORT KOMT EINDELIJK AAN BOD Afgezien van zijn biologische ervaring heeft Ecocert zijn bestek een bijkomende ecologische dimensie kunnen geven door rekening te houden met het transport. Om de lokale transacties te bevorderen zijn debestemmingslanden die landen die het product zelf niet maken of in tekleine hoeveelheden om aan de nationale vraag te kunnen voldoen.Ecocert geeft de voorkeur aan transport over zee; luchtvervoer moetgerechtvaardigd zijn; vervoer met uitsluitend vrachtwagens moetgerechtvaardigd worden als de mogelijkheid van spoor/wegvervoer bestaat ('begeleid gecombineerd' vervoer).

EN BREFCréation : 1993Siège Central :

Bonn, GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providingongoing business valueContrôle externeParties prenantes :companies,NGO’s,Consumers,Labor unions, Experts,OtherBénéficiaires : Independent produ-cers, Cooperatives, Manufacturers,Companies/brands

FAIR FOR LIFE (IMO) :EERLIJK MAAR ANDERS

FAIR FOR LIFE (IMO) WIL EEN CERTIFICERING EN EEN LABEL VOOREERLIJKE HANDEL INVOEREN VOOR ALLE SOORTEN PRODUCTEN, IN ALLE LANDEN EN VOOR ALLE PRODUCTIEKETENS.

Het certificeringsprogramma Fair for Life werd in 2006 in Zwitserland gestichtdoor Bio-Foundation en door IMO (Institute for Marketecology), met de uitdrukkelijke bedoeling zich van het door FLO International (zie p. 32) ingevoerdesysteem te onderscheiden.Het was de bedoeling om alle producenten en actoren van de eerlijke handel –ook zij die niet aan de voorwaarden van FLO voldoen – een onafhankelijke certificering te verstrekken die de naleving bewijst van criteria zoals het afwijzenvan dwangarbeid en kinderarbeid, de vrijheid van vereniging, veilige en fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden, enz. Het logo van het label Fair for Life, een dubbel boomblad, symboliseert het respectvoor het leven van dieren en planten. Biologische landbouw is echter geenvereiste. Het label wordt aangebracht op landbouwproducten (fruit en groente,kruiden en specerijen, olie, enz.) en op maritieme producten, cosmetica, textiel,ambachtelijke producten en zelfs speelgoed. Fair for Life stelt zijn certifice-ringsprogramma ("IMO Social and Fair Trade Program") ook open voor grotereondernemingen die niet noodzakelijk een specifieke gecertificeerde productiehebben maar een neutraal, onafhankelijk bewijs willen voorleggen dat ze dehoogste sociale normen en de algemene principes van de eerlijke handel res-pecteren. Hoewel nog vrij jong, meent Fair for Life dat het heeft bijgedragen totde verbetering van de inkomsten en de levensomstandigheden van duizendenarbeiders, kleine eigenaren en kleine boeren in Europa, Afrika, Azië en Amerika.

WIST U DIT ?Voor de volgende herziening van het bestek zijn verscheidenenieuwe criteria voorgesteld: eenproductie met aandacht voor hetdierenwelzijn en geen dierenproeven.Meer informatie: www.fairforlife.net

BEKNOPT Oprichting: 2006.Maatschappelijke zetel:Weinfelden, Zwitserland.Oorsprong/behoefte: alle produ-centen die eerlijke handel willenbedrijven – en meer bepaald dezwaksten en de minst georgani-seerden – de kans geven om zichdoor een extern organisme te latencertificeren.Sector: vooral landbouw, visserij,bosbouw, productie (textiel, cosmetica).Wat gegarandeerd wordt: geendwangarbeid, vrijheid van vereniging,geen illegale vormen van kinderar-beid (verdragen van de IAO), gelijkekansen en behandeling, toerei-kende gezondheids- en veiligheids-systemen, eerlijke lonen enarbeidsomstandigheden, aandachtvoor het milieu (zorgvuldigeomgang met water, beheer van deecosystemen, de energie en hetafval), relaties volgens de regels vande eerlijke handel in heel de productieketen.Belanghebbenden: ngo's, experts,ondernemingen, adviseurs, certifi-ceringsorganismen.Begunstigden: onafhankelijke producenten, coöperaties, fabrieken,ondernemingen/merken.

Het label symboliseert het respect voor het leven van dieren en planten, zonder daarom te eisen dat de landbouw "biologisch" zou zijn.

24


25


EEN EERLIJKE PRIJS :PRODUCENTEN EN KLANTEN BEPALEN HEM SAMENFair for Life laat zich inspireren door de criteria van FLO, RainforestAlliance, SA8000 en de verdragen van de IAO. Het wil de andere certifice-ringsinitiatieven aanvullen, maar er zich toch ook van onderscheiden.Een van de bijzonderheden van het label is een grotere transparantie overde precieze besteding van de 'premie' die aan de producenten van hetZuiden wordt uitgekeerd, samen met een grotere vrijheid voor de produ-centen en hun klanten om samen het bedrag van de premie en de 'eerlijkeprijs' te bepalen. IMO legt zelf geen bedragen op maar gaat na of de doorbeide partijen overeengekomen prijs passend en eerlijk is.

Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, aangekondigdewaarnemingen op het terrein, gesprekken met interne en externebelanghebbenden in heel de productieketen.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwer-king, distributie.Bestek : het programma hanteertspecifieke criteria volgens het profielvan de operatie (arbeid, groepen,eerlijke handel). Het bestek ispubliek en kan worden gedownload.Manoeuvreerruimte : verplichtecontrolepunten (minimale criteria);afhankelijk van het jaar van de certificering moet men aan eenaantal algemene criteria voldoen.Vooruitgangscontrole : voor deinitiële certificering is een minimumaan criteria vereist. Naarmate deontwikkeling vordert, worden aanvullende criteria toegepast.

WAT MOET MEN DOEN OM DE FAIR FOR LIFE-CERTIFICERING TE KRIJGEN?IMO eist controle en certificering in alle stappen van de productieketen.Wie producten of ingrediënten aankoopt bij een gecertificeerde producent en hetlabel "Fair for Life" wil gebruiken, moet een aantal formaliteiten vervullen:- zich registreren bij IMO (moet om de twee jaar herhaald worden. Er zijn geen

audits op het terrein, goedkeuring van het product;- de registratiedocumenten van de leverancier ontvangen;- in het geval van producten met verscheidene ingrediënten, contact opnemen met

IMO.Ondernemingen die aan de eindklant verkopen (merken) en hun producten hetlabel van Fair for Life willen geven, moeten zich bevoorraden bij leveranciers metde Fair for Life-certificering of een equivalente certificering (waaronder die vanFLO). Geen audits op het terrein voor ondernemingen die 1 tot 3 producten met hetlabel in de handel brengen, als deze producten minder dan 5 procent van de omzetvormen. Deze ondernemingen moeten een labelovereenkomst ondertekenen ende details van hun verkoop van producten met het label meedelen.

WAT KOST DE FAIR FOR LIFE-CERTIFICERING?200 euro/jaar voor 2 producten, 300 euro/jaar voor 2 tot 5 producten, voor dekopers. Merken betalen geen licentiekosten voor het gebruik van het label maarwel een bijdrage van 200 euro/jaar.

Fair for Life geldt voor landbouwpro-ducten, maritieme producten, cosmetica, textiel, ambachtelijkeproducten en zelfs speelgoed.


26

In het begin van de jaren 2000 maakten professionals uit de handel in en debescherming van geneeskrachtige en aromatische planten een inventaris op vande goede landbouwpraktijken die tot dan toe aanbevolen waren door organis-men zoals de Wereldgezondheidsorganisatie, het World Wildlife Fund en deInternational Union for Conservation of Nature. Het was niet alleen de bedoelingom een overzicht te maken maar ook om een aanbeveling op te stellen die zowelhet voortbestaan van deze natuurlijke rijkdommen zou garanderen als het respect voor de plaatselijke landelijke gemeenschappen, die vaak in grote matevan deze planten afhankelijk zijn om te overleven. Deze voorlopers stelden vastdat de gebruikelijke criteria van eerlijke handel (bijvoorbeeld die van FLO) of vande biologische productie wel volstaan voor 'klassieke' teelten zoals koffie ofvanille, maar niet voor een zo specifieke biodiversiteit als die van de planten diegebruikt worden in de geneeskunde, de cosmetica of de voeding. Daarom stel-den ze een bestek op en ontwierpen ze een nieuw certificeringsysteem: deInternational Standard for Sustainable Wild Collection of Medicinal and AromaticPlantes (ISSC-MAP). Dit op economische, sociale en ecologische criteria gebaseerdgarantiesysteem bestaat sinds 2005. De FairWild Foundation maakt sinds 2008promotie voor het systeem bij de plukkers, de ondernemingen, de handelaren,de exporteurs en importeurs, enz., door middel van diverse opleidings- en sensibiliseringsprogramma's. Afgewerkte producten op basis van FairWild- planten mogen het logo dragen indien ze ten minste 75% gecertificeerde ingrediënten bevatten. Als de verhouding kleiner is, mogen ze de vermelding"Bevat FairWild-ingrediënten" gebruiken. De eerste producten met de FairWild-certificering worden in de loop van 2010 in Noord-Amerika en Europa verwacht.Ze zijn afkomstig uit Oost-Europa, Afrika, Azië of Latijns-Amerika.

FAIRWILD, EEN LABEL MET EEN DUITS-ZWITSERSE ACHTERGROND EN INSPIRATIE, IS EEN INTERNATIONAAL CERTIFICERINGSYSTEEM DAT ZICH SPECIFIEK RICHT OP DE BESCHERMING VAN WILDE PLANTEN EN DE ONTWIKKELING VAN DE GEMEENSCHAPPEN DIE ZE OOGSTEN.

EN BREFCréation : 1993

Siège Central :Bonn, GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providingongoing business valueContrôle externeParties prenantes :companies,NGO’s,Consumers,Labor unions, Experts,OtherBénéficiaires : Independent produ-cers, Cooperatives, Manufacturers,Companies/brands

FAIRWILD :WILD, NIET WOEST

WIST U DIT ?Traditional Medicinals (TM) is de eerste fabrikant in de Verenigde Statendie de FairWild-certificering heeft verkregen. TM, een leider op de marktvan geneeskrachtige thee uit eerlijke handel, had het gemis vastgesteldvan een duurzame certificering voor in het wild geplukte planten.Slechts ongeveer 3.000 van de bijna 70.000 plantensoorten die wereldwijdvoor medische toepassingen worden gebruikt, worden internationaalverhandeld. Meer informatie: www.fairwild.org

BEKNOPT Oprichting : 2005.Maatschappelijke zetel :Weinfelden, Zwitserland (IMO),met secretariaat in Frankfurt,Duitsland (WWF Germany).Oorsprong/behoefte : degroeiende vraag naar natuurpro-ducten in de voeding, de cosme-tica en de geneeskunde oefenteen te sterke druk uit op kwets-bare planten en bedreigt de plaatselijke ecosystemen en degemeenschappen van plukkers.Deze gemeenschappen behorenmeestal tot de armste socialegroepen.Sector : pluk (fruit, noten, paddenstoelen, bessen, enz.).Wat gegarandeerd wordt : hetbehoud van de bestanden aanMAP (wild Medicinal and AromaticPlants), het voorkomen van scha-delijke milieu-impact, het respectvoor wetten, reglementen, verdragenen het gemeenrecht, de invoeringvan verantwoordelijke manage-mentpraktijken, eerlijke arbeids-voorwaarden en handelsrelaties,eerlijk gedrag in de handel, kwaliteitsbewustzijn.Belanghebbenden : ngo's, consu-menten, overheden, ondernemin-gen, experts in natuurbescherming,eerlijke handel en de criteria vanFLO en OIT.Begunstigden : onafhankelijkeproducenten, coöperaties, fabrieken,ondernemingen/merken.


27

PROJECTEN IN HET ZUIDENMet de financiële steun van het Duits Ministerie voor EconomischeSamenwerking en Ontwikkeling heeft IUCN (International Union forConservation of Nature) samen met TRAFFIC, WWF, en andere partners,geijverd om de ISSC-MAP-norm te doen toepassen in het kader van hetgezamenlijk initiatief “Red de planten die levens en bestaansmiddelen redden” en om duurzame extractie in de natuur te certificeren onder auspiciën van de FairWild Foundation. Er worden op dit moment projectenuitgevoerd in Brazilië, Cambodja, India, Lesotho, Nepal, Bosnië-Herzegovina, China en Oekraïne.

Type controle : interne controles,controles door een tweede enderde partij.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, al dan niet aan-gekondigde waarnemingen op hetterrein, gesprekken met interne enexterne belanghebbenden. Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwerking. Bestek : het bestek van FairWildcombineert de vroegere FairWild-norm (het sociale gedeelte) met dievan ISSC MAP (milieugedeelte).Voor 2010 is een herziene versiegepland.Beschikbaar op www.fairwild.org Manoeuvreerruimte : checklistmet beoordelingssysteem (0 =niet-conform; 1 = basisconformi-teit; 2 = conform het lastenboek; 3= buitengewoon). 90% van allepunten van het lastenboek moetenin het eerste jaar bereikt worden.Alle belangrijke punten moetennageleefd worden.Vooruitgangscontrole : 95%moeten tijdens het tweede jaarbereikt worden, 100% tijdens hetderde.

WAT MOET MEN DOEN OM HET FAIRWILD-LABEL TE KRIJGEN?Om het FairWild-label op producten te mogen gebruiken, moet men een licen-tie van de FairWild Foundation krijgen. Om het eens te worden over de licentie-kosten vullen de kopers een verklaring in over de handelsrelatie, de aan deproducenten betaalde prijzen en een reporting over de verkoop van productenmet het FairWild-label.De koper verbindt zich tot de betaling van een eerlijke prijs die ten minste 3%boven de marktprijs ligt. Hij stort een premie in een ontwikkelingsfonds voor definanciering van sociale investeringen in de plukkersgemeenschappen. Dezepremie staat los van de aankoopprijs en kan in heel de keten geheel of gedeel-telijk doorgerekend worden.

WAT KOST DE FAIRWILD-CERTIFICERING?De inspectiekosten hangen af van de tarieven van elk controleorganisme. Momenteel is IMO het enige door FairWild goedgekeurd organisme. De houdervan het certificaat draagt de kosten. Het kan ofwel de importeur zijn, ofwel deorganisatie van plukkers.De licentiekosten bedragen 1% van de jaarlijkse omzet (zie www.fairwild.org).De interne ontwikkelingskosten worden betaald door de organisatie die de ini-tiatieven neemt. Op de prijs van het eindproduct wordt een premie berekend.

Het programma streeft naar de bescherming van de natuurlijke rijkdommen en het respect voor de plaatselijke ruralegemeenschappen.


Siège Central :Bonn, GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and the

FSC : STRIJDEN TEGEN ONTBOSSING

FSC IS IN AMPER VIJFTIEN JAAR UITGEGROEID TOT EEN VAN DEBELANGRIJKSTE LABELS VOOR BOSBOUW TER WERELD. HET WORDTERKEND EN ZELFS AANGEMOEDIGD DOOR DE GROTE MILIEUORGANI-SATIES DIE STRIJDEN TEGEN DE ONTBOSSING.

De Forest Stewardship Council (FSC) werd in 1993 opgericht in Toronto (Canada)door boseigenaren, in de houtketen actieve bedrijven, diverse groepen uit hetmiddenveld en ngo's die iets wilden doen aan het probleem van de ontbossing.Het doel was de consument een concrete garantie te geven (in de vorm van hetFSC-label) dat het hout of het papier dat hij koopt afkomstig is uit een bos datbeheerd wordt met respect voor de biodiversiteit, op een sociaal lonende en eco-nomisch leefbare manier. 'Sociaal lonend' betekent hier dat FSC toeziet op hetwelzijn van de plaatselijke gemeenschappen die in of in de buurt van de geëx-ploiteerde bossen leven, en op dat van de exploitanten en de bosarbeiders. Eenvan de belangrijkste kenmerken van FSC is het krediet dat de organisatie genietbij de grote milieuorganisaties, zoals WWF en UNEP1. Om het label te ontvangenmoet men behalve een aantal criteria ook 10 fundamentele principes naleven.Deze principes worden door lokale werkgroepen aangepast aan het type bos.Ze zijn geïnspireerd door de Internationale Arbeidsorganisatie (eigendomsrechtvan de autochtone bevolking, financiële compensatie voor de onteigening vangronden, enz.), maar ook door een reeks milieunormen (een beheerplan voor hetbos opstellen, opmerkelijke bossen beschermen, de nationale wetten naleven,de biodiversiteit vrijwaren, enz.).Het FSC-label moet niet verplicht worden aangebracht op het verkochte hout ofpapier maar wel op de facturen. De certificering wordt toegekend voor een ter-mijn van vijf jaar, na een onafhankelijke audit die ten minste om het jaar wordt her-haald. De audit betreft niet alleen de administratie maar ook een inspectie op hetterrein, al dan niet aangekondigd. Zowel het product (het hout in alle stappen vande verwerking) als het bos zelf (het beheer) worden geïnspecteerd.De meeste gecertificeerde bossen liggen op het noordelijke halfrond, vooral in deVerenigde Staten en Canada. In België draagt 13% van het ingevoerde hout (voortimmerwerk, tuinmeubelen, enz.) het FSC-label.

BEKNOPTOprichting: 1993.Maatschappelijke zetel: Bonn,Duitsland.Oorsprong/behoefte: antwoordenop de toenemende dreiging van dewereldwijde ontbossing die ondermeer op de Top over de Aarde in1992 in Rio werd vastgesteld.In België : vooral hout, houtpro-ducten en papier.Sector : bosbeheer.Wat gegarandeerd wordt: hetFSC-label waarborgt een duurzaambeheer van het bos en zijn hulp-bronnen.Belanghebbenden : ngo's, consu-menten, vakbonden, experts,ondernemingen. Begunstigden : onafhankelijke pro-ducenten, coöperaties, ondernemin-gen/merken.

WIST U DIT ?Fairtrade Labelling Organization(FLO, zie p. 32) en FSC hebbeneen proefproject gestart vooreen dubbele certificering die toe-gankelijk moet zijn voor kleineboseigenaren. Men wil zowel deduurzame bosbouw als de eer-lijke handel certificeren. Meerinformatie: www.fsc.org

In België draagt 13% van het ingevoerde hout het FSC-label

28


1. United Nations Environment Programme

29


WAT MOET MEN DOEN OM HET FSC-LABEL TE KRIJGEN?1. Contact opnemen met een of meer door FSC erkende certificeringsorganismen.

Op basis van de verstrekte informatie geeft het organisme een raming vande kosten, de vereisten en de duur van de procedure.

2. Een FSC-certificeringsorganisme kiezen en er een overeenkomst mee afsluiten.

3. Het organisme voert een audit uit om de naleving van de FSC-principes en -criteria te controleren.

4. Het stelt op basis van de verzamelde gegevens een auditrapport op.5. Op basis van het rapport wordt beslist of men de certificering toekent. Als

het besluit positief is, wordt een FSC-certificaat uitgereikt. Als de nalevingonvoldoende is, stelt het certificeringsrapport verbeteringsmaatregelenvoor en kan er later een nieuwe audit worden uitgevoerd.

WAT KOST DE FSC-CERTIFICERING?De kosten hangen af van de aard van de certificering (bosbouw of produc-tieketen) en van een aantal andere parameters: omvang, plaats, complexiteitvan het bos. Het centrale element is de duur van de audit en het vereiste aan-tal inspecteurs. Hoe groter het bos, hoe hoger de kosten, maar ze zijn nietnoodzakelijk evenredig met het aantal hectaren. Omgekeerd zal voor eenkleiner bos de prijs per hectare hoger zijn (een groepscertificering levert eenschaalvoordeel op). De kosten verschillen bovendien van land tot land.Een voorbeeld: in Zuid-Amerika kunnen de totale certificeringskosten voorbosbeheer variëren van ongeveer 20 USD/ha voor kleine bossen (minder dan1.000 hectare) tot 1 à 3 USD/ha voor bossen van minder dan 10.000 hectareen minder dan 0,5 USD/ha voor bossen van meer dan 50.000 hectare.Jaarlijkse vergoeding voor de deelname aan het FSC-programma in België:- boscertificering: 1 tot 2 euro per jaar/ha (individueel of in groep, vanaf een

bepaalde oppervlakte);- certificering van de productieketen: vanaf 750 euro per jaar voor bedrijven

met minder dan 156 werknemers. Grotere bedrijven betalen 850 euro ofmeer per jaar.

Controletype: derde partij.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, al dan niet aan-gekondigde waarnemingen op hetterrein, gesprekken met de interneen externe belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwer-king, distributie, sensibilisering.Bestek : de principes en criteriavan FSC vormen een internationaalkader voor de certificering van bos-sen. Parallel hiermee kan mendankzij een bestek voor de produc-tieketen de producten tot bij deconsument traceren.Manoeuvreerruimte : tijdens decertificeringsaudit worden verbete-ringsmaatregelen voorgesteld omafwijkingen op te lossen.Ingrijpende maatregelen schortenhet proces op, terwijl kleinere ver-beteringen binnen een gegeventermijn na de certificering moetenworden uitgevoerd.Vooruitgangscontrole : de verbe-teringsmaatregelen (CAR: correc-tive actions requested) leiden toteen permanent verbeterproces.

EEN GELOOFWAARDIGE KETEN TOT STAND BRENGENOm het label te mogen gebruiken moet elke handeling bij de productie, deverwerking, de handel of de verpakking van of in producten met FSC-certificering eveneens gecertificeerd zijn. Op die manier vormt men eengeloofwaardige productieketen, vanaf het duurzaam beheerde bos tot bijde consument. De certificering van de productieketen vereist de identifi-catie van de grondstoffen die voor FSC-producten worden gebruikt en deinvoering van een scheiding tussen producten met en zonder FSC-certificering.

De meeste gecertificeerde bossenliggen op het noordelijke halfrond,vooral in de Verenigde Staten en Canada.

30


EN BREFCréation : 1993Siège Central : Bonn, GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providing

GOODWEAVE (RUGMARK) :TAPIJTEN UIT INDIA EN NEPAL

RUGMARK IS EEN AMERIKAANSE NGO DIE STRIJDT TEGEN KINDERAR-BEID IN DE AMBACHTELIJKE TAPIJTINDUSTRIE EN DE KINDEREN DEMOGELIJKHEID GEEFT OM NAAR SCHOOL TE GAAN. NA EEN ONAFHAN-KELIJKE AUDIT KENT DE ORGANISATIE HET "GOODWEAVE" LABEL TOE.

Sinds ongeveer vijftien jaar vecht RugMark tegen het gebruik van kinderarbeid inde productie van tapijten. Dit is een sector met een van de hoogste percentagesuitgebuite kinderen. In Zuidoost-Azië werken meer dan 250.000 kinderen van 4 tot14 jaar onder dwang in de tapijtproductie, wat een zeer zware hypotheek legt ophun toekomst. Veel consumenten beseffen niet dat hun aankopen kunnen bijdra-gen tot het in stand houden van kinderuitbuiting. RugMark werkt niet alleen op hetterrein maar ook op het vlak van de bewustmaking en mediatisering van de pro-blematiek naar de consumenten toe.In augustus 2009 doopte de organisatie haar certificeringsprogramma"GoodWeave". Net als het vorige garandeert dit label de consumenten dat hunaankopen niet bijdragen tot deze wantoestanden. Het geeft ook de ontwerpers,kleinhandelaren en importeurs de mogelijkheid om zich bij een eigen keten aan tesluiten. Dankzij deze certificering zijn meer dan 3.600 kinderen uit hun donkerewerkplaatsen bevrijd om ze onderwijs en scholing te geven.Om de certificering te verkrijgen moeten de kandidaten een contract ondertekenenwaarin zij zich ertoe verbinden geen kinderen onder de 14 jaar te laten werken, hunlokalen onaangekondigd te laten inspecteren, hun arbeiders een eerlijk loon tebetalen en een vergoeding uit te keren aan RugMark, als bijdrage tot het toezicht,de inspecties en de educatieve programma's van de organisatie.

BEKNOPT Oprichting : 1994. Maatschappelijke zetel: Washington.Oorsprong/behoefte : in de jaren1980 voerde Kailash Satyarthi, devoorzitter van SACCS (SouthAsian Coalition on Children inServitude), wereldwijd strijd tegenkinderarbeid. Om de betrokkenactoren een economische prikkelte geven, richtte hij RugMark op,een samenwerkingsverband tus-sen ngo's, ondernemingen, over-heidsinstanties en multilateralegroepen zoals UNICEF.Sector : handgemaakte tapijten(Europese verkooppunten inDuitsland en het VerenigdKoninkrijk).Wat gegarandeerd wordt : geenillegale arbeid van kinderen onderde 14 jaar; eerlijke lonen voor devolwassen arbeiders.Belanghebbenden :ngo's, experts, ondernemingen.Begunstigden : onafhankelijke pro-ducenten, coöperaties, fabrieken.

WIST U DIT ?In 2009 was meer dan 4% van de in de Verenigde Staten verkochtetapijten door dit programma gecertificeerd. De certificering zal in detoekomst ook rekening houden met sociale en ecologische criteria.Meer informatie: www.rugmark.net ; www.goodweave.org

Sinds 1994 hebben meer dan 9.000 kinderen dankzij RugMark onderwijs en scholing gekregen.

© R

OB

ER

TO R

OM

AN

O


31

© R

OB

ER

TO R

OM

AN

O

HOE NEEMT MEN DEEL AAN HET GOODWEAVE-PROGRAMMA?De importeurs zijn de beslissende actoren in het programma. Zij moetenervoor kiezen om zich bij gecertificeerde tapijtfabrikanten te bevoorraden.Daartoe ondertekenen ze een contract dat hun betrekkingen met GoodWeaveregelt. Ze verbinden zich ook tot de betaling van licentiekosten, waarvan 60%wordt gebruikt voor de financiering van de educatieve programma's vanGoodWeave.Om GoodWeave-tapijten te verkopen moeten wederverkopers en exposantenzich bevoorraden bij gecertificeerde importeurs (momenteel zijn dat er 60).Een producent of exporteur die het label wil verkrijgen, moet het aanvragenbij zijn nationale secretariaat, indien dat bestaat (India of Nepal). Het gebeurtook dat het secretariaat de aanvraag bij de producenten doet.

WAT KOST DE DEELNAME AAN HET GOODWEAVE-PROGRAMMA?De exporteurs betalen 0,25% van de exportwaarde van elk tapijt. De impor-teurs betalen licentiekosten, die overeenkomen met 1,75% van de verkoop-waarde. Deze licentiekosten dekken de kosten voor monitoring, inspectie envooral de educatieve programma's van GoodWeave.

Controletype: tweede partij (ins-pecteurs van GoodWeave). Er loopteen project voor controles door eenderde partij, met name in India,waar sommige inspecties door eenonafhankelijke organisme wordenuitgevoerd.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, waarnemingen ophet terrein, gesprekken met belan-ghebbenden.Betrokken fases van de keten:productie, export/import.Bestek: de algemene norm voor detapijtfabrikanten wordt opgestelden beheerd door de organisatieRugMark. Hij kan op de websitegeraadpleegd worden.Manoeuvreerruimte: afwijkingenvan de norm leiden tot de intrekkingvan de gebruikslicentie voor hetlabel.Vooruitgangscontrole : geen.

Als een inspecteur een kind onder de14 jaar aan het werk vindt, geeft hijhet de mogelijkheid om naar schoolte gaan, terwijl de producent zijnGoodWeave-label verliest.

NA INDIA EN NEPALGoodWeave is vooral actief in India en Nepal, maar onderzoekt demogelijkheid om naar andere exportlanden uit te breiden. Dit is een grotere prioriteit dan uitbreiding in de importregio's.


Siège Central : Bonn, GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providingongoing business valueContrôle externeParties prenantes :companies,NGO’s,Consumers,Labor unions, Experts,OtherBénéficiaires : Independent produ-cers, Cooperatives, Manufacturers,Companies/brands

MAX HAVELAAR (FLO) :DE PIONIER VAN EERLIJKE HANDEL

MAX HAVELAAR WERD IN 1988 IN NEDERLAND OPGERICHT OM DEPRODUCENTEN VAN HET ZUIDEN TE BEVRIJDEN VAN HUN AFHANKELIJKHEID VAN MARKTPRIJZEN EN TUSSENPERSONEN. HET WAS HET EERSTE LABEL VOOR EERLIJKE HANDEL MET EENWERELDWIJD BEREIK. VANDAAG KOMT HET TEN GOEDE AAN BIJNA 7 MILJOEN PRODUCENTEN IN EEN ZESTIGTAL LANDEN.Max Havelaar is de hoofdpersoon van het gelijknamige boek van Multatuli,waarin deze in de 19de eeuw de uitbuiting van de arbeiders op de Javaansekoffieplantages door het Nederlandse koloniale regime wou aanklagen. In1988 koos de Nederlandse priester-arbeider Francisco Van der Hoff, die toenin Mexico werkte, deze naam voor de organisatie die hij samen met Nico Rozenvan de Nederlandse ngo Solidaridad oprichtte. Hun doel was een label in tevoeren voor producten die aan een aantal economische, sociale en ecologi-sche criteria moesten voldoen.Aanvankelijk beperkte Max Havelaar zich tot koffie, maar vandaag de dag ver-schijnt het label op allerlei etenswaren (suiker, chocolade, honing, rijst, enz.)maar ook en steeds meer op niet-voedingsproducten (snijbloemen, voetballen,alcohol, katoen, enz.). Max Havelaar garandeert de consument onder meer dater formele contractuele betrekkingen bestaan tussen de producenten en deexporteurs en importeurs. Deze laatsten moeten een gewaarborgde minimum-prijs, een ontwikkelingspremie en een voorschot betalen. Ze moeten bovendieneen contract op lange termijn aangaan. De organisatie ziet ook toe op de nale-ving van de arbeidsvoorwaarden (geen gedwongen arbeid, geen kinderarbeid,vakbondsvrijheid, recht op collectieve onderhandelingen, enz.). Ten slottecontroleert ze de naleving van ecologische criteria, waaronder een verbod opGGO's. Max Havelaar België is samen met 23 ander internationale labels voorduurzame handel lid van FLO International (Fairtrade Labelling Organisations).De overkoepelende organisatie bepaalt de internationale normen voor eerlijkehandel. Sinds 2003 is de certificering toevertrouwd aan FLO-Cert, een dochtervan FLO International die de internationale ISO 65-norm toepast.

BEKNOPT Oprichting: 1988.Maatschappelijke zetel:Bonn, Duitsland.Oorsprong/behoefte: de eerlijkehandel is ontstaan uit protest tegende sociale ongelijkheden die denaoorlogse internationale handelveroorzaakte. Het label "MaxHavelaar" werd in het leven geroepenopdat de consumenten producten uitde eerlijke handel zouden kunnenherkennen in de warenhuizen.Sector: vooral landbouw, textiel.In België: bananen, rietsuiker, cacao,koffie, gedroogde vruchten, fruit,vruchtensap, bloemen, noten, kruidenen specerijen, honing, olijfolie, quinoa,rijst, katoen, sportballen, thee, wijn.Wat gegarandeerd wordt: prijzendie de kosten van een duurzame pro-ductie dekken, een bijkomende pre-mie, voorfinanciering, duurzamehandelsbetrekkingen, fatsoenlijkearbeidsvoorwaarden.Belanghebbenden: ngo's, experts,ondernemingen, vakbonden, produ-centen.Begunstigden : coöperaties, fabrie-ken, ondernemingen/merken.

WIST U DIT ?In België rondde Max Havelaar in2009 de kaap van de 1.000 pro-ducten met label. Een van deredenen van het succes is deverkoop van Max Havelaar-pro-ducten in de warenhuizen.Sommige merken, zoals Candico(voor zijn rietsuiker), zijn voor alhun producten overgestapt opeerlijke handel.Meer informatie: www.fairtrade.netwww.flo-cert.net

Dit label blijft de referentie voor eerlijke handel.

32


33


Controletype: derde partij.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, aangekondigdewaarnemingen op het terrein, ges-prekken met interne en externebelanghebbenden.Betrokken fase van de keten :productie, export/import, verwer-king, distributie, sensibilisering.Bestek: algemene normen voor incoöperaties verzamelde kleine pro-ducenten en producenten metwerknemers; specifieke normen perproduct. Beschikbaar op het inter-net.Manoeuvreerruimte : minimaleeisen en vooruitgangseisen.Vooruitgangscontrole : de FLO-normen omvatten vooruitgangsei-sen die de producenten aansporentot permanente verbetering en totduurzame investeringen in hunorganisatie en hun personeel.Deze normen mikken op degemarginaliseerde producenten.

HOE NEEMT MEN DEEL AAN DE HANDEL IN MAX HAVELAAR-PRODUCTEN?De algemene normen voor winkeliers zijn bedoeld voor zaken die productenmet de Max Havelaar-certificering willen verkopen. Daarnaast bestaan er spe-cifieke normen voor elk type product. De producten moeten in heel de ketengecertificeerd zijn, van de producent tot het afgewerkte, verpakte product.Elke commerciële speler moet dus contact opnemen met FLO-Cert en daarnaeerlijke producten bij eveneens gecertificeerde producenten kopen.

Kandidatuur van een marktspeler bij FLO-Cert:- activeringskosten: 500 euro;- verschillende supplementen, afhankelijk van de omvang en de variëteit van

de producten en de betroffen leveranciers.

Jaarlijkse certificeringskosten:- Basiskosten: Van 1.800 tot 2.600 euro (kleine operators: van 400 tot

1.200 euro)- Audits: Van 400 tot 1.200 euro- Supplement per:

- bijkomend productvolume (afhankelijk van het product): van 600 tot 1.000euro

- bijkomende producent/leverancier: van 100 tot 300 euro- bijkomende productcategorie: van 100 tot 300 euro

EEN OMZETSTIJGING VAN 17%80 tot 90% van de marketingprofessionals heeft waarden als 'ethisch' en'authentiek' opgenomen in hun top 5 van de huidige trends. Het belangvan deze waarden neemt nog altijd toe. Dat verklaart ongetwijfeld deomzetstijging van 17% die de eerlijke producten met Max Havelaar-certi-ficering in 2009 in België noteerden.

Aanvankelijk beperkte Max Havelaar zich tot koffie, vandaag verschijnt het label op tientallen etenswaren en niet-voedingsproducten.

34



Siège Central : Bonn, GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providing

MSC: VIS VOOR VANDAAG EN MORGEN

IN 2009 DROEGEN 7 MILJOEN TON ZEEPRODUCTEN HET MSC-LABEL.DE MARINE STEWARDSHIP COUNCIL IS DAARDOOR EEN BELANGRIJKESPELER IN DE DUURZAME VISSERIJ EN VOOR DE TOEKOMST VAN DEMARIENE ECOSYSTEMEN.

"Eet meer vis!" Keer op keer horen we deze aansporing uit de mond van voe-dingsdeskundigen die zich zorgen maken over het te hoge verbruik van vlees.Het probleem is dat de zee leeg raakt. Dat is niet alleen het gevolg van overbe-vissing maar ook van het gebruik van visserijtechnieken die het ecosysteem vande zee verwoesten. De "Marine Stewardship Council" werd in 1998 doorUnilever en het World Wide Fund for Nature (WWF) opgericht om een oplossingte vinden voor dit wereldwijde probleem.Het principe: een door derden geverifieerd label voor zeeproducten die gevistzijn met ecologisch verantwoorde methoden die de reproductie van de visbes-tanden niet in de weg staan. MSC werd onafhankelijk van zijn twee initiatiefne-mers en ontwikkelde snel, in samenwerking met wetenschappers, eengedragscode die steunt op twee pijlers: duurzame visserij en traceerbaarheid.Onafhankelijke certificeringsorganismen controleren of de vissers en de verwer-kende industrie zich houden aan de code, die geïnspireerd is door deGedragscode voor een verantwoord visserijbeleid van de WGO (VN), de Richtlijnvoor de ecologische etikettering van vis (WGO), de Code van goede praktijkenvoor de invoering van sociale en ecologische normen (ISEAL) en de bepalingenvan de Wereldhandelsorganisatie (WHO). Na twaalf jaar bestaan hebben onge-veer zestig visserijbedrijven de MSC-certificering verkregen en vindt men deproducten met het door de consument gemakkelijk herkenbare blauwe logo in65 landen. In 2009 is MSC van start gegaan met een nieuwe, op 31 indicatorengebaseerde methodologie voor de evaluatie van de visserij. Het systeem moetde gemiddelde duur en misschien ook de kosten van elke evaluatie beperken.

BEKNOPT Oprichting: 1998.Maatschappelijke zetel: Londen.Oorsprong/behoefte: de toene-mende bezorgdheid van onderne-mingen en ngo's over de toestandvan de visbestanden.Sector : Visserij.In België : Ongeveer 70 variëteitenvis of afgeleide producten.Wat gegarandeerd wordt: debescherming van de visbestanden,een beperkte impact op de marieneecosystemen, een systeem voorduurzame visserij.Belanghebbenden : ngo's, overhe-den, experts, consumenten, over-heden.Begunstigden : onafhankelijke producenten, coöperaties, ondernemingen/merken.

WIST U DIT ?MSC schat dat 12% van dewereldwijd voor menselijkeconsumptie gevangen vis zijnlabel draagt (of het binnenkortzal verwerven). De organisatieheeft zich in het recente verledenvooral ingezet voor soorten alsde kabeljauw, de leng, deNoordzeegarnaal, de schelvis,enz.Meer informatie: www.msc.org

In samenwerking met de partners van de visserijketen leidt MSC een programma voor de bevordering van duurzame visserijpraktijken.

© S

XC


35

WAT MOET MEN DOEN OM HET MSC-LABEL TE KRIJGEN ?Een visserijbedrijf dat belangstelling heeft voor het label moet eerst contactopnemen met een door MSC erkend certificeringsorganisme. Het proces duurtongeveer 18 maanden.- Voorbereidende audit: het organisme stelt een vertrouwelijk rapport op waarin

het besluit of het bedrijf in aanmerking kan komen voor certificering, eventueelmet begeleidend advies.

- Voorbereiding: het bedrijf komt in de voorbereidende fase en betrekt al zijnstakeholders bij het project.

- Audit: in een proces met 7 stappen controleert men of het bedrijf aan de voor-waarden van het MSC-bestek voldoet. De stakeholders worden op de hoogtegebracht, men stelt een evaluatieschema op, verzamelt informatie, praat metde stakeholders, geeft scores, ontmoet de klanten en collega's en stelt daneen eindrapport op met een beslissing. Ten slotte wordt het certificeringsrap-port gepubliceerd.

- Post-audit: er wordt een planning van de jaarlijkse controles overeengekomenen de rest van de productieketen wordt bij het proces betrokken.

WAT KOST DE MSC-CERTIFICERING ?De MSC-certificering brengt twee soorten kosten mee: de kosten van deeigenlijke certificering en de kosten van de MSC-vergunning, voor bedrijvendie hun producten onder het MSC-label willen verkopen (restaurants, groot-handels, fabrikanten, enz.).Auditkosten: worden geval per geval bepaald na overleg tussen de organisa-tie die gecertificeerd wordt en het certificeringsorganisme. Deze kosten heb-ben vooral betrekking op de voorbereidende audit, de audit en de jaarlijkseaudits. De visserijbedrijven kunnen een beroep doen op subsidies, die varië-ren van 15.000 tot 120.000 USD, afhankelijk van de complexiteit van hetproces, de beschikbare informatie, het aantal vestigingen en de mate vanbetrokkenheid van de stakeholders.De licentiekosten hangen af van de verkoop van producten met MSC-certificering:- minder dan 200.000 USD: 250 USD (+0,5% van de verkoop voor organisa-

ties die aan de eindverbruiker verkopen);- van 200.000 tot 500.000 USD: 1.000 USD (+ 0,5% van de verkoop);- meer dan 500.000 USD: 2.000 USD (+ 0,55% van de verkoop).

Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, al dan nietaangekondigde waarnemingen,gesprekken met de arbeiders enhet management.Betrokken fase van de keten :productie.Bestek : het is beschikbaar op het internet. Er bestaat ook eenbestek voor de ondernemingendie in heel de productieketenactief zijn.Manoeuvreerruimte : het bestek bestaat uit 31 prestatie- indicatoren, verdeeld volgens 3principes. Om een certificering tekrijgen moet een bedrijf voor elkeindicator een score van 60%behalen, met een gemiddelde van80% voor elk principeVooruitgangscontrole :visserijbedrijven kunnen voorwaar-delijk gecertificeerd worden. De voorwaarden moeten dan binnende geldigheidsduur van de certifi-cering (5 jaar) voldaan zijn.

DE TRACEERBAARHEID IS GEEN PROBLEEMDe verificatie van de traceerbaarheid van de organisatie in heel de MSC-productieketen is vrij eenvoudig. In de meeste gevallen beschikken deorganisaties immers al over een voor andere doeleinden ingevoerd sys-teem voor de identificatie en follow-up van hun producten: inventaris, ISO9000-certificering of HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points).

© D

YLA

N S

KIN

NS

© I&

J

EN BREFCréation : 1993Siège Central : Bonn,

GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and the

NATURLAND :DE VOORLOPER

NATURLAND IS EEN WERELDWIJDE ORGANISATIE VOOR DE VERDEDIGING VAN DE BIOLOGISCHE LANDBOUW. DOOR DIT TYPELANDBOUW TE STEUNEN WIL ZE HET VOORTBESTAAN VERZEKERENVAN KLEINE PRODUCENTEN DIE DUURZAAM EN MET RESPECTVOOR HET PLAATSELIJKE ECOSYSTEEM TE WERK GAAN.

De bijna 50.000 landbouwers die aangesloten zijn bij Naturland bewerkenmomenteel wereldwijd 275.000 hectare landbouwgrond. In 2008 is hun aantalsterk gestegen.Naturland is een internationaal label dat strenge eisen stelt. Het garandeert deconsument dat de producten met zijn logo voortkomen uit biologische land-bouw en niet genetisch gemodificeerd zijn.Naturland is ook actief in de sectoren biologische bosbouw, textiel, cosmeticaen visserij.De certificeringscriteria houden rekening met het sociale engagement van deondernemingen. Speciale aandacht gaat uit naar de veiligheid en de gezondheidvan de arbeiders. Daarnaast ligt de nadruk op de bestrijding van kinderarbeiden de toegang van de kinderen tot onderwijs. Een project voor eerlijke samen-werking geeft fabrikanten de mogelijkheid om gecertificeerd te worden wanneerzij een eerlijke handelsrelatie met de landbouwers onderhouden. Naturlandmeent dat de biologische landbouw kan bijdragen tot de strijd tegen dearmoede indien hij ook andere voorwaarden hanteert: een eerlijke verdeling vande grond, politieke steun voor landbouwonderzoek, de implementatie vanmoderne infrastructuren en technologieën. Kortom, biologische landbouwdraagt bij tot de bescherming van het milieu en de biodiversiteit.

BEKNOPTOprichting: 1982.Maatschappelijke zetel:Gräfelfing, Duitsland.Oorsprong/behoefte: Naturland iseen vereniging voor biologischelandbouw die de negatieve impactvan bepaalde conventionele land-bouwpraktijken wil tegengaan.Sector : landbouw, bosbeheer, vis-serij, textiel, cosmetica, andere.Wat gegarandeerd wordt:Ecologische en duurzame produc-tie: traceerbaarheid, kwaliteitsga-rantie, onafhankelijke certificeringdoor derden van de producten,welzijn van de arbeiders.Belanghebbenden : Consumenten,experts, wetenschappers, landbou-wers.Begunstigden : onafhankelijke pro-ducenten, coöperaties, verwerkendebedrijven, distributeurs, fabrieken,ondernemingen/merken.

WIST U DIT ?Naturland biedt zijn leden eenadviesdienst aan. Een netwerkvan Duitse en internationaleadviseurs helpt de landbouwersbij het oplossen van problemenof de ontwikkeling van hun acti-viteiten. Meer informatie:www.naturland.de

In de jaren 1980 was het logo van Naturland alleen op landbouwproducten tevinden. Nu wordt het ook gebruikt in het bosbeheer, de visserij, het textiel ende cosmetica.

36


37


WAT MOET MEN DOEN OM HET NATURLAND-LABEL TE KRIJGEN ?1. Uitwisseling van informatie: Naturland verstrekt technische en formele infor-

matie over de certificering. De organisatie/boerderij stelt zich op haar beurtvoor.

2. Inspectie om de evaluatie voor te bereiden: Naturland doet een eerste indrukop van de situatie, praat met alle belanghebbenden en stelt een actieplan opom de certificering te bereiken.

3. Inspectie: Naturland doet voor de inspectie van de organisatie/boerderij eenberoep op een onafhankelijk certificeringsorganisme.

4. Contracten: Naturland en de organisatie/boerderij sluiten een productiecon-tract af. De wettelijke basis voor het gebruik van het Naturland-label wordtdoor een afzonderlijk contract bepaald.

5. Certificering: Het certificeringscomité beslist over de toelating en de certifi-cering van nieuwe boerderijen/organisaties als lid van Naturland.

WAT KOST DE NATURLAND-CERTIFICERING ?- Kosten van de voorbereidende evaluatie: 500 euro/dag- Bijdrage: 500 euro/jaar- Licentie: 1% van de omzet- Rechtstreeks aan het certificeringsorganisme te betalen inspectiekosten:

ongeveer 500 euro/dag. Meestal voert men een jaarlijkse inspectie uit, meteen bijkomende dag voor het schrijven van het rapport. De jaarlijkse inspec-tiekosten bedragen dus ongeveer 1.000 – 1.500 euro per dag.

Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, al dan niet aan-gekondigde waarnemingen op hetterrein, gesprekken met interne enexterne belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :de inspectie heeft betrekking opde volledige productieketen (labo-ratorium/kwekerij, herkomst vande grondstoffen, voedselproduc-tie, boerderijen, verwerking, ops-lag, export).Bestek : Naturland heeft normenopgesteld voor de landbouw, deaquacultuur, de visserij, de textiel-sector, de cosmetica, enz. De nor-men zijn beschikbaar op hetinternet.Manoeuvreerruimte : in het geval van afwijkingen wor-den bijzondere voorwaarden ges-teld die binnen een gegeventermijn vervuld moeten zijn. Kleineafwijkingen staan de certificeringniet in de weg, grote wel.Vooruitgangscontrole :ja, om het bestek te respecteren.Er worden regelmatig opleidingenen seminaries georganiseerd.

EEN BELANGRIJKE SOCIALE DIMENSIEEnkele bijzonderheden van de aanpak van Naturland:- Men geeft de voorkeur aan vervoer over zee, maar luchtvervoer is niet

verboden.- Een streng en algemeen verbod op het gebruik van Genetisch

Gemodificeerde Organismen (GGO's) en hun afgeleiden.- Het bestek van Naturland omvat een belangrijk sociaal gedeelte over de

arbeidsvoorwaarden, geïnspireerd door de verdragen van de IAO. Dezesociale dimensie krijgt in de ontwikkelingslanden gestalte in een drie-jaarlijkse sociale audit.


38



PEFC : EERSTE STAPPENIN AZIË EN AFRIKA

PEFC WERD OP HET EINDE VAN DE JAREN 1990 IN EUROPA OPGERICHT EN IS NU IN OPPERVLAKTE HET MEEST VERSPREIDE CERTIFICERINGSYSTEEM VOOR BOSBEHEER TER WERELD.

PEFC, Program for the Endorsement of Forest Certification Schemes (vroegerPaneuropean Forest Council), is een onafhankelijke, niet-gouvernementeleorganisatie zonder winstoogmerk, die in 1999 werd opgericht.Ze ging van start in twaalf Europese landen, waaronder België, om een certifi-ceringsysteem in te voeren dat rekening hield met de eigenheid van de voor deEuropese ecosystemen typische kleine bossen. PEFC ijvert voor een beheer dathet milieu respecteert maar ook sociaal voordelig en economisch leefbaar is.De certificering is gebaseerd op de erkenning door PEFC International van elknationaal certificeringsysteem (de bossen verschillen immers van land tot land).De in totaal 305 criteria waarmee rekening wordt gehouden, zijn op hun beurtgebaseerd op de beslissingen die tijdens grote internationale milieuconferentieswerden genomen, zoals de conferentie van Helsinki in 1993. Met wereldwijd 225miljoen hectare gecertificeerd bos is PEFC al lang niet meer beperkt tot deEuropese Unie en is het bijzonder sterk aanwezig in Noord- en Centraal-Amerika(zie p. 44). De PEFC-certificering gebeurt op vrijwillige basis. Ze geeft dus geengarantie over de kwaliteit van het gekochte hout maar wel over de duurzamebosbouw waaruit het voortkomt. PEFC certificeert niet alleen de bossen maarook de 'controleketen'. Deze certificering geldt voor de ondernemingen die in deverwerkende keten actief zijn.Het volstaat dat een enkel bedrijf van die keten niet gecertificeerd is (of na dejaarlijkse controle door een onafhankelijk organisme zijn certificering verliest)opdat het eindproduct het PEFC-logo niet mag gebruiken. In België was in 2009281.000 hectare bos (uitsluitend in Wallonië) door PEFC gecertificeerd.

BEKNOPTOprichting: 1999.Maatschappelijke zetel: Genève.Oorsprong/behoefte: PEFC isontstaan in een periode van groteprotesten tegen de ontbossing vanhet Amazonewoud. Bos en houtspelen een fundamentele rol in destrijd tegen de klimaatverandering.De consument moet dus de garan-tie krijgen dat hij hout van duur-zame herkomst koopt.Sector : bosbeheer.In België : hout (ruw en afgewerkt)en houtproducten (papier, karton).Wat gegarandeerd wordt: eeneconomisch leefbaar bosbeheermet respect voor het milieu (herstel,bescherming van de biodiversiteit,het water en de bodem) en met eenpositieve sociale invloed (plaatse-lijke werkgelegenheid, respect voorde inlandse bevolking en de rech-ten van de arbeiders).Belanghebbenden : ngo's, consu-menten, vakbonden, overheden,ondernemingen, experts.Begunstigden : onafhankelijke pro-ducenten, coöperaties, fabrieken,ondernemingen/merken.

WIST U DIT ?De kerstboom die PausBenedictus XVI in december2009 van het Waalse Gewest tengeschenke kreeg, kwam uit eenbos met PEFC-certificering.Meer informatie: www.pefc.org

Het van oorsprong Europese PEFC houdt rekening met de eigenheid van devoor de Europese ecosystemen typische kleine bossen.

39


Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, onaange-kondigde waarnemingen op hetterrein, gesprekken met interne en externe belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwer-king, distributie, sensibilisering.Bestek : PEFC werkt met verschil-lende bestekken voor tropische enandere wouden. Beschikbaar ophet internet.Manoeuvreerruimte : afwijkingenmoeten binnen een gegeven termijn verholpen worden.Als de vereiste maatregelen niet op tijd genomen zijn, wordt de deelnemer uitgesloten.Vooruitgangscontrole :Bosbeheer is een langdurigproces. De rotatie van de bomenduurt soms langer dan een men-senleven (in het geval van loofbo-men). Aanpassingen moetengeleidelijk gebeuren, vandaar dathet systeem van permanente verbetering belangrijk is.

WAT MOET MEN DOEN OM DE CERTIFICERING TE KRIJGEN?PEFC is een programma voor de wederzijdse erkenning van nationale certifi-ceringsystemen. De procedures en de kosten verschillen dus van land tot land.We nemen België als voorbeeld:

Boseigenaren:Ze ondertekenen het charter voor duurzaam beheer, sturen het beheerdocu-ment naar de Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij (KBBM) of naar deDivision Nature & Forêts (DNF - Waals Gewest) en betalen de bijdrage. Na debetaling ontvangen ze een attest dat bevestigt dat ze deelnemen aan dePEFC-boscertificering. De bijdrage dekt de kosten van de nalevingscontroledoor een erkend onafhankelijk certificeringsorganisme.De verbintenissen worden op twee niveaus gecontroleerd:- intern door de KBBM en de DNF, die audits uitvoeren;- extern door een erkend onafhankelijk certificeringsorganisme.Wanneer bij een meerderheid van de eigenaren afwijkingen worden vastges-teld die niet worden verbeterd, zou de KBBM of de DNF zijn certificerings-mandaat verliezen en zou de PEFC-certificering van de boseigenareningetrokken worden.

Ondernemingen:- Om te beginnen moeten ze kiezen tussen twee methoden voor een follow-

up van de houtstroom: ofwel wordt het hout met PEFC-label in alle fasen vande productie, het transport en de opslag gescheiden gehouden van het houtzonder PEFC-label, ofwel gebruikt men de 'pariteitsmethode': de hoeveel-heid hout met PEFC-label die de onderneming verkoopt mag ten hoogstegelijk zijn aan de hoeveelheid hout met PEFC- die ze aankoopt.

- De audit wordt voorbereid door de nodige documenten te verzamelen en eenerkend certificeringsorganisme te kiezen.

- Als het organisme vaststelt dat de onderneming aan de eisen van PEFC vol-doet (geen afwijkingen), levert het een certificaat af dat drie jaar geldig blijft.

Het certificaat vermeldt het nummer van de controleketen dat de ondernemingheeft ontvangen.

WAT KOST DE CERTIFICERING ?Boseigenaren :Voor 3 jaar: 5 euro voor een bos van minder dan 5 ha, vermeerderd met 0,5euro/ha per bijkomende hectare (max. 250 euro).Ondernemingen :+/- 750 euro/jaar voor de audit door het certificeringsorganisme + bijdrage aanPEFC Belgium in verhouding tot de omzet (van 100 tot 2.000 euro/jaar).

PEFC was tot nu toe vooral inEuropa en Noord-Amerika aanwezig. Vandaag zet het zijneerste stappen in Afrika en Azië.


40



RAINFOREST ALLIANCE :INTELLIGENTE LANDBOUW

RAINFOREST ALLIANCE IS ONTSTAAN ALS EEN ECOLOGISCH LABELMAAR HEEFT BEETJE BIJ BEETJE OOK SOCIALE EN ECONOMISCHECRITERIA INGEVOERD. HET WERKT ZOWEL MET KLEINE PRODUCENTEN ALS MET DE REUZEN VAN DE VOEDINGSINDUSTRIE.Rainforest Alliance is een internationale ngo die op het einde van de jaren 1980werd opgericht, toen men in Latijns-Amerika besefte dat de zeer snelle ontwikkelingvan de bananenteelt, vooral in Costa Rica, bijdroeg tot de ontbossing. Het werdbovendien duidelijk dat de toegepaste landbouwpraktijken (gebruik van kunst-mest en fytofarmaceutische producten) schadelijk waren voor de gezondheid vande arbeiders, voor de bodem en voor de biodiversiteit.Sinds 1992 kent Rainforest Alliance een label toe aan verschillende tropische producten (koffie, thee, bananen, cacao). De nadruk ligt historisch op 'schaduw-koffie' die tussen de bomen van het bos verbouwd wordt en minder schadelijk isdan de grote monoculturen. Het label is toegankelijk voor producten van coöpe-raties of onafhankelijke producenten die een reeks criteria naleven met betrekkingtot de arbeidsvoorwaarden, de bescherming van de bodem en het ecosysteem,de bescherming van de soorten, het wateren afvalbeheer, enz. RainforestAlliance werkt niet met een op lange termijn gewaarborgde prijs voor de produ-centen en evenmin met biologische landbouw, maar wel met geïntegreerde land-bouwpraktijken (zo laag mogelijke milieu-impact).De ngo werkt samen met zowel grote plantages als met traditionele landbouwers.Ze is vooral actief in Centraal- en Zuid-Amerika maar ook op de Filippijnen, inKenia, Ethiopië, enz. De organisatie verzorgt bovendien het secretariaat van hetSustainable Agriculture Network (SAN), een wereldwijd netwerk voor duurzamelandbouw dat veel belang hecht aan het beheer van de landbouwbedrijven. SANkiest de criteria en de indicatoren voor de certificering door Rainforest Alliance.Ten slotte doet Rainforest Alliance een beroep op lokale onafhankelijke auditeursdie opgeleid zijn in de auditprocedures van ISO 65. Het is lid van de InternationalSocial and Environmental Accreditation and Labelling Alliance (ISEAL).

BEKNOPTOprichting: 1986.Maatschappelijke zetel: New-York.Oorsprong/behoefte: het pro-gramma voor duurzame landbouwwerd gestart toen de intensievebananenteelt ernstige problemenbegon te veroorzaken (ontbossing,vergiftiging van de arbeiders).Sector: landbouw.In België: bananen, thee, koffie,cacao.Wat gegarandeerd wordt:bescherming van de ecosystemen:gezonde en fatsoenlijke arbeid-somstandigheden, bescherming vande biodiversiteit en van het water,geïntegreerd beheer van pesticidenen afval, goede betrekkingen met deplaatselijke gemeenschappen,bescherming van de bodem.Belanghebbenden : ngo's, consumenten, overheden, experts,vakbonden, ondernemingen, enz.Begunstigden: onafhankelijke producenten, coöperaties, ondernemingen/merken.

WIST U DIT ?Rainforest Alliance schat dat wereldwijd 15% van de bananen, 5% vande thee en 2% van de koffie onder zijn label worden verkocht. De ngowerkt samen met grote voedingsbedrijven (Chiquita, Lipton, Nestlé)maar heeft zich in de loop van de jaren ook opengesteld voor kleineproducenten. Sinds 2003 wordt het logo van Rainforest Alliance ookgebruikt voor bepaalde initiatieven voor duurzaam toerisme.Meer informatie: www.rainforest-alliance.org

Dit label legt de nadruk op zoge-naamde 'schaduwkoffie', dus koffiedie tussen de bomen wordt ver-bouwd en het milieu minder zwaarbelast dan de grote monoculturen.


41

WAT MOET MEN DOEN OM DE CERTIFICERING VAN RAINFORESTALLIANCE TE KRIJGEN?Een multidisciplinair team van experts van Rainforest Alliance kan op vraag vande uitbater van een landbouwbedrijf een voorafgaande evaluatie maken, zodatmen de sterke en de zwakke punten van het bedrijf kent en maatregelen kannemen om aan de normen te voldoen. Wanneer de uitbater denkt dat zijn bedrijfklaar is voor een inspectie, beoordeelt een team van specialisten van RainforestAlliance de naleving van de criteria. Het team stelt een rapport op dat geëva-lueerd wordt door een comité van externe, onafhankelijke en onbezoldigdeexperts. Rainforest Alliance besluit aan de hand van deze 'peers review' en vande aanbevelingen van de inspectieteams of het bedrijf gecertificeerd wordt.Wanneer de certificering geweigerd wordt, kan het bedrijf verbeteringsmaatre-gelen nemen en een nieuwe aanvraag indienen. Nadat de conformiteit met denormen aangetoond is, mag men het label gebruiken.

WAT KOST DE CERTIFICERING DOOR RAINFOREST ALLIANCE ?De producenten betalen de certificeringprocedure en jaarlijkse kosten. Vaakworden ze hierin financieel gesteund door stichtingen, exporteurs of kopers.De kosten zijn op 3 factoren gebaseerd:- De omvang en de ligging van het bedrijf: de kosten van transport en logistiek

worden volgens een dagtarief berekend.- Gecertificeerde landbouwbedrijven betalen jaarlijks 7,5 USD/ha voor grote

en middelgrote bedrijven en 5 USD voor groeperingen (coöperaties, vereni-gingen van producenten).

- Conformiteit met de SAN-normen: het is mogelijk dat men grote of mindergrote investeringen zal moeten doen om de certificering te verkrijgen.

Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, al dan nietaangekondigde waarnemingen ophet terrein, gesprekken met interneen externe belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwerking.Bestek : de normen van hetSustainable Agriculture Network(SAN) zijn beschikbaar op het internet. Er wordt gewerkt aan normen voor groeperingen.Manoeuvreerruimte : de criteriavoor duurzame landbouw zijn intien principes verdeeld. 14 criteriazijn kritiek en moeten gerespecteerdworden om de certificering te ver-krijgen. Een scoresysteem schrijftvoor dat 80% van alle criteria moetworden nageleefd, met een mini-mum van 50% per principe. Alshet vereiste minimum niet wordtbereikt, moet men verbeterings-maatregelen nemen.Vooruitgangscontrole :gecertificeerde bedrijven wordenelk jaar volledig doorgelicht enmoeten van audit tot audit hunvooruitgang aantonen.

80% NESPRESSO-KOFFIE MET LABEL TEGEN 2013Rainforest Alliance werkt sinds kort samen met de koffiereus Nespresso.Ze hebben een overeenkomst gesloten die Ecolaboration is gedoopt. Eénvan de gezamenlijke doelstellingen is de vermindering van de milieu-impact en de verbetering van de sociale voorwaarden in de tropische kof-fieteelt. Tegen 2013 moet 80% van de koffie van Nespresso afkomstig zijnvan 'Rainforest Alliance Certified™'-plantages.

Rainforest Alliance schat dat wereldwijd 15% van de bananen, 5% van de thee en 2% van de koffie (hier een plantagein Kenia) onder zijn label worden verkocht.

42




UTZ: "GOED" IN DE TAALVAN DE MAYA'S

KOFFIE MET HET UTZ-LABEL IS GOED INGEBURGERD IN ZWITSER-LAND EN NEDERLAND EN WORDT OOK IN BELGIË VERKOCHT.DE INITIATIEFNEMERS BESCHOUWEN HUN LABEL ALS EEN AANVUL-LING VAN DE KLASSIEKE SYSTEMEN VOOR EERLIJKE CERTIFICERING.

Het certificeringprogramma Utz Certified werd in 1997 in het leven geroependoor een Guatemalteekse koffieproducent en een Nederlandse brander, AholdCoffee Company, met als doel de wederzijdse kennis tussen de verschillendespelers in de koffiehandel te verbeteren. De koffieplanter had een bedrijf dat tegroot was voor de criteria van Fair Trade. De koffiebrander meende dat slechts5% van de consumenten in het Noorden echt bereid was om biologische en/ofeerlijke koffie te kopen.De twee stichters stelden een bestek op dat elke koffieproducent kan onder-schrijven: redelijk gebruik van pesticiden, beheersing van het verbruik van wateren energie, bescherming van de rechten van de arbeiders, veiligheid op hetwerk, toegang tot gezondheidszorg voor de arbeiders en hun gezinnen,bescherming van de biodiversiteit, enz. Er werd een bijzondere nadruk gelegdop de traceerbaarheid. Na certificering door een onafhankelijk organisme (IMO, Ecocert, enz.) mag dekoffie het label Utz Certified dragen. Het bestek is onder meer geïnspireerd doorde verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en EurepGap (pro-tocol voor goede landbouwpraktijken voor fruit en groente). Utz Certified miktniet zozeer op rechtstreekse ondersteuning van de ontwikkeling van kleinegemeenschappen als wel op een verbetering van het professionalisme en deconcurrentiepositie van de producenten, die tegelijk aangemoedigd worden omsocialer en ecologischer te werk te gaan. Utz Certified garandeert de uitkeringvan een (kleine) premie. Ze beloont de betere kwaliteit van het product en is dusafhankelijk van de productietechnieken, de traceerbaarheid, de smaak, enz.Utz Certified is sinds 2008 lid van de Roundtable on Sustainable Palm Oil(RSPO, zie p. 58). Het is de bedoeling om het traceringsysteem van Utz Certifiedook toe te passen op de door RSPO gecertificeerde palmolie.

WIST U DIT?

Utz Certified schat dat in 200910% van de in België verkochtekoffie en 5% van de wereldpro-ductie van koffie zijn label droeg.Sinds enkele jaren werkt UtzCertified ook aan de certificeringvan cacao, thee en palmolie.Meer informatie: www.utzcertified.org

BEKNOPTOprichting: 1997.Maatschappelijke zetel:Amsterdam.Oorsprong/behoefte: Utz Certifiedis een initiatief van eenGuatemalteekse koffieplanter eneen Nederlandse koffiebrander.Hoewel ze goede sociale en ecolo-gische praktijken hanteerden,waren ze te groot voor het circuitvan de eerlijke handel.Sector : landbouw (thee, koffie,cacao).In België : koffie.Wat gegarandeerd wordt: nale-ving van de basisverdragen van deIAO, onderwijs voor de kinderen,bodembeheer, verantwoord gebruikvan pesticiden, waterbehandeling,bescherming van de oerwouden envan bedreigde diersoorten.Belanghebbenden: ngo's, overhe-den, experts, ondernemingen,onderzoeksinstellingen, producen-ten.Begunstigden : onafhankelijke pro-ducenten, coöperaties, onderne-mingen/merken.

Volgens de Nederlandse koffiebrander die het initiatief genomen heeft voorUtz Certified is 5% van de consumenten echt bereid om biologische en/ofeerlijke koffie te kopen.


43

Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, onaange-kondigde waarnemingen op hetterrein, gesprekken met interne enexterne belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwer-king, distributie, sensibilisering.Bestek : Utz Certified werkt metdrie bestekken: voor koffie, voorthee en voor cacao. Er bestaat ookeen bestek voor de productieketen.De bestekken kunnen op de web-site geraadpleegd worden.Manoeuvreerruimte : het bestekomvat verplichte en bijkomendecontrolepunten.Vooruitgangscontrole : elk jaarworden bijkomende controlepun-ten in verplichtingen omgezet. Opdie manier kunnen de organisatieszich stapsgewijs volledig in ordebrengen met het bestek en hunactiviteit permanent verbeteren.

WAT MOET MEN DOEN OM DE CERTIFICERING TE KRIJGEN?De kopers (exporteurs, importeurs, handelaren, koffiebranders) kunnen zichonline inschrijven om deel te nemen aan het programma van Utz Certified.Vervolgens moeten ze contact opnemen met een door Utz Certified erkendonafhankelijk certificeringorganisme (zie website). Eerste contact, registratie,zelfevaluatie, inspectie, certificering.

WAT KOST DE CERTIFICERING?De kosten voor de producenten hangen af van het certificeringsorganisme datde audits uitvoert, de omvang van het bedrijf en het beheersysteem.Aangezien organisaties van diverse pluimage aan het programma van UtzCertified deelnemen, kunnen de auditkosten variëren van 500 tot 4.500 USD.De kosten om het bedrijf aan de criteria aan te passen, hangen af van dezelfdereeds vermelde factoren.Utz Certified probeert de certificeringsorganismen per regio zo veel mogelijk tediversifiëren. Het spel van de concurrentie maakt de prijzen competitiever.De eerste kopers van de gecertificeerde producten betalen 0,012 USD/pondadministratiekosten (voor koffie).

ELK BOONTJE IS OPSPOORBAAR.De producentenorganisatie kan de herkomst van elke productstroomidentificeren: veld, lid, producent. Ook heel de keten van de productie, deverwerking en de handel is traceerbaar. Elke transactie met gecertifi-ceerde producten wordt opgenomen in een onlinesysteem. Op het eindevan de keten kan de eindkoper (brander, groothandelaar, enz.) het trace-ringsysteem raadplegen aan de hand van een unieke code. Op die manierkan hij precies nagaan waar de koffie vandaan komt.

Utz Certified schat dat in 2009 10% van de in België verkochte koffie en 5% van de wereldproductie van koffie zijnlabel droeg: herhaling van hierboven

44

© E

THIC

AL

TRA

DIN

G IN

ITIA

TIV

E

TITRE CHAPITRE

45

RESPI TEMOIGNAGE


> DE BEDRIJVENCHARTERS- 4C: de koffieketen van begin tot einde- Business Social Compliance Initiative: de

sociale prestaties verbeteren- Ethical BioTrade: kopen met respect- De gedragscode van het Ethical Trading

Initiative- Fair Labor Association legt de nadruk op het

werk van de onderaannemers- Fair Wear Foundation: voor een 'schone' tex-

tielsector- Roundtable on Sustainable Palm Oil: de

impact op de ecosystemen beperken - SA8000: eerbied voor de mensenrechten op

het werk- STEP: comfortabel … en eerlijk tapijt- World Fair Trade Organization: de hoeder

van de waarden van eerlijke handel

46




4C:DE KOFFIEKETEN VANBEGIN TOT EINDE

HET PROJECT 4C IS EEN GEDRAGSCODE VOOR DE KOFFIESECTOR.DE CODE BERUST OP HET RESPECT VOOR 28 PRINCIPES EN DE UITSLUITING VAN 10 ONAANVAARDBARE PRAKTIJKEN, WAARONDERKINDERARBEID. BIJ DE LEDEN VAN DIT MEERPARTIJENINITIATIEFVINDT MEN INTERNATIONALE GROEPEN ZOALS ALDI, KRAFT ENNESTLÉ.4C (Common Code for the Coffee Community) werd in 2003 opgericht door deDuitse koffievereniging en de Duitse ontwikkelingssamenwerking. De vereniginggroepeert vertegenwoordigers van de koffie-industrie, producenten, vakbon-den, ngo's, certificeringsorganismen en internationale instellingen.Deze groep publiceerde in 2006 een gedragscode die rechtstreeks geïnspireerdis door de Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties. Ze wil de actorenvan de koffieketen duurzame bestaansmiddelen garanderen, met een sociale,ecologische en economische dimensie. De code steunt op de volgende ele-menten:- De koffieproductie kan alleen duurzaam zijn wanneer ze de producenten, hungezinnen en werknemers fatsoenlijke werken leefomstandigheden garandeert.Dit begrip omvat de eerbied voor de mensenrechten en de arbeidsnormen,samen met een fatsoenlijk levenspeil.- De bescherming van het milieu, zoals het regenwoud, en de vrijwaring vannatuurlijke hulpbronnen zoals het water en de bodem, de biodiversiteit en ener-gie zijn essentiële componenten van een duurzame productie en verwerking vande koffie.- De economische leefbaarheid vormt de basis van de sociale en ecologischeduurzaamheid.Ze gaat samen met redelijke inkomsten voor alle actoren van de koffieketen, eenvrije toegang tot de markt en duurzame bestaansmiddelen.Dit systeem gaat ervan uit dat de aanmoediging van duurzaamheid in de koffie-sector een productieve, competitieve en efficiënte aanpak is voor de verbeteringvan de economische situatie van de mensen die werkzaam zijn in de teelt, deverwerking na de oogst en de handel in koffie.

WIST U DIT ?De leden van 4C vertegenwoordi-gen potentieel 50% van dewereldproductie van koffie.Meer informatie: www.4c-coffeeassociation.org

BEKNOPTOprichting : 2006Maatschappelijke zetel : Genève,met secretariaat in Bonn, Duitsland.Oorsprong/behoefte : In 2003 lanceerden de Duitse koffiesectoren de Duitse ontwikkelingsamen-werking een meerpartijenprocesom een gedragscode uit te werken.De code streeft naar de invoeringvan duurzame praktijken, zowel inde conventionele koffiesector alsvia het institutionele kader.Sector : koffie.Wat gegarandeerd wordt : deuitsluiting van 10 onaanvaardbarepraktijken: kinderarbeid, dwangar-beid, mensenhandel, verbod opvakbonden, afwezigheid vandrinkwater, ontbossing, gebruikvan bepaalde pesticiden, immo-rele transacties.Belanghebbenden:ondernemingen, ngo's, overheden, vakbonden, experten,producentenorganisaties in Afrika,Zuid-Amerika en Azië.Begunstigden: onafhankelijkeproducenten, coöperaties (leden:koffieproducenten, koffiemerken,maatschappelijk middenveld).

Eind 2009 maakte 4C bekend dat de koffieverkoop met meer dan 150% ges-tegen is. In 2010 verwacht het een nieuwe vooruitgang met minstens 50%.

47


EEN 'BUSINESS-TO-BUSINESS'-LOGICA4C hanteert een 'business-to-business'-logica in de productieketen vande koffie. De koffiebranders verbinden zich ertoe om geleidelijk meer 4C-koffie te gebruiken en in heel hun gamma op te nemen. Er is echter geencommunicatie op het niveau van het product, dus geen herkenbaar labelvoor de eindverbruiker. Het staat de leden vrij om naar hun aansluiting bij4C te verwijzen.

Type controle: interne controles encontroles door derde partij.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, al dan niet aange-kondigde waarnemingen op hetterrein, gesprekken met interne enexterne belanghebbenden.Betrokken fases van de keten:productie, export/import, verwer-king, distributie, sensibilisering,andere.Bestek: De gedragscode voor deproductie, de verwerking en de ver-handeling van koffie is beschikbaarop de startpagina van www.4c-cof-feeassociation.org en bij het secreta-riaat van 4C.Manoeuvreerruimte: voor elk vande 28 principes is een systeem metrood, geel of groen licht ingevoerd.Een geel gemiddelde is vereist. Ergeldt een nultolerantie voor deonaanvaardbare praktijken.Vooruitgangscontrole : heel hetsysteem van 4C berust op het prin-cipe van permanente verbetering.Elk duurzaam principe dat niet wordtgerespecteerd (rood) moet gecom-penseerd worden door een duur-zaam principe dat welgerespecteerd wordt (groen). Het isde bedoeling dat voor alle 28 prin-cipes het licht op groen komt testaan (eventueel met geel als tus-senstap).

HOE KRIJGT MEN DE 4C-LICENTIE?1. Lid worden van de vereniging 4C.2. Informatie en documentatie aanvragen (gedragscode, dossier voor zelfevalua-

tie, Business Partner Mapping, enz.).3. De zelfevaluatie uitvoeren en een verificatie aanvragen.4. De verificatie organiseren: startbijeenkomst, voorbereidende audit, analyse van

het documentensysteem, gesprekken, inspectie op het terrein, slotbijeen-komst.

5. De evaluatie afwachten: bevestiging van de zelfevaluatie (geen uitsluitingscrite-ria en een geel gemiddelde voor de 28 principes), of weigering.

6. De 4C-licentie voor de verkoop van koffie verkrijgen bij een ander lid van 4C, ofeen verbeteringsplan overeenkomen om het gemiddelde te bereiken (zie"Vooruitgangscontrole" in het kaderstuk hiernaast).

WAT KOST DE DEELNAME AAN 4C?4C heeft een verificatiesysteem ontwikkeld dat koffieproducenten de mogelijkheidbiedt om hun naleving van de 4C-code zelf te volgen en te verbeteren, en om onaf-hankelijke audits door derde partijen te organiseren.De producenten bij de bron moeten deze kosten niet dragen: ze worden betaalduit de jaarlijkse lidgelden van de leden. De kosten hangen af van de plaats van deorganisaties in de productieketen en van hun omvang: voor de producenten zijnde kosten het laagst, voor de industriële actoren het hoogst (bijv. een producentzal voor een productie van 500.000 zakken koffie van 60 kg 9.000 euro betalen,terwijl een eindkoper 30.000 euro zal betalen).

Als de verkoop blijft toenemen, zal 4C in staat zijn om in alle fases van de klassieke koffieketen een duurzame benadering op te leggen.


48

EN BREF

Création : 1993Siège Central : Bonn,

GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providingongoing business valueContrôle externeParties prenantes :companies,NGO’s,Consumers,Labor unions, Experts,OtherBénéficiaires : Independent produ-cers, Cooperatives, Manufacturers,Companies/brands

BUSINESS SOCIAL COMPLIANCEINITIATIVE: DE SOCIALE PRESTATIES VERBETEREN

HET BUSINESS SOCIAL COMPLIANCE INITIATIVE (BSCI), EEN INITIATIEF VAN EEN EUROPEES PLATFORM VAN HANDELAREN, INDUSTRIËLEN EN IMPORTEURS, IS EEN KWALIFICATIE- EN AUDITSYSTEEM VOOR DE TOEPASSING VAN SOCIALE NORMEN BIJ ONDERAANNEMERS.

Veel bedrijven hebben hun eigen gedragscode ingevoerd om de arbeidsvoor-waarden in de leveranciersketen te verbeteren. In 2002 heeft de Europese han-delsvereniging Foreign Trade Associaton (FTA) een platform opgericht om eengedragscode voor de kleinhandel in te voeren. De bedoeling hierbij was om dediverse systemen en audits in de productieketen te harmoniseren en te vereen-voudigen. In 2003 leidden besprekingen binnen werkgroepen van bedrijven enverenigingen tot de creatie van BSCI, dat in grote mate geïnspireerd is door deSA8000-certificering (zie p. 60), aangezien ook deze code zich toespitst op deeerbiediging van de normen van de IAO. We vinden er dus verplichtingen interug zoals de eerbied voor de nationale en internationale wetten, het recht opvrijheid van vereniging en collectieve onderhandeling, het verbod op discrimi-natie, de plicht om het wettelijke minimumloon te respecteren of zelfs te over-schrijden (een verschil met SA8000, dat vaak een hoger bestaansminimumvoorschrijft in de ontwikkelingslanden) en onder meer het verbod op kinderar-beid en dwangarbeid. De code houdt ook rekening met de milieuproblematiek,met criteria voor afvalbeheer, de behandeling en opruiming van chemische pro-ducten en andere gevaarlijke stoffen, en de behandeling van uitstoot en lozin-gen van afvalwater.De audits worden uitgevoerd door onafhankelijke controle-instanties die doorBSCI erkend zijn. Ze worden gevolgd door verbeteringsplannen. Leden vanBSCI of gemandateerde experts helpen de productiefabrieken bij het bepalenvan de te nemen maatregelen. Een tweede audit meet de geboekte vooruit-gang.Eind 2009 telde BSCI 422 leden, waaronder bedrijven zoals Esprit, Etam,Intersport, Lidl en The Coton Group.

WIST U DIT ?Een BSCI-audit levert geen certificering op, omdat hij geen integraletoepassing van de normen garandeert. BSCI wil de sociale prestatiesgeleidelijk verbeteren, zonder een certificering in te voeren.Meer informatie: www.bsci-eu.org

BEKNOPTOprichting: 2003.Maatschappelijke zetel : Brussel.Oorsprong/behoefte: veel bedrij-ven pleitten voor een gemeen-schappelijk platform en eengezamenlijke methodologie voorde verbetering van de socialeprestaties in hun productieketen.Ze hadden vaak al een monitoring-systeem, maar waren op zoek naarsynergie met andere bedrijven.Sector : landbouw, textiel, speelgoed. In België : enkele leden van BSCIdie hun producten in België verko-pen: Esprit, Aldi, Hema, Intersport,Lidl, enz.Wat gegarandeerd wordt : deaangesloten organisatie werkt meeaan een proces voor de ontwikke-ling van de sociale prestaties, opbasis van fundamentele verdragenvan de IAO.Belanghebbenden: ngo's, onder-nemingen, experts.Begunstigden: onafhankelijkeproducenten, coöperaties, fabrieken, ondernemingen/merken,kleinhandelaren.


49

HOE WORDT MEN LID VAN BSCI?Het volstaat dat men zijn kandidatuur indient bij BSCI. Door lid te wordenbetrekt men zijn productieketen (leveranciers) bij het proces. Enige voorwaarde:een omzet van minstens 500.000 euro en een lokalisatie van de leveranciers inde ontwikkelingslanden en groeilanden die voorkomen op de lijst van BSCI.

WAT KOST DE DEELNAME AAN BSCI?De kosten hangen af van de omzet:- Minder dan 20 miljoen euro: 3.000 euro.- Minder dan 500 miljoen euro: 12.000 euro.- Minder dan 5 miljard euro: 24.000 euro.- Meer dan 5 miljard euro: 30.000 euro.Dit omvat de financiering van en de deelname aan de vergaderingen van hetComité en de leden, een newsletter en een ledenrubriek op de website.De inspectiekosten kunnen variëren van 600 tot 800/900 euro per dag en perinspecteur. Men moet drie werkdagen rekenen voor een fabriek met 500 arbei-ders. Als de audit positief is, blijft hij 3 jaar geldig. In het andere geval wordt eenjaar later een nieuwe audit uitgevoerd. De reiskosten moeten geval per gevalvergoed worden. In principe dragen de leden de kosten, maar soms worden zebetaald door de fabrieken (leveranciers) of wordt een tussenoplossing gezocht.

Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, aangekon-digde waarnemingen op het terrein, gesprekken met de arbeiders en het management.Betrokken fase van de keten :productie.Bestek : de gedragscode isbeschikbaar op de website.Manoeuvreerruimte : de auditskrijgen een score van 0 (afwijkend),1 (verbeteringen nodig) of 2(conform). 1/3 van de leveranciersmoet binnen de 3 jaar een scorevan 1 of 2 hebben; 2/3 moet ditbinnen de 5,5 jaar doen. BSCI zalin de toekomst overgaan naar 2/3van leveranciers (in termen vanvolume) met een score van 1 of 2binnen de 3 jaar.Vooruitgangscontrole : bij elkeaudit moet men meetbare enzichtbare verbeteringen vaststellen.

BSCI: EEN STAP NAAR DE SA8000-CERTIFICERINGDe BSCI-gedragscode is lichter en minder dwingend dan SA8000. Menbeschouwt ze daarom als een tussenstap op weg naar het verkrijgen vande SA8000-certificering. Omgekeerd wordt SA8000 in het proces vanBSCI als 'best practice' beschouwd. Er bestaat trouwens een overgangnaar SA8000. De controles letten dan vooral op drie punten: de onde-raannemers, het systeem voor collectieve onderhandeling en de mana-gementpraktijken.

50


ETHICAL BIOTRADE:BEVOORRADING METRESPECT

ETHICAL BIOTRADE MOEDIGT ONDERNEMINGEN AAN OM ZICH TE BEVOORRADEN MET GRONDSTOFFEN UIT DE INLANDSE DIVERSITEIT. DOEL?: EEN EERLIJKE VERDELING VAN DE WINST VERZEKEREN MET DE BETROKKEN GEMEENSCHAPPEN EN DE LOKALE PRODUCENTEN.

Volgens het Verdrag inzake Biologische Diversiteit (VDB) is een aantal bedrijvendie gebruik maakt van de natuurlijke rijkdommen van bepaalde regio's zich nietbewust van de noodzaak om de plaatselijke gemeenschappen, de hoeders vande traditionele kennis en de biodiversiteit, hiervoor te compenseren.De in Genève gebaseerde Union for Ethical BioTrade is een jonge vzw die in mei2007 gesticht werd met de steun van Unctad (United Nations Conference onTrade and Development). Haar missie: een "bevoorrading met respect" bevorderen ("Sourcing with Respect"). De aangesloten bedrijven verbinden zichertoe om in de verschillende fasen van de ontwikkeling, de productie en de commercialisering een duurzame benadering te hanteren. Dat betekent dat mende traditionele kennis van de gemeenschappen van de wingebieden respecteert,de plaatselijke biodiversiteit in stand houdt, en alle partijen die bij de productiebetrokken zijn eerlijk vergoedt. Het respect voor deze regels voorkomt dus biopiraterij, d.w.z. het gebruik van de ingrediënten van de biodiversiteit of vanlokale kennis zonder de gemeenschappen te vergoeden.De vereniging heeft drie soorten leden: handelaren, aangesloten verenigingenen individuen. De eerste twee kunnen het directiecomité verkiezen en hetbeheer van de organisatie goedkeuren. Op dit ogenblik zijn de meeste ledenactief in de sector van de cosmetica en de persoonlijke verzorging.

WIST U DIT ?79% van de consumenten is bereid om producten te boycotten die opde markt worden gebracht door bedrijven die zich niet om het milieu en ethisch gedrag bekommeren! Dat blijkt uit de barometer van hetInternationale Jaar van de Biodiversiteit 2010. De barometer is gebaseerd op drie soorten gegevens: een studie bij 4.000 personen inFrankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, de mediadekking in dezelfde vier landen en de analyse van de jaarverslagen van de 100 grootse cosmeticabedrijven van de wereld(Bayer, L’Oréal, LVMH, Yves Rocher, Chanel, enz.) Meer informatie: www.ethicalbiotrade.org

BEKNOPTOprichting: 2007.Maatschappelijke zetel: Genève.Oorsprong/behoefte: de door dekleine en middelgrote producentenvan de ontwikkelingslanden uitge-drukte behoefte aan een differentië-ring van hun biologische productenop de markt.Sector : natuurlijke producten voorde cosmetica en de voeding.Wat gegarandeerd wordt:bescherming van diversiteit, duur-zaam gebruik van de natuurlijkehulpbronnen, eerlijke verdeling vande winst, respect voor de plaatse-lijke, nationale en internationale wet-ten en voor de rechten van debetrokkenen, duidelijkheid over heteigendom van de grond.Belanghebbenden : ondernemin-gen, ngo's, overheden, experts. Denormen zijn het voorwerp geweestvan een open raadpleging, zoals degoede praktijken voor het opstellenvan normen van ISEAL en WHOvoorschrijven. Er werd aan deelge-nomen door belanghebbenden meteen economisch, sociaal of ecolo-gisch profiel, zowel uit de ontwik-kelde als uit de ontwikkelingslanden.Begunstigden : onafhankelijke pro-ducenten, coöperaties, fabrieken,ondernemingen/merken

© S

XC

51


HOE NEEMT MEN DEEL AAN ETHICAL BIOTRADE?Kandidaten moeten er eerst voor zorgen dat ze in regel zijn met de principesvan Ethical BioTrade. Nadat ze door het ledencomité goedgekeurd zijn, moe-ten ze binnen de zes maanden een externe audit door een erkende organi-satie ondergaan. De audit controleert de naleving van de minimumcriteria eneventuele afwijkingen van de criteria en principes van Ethical BioTrade. Nadeze stap dienen de kandidaten een actieplan in, met een beschrijving vande stappen naar volledige conformiteit. Wanneer het auditrapport en hetactieplan goedgekeurd zijn, kan men lid worden.Momenteel (begin 2010) zijn er 23 leden, waarvan 12 uit Zuid-Amerika (voo-ral in Colombia en Brazilië), 6 uit Europa, 3 uit Afrika en 2 uit de VerenigdeStaten.

WAT KOST DE DEELNAME AAN ETHICAL BIOTRADE?Er bestaan 3 soorten kosten:1/ Lidmaatschapskosten (gekoppeld aan de omzet). Voor de organisaties die

handel drijven:- minder dan 1 miljoen USD: 0,1% van de omzet (minimum 50 USD).- 1 tot 100 miljoen USD: 1.000 USD voor het eerste miljoen USD + 200 USD

per volgend miljoen USD.- Meer dan 100 miljoen USD: 22.000 USD voor het eerste miljoen USD + 200USD per volgende 25 miljoen USD (maximum 50.000 USD).2/ De kosten van de inspectie door een derde partij.3/ De kosten voor de toepassing van goede praktijken. Ethical Bio Trade heeft een logo dat gratis mag worden gebruikt. Technischeexpertisediensten worden gratis of tegen verlaagde prijs aangeboden.

Type controle : interne controlesen controles door derde partij.Methoden: analyse van het docu-mentensysteem, aangekondigdewaarnemingen op het terrein, ges-prekken met interne en externebelanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwer-king, distributie, sensibilisering.Bestek : het bestek kan geraadpleegd worden opwww.ethicalbiotrade.org.Manoeuvreerruimte : men moet minimale criteria res-pecteren; de organisatie krijgt vijfjaar tijd om het bestek volledig nate leven.Vooruitgangscontrole : ja, omeen volledige conformiteit met hetbestek te bereiken..

DIT IS GEEN CERTIFICERINGEthical Bio Trade is geen certificeringsysteem maar een ledenorganisatie.De vereniging gaat de verbintenissen van haar leden na en het lidmaat-schap blijft geldig zolang de verbintenissen nageleefd worden. Om de 3jaar wordt een audit door een derde partij uitgevoerd.

© S

XC

DE GEDRAGSCODE VAN ETHICAL TRADINGINITIATIVE

ETI ONDERSCHEIDT ZICH VAN DE ANDERE GARANTIESYSTEMEN: HET IS IN ESSENTIE BRITS MAAR WERKT MET PRODUCTIEKETENS IN HEEL DE WERELD. ZIJN HOOFDDOEL: FATSOENLIJKE ARBEIDSVOORWAARDEN IN ELK TYPE ORGANISATIE.

Ethical Trading Initiative (ETI) werd in 1998 in het Verenigd Koninkrijk opgerichtdoor ondernemingen, ngo's en vakbonden. Het streeft vooral naar fatsoenlijkearbeidsvoorwaarden voor fabrieksarbeiders. Het initiatief komt voor uit eenvaststelling: om zich te kunnen ontwikkelen, heeft de ethische handel zowelnood aan de expertise van de bedrijfswereld als aan het vermogen van ngo'sen vakbonden om te mobiliseren en te innoveren.ETI is een organisatie zonder winstoogmerk. Ze telt meer dan vijftig leden uitsterk verschillende sectoren, zoals voeding, schoenen, kleding, meubilair ensteen. Ook de kleinste ondernemingen of verenigingen kunnen zich aansluitenbij ETI. De vereniging moedigt haar leden – nooit boeren, ambachtslieden ofbasisfabrikanten uit het Zuiden maar wel handelaren en hun productieketen –aan de arbeidsvoorwaarden permanent te verbeteren en de gedragscode vanETI over te nemen.Deze gedragscode is geïnspireerd door de normen van de InternationaleArbeidsorganisatie en omvat 9 principes: geen dwangarbeid en kinderarbeid,vrijheid van vereniging, recht op collectieve onderhandelingen, veiligheid enhygiëne op het werk, fatsoenlijke lonen, geen enkele vorm van discriminatie,geen onmenselijke of vernederende behandeling.Alle leden van ETI moeten de code onderschrijven en zich ertoe verbinden zein hun productieketen toe te passen. ETI voert zelf geen audits uit maar vraagtzijn leden om elk jaar een door de aangesloten vakbonden en ngo's gecontro-leerd verslag in te dienen.De leden van ETI hebben wereldwijd ongeveer 8,6 miljoen werknemers.

WIST U DIT ?Is ETI te soepel? In 2008 lan-ceerde ETI een campagne die deBritse consumenten aanmoe-digde om zich als 'ethisch jeuk-poeder' te gedragen. Ze werdenverzocht om nauwkeurige en'lastige' vragen te stellen aan deverkopers van modezaken dieerop betrapt werden hun ethi-sche verbintenissen betreffendede arbeidsvoorwaarden van hunleveranciers in de wind teslaan.fournisseurs.Meer informatie: www.ethicaltrade.org

52


BEKNOPT Oprichting: 1998.Maatschappelijke zetel: Londen.Oorsprong/behoefte: In 1997begon een groep ondernemingen,vakbonden en ngo's besprekingenover de efficiëntie van het invoerenvan gedragscodes. Ze stelde vastdat er nood was aan een organismedat coherente normen en richtlijnenvoor ethische handel zou opstellen.Sector : alle sectoren.Wat gegarandeerd wordt: deleden onderschrijven de gedrags-code (geïnspireerd door de verdragen van de IAO) in haargeheel. Ze houden zich ook aan de implementatieprincipes van ETI,die voorschrijven hoe de gedrags-code moet worden toegepast.Belanghebbenden : ngo's, ondernemingen, vakbonden.Begunstigden : fabrieken, ondernemingen/merken.

© C

LAU

DIA

JA

NK

E /

ETI

53


HOE NEEMT MEN DEEL AAN ETI?ETI raadt aan contact op te nemen met zijn secretariaat om het eerste contactte leggen en meer uitleg te krijgen over de manier van werken. Het secretariaatbeoordeelt het vermogen van de onderneming om zich te engageren en ommenselijke en financiële middelen in een meer ethische handel te investeren.Als het oordeel positief is, kan men een dossier indienen om zich kandidaat testellen.De kandidaturen worden viermaal per jaar door de raad van bestuur van ETIgeëvalueerd. Het is aanbevolen om ruim van tevoren een eerste voorstel in tedienen, zodat het indien nodig nog kan worden aangepast.

WAT KOST DE DEELNAME AAN ETI?Ondernemingen die zich bij ETI willen aansluiten, betalen een vergoeding (inponden) volgens hun omzet:- minder dan 20 miljoen £: 2.000 £- 20 - 100 miljoen £: 2.000 £ - 6.000 £- 100 – 1.000 miljoen £: 6.000 £ - 12.500 £- 1000 – 3.500 miljoen £: 12.500 £ - 30.000 £- meer dan 3.500 miljoen £: 30.000 £Vakbonden betalen niets, grote ngo's dragen 5.000 £ bij. Kleine ngo's betalen50 £ en kunnen zich laten financieren door een participatiefonds.

Type controle : interne controle(jaarlijkse rapportering).Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwerking.Bestek : de gedragscode van ETIis beschikbaar op de website.Manoeuvreerruimte : flexibel,open systeem. Als blijkt dat eenonderneming haar verplichtingenherhaaldelijk met de voeten treedt,wordt ze onderworpen aan eendisciplinaire procedure. De ultiemesanctie is de uitsluiting uit ETI.Vooruitgangscontrole : heel hetsysteem van ETI berust op permanente verbetering. De ledenondertekenen de gedragscodevan ETI en passen ze geleidelijk in hun productieketen toe.Door middel van de jaarlijkse rapportering kan men hun vooruitgang volgen.

EEN LEDENORGANISATIEETI is geen certificerings- of accrediteringsorganisme maar een ledenor-ganisatie. Hun leveranciers (fabrikanten en andere), dus de werkgeversvan de arbeiders voor wie de gedragscode uiteindelijk bedoeld is, wordengeen lid van ETI en worden niet gecertificeerd. Bepaalde leverancierskunnen zich echter door een onafhankelijke organisatie op basis van degedragscode laten doorlichten en ontvangen dan een certificaat dat denaleving van de code bevestigt. Deze procedure wordt niet door ETI zelfverplicht.

© C

LAU

DIA

JA

NK

E /

ETI

54



FAIR LABOR ASSOCIATION LEGTDE NADRUK OP HET WERK VANDE ONDERAANNEMERS

DE AMERIKAANSE NGO FLA WERKT SAMEN MET MULTINATIONALSIN DE SECTOREN TEXTIEL EN SCHOENEN. ZE VOLGT KRITISCH DEARBEIDSVOORWAARDEN VAN TIENDUIZENDEN ARBEIDERS DIEVOOR ONDERAANNEMERS VAN GROTE MERKEN WERKEN.

Fair Labor Association (FLA), een droom van de Amerikaans ex-president BillClinton, werd in 1999 opgericht op initiatief van een groepering van 200uiteenlopende actoren: producenten uit de sectoren textiel en schoenen,ngo's die het opnemen voor de mensenrechten, verbruikersverenigingen enuniversiteiten. FLA werkt samen met de grote textiel- en kledingmerken(Adidas, Nike, Puma, H&M, ...) om het respect voor de rechten van de arbeiders te bevorderen. De organisatie legt vooral de nadruk op de arbeidsvoorwaarden bij de onde-raannemers in landen als Thailand, Pakistan, Bolivia en China. De gedrags-code van FLA is uitgewerkt door een verbond van industriëlen en werdaanvankelijk nogal sceptisch onthaald door ngo's die vonden dat de code nietver genoeg ging. De code wil vooral de normen van de InternationaleArbeidsorganisatie (IAO) omzetten in contractuele arbeidsrelaties: verbod opdwangarbeid en kinderarbeid, garanties voor de veiligheid en de hygiëne, vrij-heid van vereniging en collectieve onderhandelingen, fatsoenlijke lonen, geendiscriminatie, enz. Een bedrijf dat zich bij FLA wil aansluiten, moet bewijzendat het zich wil onderwerpen aan een programma voor sociale verantwoorde-lijkheid en aan onafhankelijke audits. Voor de audits doet FLA een beroep opeen twintigtal certificeringsorganismen op de vijf continenten. Elke onderne-ming die voor het FLA-systeem kiest, moet het op de eerste plaats toepassenop zijn leveranciers en onderaannemers.

BEKNOPTOprichting: 1999.Maatschappelijke zetel:Washington.Oorsprong/behoefte: de nood-zaak voor de ondernemingen omnormen voor menselijke arbeids-voorwaarden op te stellen en deconsumenten erover te informeren.Sector : alle sectoren.In België : kleding, schoenen,uitrusting, fruit en groente.Wat gegarandeerd wordt:bescherming van de arbeiders, eenverantwoordelijke houding van deondernemingen in hun productieke-ten.Belanghebbenden : ngo's, vakbon-den, experts, ondernemingen, uni-versiteiten.Begunstigden: fabrieken, onderne-mingen/merken, landbouwbedrijven.

WIST U DIT ?De Fair Wear Foundation (ziefiche op pagina 56) is een van deorganisaties die door FLA erkendzijn om externe controles uit tevoeren.Meer informatie: www.fairlabor.org


55

HOE NEEMT MEN DEEL AAN FAIR LABOR ASSOCIATION?Kandidaten moeten eerst een engagementbrief indienen, samen met een plandat de sociale systemen beschrijft die ze zullen invoeren. Het directiecomité,dat driemaal per jaar vergadert, beslist over de aanvaarding van de kandida-turen. De ondernemingen beloven dat ze een duidelijke gedragscode zullenopstellen en er via een monitoringsysteem voor zullen zorgen dat hun leveran-ciers de code naleven. Deze verbintenissen worden gecontroleerd met externeevaluaties door onafhankelijke organismen die door FLA erkend zijn (jaarlijkswordt 5% van de leveranciers gecontroleerd).

WAT KOST DE DEELNAME AAN FAIR LABOR ASSOCIATION?De kosten worden volledig gedragen door de bij FLA aangesloten bedrijven. Zezijn drieledig:1. Jaarlijkse bijdrage van 0,00184% van de omzet van het bedrijf, met een mini-

mum van 5.000 USD, te betalen aan FLA.2. 4.000 USD monitoringkosten per leverancier (het aantal leveranciers is hier

5% van het bij het proces betrokken totaal). Dit geld wordt gebruikt om deexterne controles te betalen.

3. 2.110 USD administratiekosten voor elk bezoek van een externe controleur,te betalen aan FLA.

Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, al dan nietaangekondigde waarnemingen ophet terrein, gesprekken met interneen externe belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwerking, distributie, sensibilisering.Bestek : FLA werkt met eengedragscode, met een documentdat de plichten van de aangeslotenondernemingen vastlegt en metvergelijkingen per sector. Al dezeinformatie is verkrijgbaar op hetinternet.Manoeuvreerruimte : FLA zet zich in voor sociale verbeteringen bij de leveranciers,wat niet belet dat de leden ook inhun eigen organisatie het bestekmoeten respecteren.Vooruitgangscontrole : de wegnaar een duurzaam beheer van deproductieketen is gebaseerd oppermanente verbetering. Het is debedoeling dat het monitoringpro-gramma van het lid door FLAerkend wordt.

ONAANGEKONDIGDE EXTERNE CONTROLES VERSTERKEN DE GELOOFWAARDIGHEIDFLA vertrekt van de hypothese dat de leveranciers zich niet houden aande in de gedragscode gedefinieerde arbeidsvoorwaarden. Het voert geen occasionele audits uit om de naleving van de gedragscodena te gaan, maar vraagt de leveranciers om zijn programma toe te pas-sen. Dit programma omvat een plan voor permanente verbetering envoor monitoring van die verbetering door een aantal elementaire aan-dachtspunten vast te leggen. Niets garandeert dus dat de systemen voorsociaal beheer op het ogenblik van de aansluiting bestaan. Het procesvan competentieontwikkeling wordt op participatieve basis ingevoerd, innauwe samenwerking met het bedrijf. Onaangekondigde controles vers-terken de geloofwaardigheid van deze aanpak. Een rapporteringsysteemmoet een totale transparantie verzekeren.



Siège Central : Bonn,GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providingongoing business valueContrôle externeParties prenantes :companies,NGO’s,Consumers,Labor unions, Experts,OtherBénéficiaires : Independent produ-cers, Cooperatives, Manufacturers,Companies/brands

FAIR WEAR FOUNDATION:VOOR EEN 'SCHONE' TEXTIELSECTOR

FAIR WEAR FOUNDATION IJVERT VOOR BETERE ARBEIDSVOORWAAR-DEN IN DE TEXTIELINDUSTRIE. HET WERKT SAMEN MET ZIJN LEDENEN GAAT DE VOORUITGANG NA VAN HUN INSPANNINGEN OM DEARBEIDSVOORWAARDEN TE VERBETEREN.

Het textiel is een van de sectoren waarin de arbeidsreglementen vaak wordenovertreden, vooral wat kinderarbeid en de schending van bepaalde mensen-rechten betreft. Fair Wear Foundation bestrijdt dit probleem door de bedrijveneen aanpak voor te stellen waarmee ze hun respect voor de arbeidsreglemen-ten kunnen bewijzen. De code die de stichting voorstelt, houdt rekening met deinternationale arbeidsnormen van de IAO en met de Verklaring van de Rechtenvan de Mens. Enkele belangrijke punten zijn het verbod op discriminatie bij deaanwerving, de naleving van de contractuele wettelijke normen en het verbodop kinderarbeid.Omdat elke organisatie anders is (complexiteit van de productieketen, plaatsvan de activiteit, omvang van de onderneming, vertreksituatie) kiest FWFbewust voor een proces dat de arbeidsvoorwaarden moet verbeteren. Elk lidmoet geleidelijk al zijn leveranciers bij het proces betrekken, aandachtspuntenidentificeren en bijbehorende actieplannen opstellen. Tijdens heel het procesverifieert FWF de verbintenissen via audits op het terrein bij de leden en hunleveranciers. Het controleert niet alleen maar helpt de partners ook om dearbeidscode geleidelijk in hun werking en hun beheersysteem op te nemen. Deaudit gebeurt daarom op verscheidene niveaus: bij het management, bij de aan-deelhouders en natuurlijk in de fabrieken. Als extra bescherming voor de werk-nemers wordt een klachtenprocedure ingevoerd.

WIST U DIT ?De deelname van een onderne-ming aan het Fair Wear-pro-gramma betekent niet dat haarproducten '100% fair' zijn, weldat ze voldoende inspanningenlevert en vooruitgang boekt in deinvoering van de arbeidscode.Meer informatie: http://fairwear.org

BEKNOPTOprichting: 1999.Maatschappelijke zetel:Amsterdam.Oorsprong/behoefte: na enkelejaren van campagnes tegen deslechte arbeidsvoorwaarden in detextielsector werd de FWF-codeopgesteld op basis van het werkvan Clean Clothes Campaign enhet Internationaal Verbond van VrijeVakverenigingen (IVVV).Sector : textiel (kleding).In België: 3 Belgische leden, fabri-kanten van T-shirts en promotiekle-ding.Wat gegarandeerd wordt : deleden zetten zich in voor de nale-ving van 8 essentiële punten, zoalsde vrije arbeidskeuze, het recht opstaken en vereniging, het minimum-loon, gereglementeerde werkuren,veiligheid en gezondheid van dewerknemers, geen discriminatie bijde aanwerving, respect voor decontractuele wettelijke normen,geen kinderarbeid.Belanghebbenden : ondernemin-gen, ngo's, vakbonden, experts.Begunstigden : onafhankelijke pro-ducenten, fabrieken, ondernemin-gen/merken.

Elk lid van de stichting moet beetje bij beetje al zijn leveranciers bij hetproces betrekken.

56


57


HOE NEEMT MEN DEEL AAN FAIR WEAR?De aangesloten onderneming voert elk jaar een audit uit, onder toezicht vanFWF. Het volgende jaar wordt een rapport opgesteld over de effectiviteit vande genomen maatregelen.FWF gaat na of het lid het plan voor de toepassing van de gedragscode goedheeft uitgevoerd. Dit gebeurt door eigen auditteams en externe inspecties. Derapporten worden op de website van de ondernemingen gepubliceerd. FWFcontroleert de rapporten en publiceert zelf een verslag over de activiteiten vanhet bedrijf.

WAT KOST DE DEELNAME AAN FAIR WEAR?De kosten worden berekend op basis van de jaaromzet van het lid. 0 - 5 miljoen euro : 3.000 euro25 - 30 miljoen euro : 5.500 euro70 - 80 miljoen euro : 10.500 euro250 - 300 miljoen euro : 32.500 euro750 - 1.000 miljoen euro: 78.000 euroZe omvatten de kosten van de verificatie door FWF, samen met een reeksandere diensten. FWF is immers meer dan een controleorganisme. Het treedt ook op als adviseur en helpt de ondernemingen om de arbeidscodein hun werking op te nemen. Het informeert over de plaatselijke wetgeving enreglementen en over een arbeidscultuur met respect voor de mensenrechten.

Type controle : interne controlesvoor de leden en bij hun leveranciers. Controles door FWF bij dezelfde leveranciers. Methoden: analyse van het documentensysteem, aangekon-digde waarnemingen op het terrein, gesprekken met interne en externe belanghebbenden, analyse van hun klachten, regionale studies.Betrokken fases van de keten :kledingnijverheid, sensibilisering.Bestek : de arbeidscode van FairWear is gebaseerd op erkendeinternationale normen. Ze is opgesteld na overleg tussende verschillende partijen.Manoeuvreerruimte : er wordtniet verwacht dat onmiddellijk aanalle criteria van het management-systeem wordt voldaan. Een afwijking van de arbeidscodebetekent dus niet dat het lidgeschorst wordt, behalve als hetweigert een plan voor verbete-ringsmaatregelen uit te voeren.Vooruitgangscontrole :Het volledige proces van Fair Wearberust op een vooruitgangsdyna-miek. De aangesloten bedrijvenmoeten aantonen dat ze voldoende inspanningen leverenom de arbeidsvoorwaarden tot op het niveau van de FWF-code te brengen.

Fair Wear is meer dan een controleorganisme. Het helpt zijnleden om de arbeidscode in hunwerking op te nemen.

EEN GEDETAILLEERD WERKPLAN :*- Een register van de leveranciers: het bedrijf moet zijn leveranciers en

werknemers informeren over het proces waartoe het zich verbindt.- Audits en eventueel verbeteringsmaatregelen. - Documenten over de interne organisatie en de opleidingen die de

onderneming verschaft.- Tijdens het eerste jaar van het lidmaatschap moet 40% van de leve-

ranciers geverifieerd worden; het bedrijf blijft lid van de stichtingzolang de door FWF uitgevoerde controles positief zijn (in het tweedejaar wordt 60% van de keten gecontroleerd, in het derde jaar de volle-dige keten).

* Memento 2008, PFCE (la Plate-Forme pour le Commerce Equitable)


58



ROUNDTABLE ON SUSTAINABLE PALM OIL: DE IMPACT OP DE ECOSYSTEMEN BEPERKEN

DE PRODUCTIE VAN PALMOLIE IS IN TIEN JAAR TIJD MEER DAN VERDUBBELD. DIT GAAT TEN KOSTE VAN DE TROPISCHE WOUDEN. DE ROUNDTABLE ON SUSTAINABLE PALM OIL IJVERT VOOR EENDUURZAME PRODUCTIE.

Palmolie wordt in een indrukwekkend aantal producten verwerkt: chips,gedroogde soep, koekjes, babymelk, sardines in blik, mayonaise, tomaten-saus, ontbijtgranen, chocolade, ijsjes, enz. De olie kan bovendien geraffineerdworden om er biodiesel van te maken. Een en ander verklaart waarom de olie-palm, met een productiviteit per hectare (4 tot 6 t/ha) die ver boven die van zijnconcurrenten ligt (soja komt niet verder dan 0,36 t/ha), de voorbije jaren eenenorme expansie heeft gekend. Tussen 1999 en 2004 is de productie inIndonesië met 400% toegenomen. De oliepalm is nu de belangrijkste bron vanplantaardige olie ter wereld, nog voor soja.In 2002 begonnen de spelers van de sector te overleggen over een verminde-ring van de negatieve impact van deze teelt op de ecosystemen. Dat leidde in2004 tot de stichting van de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO), een vereniging van planters, producenten en distributeurs, kleinhandelaren,banken, investeerders, natuurbeschermingsorganisaties zoals WWF en ontwikkelingsorganismen. RSPO streeft naar een duurzame productie van palmolie. Het heeft samen met WWF een certificering opgesteld. De criteriazijn zowel ecologisch als sociaal. Ze mikken bijvoorbeeld op de beschermingvan de biodiversiteit, onder meer door een maximale beperking van hetgebruik van chemische producten, maar ook op de eerbiediging van de men-senrechten, onder andere door de territoriale rechten van de plaatselijkebevolking en de vakbondsvrijheid te respecteren. De audits en de certificeringworden uitgevoerd door onafhankelijke entiteiten die goedgekeurd zijn doorRSPO.RSPO en zijn geaccrediteerde certificeringsorganisaties voeren een uitersttransparant beleid. Alle documenten kunnen publiek geraadpleegd worden(bestekken, verslagen van de vergaderingen, certificeringrapporten, enz.).

BEKNOPT Oprichting: 2004.Maatschappelijke zetel: Selangor,Maleisië.Oorsprong/behoefte: Antwoordop een algemene, dringendebehoefte aan voorwaarden vooreen duurzame productie van pal-molie. In 2001 vroeg WWF eenNederlands adviesbureau om demogelijkheid te beoordelen van destichting van een ronde tafel voorpalmolie, met vertegenwoordigersvan de grote actoren van de sector.Sector : palmolie.Wat gegarandeerd wordt: wettelijkheid van de activiteiten,economische leefbaarheid, transparantie, betere productieme-thoden, sociale en ecologische verantwoordelijkheid (verdragenvan de IAO, geen rooien van oerwoud, enz.).Belanghebbenden :ngo's, ondernemingen.Begunstigden :ondernemingen, gemeenschappen.

WIST U DIT ?

De eerste plantages werden in2008 gecertificeerd in Maleisië,na Indonesië de tweede grootsteproducent van palmolie in dewereld. De twee landen samenvertegenwoordigen 85% van dewereldproductie van palmolie.Meer informatie: www.rspo.org

De oliepalm is met zijn zeer hoge opbrengst per hectare de belangrijkstebron van plantaardige olie geworden, nog voor soja.


59

WAT MOET MEN DOEN OM DE RSPO-CERTIFICERING TE KRIJGEN?Organisaties die lid willen worden van RSPO moeten zich vertrouwd makenmet de gedragscode (principes en criteria), ze ondertekenen en hun kandida-tuur indienen bij het secretariaat.Het inspectieproces bestaat uit twee delen :- planning van de audit, logistiek, analyse van de documenten, wettelijke

conformiteit, analyses van de reacties van de belanghebbenden:- audit op het terrein, bezoek aan de plantage, de verwerkingseenheid en de

plaatselijke gemeenschappen.Om het verband te leggen tussen de plantages en de spelers die actief zijn inde verdere productieketen is een tracering ingevoerd. RSPO gebruikt hiervoorhet systeem dat ontwikkeld is door Utz Certified (zie p. 42).

WAT KOST DE RSPO-CERTIFICERING?De inspecties kosten 0,6 tot 2 USD/hectare.De jaarlijkse lidmaatschapskosten bedragen 2.000 euro voor gewone leden en500 euro voor kleine planters (250 euro voor aangesloten leden, 100 euro voorgeassocieerde leden).

Type controle : derde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, aangekondigde waarnemingen op het terrein, gesprekken met interne en externe belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import.Bestek : er bestaat een bestekvoor de palmolieplantages en eentweede voor de economische actoren in de rest van de keten(beschikbaar op de website).Manoeuvreerruimte : elk criteriumomvat een reeks indicatoren.Het niet naleven van een verplichtcriterium leidt tot een ernstigeafwijking. Als dit niet binnen de 60 dagen wordt rechtgezet, wordtde certificering opgeschort. Kleineafwijkingen moeten tegen de volgende controle verholpen zijn(jaarlijkse inspecties).Vooruitgangscontrole : elkeexploitant moet actieplannen ontwikkelen om zijn werking permanent te verbeteren.

ONTWIKKELINGEN IN AFRIKA EN ZUID-AMERIKAHoewel palmolie met RSPO-certificering momenteel alleen uit Aziëafkomstig is (Maleisië, Indonesië en Papoea Nieuw-Guinea) zijn er ontwikkelingen gaande in Afrika en in Zuid-Amerika. In Colombia, Ghana,de Salomonseilanden, Thailand en Brazilië zouden nationale initiatievenbinnenkort in de RSPO-certificering van palmolie moeten uitmonden.

De eerste plantages werden in 2008in Maleisië gecertificeerd, detweede palmolieproducent ter wereld na Indonesië.


Siège Central : Bonn,GermanyOrigine/contexte : Established as aresponse to concerns over globaldeforestation, FSC is widely regar-ded the most important initiatives topromote responsible forest mana-gementworldwideLabellisation Produit Concerne :All products originating from res-ponsible forest management:mostly timber and paper products,but also NTFPsEn Belgique: Mostly wood, woo-den products and paper productsCe qui est garanti : The FSC labelprovides a credible link betweenresponsible production andconsumption of forest products,enabling consumers and busi-nesses to make purchasing deci-sions that benefit people and theenvironment as well as providingongoing business valueContrôle externeParties prenantes :companies,NGO’s,Consumers,Labor unions, Experts,OtherBénéficiaires : Independent produ-cers, Cooperatives, Manufacturers,Companies/brands

SA8000 : EERBIED VOORDE MENSENRECHTEN OPHET WERK

DE SA8000-NORM STREEFT NAAR DE VERBETERING VAN DEARBEIDSVOORWAARDEN IN DE BEDRIJVEN EN MEER BEPAALD IN DE BEVOORRADINGSKETEN. HET IS EEN VAN DE STRENGSTE CERTIFICERINGEN DIE ER BESTAAN.

De SA8000-norm ontstond in 1997 op initiatief van Social AccountabilityInternational (SAI), een vereniging zonder winstoogmerk. De code stelt een certificering voor die gebaseerd is op de eerbiediging van de tien basisverdra-gen van de IAO: geen kinderarbeid, geen dwangarbeid, vrijheid van vereniging,gezondheid en veiligheid, recht op collectieve onderhandeling, geen discrimi-natie, geen disciplinaire maatregelen, werktijden, loon en betrekkingen met deleveranciers.Speciaal aan de code is dat hij opgesteld is in overleg met de ngo's, de vakbonden en de ondernemingen is. Daarnaast is dat dit een van de meest veeleisende certificeringen op het vlak van de arbeidsvoorwaarden in de ontwikkelingslanden. De normen die men moet naleven voor de lonen (men gaatuit van het bestaansminimum, niet van het nationale minimumloon) en voor devakbondsvrijheid worden als buitengewoon hoog beschouwd.De gecertificeerde bedrijven zijn voor het merendeel fabrieken (kleding, speel-goed, schoenen) en winkels. De SA8000-norm geldt voor ondernemingen vanverschillende omvang, in verschillende sectoren en verschillende landen. De productiesites worden doorgelicht en gecertificeerd. De verificatie gebeurtdoor externe onafhankelijke organismen.Op 30 juni 2009 hadden 2.010 productiesites van 66 ondernemingen in 64 landen de SA8000-certificering ontvangen. De certificering had een weerslagop 1.119.145 werknemers. Italië was de koploper, met 875 gecertificeerde productiesites, gevolgd door India (396), China (231), Brazilië (97) en Pakistan (87).

WIST U DIT ?Het is verbazend dat China, een land waar geen vakbondsvrijheid bestaat, op de derde positie staat in het aantal certificeringen. In landen zonder vakbondsvrijheid moedigt SA8000 de communicatieaan tussen de werknemers en het management evenals de ontwikkeling van parallelle verenigingsvormen.Meer informatie: www.sa-intl.org

BEKNOPTOprichting: 1997.Maatschappelijke zetel: NewYork.Oorsprong/behoefte: op het eindevan de jaren 1990 begonnen bedrijven gedragscodes op te stellen. Ze hielden vaak geen rekening met de basisverdragenvan de IAO en omvatten geenmanagementsystemen of systematische verificatieprotocols.De Council on Economic Prioritiesbracht een aantal belanghebben-den samen. Dit leidde tot de oprichting van SAI, dat ethischearbeidspraktijken moet definiërenen controleren. Sector : alle sectoren.In België : Rosy Blue Diamond,Antwerp Stevedoring International,Hansen Transmission International,Randstad Belgium, Trace SA,Vande de Velde zijn enkele organi-saties met SA8000-certificering.Wat gegarandeerd wordt: eenwerkplek die de verdragen van deVN en de IAO respecteert en demensenrechten en economischerechten bevordert: geen kinderar-beid, geen dwangarbeid, gezon-dheid en veiligheid, vrijheid vanvereniging, recht op collectieveonderhandeling, geen discriminatie,geen disciplinaire maatregelen,werktijden, loon.Belanghebbenden : ondernemin-gen, ngo's, consumenten, vakbon-den, experts.Begunstigden : onafhankelijke producenten, coöperaties, fabrieken,ondernemingen/merken, overheidsdiensten.

SA8000 is een van de strengste certificeringen op het vlak van de arbeidsvoorwaarden

60


61


WAT MOET MEN DOEN OM DE SA8000-CERTIFICERING TE KRIJGEN?Een onderneming die de SA8000-certificering wil krijgen, moet haar kandida-tuur indienen bij een onafhankelijk certificeringsorganisme dat erkend is doorSAAS (Social Accountability Accreditation Services). Op de website www.saa-saccreditation.org vindt men een lijst van erkende organismen.Het certificeringsorganisme bezoekt de organisatie om te bepalen wat er moetgebeuren om te voldoen aan de norm. Nadat de vereiste verbeteringen uitge-voerd zijn, kan het certificeringsproces beginnen. De certificering is gedurende3 jaar geldig. In die periode voert men een aantal audits uit om de permanenteverbetering van de organisatie te controleren. De certificeringsprocedure kanenkele maanden tot enkele jaren duren.

WAT KOST DE SA8000-CERTIFICERING?De onderneming die gecertificeerd wil worden, betaalt voor de audits door eenonafhankelijk certificeringsorganisme. De kosten hangen af van:- het aantal dagen dat nodig is voor de voorbereiding en uitvoering van de

audit: omvang van de onderneming, aantal werknemers, aantal gebouwen,geografische ligging, risico's van de activiteit, afgebakend gebied. Het bes-taan van andere certificeringen voor beheersystemen kan de audit versnellen.

- kosten die door het certificeringsorganisme worden aangerekend; ze kunnenvariëren volgens de geografische regio (aanpassing aan de betaalmogelij-kheden). De prijs van een man/dag kan variëren van 250 euro in India enPakistan/Bangladesh, tot meer dan 1.000 euro in West-Europa (gemiddeldongeveer 975 euro/man/dag). Wie betaalt?

Het bedrijf dat de certificering aanvraagt, want de verbintenis die het aangaatis vrijwillig.- Uit te voeren investeringen om de conformiteit met de norm te verzekeren.

SAI werkt met verschillende progressieve tarieven voor de jaarlijkse lidmaat-schapskosten. Ze hangen af van de omzet:

- 0-100 miljoen USD: 12.000 USD- minder dan 1 miljard USD: 22.000 USD- minder dan 10 miljard USD: 60.000 USD- meer dan 10 miljard USD: 77.000 USDDeze bedragen dekken de opleidingen (managers, leveranciers, werknemers),de technische bijstand voor de invoering van SA8000, de toegang tot eengezamenlijke databank van leveranciers en het recht om de logo's van SAI enSA8000 te gebruiken in de communicatie tussen het bedrijf en de buitenwe-reld. Het logo mag niet op producten worden aangebracht.

Type controle : evaluaties doorderde partij.Methoden: analyse van het documentensysteem, al dan nietaangekondigde waarnemingen ophet terrein, gesprekken met interneen externe belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :productie, export/import, verwer-king, distributie, sensibilisering.Bestek : de SA8000-norm kan opde website gedownload worden.Manoeuvreerruimte : alle elementen van de SA8000-norm moeten geëerbiedigd worden. Vooruitgangscontrole :audits garanderen de permanenteverbetering.

Italië is de koploper, met 875 gecertificeerde productiesites, gevolgd door India (396), China(231), Brazilië (97) en Pakistan (87).

62



STEP : COMFORTABEL …EN EERLIJK TAPIJT

STEP IS EEN IN ZWITSERLAND GEBASEERDE INTERNATIONALE NGODIE EEN LABEL TOEKENT AAN BEDRIJVEN DIE HANDGEMAAKTETAPIJTEN OP DE MARKT BRENGEN. HET HOOFDDOEL VAN DE ORGA-NISATIE IS DE VERBETERING VAN DE ARBEIDS- EN LEEFOMSTANDI-GHEDEN EN HET VOORKOMEN VAN MISBRUIKEN BIJ KINDERARBEID.

STEP werd in 1995 in Zwitserland opgericht, als reactie op de kritiek in depublieke opinie op de arbeidsvoorwaarden van kinderen die in de fabricage vanmet de hand gemaakte tapijten werden tewerkgesteld. Het label is het werk vanmeerdere ngo's, het Syndicat professionel du tapis en de Zwitserse ministeriesvan Economie en Ontwikkelingssamenwerking.De stichting STEP ziet erop toe dat de productie van en de handel in handge-maakte tapijten op een eerlijke manier gebeuren.De garantie heeft betrekking op de volledige keten, van de grondstoffen tot degroot- en kleinhandel in het Noorden. Deze twee laatste schakels van de ketenmoeten zich verbinden tot het eerbiedigen van sociale (verdragen van de IAO) enecologische criteria in al hun activiteiten en bevoorradingscircuits. De traceer-baarheid van de producten moet gegarandeerd zijn.Het bestek omvat de betaling van een eerlijke prijs, een 'billijk' loon ('LivingWage') dat gebaseerd is op de criteria van Ethical Trading Initiative (zie p. 52) (hetbedrag wordt regelmatig herzien), de strijd tegen het misbruik van kinderarbeid(een delicaat criterium, want vooral in India, Pakistan en Afghanistan werken dekinderen vooral thuis, op een zeer informele en gefragmenteerde manier), eenminimaal gebruik of zelfs de eliminatie van giftige oplosmiddelen en kleurstoffen,fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden (ruimte, licht, luchtkwaliteit, ...), enz.Elk onderneming uit het Noorden betaalt een jaarlijkse bijdrage. Het geld wordtaan de stichting STEP gestort, dat de ontwikkelingsprogramma's (scholing,opleiding, ...) toevertrouwt aan ngo's, staatsagentschappen of vakbonden. Op 1januari 2007 werd dit label een volwaardige entiteit van de Zwitserse MaxHavelaar-stichting.

BEKNOPT Oprichting: 1995. Maatschappelijke zetel: Basel,Zwitserland.Oorsprong/behoefte: in de jaren1990 laaide in Europa een felle discussie op over de kinderarbeidin de tapijtsector.Vertegenwoordigers van de tapijthandel, ngo's en Zwitserseministeries reageerden door destichting STEP op te richten. Sector : tapijten.Wat gegarandeerd wordt: goedearbeids- en levensvoorwaardenvoor de tapijtknopers en -knoops-ters en voor de werknemers in deproductie van handgemaakte tapij-ten, geen misbruik van kinderar-beid. Belanghebbenden :ngo's, experts, ondernemingen.Begunstigden : onafhankelijke producenten, coöperaties, fabrieken,ondernemingen/merken, thuiswerkers.

WIST U DIT ?STEP schat dat ongeveer450.000 tapijtknopers en -knoopsters voordeel halen uit decontrole op hun activiteiten inAfghanistan, India, Pakistan,Turkije, Kirgizië, Iran, Nepal enMarokko. 40% van de inZwitserland verkochte handge-maakte tapijten dragen hetSTEP-label. In Oostenrijk is dat50%, in Duitsland en in Frankrijk5%. In België is het label nog nietvertegenwoordigd.Meer informatie: www.label-step.org

STEP is actief in de voornaamste tapijtexporterende landen: Afghanistan,India, Iran (foto), Kirgizië, Marokko, Nepal, Pakistan en Turkije.



63

HOE NEEMT MEN DEEL AAN HET STEP-PROGRAMMA?Het proces begint in het Noorden, met de toetreding van kleinhandelaars /groothandels / importeurs tot STEP (indiening van vertrouwelijke boekhoud-kundige en commerciële gegevens). Ze krijgen dan het recht om het label tegebruiken.STEP stelt vervolgens samen met de producent, zijn stakeholders en hetbedrijf uit het Noorden een bestek op en stelt de producent een individuele ver-bintenis voor.Het team van STEP werkt daarna aan de traceerbaarheid van de keten (iden-tificatie van de productiezones en/of de producent door een lokaal team).De inspecties worden door lokale medewerkers van STEP uitgevoerd. Ze lei-den tot gedetailleerde rapporten die met alle partners worden besproken.De commerciële partners in het Noorden worden door onafhankelijke organis-men gecontroleerd (lijst van de leveranciers, aankoop- en verkoopvolumes).De hoofdzetel onderzoekt elk jaar de dossiers van de kleinhandelaars en/ofgroothandelaars, met inbegrip van de rapporten van de lokale teams, en kenthet label toe of trekt het in.

WAT KOST DE DEELNAME?Een licentiehouder van STEP betaalt een forfaitaire bijdrage (300 euro in 2008)en een deelname op basis van het aantal door het bedrijf gekochte of ver-kochte vierkante meters. De werkingskosten van het systeem en de lokaleteams worden uit de lidgelden betaald. Bepaalde ontwikkelingsprogramma'sin het Zuiden worden gedeeltelijk gefinancierd door groepen van kleinhande-laars en/of groothandelaars uit het Noorden en/of met Zwitserse en internatio-nale subsidies.

Type controle: tweede partij in hetZuiden, derde partij in het Noorden.Methoden: analyse van het documentensysteem, al dan nietaangekondigde waarnemingen ophet terrein, gesprekken met internebelanghebbenden.Betrokken fases van de keten:productie, export/import, distributie,sensibilisering.Bestek: verkrijgbaar op schriftelijkverzoek. STEP ontwikkelt momen-teel specifieke criteria voor elkeproductiecontext (thuiswerk, kleineateliers, fabrieken).Manoeuvreerruimte: de minimum-criteria worden duidelijk gedefi-nieerd en besproken. Na eengepaste periode worden ze geveri-fieerd. Als de productie-eenhedenniet meewerken, moet de licentie-houder van STEP ervoor zorgen datzijn leverancier zich aan de regelshoudt.Vooruitgangscontrole: verbete-ringsmaatregelen worden in hetverificatierapport genoteerd, meteen termijn voor hun uitvoering.

In 2008 bracht STEP in Nepal eenovereenkomst tot stand tussen detapijtindustrie, de vakbonden en deregering. Het nieuwe loon van de tapijtknopers en -knoopsters varieerttussen 46 en 57 euro per maand. Dit is ongeveer 68 tot 110% meerdan het gemiddelde inkomen.

JAARLIJKSE TOETSINGDe kleinhandelaar/groothandelaar/importeur ontvangt het logo vanSTEP dadelijk na zijn toetreding, maar het label kan elk jaar ingetrokkenworden (validatie door de zetel). De kleinhandelaar / groothandelaar /importeur mag het logo op zijn winkel of magazijn aanbrengen. Het iseen ondernemingslabel, geen productlabel.



WORLD FAIR TRADE ORGANIZATION :DE HOEDER VAN DE WAARDENVAN EERLIJKE HANDEL

WFTO IS EEN INTERNATIONALE ORGANISATIE VAN 350 VERENIGINGENDIE IN EEN GEEST VAN EERLIJKE HANDEL WERKEN. ZE IS IN 70 LANDEN VERTEGENWOORDIGD EN HELPT DE AANGESLOTEN KLEINEPRODUCENTEN OM UIT DE ARMOEDE TE ONTSNAPPEN.

WFTO, het vroegere IFAT, helpt kleine producenten om hun levenspeil te ver-beteren, door voor 100% voor eerlijke handel te kiezen.Bijna 110 miljoen boeren, producenten, ambachtslieden en vergelijkbareberoepen hebben dit model overgenomen. Ze zijn goed voor een omzet van2,2 miljard dollar.De leden zijn over 70 landen verspreid in verschillende regio's (Afrika, Azië,Europa, Latijns-Amerika, het Noorden en de kustgebieden van de StilleZuidzee). WFTO heeft vijf regionale kantoren (COFTA in Afrika, WFTO Asia,WFTO LA in Latijns-Amerika, WFTO Pacific en WFTO Europe). Zij helpen hunleden om toegang te krijgen tot de markten, tot rechtshulp en marketinginstru-menten. Het wereldwijde netwerk vertegenwoordigt de volledige keten van deeerlijke handel, vanaf de productie tot de verkoop. Om lid te worden van WFTOmoeten de kandidaten de regels van eerlijke handel al toepassen en aantonendat de verkoop van producten uit eerlijke handel 50% van hun totale omzet ver-tegenwoordigt. De organisatie staat ook open voor organisaties die eerlijke han-del bevorderen en steunen, universiteiten, schrijvers, journalisten en anderevooraanstaande personen die hun expertise of steun kunnen inbrengen.WFTO beperkt zich niet tot de ondersteuning van zijn leden en tot het aanrei-

ken van instrumenten. Het profileertzich ook als een organisatie die zichactief inzet voor de uitbreiding vaneerlijke handel in heel de wereld. Hetwerkt als een platform dat de kleineproducenten en alle spelers die ijve-ren voor de bevordering en de ont-wikkeling van eerlijke handel verenigt.

WIST U DIT ?Vooral in de ambachtelijke sector is een minimumprijs soms moeilijk tebepalen. Er bestaat een 'Fair Wage Guide' om een eerlijk prijsniveauvoor ambachtslieden te berekenen.Meer informatie: www.wfto.com en www.fairtradecalculator.com

Twee derde van de leden van WFTO bestaat uit organisaties uit het Zuiden diemeegewerkt hebben aan het opstellen van de normen en de methodologievoor het verkrijgen van de certificering.

64


BEKNOPTOprichting: 1989.Maatschappelijke zetel:Culemborg, Nederland.Oorsprong/behoefte: ontstaan uithet verlangen van organisaties vooreerlijke handel in de VerenigdeStaten en Europa om hun krachtente bundelen voor de ambachtslie-den en kleine producenten van hetZuiden. De creatie van dit wereld-wijd netwerk was een antwoord opde toenemende armoede en aan-tasting van het milieu in de wereldals gevolg van een onrechtvaardighandelssysteem.Sector : landbouw, artisanaat, textiel.In België : artisanaat, voeding entextiel (onder meer via het netwerkvan Oxfam-Wereldwinkels).Wat gegarandeerd wordt: 10 principes van de eerlijke handel inheel de productieketen (lonen, prijzen, …), bescherming van hetmilieu en de biodiversiteit, kwaliteitvan de producten, ontwikkeling vanlokale competenties, toegang tot demarkt, respect en sensibiliseringvoor de Rechten van de Mens.Belanghebbenden : ondernemin-gen, consumenten, experts, ngo's,leden (onder wie producenten).Begunstigden: onafhankelijke pro-ducenten, coöperaties, fabrieken,ondernemingen/merken, gemeen-schappen van producenten.

65


Type controle : zelfevaluatie vande conformiteit met de normenvan de eerlijke handel, wederzijds onderzoek tussen handelspart-ners, externe verificatie in gevalvan klachten.Methoden: analyse van het documentensysteem, onaange-kondigde waarnemingen op hetterrein, gesprekken met interne enexterne belanghebbenden.Betrokken fases van de keten :alle stadia van de productieketen.Bestek : omvat 10 principes, kangeraadpleegd worden op het inter-net. Men werkt aan een SFTMS(Sustainable Fair TradeManagement System).Manoeuvreerruimte : geen tolerantie voor schendingen van de 10 principes.Vooruitgangscontrole :permanente verbetering door middel van een tweejaarlijksecontrole van de tekortkomingen.

STRENGERE REGELS TEGEN HET EINDE VAN 2010WFTO werkt aan een geïntegreerd certificeringsysteem, het 'SustainableFair Trade Management System' (SFTMS), dat tegen eind 2010 klaar zoumoeten zijn. Het wordt opgesteld volgens de goede praktijken van ISEAL,waarvan WFTO sinds 2008 lid is. Het zal onder meer rekening houden metde milieu-impact van de productiemethoden en zal de producenten aan-zetten om effectief werk te maken van permanente verbetering. Dankzijhet SFTMS zal WFTO producenten kunnen bereiken die geen toeganghebben tot de traditionele kanalen van de eerlijke handel, zonder zijnstructurele aanpak in het gedrang te brengen.

HOE WORDT MEN LID VAN WFTO?Eerst wordt een zelfevaluatierapport opgesteld: een intern auditinstrument dateen gedetailleerd overzicht geeft van de praktijken van de organisatie en haarbetrokkenheid bij eerlijke handel. Het gaat om een rapportering op basis van 10principes.De leden worden gevraagd om hun zelfevaluatie met documenten te staven(facturen, jaarverslagen, beleidsdocumenten, strategie, actieplan).Beoordeling en feedback: de zelfevaluatierapporten worden beoordeeld doorde controledienst van WFTO. De feedback helpt de leden (vaak kleine produ-centen) om te begrijpen wat er van hen verwacht wordt en wat zij moeten doenom lid te worden. De feedback verzekert bovendien de kwaliteit en de consis-tentie van het controleproces.Goedkeuring: het zelfevaluatierapport en de feedback worden voorgelegd aaneen extern panel met ervaring in het toezicht op de sector van de eerlijke han-del. Het panel stuurt de documentatie terug en geeft elk lid een score aan dehand van de 10 principes (men moet een minimumscore behalen).

WAT KOST DE DEELNAME AAN WFTO?> Jaarlijks lidgeld- Organisaties voor eerlijke handel / commerciële actoren.Afhankelijk van de omzet:- minder dan 100.000 euro → jaarlijkse bijdrage van 250 euro- tussen 100.000 euro en 1.000.000 euro → 0,25% van de omzet- boven de 1.000.000 euro → 2.500 euro + 200 euro voor elk bijkomend miljoen.Leden / organisaties uit het Zuiden betalen ten hoogste 1.500 euro lidgeld. Inhet Noorden bedraagt het plafond 7.500 euro.- Netwerken voor eerlijke handel: jaarlijkse bijdrage van 250 euro- Organisaties voor steun aan de eerlijke handel: 750 of 1.250 euro- Buitengewone leden: 100 euro voor individuen, 35 euro voor studenten en

werklozen; organisaties met inkomsten betalen 750 euro of 1.250 euro,afhankelijk van hun omzet.

> Kosten van het toezicht (om de twee jaar, voor alle leden behalve buiten-gewone leden): Van 25 euro tot 1.000 euro, afhankelijk van de omzet.

WFTO wil kleine producenten helpenom hun levenspeil te verbeteren,door voor 100% voor eerlijke handelte kiezen.

TITRE CHAPITRE

66666666

Wij zijn geen ngo en geenliefdadigheidsinstelling,

maar een 100% Vietnamese privéonderneming. Wij strevensinds onze start met onze doelbe-volking – duizend landbouwgezin-nen uit verschillende etnischeminderheidsgroepen in Vietnam –naar een vorm van duurzame ont-wikkeling. Wij wisten dat onzemanier van werken een vorm vaneerlijke handel was, maar we had-den een 'ethisch stempel' nodigvoor de buitenwereld. Het is eenkwestie van bekendheid en erken-ning. Iedereen die op het internetsurft, moet weten dat MDI op eenvolstrekt onafhankelijke manierdoor Max Havelaar gecertificeerd is.

DOMINIC SMITH, ADVISEUR VOOR LANDBOUWECONOMIE BIJ MDI,EEN VIETNAMEES BEDRIJF GESPECIALISEERD IN DE PRODUCTIE,VERWERKING EN EXPORT VAN THEE, KOFFIE EN CASHEWNOTENNAAR ZUIDOOST-AZIË EN EUROPA.

Zie de steekkaart van Max Havelaar (FLO) p.32

www.mdivietnam.com

>

“

”

OVERZICHT

> DUURZAME HANDEL IN DEWERELD

> WELKE CRITERIA VOORWELKE SYSTEMEN?

68

OVERZICHT

AFRIKA CENTRAAL- & LATIJNS-AMERIKA

AZIË & OCEANIË

FAIRWILD Betrokken plukkers

MAX HAVELAAR (FLO) Betrokken producenten

MSC Gecertificeerde visserijbedrijven

NATURLAND Gecertificeerde productie

RAINFOREST ALLIANCE Gecertificeerde ondernemingen

UTZ CERTIFIED Betrokken producenten

FSC Gecertificeerde hectaren bos

GOODWEAVE (RUGMARK) Gecertificeerde productiesites

BIOLOGISCHE LANDBOUW Gecertificeerde hectaren

ECOLABELAfgeleverde certificeringen

PEFC Gecertificeerde hectaren bos

FAIR FOR LIFE (IMO) Betrokken producenten

ESR (ECOCERT)Afgeleverde certificeringen

98 %

35 %

20 % 24 %46 % 7 %

50 %

50 %25 %

31 % 12 %57 %

6 %

5 %

20 %

5 %

49 %

13 % 78 %

41 % 8 %

9 %

23 % 71 %

20 % 60 %

6 % 10 % 45 % 34 %

46 % 34 %10 % 4%

100 %

25 %

10 % 30 %

30 % 30 % 4 %

5 % 5 %

DUURZAME HANDEL IN DE WERELD :DE INVLOEDSZONES VAN DE GARANTIESYSTEMEN

LABELFAMILIE

69

OVERZICHT

EUROPA

NOORD-AMERIKA

STEP Betrokken productiesites

4C Betrokken producenten

ETHICAL BIOTRADE Aantal leden

WFTO Aantal leden

FAIR LABOR Betrokken productiesites

SA8000 Betrokken arbeiders

FAIR WEAR Betrokken productiesites

BSCI Betrokken productiesites

RSPOVolume gecertificeerde palmolie

56 %

30 % 60 % 10 %

7 %

26 % 14 % 29 % 31 %

7 % 64 % 26 %

54 % 43 %

11 % 10 %70 %

99 %

17 % 27 %

5 % 95 %

100 %

Deze kaart toont de ruimtelijke spreiding van de in onze bro-chure besproken garantiesystemen.Voor elk systeem is een representatieve indicator gekozen.De indicator wordt onder de naam van het systeem vermeld.Dat kan bijvoorbeeld het aantal gecertificeerde hectaren zijn(biologische landbouw, FSC, PEFC) of het aantal gecertifi-ceerde productiesites (BSCI, Fair Labor, Fair Wear, STEP).

De kaart laat zien dat sommige praktijken meer verspreid zijnin het Noorden dan in het Zuiden – bijvoorbeeld PEFC, FSC,MSC of Ecolabel, die allemaal voor meer dan 80% op hetnoordelijk halfrond actief zijn – terwijl andere vooral in hetZuiden werken, zoals de in Azië sterk aanwezige familie vande bedrijvencharters.

Over ETI (Ethical Trading Initiative) zijn geen gegevens beschikbaar.Percentages kleiner dan 3% worden niet vermeld.

BEDRIJVENCHARTERFAMILIE

70

OVERZICHT

MILIEUEnergiebeheer

Luchtbeheer

Waterbeheer

Bodembeheer

Afvalbeheer

Beheer van de biodiversiteit

Maatregelen tegen GGO's

Transportbeheer

ECONOMISCHGewaarborgde minimumprijs**

Premie*

Voorfinanciering**

Traceerbaarheid

SOCIAALVerbod op dwangarbeid

Verbod op kinderarbeid

Verbod op discriminatie

Fatsoenlijke lonen*

Vrijheid van vereniging en collectieve onderhandeling

Arbeidstijd

Gezondheid en veiligheid

Fatsoenlijke disciplinaire maatregelen

Beheer van klachten.

Rechten van inheemse volkeren

WELKE CRITERIA VOOR WELKE SYSTEMEN ?

BIOLOGISCHE

LANDBOUW

ECOLABEL

ESR (ECOCERT)

FAIR FOR LI

FE (IMO)

FAIR W

ILD

FSCMSC

NATURLAND

PEFC RAINFOREST

ALLIANCE

UTZ CERTIFIED

GOODWEAVE/

RUGMARK

MAX HAVELAAR

(FLO)

* De garantie van de vergoeding verschilt van systeem tot systeem. Sommige syste-men waarborgen een 'fatsoenlijk' loon, andere een bestaansminimum (ESR, Fair forLife, Fairwild, FSC, GoodWeave, Max Havelaar (FLO), BSCI, ETI, Fair Wear, RSPO,SA8000, STEP, WFTO). Het bestaansminimum ('living wage') hangt af van de regio en

wordt berekend op basis van de levensduurte (gemiddelde gezinsaankopen). Weerandere systemen garanderen gewoon het respect voor de wettelijke barema's, zon-der na te gaan of ze volstaan voor een 'fatsoenlijk' inkomen. In de steekkaarten vande verschillende garantiesystemen vindt men meer informatie over dit punt.

71

OVERZICHT

MILIEUEnergiebeheer

Luchtbeheer

Waterbeheer

Bodembeheer

Afvalbeheer

Beheer van de biodiversiteit

Maatregelen tegen GGO's

Transportbeheer

ECONOMISCHGewaarborgde minimumprijs**

Premie*

Voorfinanciering**

Traceerbaarheid

SOCIAALVerbod opdwangarbeid

Verbod op kinderarbeid

Verbod op discriminatie

Fatsoenlijke lonen*

Vrijheid van verenigingen collectieve onderhandeling

Arbeidstijd

Gezondheid en veiligheid

Fatsoenlijke disciplinaire maatregelen

Beheer van klachten.

Rechten van inheemse volkeren

Tijdens de research voor deze brochure werd individueelcontact opgenomen met elk van de bestudeerde garantie-systemen. De onderstaande gegevens zijn het resultaat vandeze contacten.Een stip in de kolom betekent dat het systeem rekeninghoudt met het thema: voor GGO's betekent een stip bijvoor-beeld dat men maatregelen neemt tegen het gebruik vanGGO's.

Opmerking: sommige systemen zijn meer op het milieugericht en besteden weinig aandacht aan het sociale aspect.Dat geldt onder meer voor de biologische landbouw en voorhet Ecolabel.Omgekeerd hebben systemen zoals BSCI, ETI, Fair Labor,Fair Wear, SA8000, STEP en GoodWeave een uitgesprokensociale roeping.

STEP4C BSCI

ETI FAIR LA

BOR

FAIR W

EAR

RSPOSA8000

WFTOETHICAL B

IO TRADE

** Financiële zekerheid komt tot uiting in het bepalen van een gewaarborgde mini-mumprijs (vooral voor grondstoffen) of de betaling van een premie boven op demarktprijs (als beloning voor de superieure kwaliteit van het product) en/of viacontractuele regelingen zoals de duur van de samenwerking (lange termijn), de

mogelijkheid van (voor)financiering, enz. Deze elementen hangen nauw samenmet het criterium 'loon' : een correcte prijs veronderstelt een 'fatsoenlijk' loon.Meer informatie over deze punten is te vinden in de respectieve steekkaartenvan de garantiesystemen.

7272

Grote internationale spe-lers zoals Unilever, Kraft

en onlangs nog Nestlé hebbenzich ertoe verbonden om vanaf2015 uitsluitend palmolie met cer-tificering voor duurzame ontwik-keling te kopen. Dat is uitstekendnieuws, maar het moet genuan-ceerd worden door het feit dat eengroot gedeelte van deIndonesische palmolie inIndonesië zelf als kookolie wordtgebruikt of naar India of Chinawordt geëxporteerd. Anders danhet Westen zijn deze landen nogniet gesensibiliseerd voor duur-zame ontwikkeling. En ze kunnenvooral moeilijk de meerprijs beta-len die een veralgemeende RSPO-certificeringinhoudt.

OLIVIER TICHIT, GENERAL MANAGER VAN TOLAN TIGA INDONESIA, EEN GROEP DIE DE RSPO-CERTIFICERING VAN ZIJN PALMOLIE-PLANTAGES HEEFT AANGEVRAAGD.

Zie de steekkaart van RSPO p.58

www.rspo.org

>

“

”

BIJ DE BEDRIJVEN

> DE RESPONS VAN DE BELGISCHE ECONOMISCHEACTOREN

74

BIJ DE BEDRIJVEN

GROEI VAN DE DUURZAME HANDEL : DE RESPONS VAN DE BELGISCHE ECONOMISCHEACTOREN

MET EEN ALSMAAR GROEIENDE VERKOOP IS DUURZAME HANDELNIET LANGER EEN MARGINAAL VERSCHIJNSEL, MAAR EEN ECHTEBRON VAN MOGELIJKHEDEN VOOR DE MARKT. HOE REAGEREN DEVERSCHILLENDE BELGISCHE ECONOMISCHE ACTOREN OP DIT NIEUWEGEGEVEN? EEN OVERZICHT VAN DE GROOTDISTRIBUTIE EN ENKELEANDERE SECTOREN.

Zoals we in de inleiding van deze brochure al hebben gezien, heeft de verkoop vangoederen uit duurzame handel echt de wind in de zeilen: in Europa zien we delaatste vijf jaar een groei van 20% per jaar, in België zelfs met 87% sinds 2001.1

De grootdistributie kon deze nieuwe vraag van de consumenten niet negeren.Wanneer we de evolutie in deze sector van nabij bekijken, dringt zich een vasts-telling op: vrijwel elke distributeur ontwikkelt zijn eigen gamma met producten uitduurzame handel.

Meestal worden de producten onder een huismerk aangeboden en steunen ze opbestaande garantiesystemen, zoals Rainforest Alliance (zie p. 40), Max Havelaar-FLO (p. 32) of MSC (p. 34). Dat is een kwestie van geloofwaardigheid tegenoverhet grote publiek maar ook van knowhow. Fairtradecertificering maakt immersgeen deel uit van de traditionele 'core business' van de distributeurs.

Die strategie is de consumenten niet ontgaan, althans niet voor eerlijke handel2:volgens de jongste beschikbare cijfers kopen de Belgen die vertrouwd zijn met hetconcept eerlijke handel dit soort van producten steeds vaker in de supermarkt(64% in 2008 tegenover 36% in 20053).

IN DE GROOTDISTRIBUTIE: MEER DAN EEN TREND, EEN FUNDAMENTELE VERANDERING"Dankzij zijn aanwezigheid in de landen van het Zuiden kan Max Havelaar onsmet kennis van zaken over de keuze van onze leveranciers adviseren", zegt JulieStordiau, Brand PR Communications Manager van Carrefour Belgium."Leveranciers die een groep als de onze willen bevoorraden, moeten de vereistekritische grootte hebben. Samen met FLO International heeft Max Havelaar eenknowhow op het gebied van fairtradecertificering die wij intern niet bezitten."

De producten met het 'Solidair'-logo van Carrefour leggen de nadruk op debevordering van de eerlijke handel tussen Noord en Zuid. Koffie, thee, suiker,chocolade, cichorei, bananen, sinaasappelen, rijst en andere granen: het'Solidair'-gamma is sinds 2001 voortdurend uitgebreid en omvat nu ook niet-voedingsproducten zoals rozen.

Het fair trade merk van Lidl heet 'Fairglobe' en wordt door Max Havelaar gecer-tificeerd. Fairglobe omvat ongeveer vijftien voedingsproducten: rijst, koffie,bananen, vruchtensap, chocolade, enz. "Voor ons was Max Havelaar eennatuurlijke keuze", vertelt Lien Truwant, communicatieverantwoordelijke van Lidl

1 Bron: BTC, Belgisch ontwikkelingsagentschap2 Eerlijke handel is een specifiek model van duurzame handel (zie Glossarium). Zes van de 23 garantiesystemen

die in deze brochure worden voorgesteld, beroepen zich op 'eerlijke handel': ESR, Fair for Life, Fairwild, MaxHavelaar, Step, WFTO.

3 Studie van IPSOS 2008 op initiatief van het Fair Trade Centre.

BIJ DE BEDRIJVEN

75

Belgium. "Onze groep werkte in het buitenland al samen met FLO, de overkoe-pelende internationale organisatie waarbij Max Havelaar aangesloten is." Lidlheeft nog een ander gamma met label: zijn ingeblikte en diepvriesvis draagt hetduurzame label van MSC (zie p. 34) dat strijdt tegen de overbevissing.

De groep Delhaize nam al in 1989 producten uit de eerlijke handel op in zijnassortiment. Het was de eerste Belgische grootdistributeur die dat deed. Hetinitiatief ontstond uit een samenwerking met Max Havelaar en sinds 2001 metOxfam. Sinds 2002 gebruikt de distributeur het eigen label 'Controle & Origine'voor verscheidene productfamilies met in totaal ongeveer vijftig soorten artike-len. Het label werkt met bestekken die van product tot product verschillen ensoms door andere in deze brochure gepresenteerde systemen geïnspireerd zijn.

Colruyt kiest voor een benadering op diverse fronten: de distributeur vindt dater tal van manieren zijn om bij te dragen tot een duurzamere wereld. "Daaromwerken wij met een heleboel verschillende labels, zoals Collibri, Oxfam,Rainforest Alliance, enz. Elk circuit beantwoordt aan de verwachtingen van eenander publiek", zegt Mieke Vercaeren, adviseur bij Colruyt.

HET COLLIBRI-PROGRAMMA VAN COLRUYT: SCHOLEN VOOR HET ZUIDENHet Collibri-logo verdient een woordje uitleg. Sinds 2005 gebruikt degroep Colruyt dit logo op diverse producten uit het Zuiden (koffie,honing, cacao, enz.) en op bepaalde soorten speelgoed en tuinmeubelen.De leveranciers ondertekenen een specifiek, openbaar en transparantcharter waarmee ze driejaarlijkse onafhankelijke controles aanvaarden.De controles hebben betrekking op het verbod op kinderarbeid, respectvoor de sociale rechten van de arbeiders en de vermindering van demilieu-impact. Het hoofddoel van Collibri for education is investeren inscholing en opleiding in het Zuiden. Deze taken worden toevertrouwdaan ngo's of gespecialiseerde stichtingen, die 5% van de omzet (zonderbtw) van de Collibri-producten ontvangen. Sinds 2005 heeft Collibri546.977 euro ingezameld. In 2008 steeg de verkoop van de productenmet het label met 12%.Collibri probeert in de mate van het mogelijke contracten op lange termijn met de producenten af te sluiten. Het zorgt ook voor voorfinan-ciering, "altijd in de context van de vrije markt en de prijsvorming doorde confrontatie tussen aanbod en vraag". Sommige waarnemers merken dan ook op dat Collibri afwijkt van de politiek van de eerlijkehandel, die altijd prijzen boven de marktprijs betaalt. Colruyt heeft geen moeite met die kritiek. "Wij gebruiken in onze com-municatie nooit de term 'fair trade' (die door Max Havelaar-FLO wordtgebruikt). Ook ons model is positief. Wij blijven trouwens 'fair trade'-producten in onze winkels verkopen. Wij zijn ervan overtuigd dat je ieders eigenheid en overtuiging moet res-pecteren maar dat er meer dan één manier bestaat om effectief en effi-ciënt bij te dragen tot een betere wereld voor meer mensen. Ons projectCollibri moet op de eerste plaats worden gezien als een belangrijke stapnaar duurzame handel", zo klinkt het op de website www.collibri.be.

76

BIJ DE BEDRIJVEN

76

IMPORTEURS VEROORZAKEN EEN AANZUIGEFFECTNaast de initiatieven van de grote distributeurs laten ook de merken zich nietonbetuigd. Een veelzeggend voorbeeld is dat van Candico, een Belgische suikerfabrikant die in 2009 besloot om zijn rietsuiker uit Zambia en Malawi uitsluitend via het kanaal van de eerlijke handel aan te kopen (in dit geval via MaxHavelaar-FLO).

Een ander voorbeeld is Chiquita. In 1992 werd de bananenmultinational door deAmerikaanse ngo Rainforest Alliance (zie p. 40) gevraagd om deel te nemen aanzijn certificeringsproces. De certificering duurde twaalf jaar en sinds 2005 zijn allebananen die Chiquita in Europa verkoopt door Rainforest Alliance gecertificeerd."Het lijkt ons de volledigste certificering", zegt François Tasmowski, Europeesmarketing manager, "Ze omvat namelijk zowel sociale als ecologische criteria(samen een honderdtal), en legt vooral de nadruk op het milieuaspect, bijvoor-beeld met programma's voor de beperking van het gebruik van pesticiden.Vandaag moet nog maar ongeveer 15% van de onafhankelijke plantages bij wieChiquita zich bevoorraadt gecertificeerd worden. Bovendien houden wij bij deevaluatie van het personeel – van arbeiders tot managers – en zeker op al onzeeigen plantages gedeeltelijk rekening met het respect voor de duurzaamheidscri-teria van Rainforest Alliance."

Ook andere, kleinere ondernemingen kiezen bewust voor duurzame handel. Eenvoorbeeld: de koffie-importeur en -brander Café Liégeois in Battice (Luik) brengtsinds een jaar of tien een van zijn betere koffiegamma's onder het Max Havelaar-label op de markt. Bijna twee jaar geleden besloot de Belgische koffiebrander eenstudie te maken van de verschillende duurzame labels op de ethische markt.Uiteindelijk bleef hij bij Max Havelaar, "het enige label dat niet alleen ecologischecriteria hanteert maar ook de producenten van het Zuiden een gewaarborgde prijsbetaalt", zegt afgevaardigd bestuurder Michel Liégeois.In 2008 lanceerde Café Liégeois het gamma 'Mano Mano', samen met Terre soli-daire, een Waalse vereniging die financiële steun geeft aan de boeren vanChiapas, een van de armste streken van Mexico. Het basisprincipe: per verkochtekilo 100% Chiapas Mexico-koffie (het gamma Mano Mano omvat verscheidenesoorten koffie) betaalt de brander 1 euro aan de boeren van Chiapas, die het geldgebruiken om materieel aan te kopen en minder afhankelijk te zijn van de wereld-prijzen van de koffie.

Ten slotte nog een interessante uitspraak van G. Coles-Christens, een tapijtim-porteur die deelneemt aan het GoodWeave-programma: "Wij stemmen met onzedollars", zegt hij. "Door te letten op wat wij kopen, krijgen wij een zekere macht omdingen te veranderen."1 De deelname aan de ontwikkeling van goede socialepraktijken was trouwens zeer voordelig voor zijn bedrijf, meer bepaald op hetgebied van de werksfeer en werkcultuur.

DE WETGEVING ALS GROEIFACTOR !In sommige gevallen is de groei van de markt voor duurzame producten duidelijkhet gevolg van wetgevende initiatieven. De houtsector is daar een voorbeeld van: inWallonië is nu bijna 90% van de openbare bossen PEFC-gecertificeerd (zie p. 38),na de beslissing van het Waalse Gewest in het begin van de jaren 2000 om aan ditprogramma deel te nemen.

Het staat privé-eigenaren vrij om zich er wel of niet bij aan te sluiten, maar hetspreekt vanzelf dat de evolutie van de openbare bossen een aanzuigeffect heeft opde actoren van de privésector. Veel ondernemingen uit de hout-papierketen eisenvandaag de dag dat hun leveranciers hun bossen duurzaam beheren (via het PEFC-of het FSC-label, zie p. 28). Een voorbeeld is uitgeverij Weirich in Neufchâteau, diein 2010 90% van haar productie op gecertificeerd papier wil drukken.

1 Bron: www.goodweave.org

BIJ DE BEDRIJVEN

77

De wetgeving is ook een van de redenen voor het recente succes van hetEuropese Ecolabel (zie p. 20): sommige overheden kopen voortaan uitsluitendproducten met het Ecolabel en steeds meer besturen nemen dit criterium op inhun bestekken. Een van de bedrijven die dat goed begrepen hebben, is de firmaPollet. Deze Doornikse kmo met 45 werknemers is een van de acht Belgischeondernemingen die producten met het Ecolabel aanbieden. Haar verkoop vanproducten met het label (zeep, detergent, reinigingsproducten, enz.) is sinds2007 elk jaar verdrievoudigd. In 2010 zouden deze producten ongeveer 25%van de omzet moeten vertegenwoordigen.

HET EINDE VAN EEN IMPLICIETE TWEEDELING ?De groei van de duurzame handel als gevolg van de toenemende vraag van deconsumenten, de stijgende druk van de kopers en de alsmaar strengere voorwaarden van de openbare aanbestedingen is een feit.

De respons van de Belgische economische actoren op deze fundamenteleverandering verschilt volgens hun omvang en hun plaats in de keten: producent,importeur, verwerker, distributeur.

Toch is het een opmerkelijke vaststelling dat de Belgische ondernemingen, kleinof groot, multinational of KMO, vandaag in staat zijn om de uitdaging aan tegaan en geloofwaardige antwoorden te geven in termen van strategieën enproducten voor de duurzame handel.

Nog niet alle ondernemingen doen dat. Dat is normaal. Maar wij durven erop tewedden dat de enkele initiatieven die we hier als illustratie hebben aangehaaldalle economische actoren aan het denken zullen zetten en zullen aanmoedigenom voor een meer 'duurzame' aanpak te kiezen. Zo zal de impliciete tweedelingtussen duurzame handel en de rest van het handelsverkeer verdwijnen.

200% IN VIJF JAARWereldwijd had eind 2009 222 miljoen hectare bos een PEFC-certificeringen 118 miljoen hectare een FSC-certificering (wat overeenkomt met eengroei van 218% en 180% sinds 2005). In België bezat 281.000 hectare bosde PEFC-certificering en 10.000 hectare de FSC-certificering.

BESLUIT

79

Zoveel labels, zoveel garantiesystemen… Welk is het beste voor mijn activiteit?Met de beschrijving van meer dan twintig garantiesystemen wil deze brochureelke ondernemer helpen om te beslissen.

Aan de hand van verscheidene overzichtstabellen en testimonials heeft de lezerzich een beeld kunnen vormen van de grote diversiteit van de systemen. Hungrote verscheidenheid is te verklaren door:- de vele sociale en ecologische uitdagingen: ontbossing, kinderarbeid, de leven-

somstandigheden van de producenten in het Zuiden, onfatsoenlijke lonen, enz.;

- de verschillende benaderingen van een meer duurzame handel: de labels rich-ten zich tot de consumenten, de bedrijvencharters mikken op de leveranciers,enz.;

- geografische en sectorgebonden motieven. Sommige systemen zijn erg bekendin de zones en de sectoren waar ze ontstaan zijn, maar staan nog in de kinder-schoenen in andere regio's en/of sectoren.

Men moet bovendien beseffen dat elk systeem zich in een specifieke context enals reactie op welbepaalde behoeften heeft ontwikkeld (een rechtvaardige ver-goeding van de kleine koffieproducenten in Zuid-Amerika, de strijd tegen de ont-bossing voor de teelt van oliepalmen in Zuidoost-Azië, de rechten van dearbeiders in de fabrieken van China, de emancipatie van de ambachtslieden inAfrika, enz.). De verscheidenheid van achtergronden en behoeften leidt tot eengroot aantal systemen.

Deze verschillen in benadering verklaren bovendien waarom er geen 'hitparade'onder de garantiesystemen bestaat. We vermoeden echter dat meer dan eenondernemer in de verleiding zal komen om de scores voor de 3 pijlers (de eco-logische, de sociale en de economische) van de overzichtstabel op pagina 70en 71 op te tellen, om een klassement van de goede en minder goede leerlingente maken. Toch heeft dat weinig zin, want bepaalde systemen passen in eenveeleer ecologische logica en besteden dus weinig aandacht aan het socialeaspect. Omgekeerd hebben andere systemen een uitgesproken sociale roe-ping.

In de huidige context, met zijn vele en soms concurrerende initiatieven, is hetaangewezen om elk garantiesysteem de kans te geven zich van de andere teonderscheiden: ofwel door zijn criteria verder uit te diepen, ofwel door speci-fieke accenten te ontwikkelen, die bijvoorbeeld aan een sector gebonden kun-nen zijn. Iedereen moet de informatie raadplegen en kijken welkegarantiesystemen geschikt lijken voor zijn verwachtingen en de kenmerken vanzijn bedrijf.

We sluiten deze brochure af met enkele uitspraken van verschillende economi-sche actoren over hun ervaringen met 'duurzame handel':

- "Aanvankelijk was de keuze voor certificering erg reactief, als antwoord op de- gerechtvaardigde – kritiek die Chiquita kreeg. Beetje bij beetje is ze strate-

gisch geworden, en een zaak van gezond verstand, omdat ze het mogelijk

BESLUIT :GEEN GOEDE EN GEENSLECHTE LEERLINGEN

BESLUIT

80

maakt de productiviteit te verbeteren en de kosten te beperken". FrançoisTasmowski, Marketing manager Chiquita Europe, over de RainforestAlliance-certificering.

- "Grote internationale spelers zoals Unilever, Kraft en onlangs nog Nestlé heb-ben zich ertoe verbonden om vanaf 2015 uitsluitend palmolie met certificeringvoor duurzame ontwikkeling te kopen". Olivier Tichit, general manager vanTolan Tiga Indonesia , een groep die de RSPO-certificering voor haar palmo-lieplantages heeft aangevraagd.

- "De markt zal meer en meer hout met label vragen". Bernard Déom, ingenieurWaters en Bossen in Libin.

- "Het heeft een tijd geduurd vooraleer Ecolabel naam maakte, maar vandaagdoet het zijn voordeel met de macht die de Europese Unie aan een label kangeven". Christophe Maisonneuve, algemeen directeur van de firma Pollet.

- "Het Ecolabel is in Europa een algemeen aanvaarde standaard. Het zal ons instaat stellen om ons marktaandeel op het continent te vergroten en ook, dooreen zuiniger gebruik van chemische stoffen, ons energieverbruik te beperken".Thada Montrikul Na Ayudhaya, kaderlid van een Thais textielbedrijf.

- "Eerst was het label een marketinginstrument. Het is geleidelijk onmisbaargeworden, naarmate de wetgeving in Europa en Noord-Amerika evolueerdenaar de bevordering van de wettelijke exploitatie van de bossen". Lucas VanDer Walt, directeur van de Deense groep Dlh, waarvan het filiaal CongolaiseIndustrielle des Bois (CIB) sinds het voorjaar van 2008 over 750.000 hectarebossen met FSC-certificering beschikt.

- "In 2008, toen wij nog geen SA8000-certificering hadden, noteerden wij 75ongevallen in de fabriek, in 2009 waren het er maar 17 (cijfers tot oktober). Demenselijke impact is evident en leidt tot een betere economische prestatie,want de vermindering van het aantal ongevallen in 2009 betekende dat onzemensen 650 dagen meer konden werken". Bashar Esshali, SA8000-vertegen-woordiger van Denim Authority, een textielbedrijf met 1.400 werknemers, deeerste Tunesische onderneming die de SA8000-certificering heeft verkregen.

81

Accreditatie : het bewijs door een derde partij van de compe-tentie, de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van eenorganisme dat de conformiteit van producten of dienstencontroleert1.

Audit : de audit is een methodisch onderzoek van een situatiemet betrekking tot een product, een proces of een organisatie,uitgevoerd in samenwerking met de betrokkenen, om na tegaan of het voorwerp van de audit in overeenstemming is metvooraf bepaalde voorwaarden en geschikt is voor het nages-treefde doel2. Vergelijkbare begrippen in het kader van een certificeringsproces zijn inspectie, verificatie of controle.

Belanghebbende : een individu of groep met een belang in deactiviteiten of beslissingen van een organisatie15. De Engelseterm is 'stakeholder'.

Bestek : document met principes, standaarden, criteria, actiesen/of normen. De conformiteit met het bestek wordt nagegaandoor de praktijk aan deze voorwaarden te toetsen. Dit verifica-tieproces bepaalt of wel of niet aan het bestek wordt voldaan.

Certificaat : document dat de certificering staaft.

Certificering : het resultaat van de procedure waarin eenderde partij de schriftelijke verzekering geeft dat een product,een proces of een dienst conform is met specifieke criteria3 ofmet een bestek.

Certificering door een derde partij : een derde organisatie(onafhankelijk van de gecertificeerde organisatie en de organi-satie die het bestek heeft opgesteld). De Direction Centrale dela Sécurité des Systèmes de l’Information (DCSSI) definieertdit als volgt: "De certificering door een derde partij is de certi-ficering van het hoogste niveau. Ze geeft een klant dankzij detussenkomst van een bevoegde, gecontroleerde en onafhan-kelijke professional, die het certificeringsorganisme wordtgenoemd, de zekerheid dat een product in overeenstemmingis met een bestek of een technische specificatie. De certifice-ring door een derde partij is voor de klant de onafhankelijke,onpartijdige bevestiging dat een product aan een gepubliceerdbestek of technische specificaties voldoet. Deze technischespecificaties kunnen al dan niet opgesteld zijn in een normatiefkader4".

Controle door een tweede partij : slechts twee partijennemen deel aan het proces. De conformiteit wordt nagegaandoor de organisatie die het bestek heeft opgesteld.

Documentensysteem : het geheel van documenten (contrac-ten, facturen, reglementen, charter, archieven, notulen van vergaderingen, agenda's, enz.) waarover een organisatiebeschikt en die verband houden met haar activiteit.

Duurzame handel : duurzame handel ontstaat wanneer hetinternationaal verkeer van goederen en diensten sociale, economische en ecologische voordelen oplevert die overeenstemmen met de vier basisprincipes van duurzameontwikkeling:1. ze creëert economische waarde;2. ze vermindert armoede en ongelijkheid;3. ze regenereert de natuurlijke milieurijkdommen en4. ze wordt geleid door een discreet bestuurskader dat geken-

merkt wordt door openheid, transparantie en toerekenbaarheid6.

Duurzame ontwikkeling : een ontwikkeling die aansluit op debehoeften van het heden zonder het vermogen van toekoms-tige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien ingevaar te brengen8.

Duurzaamheid : de vertaling van het Engelse 'sustainability'.Het duidt op het vermogen van een ontwikkeling, een produc-tiewijze of een systeem om aan te sluiten op de behoeften vanhet heden zonder het vermogen van toekomstige generatiesom in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen9.

Eerlijke handel : de organisaties uit de eerlijke handel hebbenin 2001 een gezamenlijke definitie van eerlijke handel opges-teld: "Eerlijke handel is een commercieel partnerschap gebaseerd op dialoog, transparantie en respect, dat op zoekgaat naar een grotere gelijkheid in de internationale handel. Hetdraagt bij tot duurzame ontwikkeling door betere handelsver-houdingen te creëren en door de rechten te vrijwaren van degemarginaliseerde producenten en arbeiders, vooral in hetZuiden. Eerlijke handelsorganisaties (gesteund door de consumenten) verbinden zich ertoe om actief de producentente ondersteunen, het publiek te sensibiliseren en campagnes tevoeren voor de wijziging van de regels en praktijken die geldenin de conventionele internationale handel".

Filière : een opeenvolging van acties van actoren om een product te produceren, te verwerken, te verkopen en te verbruiken10. Men spreekt ook van 'productieketen', de opeenvolging van processen en/of activiteiten, en van 'waar-deketen' wanneer men de nadruk wil leggen op de meer-waarde die elk proces of elke activiteit aan het product of dedienst verleent11.

Garantiesysteem : een systeem dat het mogelijk maakt omgaranties te bieden. In deze context betreft het sociale, economische en/of ecologische garanties in het kader vancommerciële transacties. Er bestaan meerdere soorten systemen: wetten, conventies, verdragen, charters, verklaringen, principes, normen, standaarden, enz.

GLOSSARIUM

ISEAL : de International Social and Environmental Accredita -tion and Labelling Alliance is een vereniging die de grootsteinternationale organisaties groepeert die sociale en ecologi-sche normen opstellen. Om als lid aanvaard te worden, moeten de organisaties een transparant en participatief proceswaarborgen en de gedragscode van ISEAL volgen.

Interne controle : een interne controle vindt plaats wanneerhet controleproces door slechts één partij wordt uitgevoerd.Men spreekt dan van zelfevaluatie.

Intentieverklaring : de door een onderneming of organisatievrijwillig aangegane verbintenis om bepaalde principes engedragsnormen toe te passen op haar werking of handelin-gen7.

Logo/label : een logo is een visueel herkenningsteken vooreen groep producten of diensten in een organisatie12.Een label wijst bovendien op een engagement en wijst op deconformiteit met een bestek.

Manoeuvreerruimte : de mate van vrijheid waarover eenorganisatie beschikt in de toepassing van een instrument. Zehoudt rekening met het gemak waarover de organisatie aaneen bestek kan voldoen, de verplichting om alle of slechts eengedeelte van de voorschriften na te leven, de inspanningen diemen moet leveren om desgevallend een certificering te krijgen13.

Merk: een teken dat de consument in staat stelt om een product of dienst te onderscheiden van concurrerende producten of diensten. Het merk kan gestalte krijgen in devorm van een naam, een woord, een uitdrukking of een visueelsymbool. Het merk is een richtpunt en eventueel een 'garantie'voor de consument14.

Monitoring : het toezicht in reële tijd op de werking van eensysteem of een proces.

Premie : een som die boven op de betaling van een product ofdienst wordt uitgekeerd. In de context van eerlijke of duurzamehandel is de premie vaak bestemd om geïnvesteerd te wordenin de commerciële activiteiten van de producenten en hun gemeenschappen, of voor de sociaal-economische ontwikkeling van de arbeiders en hun gemeenschappen.

Productieketen : de opeenvolging van productiestadia, zieook Filière.

BELANGRIJKSTE ACRONIEMEN 4C : Common Code for the Coffee CommunityARM : Alliance for Responsible MiningBSCI : Business Social Compliance InitiativeCNUCED : United Nations Conference on Trade andDevelopmentESR : "Equitable, solidaire, responsable" (eerlijk, solidair,verantwoord)ETI : Ethical Trading Initiative FLA : Fair Labor OrganisationFLO : Fairtrade Labelling Organisations InternationalFSC : Forest Stewardship CouncilFWF : FairWear FoundationDDII : Diamond Development Initiative InternationalIEPF : Institut de l’Energie et de l’Environnement de la FrancophonieIMO : Institute for MarketecologyISEAL : International Social and Environmental Accre ditation and LabellingISO : International Standard OrganisationISO 65 : Algemene eisen voor organismen die productencertificeren16

ISO 14001 : Algemene eisen voor diverse aspecten vanhet milieubeheer16

ISO 14024 : Algemene eisen voor milieu-etikettering en -verklaringen16

ISO 14040 : Principes en kader voor de analyse van delevenscyclus16

MSC : Marine Stewardship CouncilGGO : Genetisch gemodificeerd organismeIAO : Internationale ArbeidsorganisatieWHO : WereldhandelsorganisatieWGO : WereldgezondheidsorganisatieNGO : Niet-gouvernementele organisatiePEFC : Programme for the Endorsement of ForestCertification schemesPFCE : Plate-forme Française pour le Commerce EquitableKMO : Kleine of middelgrote ondernemingUNEP : United Nations Environment ProgrammeRSPO : Roundtable on Sustainable Palm OilSAI : Social Accountability International’sSAN : Sustainable Agriculture NetworkZKO : Zeer kleine ondernemingEU : Europese UnieWFTO : World Fairtrade OrganizationWWF : World Wide Fund

1. http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/leven_onderneming/kwaliteitsbeleid/Accreditatie/index.jsp.

2. www.enpc.fr/fr/formations/ecole_virt/trav-eleves/QFS/audit_qualite.htm.3. Consumer International (CI), International Institute for Environment and

Development (IIED), From bean to cup: how consumer choice impactsupon coffee producers and the environment, 2005.

4. www.ssi.gouv.fr/fr/confiance/evalcertif.html.5. www.befair.be.6. In 2000 gedefinieerd door het International Institute for Environment and

Development7. IEPF, Responsabilité sociétale, inventaire d’outils, 2007.8. Vertaling van ISO 26000 WD4.2 "Guidelines for social responsibility" juni

2008.

9. www.massivechangeenaction.museevirtuel.ca/toolkit/glossary/10. www.fao.org/docrep/003/X6991F/x6991f04.htm.11. Vertaling van ISO 26000 WD4.2 "Guidelines for social responsibility" juni

2008.12. IEPF, Responsabilité sociétale, inventaire d’outils, 2007.13. IEPF, Responsabilité sociétale, inventaire d’outils, 2007.14. www.definitions-marketing.com/Definition-Marque.15. Vertaling van ISO 26000 WD4.2 "Guidelines for social responsibility" juni

2008.16. www.iso.org

GLOSSARIUM

82

GLOSSAIRE

83

Het Trade for Development Centre is een programma van BTC (het Belgische ontwikkelingsagentschap) dat eerlijke en duurzame handel met de ontwikkelingslanden bevordert.

DRIE HOOFDACTIVITEITEN :> EXPERTISECENTRUMHet Trade for Development Centre is het expertisecentrum voor eerlijke handel, duurzamehandel en handelshulp.- Het verzamelt, analyseert en produceert informatie (opiniepeilingen bij de consumenten,

marktstudies, enz.) - Het leidt een werkgroep van het platform ‘Ondernemen voor ontwikkeling’ dat steun biedt

aan de privésector.

> STEUN AAN PRODUCENTENHet Trade for Development Centre is een instrument voor de ondersteuning van producente-norganisaties. Het steunt gemarginaliseerde producenten, micro- en kleine ondernemingen enprojecten in de sociale economie die kaderen in de dynamiek van eerlijke en duurzame handel.- Het versterkt de organisatie- en technische capaciteiten evenals de productiecapaciteiten- Het geeft relevante informatie door (over de markt, potentiële certificeringen, enz.).

> SENSIBILISERINGHet Trade for Development Centre organiseert bewustmakingscampagnes en ontwikkelt ins-trumenten voor de sensibilisering van de consument (Week van de Fair Trade), de economi-sche actoren en de Belgische overheid.

In het kader van deze opdrachten publiceert het Centrum deze brochure voor de Belgische economische actoren. Tegelijkertijd verschijnen twee andere brochures over eerlijke handel, de ene bedoeld voor de producenten, de andere voor het grote publiek. Deze twee bijkomende brochures zijn verkrijgbaar bij het Centrum(gegevens op keerzijde).

TRADE FOR DEVELOPMENT CENTRE

BTCBELGISCH ONTWIKKELINGSAGENTSCHAPTRADE FOR DEVELOPMENT CENTREHOOGSTRAAT 1471000 BRUSSELT+32 (0)2 505 19 35WWW.BTCCTB.ORGWWW.BEFAIR.BE

EERLIJKE & DUURZAME HANDEL: welke labels en garantiesystemen voor mijn bedrijf?

Documents

Transcript of EERLIJKE & DUURZAME HANDEL: welke labels en garantiesystemen voor mijn bedrijf?