Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

46
Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie Jan Rotmans Rotterdam, 10 December 2013 www.twitter.com/janrotmans

description

Rotterdam, 10 december 2013

Transcript of Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Page 1: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Jan Rotmans

Rotterdam, 10 December 2013

www.twitter.com/janrotmans

Page 2: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

We leven niet in tijdperk van verandering

maar in een verandering van tijdperken

Page 3: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Kantelperiode

periode waarin heel veel tegelijk verandert

is zeldzaamheid in de geschiedenis

voorbeeld: eind 19de eeuw

moderniseringsproces fundament Nederland

onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale opbouw

Page 4: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Indicaties voor Kantelperiode

-collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt

-chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid

-enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop

-geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht

-creatieve mensen breken door het systeem heen

-steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde

Page 5: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar Samenleving 3.0

Horizontaal

Decentraal

Bottom-upKa

ntel

perio

de Verticaal

Centraal

Top-down

Tijd

O

pbou

w va

n du

urza

me

sam

enle

ving

We zitten hier

Page 6: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Kantelfase

energiebedrijven vallen om

massale ontslagen in thuiszorg

welzijnsorganisaties verdwijnen

bouwbedrijven saneren op grote schaal

Page 7: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Opbouw en Afbraak

veel branche-organisaties verdwijnen

veel belangenbehartigers verdwijnen

veel sectorvertegenwoordigers verdwijnen

3 van de 5 organisaties zullen sneuvelen

Page 8: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Evolutionaire Revolutie

silo’s worden afgebroken

nieuwe instituties ontstaan

mensen breken door structuren heen

Page 9: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Paradigma Wisseling

oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld

exploitatiemodel co-operatiemodel

economisch rendement maatschap. rendement

lineaire processen kringlopen

waarde ontlenen waarde creëren

zelfredzaam samenredzaam

Page 10: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Samenleving kantelt

oude, verticale instituties lopen op hun einde

vakbonden, omroepen, kerken, milieuorganisaties, politieke partijen

nieuwe, horizontale verbanden ontstaan

gemeenschappen, coöperaties, sociale & fysieke netwerken

Opbouw en Afbraak

Page 11: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Waar zien we die verandering?

energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Page 12: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Samenleving 3.0

do it ourselves society

samenleving van onderop

participatiesamenleving

burgerkracht sociaal doe het zelven

Page 13: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

GezondheidsZorg

Page 14: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Kernprobleem in de Zorg

Systeemwaarden Menswaarden

doelmatigheid aandacht / tijd

efficiency vertrouwen

controle, beheersing ruimte

regelzucht keuzevrijheid

kosten / baten kwaliteit

Page 15: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Persistente Probleem in Langdurende Zorg

mens en systeem zijn vervreemd van elkaar

verbroken verbindingen tussen:

lichaam en geest

management en werkvloer

financiering en inhoud

gezondheid en welzijn, arbeid, sport

zorgverlener en verzorgde

Page 16: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Verbroken Verbinding

relatie tussen zorgverlener en zorgvragervertrouwen, intimiteit, passie, aandacht, bezieling

is verworden tot

relatie tussen leverancier en cliëntkosten, doelmatigheid, budget, efficiency, afrekening

Page 17: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Verbroken Verbinding

Systeem is belangrijker geworden dan Mens

vandaag is belangrijker morgen

cijfers belangrijker dan mensen

Page 18: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Systeemvernieuwing is nodig

in de langdurende zorg

Page 19: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Uitgangspunten van Zorg 3.0

mensgericht

menslievend

vanuit eigen kracht

in eigen omgeving

samenredzaam

met bescherming van kwetsbare mensen

Page 20: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Voorbeelden van Zorg 3.0

Buurtzorg

brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen

zelfsturende buurtzorgteams: verpleegkundigen ziekenverzorgenden

zorg op maat in buurt op basis van behoeften zorgvrager

integratie in netwerk van zorgvrager (gezin, vrienden, buurt)

platte, horizontale organisatie met nauwelijks managers

Page 21: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Onderwijs

Page 22: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Onderwijs zit in een Kramp

dwang en drang

scholen gevangene van systeem

tuchtiging van toetsing

Page 23: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Kernprobleem in het Onderwijs

mensen staan in dienst van de Structuur

leerlingen zijn onderwijsconsumenten

scholen zijn onderwijsfabrieken

Page 24: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Persistente Probleem in Onderwijs

continue vernieuwing van lesmethodieken

bureaucratisering en schaalvergroting

controle en beheersing

uniformisering en standaardisering

efficiency-instellingen die concurreren

Page 25: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Persistente Probleem in Onderwijs

mens en systeem zijn vervreemd van elkaar

verbroken verbindingen tussen:

leraar en leerling

school en leerling

monitoring en werkelijkheid

imago school en identiteit school

Page 26: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Verbroken Verbinding

kennisoverdracht tussen leraar en leerlingpassie, aandacht, bezieling

is verworden tot

overdracht tussen onderwijsproducent & consumentdoelmatigheid, efficiency, onderwijsmethodiek

Page 27: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Universiteiten

onderwijsfabrieken

leerlingen zijn onderwijsconsumenten

outputfinanciering

onderwijs ondergewaardeerd

mono-disciplinair

silo-structuur

Page 28: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Hoge Scholen

ondermaatse kwaliteit

devaluatie diploma’s

schaalvergroting en fusering

bureaucratie & overhead

stimulerend en motiverend

onderwijs in dienst van ondersteunende diensten

Page 29: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Voortgezet Onderwijs

kwaliteit taal- en rekenonderwijs

voortijdige schooluitval

zeer zwakke scholen

kennis versus compenties

leraren onvoldoende gestimuleerd

holistisch principe ontbreekt

Page 30: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Middelbaar Beroeps Onderwijs

hoge uitval leerlingen

kloof met arbeidsmarkt

niet transitierijp

studenten onvoldoende uitgedaagd

docenten timulerend en motiverend

MBO groter probleem dan arbeidsmarkt

Page 31: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Basis Onderwijs

uniformisering & standaardisering

overvolle klassen

unieke leerling niet erkend

CITO-terreur

kwaliteit leraren

bureaucratie

Page 32: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Onderwijssysteem is niet

toekomstbestendig

Page 33: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Onderwijs 3.0

Page 34: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Transitie Onderwijs

transitie van het onderwijs is noodzakelijk

van naar

standaard diversiteit

bureaucratisch flexibel

rendement kwaliteit & ruimte

Page 35: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Uitgangspunten van Onderwijs 3.0

leerling specifiek

leraar en leerling centraal

balans tussen kennis- & competenties

ruimte voor professional

stimulerend en motiverend

met zo weinig mogelijk overhead

Page 36: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Transitie Strategie

Page 37: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie
Page 38: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Wat Niet Helpt

meer monitoring & controle

meer en beter toetsen

meer geld

meer toezicht en bureaucratie

Page 39: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Transitiesturing

organisch sturen: combinatie van top-down & bottom-up

koplopers mobiliseren, dan het peloton, dan achterblijvers

richting geven en ruimte bieden

stimuleren, experimenteren, selecteren, opschalen

politiek kan versnellend of vertragend effect hebben

Page 40: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Transitie Management Aanpak

visie en transitieagenda

transitie-arena

transitie-experimenten

evalueren en leren

Page 41: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Koplopers & Kantelaars

kantelaar in het onderwijs [eerste pinguin]

koplopers identificeren [tweede pinguin]

transitie arena van koplopers [volgende pinguins]

mensen van buit onderwijs zijn cruciaal

Page 42: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Vernieuwingsproces

van onderop en van bovenaf

visie ontwikkelen [stip op de horizon]

transitiepaden ontwikkelen

experimenten starten

Page 43: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Vernieuwings Beweging

beweging creëren die druk uitoefent

macht van onderwijs regime breken

nieuwe macht ontwikkelen

experimenten starten

Page 44: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Vernieuwings Beweging

beweging creëren die druk uitoefent

macht van onderwijs regime breken

nieuwe macht ontwikkelen

experimenten starten

Page 45: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Initiatieven

veel initiatieven

MBO op Goeree Oveflakkee

privaat gefinancieerd

eigen regels, eigen diploma’s

Page 46: Een verandering van tijdperken: onderwijs in transitie

Ruimte

zit veel meer ruimte in systeem dan gedacht

veel innovatieruimte wordt niet gebruikt

maak zichtbaar welke initiatieven al lopen