1

Editie – november 2016

Verenigingsavond VERON afdeling Friese Meren op vrijdag 11 november 2016, aanvang 20.00 uur LT. Lezing/presentatie: Jan Hoek PAoJNH Uitzending PI4AA op vrijdag 4 november 2016 om 21.00 uur LT. Uitzending PI4VRZ/A op elke zaterdagmorgen vanaf 10.00 uur LT.

Het maandelijke informatiebulletin van de VERON afdeling Friese Meren

2

Bestuur VERON afdeling Friese Meren

Voor het seizoen 2016/2017 is het bestuur samengesteld uit:

Wil Stilma PE1JRA – voorzitter E-mail: pe1jra @gmail.com Tel. 0514-851100 Jacob Breimer PE1OTB – penningmeester E-mail: jacobbreimer @online.nl Tel. 0514-795058 Hans van der Veen PA2HSH – 2e penningmeester E-mail: ham.v.d.veen @hetnet.nl Wil Stilma PE1JRA - secretaris ad interim E-mail: veronfriesemeren @gmail.com Rob Spijker PA7ROB – bestuurslid E-mail: spijker22 @hetnet.nl

QSL-manager

Eddie van de Goot PA3FTF E-mail: pa3ftf @gmail.com

Contactadressen VERON afdeling Friese Meren

Facebook klik op: www.facebook.com/veronfriesemeren

Twitter klik op: www.twitter.com/veron_a62

Website klik op: www.veronfriesemeren.nl

Correspondentie bij voorkeur per E-mail naar: veronfriesemeren @gmail.com

Secretariaat VERON afdeling Friese Meren: Wilhelminastraat 27, 8561 AA Balk.

Verenigingsavonden in clubgebouw van Scoutinggroep Jambowa, Thomasstraat 2, 8701 XJ

Bolsward.

De eerstkomende verenigingsavond is op vrijdag 11 november 2016, aanvang 20.00 uur.

3

Nationale VERON verenigingszender PI4AA

Volg op vrijdag 4 november 2016 de nieuwste uitzending van PI4AA vanaf 21.00 uur LT op de volgende frequenties:

40 meter band: 7073 KHz ±QRM LSB

2 meter band: 145,325 MHz FM

70 centimeter band: 430,125 MHz FM (via de PI2NOS repeater)

Na de uitzending is op de PI2NOS repeater en op 40 meter een inmeldronde.

D-Star repeater Sneek in de 70 cm band op: 438.325 MHz – 7,6

MHz shift

De call is PI1SNK-B voor de repeater en PI1SNK-G voor de gateway. Portable is deze repeater in heel Sneek te werken en mobiel zelfs op de afsluitdijk !

Radio-agenda 2016 November

N-/F-zendexamen in Nieuwegein (2 november)

Uitzending verenigingszender PI4AA (4 november 21.00 uur LT)

56e Dag voor de Radio Amateur (DvdRA 2016) (5 november)

PA-beker contest op 12 en 13 november op 40 m en 80 m band

Regionale VERON-bijeenkomsten (14 november)

Friese Elfstedencontest op zondag 20 november

December

PI35ETL 35 jaar VERON Etten-Leur (1-28 december)

Bezoek ook eens de nieuwe website van de DLZA

Zie op: www.dlza.nl

4

Rondes D-star Ronde op iedere dinsdag op 438,400 – 7,6 MHz GMSK via PI1DRA vanaf 20.30 uur LT. Pronkjewailronde iedere woensdag op 145.750 MHz FM via PI3GRN vanaf 19:00 uur LT. Friese Woudenronde iedere vrijdag op 144.340 MHz USB vanaf 21:00 uur 10-meter-ronde iedere zaterdag op 29.550 MHz FM vanaf 21:00 uur LT. Hunebedronde iedere zondag op 145.275 MHz FM. RX via PI2ASN vanaf 10.30 uur LT. Friese Ronde iedere zondag op 3660 KHz LSB +/- QRM vanaf 11:30 uur LT. Meppelronde iedere zondag op 145.650 MHz FM via PI3MEP vanaf 12:00 uur LT. Muntronde iedere zondag op 145.700 MHz FM via PI3HVN vanaf 20:00 uur LT. Drachtster Kei ronde iedere zondag op 7.080 MHz SSB +/- QRM vanaf 11:30 uur LT. Uitnodiging verenigingsavond VERON afdeling Friese Meren Komt u ook naar de verenigingsavond in de maand november 2016. Iedereen is welkom op vrijdag 11 november 2016 in het clubgebouw van de scoutinggroep Jambowa, Thomasstraat 2 in Bolsward. Aanvang 20.00 uur LT. Lezing/presentatie: Jan Hoek PAoJNH verteld over zijn internationale

ervaringen met vossejacht.

AllichtVerlichting

www.allichtverlichting.nl Van kroonsteentje tot kroonluchter...en 1001 technische onderdelen

Oud Kerkhof 6

8601 EE Sneek

5

De beveiliging van radionetwerken Geschreven door: Robert Elsinga SSCP

Als zendamateur ben ik me er van bewust dat mijn radiosignalen door iedereen ontvangen kunnen worden én vaak worden meegeluisterd, meestal door mede-zendamateurs. Bedrijven die radionetwerken gebruiken zijn zich vaak een stuk minder van bewust dat het eenvoudig is om mee te luisteren. Neem nu een horecagelegenheid in Friesland, die professionele PMR46 portofoons gebruikt voor interne communicatie. Ze klaagden dat anderen “hun frequentie” gebruikten en dat de gegevens daarvan op een forum voor scannerluisteraars stonden. Nu is PMR446 een set van 8 frequenties in de 446 MHz, waarvoor type goedgekeurde portofoons zijn te verkrijgen. Iedereen in Europa mag deze portofoons gebruiken, zonder verdere vergunningen. Kennelijk was de horecagelegenheid zich dat niet bewust, gezien hun claim op ongestoord gebruik. Wil je als bedrijf niet door babyfoons, spelende kinderen en andere gebruikers van PMR446 portofoons gestoord worden, dan zal je dus via Agentschap Telecom een vergunning voor gebruik van een commerciële frequentie moeten aanvragen en de bijbehorende portofoons moeten kopen. Al met al duurder dan de eerder genoemde PMR446 portofoons, maar nu is de kans op ongestoord gebruik veel groter. Echter, meeluisteren is in vrijwel alle gevallen nog steeds mogelijk, ook met eenvoudige middelen.

Als voorbeeld een groot energiebedrijf in de Randstad, die voor de beveiliging van hun kantorencomplex gebruik maakt van een aantal commerciële frequenties en daarop een aantal analoge repeaters/steunzenders gebruikt. Heel handig, want zo kunnen de gebruikers die met een portofoon rondlopen elkaar ook goed horen, waar ze ook in/om het kantoorgebouw rondlopen. Alleen zijn de frequenties van dit kantorencomplex gewoon bekend en anders op vrij eenvoudige wijze te achterhalen. Ook hier is meeluisteren dus geen enkel probleem, tot vele kilometers verderop.

Iets lastiger wordt het bij een groot warehouse complex in Flevoland. Zij gebruiken een digitale repeater/steunzender, waardoor voor meeluisteren ook een digitale ontvanger nodig is. Maar met de juiste middelen (die zo eenvoudig kunnen zijn als een USB televisie dongle, een laptop en de juiste vrij verkrijgbare software) is meeluisteren ook hier geen probleem. En dat tot op tientallen kilometers in de omtrek. Tot nu toe gaat dit artikel over het (eenvoudig) meeluisteren van radiocommunicatie van bedrijven. Voor hackers kan dit een goede bron van informatie zijn die ze kunnen gebruiken om bij bedrijven binnen te komen. En die informatie kunnen ze ongemerkt verzamelen, omdat de radiogolven van het betreffende bedrijf nu eenmaal niet stoppen bij de rand van het bedrijf. Vaak zijn ze kilometers verderop nog hoorbaar. Echter, met de juiste apparatuur (voor analoge communicatie al voor €20,-

6

in China verkrijgbaar en voor digitale communicatie al vanaf €100,-) kunnen hackers ook inbreken op de communicatie! Stel je een bedrijf voor, waar hackers binnen willen komen. Het bedrijf gebruikt voor beveiliging en BHV draadloze communicatie, zoals hierboven geschetst. Een hacker zou eenvoudig met een geschikte portofoon de beveiliging bij een bepaalde ingang weg kunnen laten roepen, zodat die ingang onbewaakt is. Of een ontruiming in gang kunnen zetten, waarbij (na het constateren van het loze alarm) de hacker samen met alle andere medewerkers met een goed gelijkende maar valse toegangspas om de toegangsbeveiliging heen het pand binnen loopt. Om de beveiliging heen, omdat het anders te veel tijd kost om honderden medewerkers binnen te laten. Hoe voorkom je zoiets dan? Ten eerste kun je je best doen om het radionetwerk dusdanig te ontwerpen dat de radiogolven zo weinig mogelijk buiten het gebied komen dat je wilt bedekken. Helemaal zal dat niet lukken, maar ongewild meeluisteren kan dan in elk geval niet op grote afstand. Nog beter is het om digitale communicatie te gebruiken, omdat meeluisteren en inbreken daarop al iets lastiger is. En verreweg de beste manier is om encryptie toe te passen op die digitale communicatie, zoals bijvoorbeeld ook het hulpverleningsnetwerk C2000 dat doet. Zonder de juiste encryptiesleutel is meeluisteren en inbreken niet meer mogelijk. Een Denial of Service aanval is overigens nog steeds mogelijk: door een voldoende sterke zender uit te laten zenden op de frequentie die een bedrijf gebruikt is normaal gebruik dan niet meer mogelijk. Het signaal van de aanvaller is dan domweg sterker dan de signalen van de gestoorde gebruikers… De moraal van dit verhaal: hou in het achterhoofd dat draadloze communicatie in de meeste gevallen eenvoudig af te luisteren is en dat je beslist geen gevoelige informatie over je radionetwerk moet delen. Gebruik voor het delen van gevoelige informatie andere media, zoals bijvoorbeeld een mobiele telefoon (ook al is deze af te luisteren) en schakel voor het inrichten van je radionetwerk een specialist in die een goed advies kan geven over de risico’s bij gebruik. Dat scheelt je later een hoop kopzorgen en eventuele schade.

7

Altijd spectaculair, altijd smerig: de exploderende elco

Elektor, september 2016,

Exploderende elektrolytische bekercondensator (Radio News, 1947)

Als je praat met mensen die elektronica repareren, hoor je altijd hetzelfde: de zondebok, de eerste verdachte, enzovoort, is steevast een defecte condensator. Sommige reparateurs vervangen zelfs eerst alle condensatoren voordat ze een apparaat voor het eerst inschakelen bij een heel lage voedingsspanning. Heel hoog in de BadCap Top-5staat de elektrolytische condensator, vooral “bekerelco’s” in apparatuur die is geproduceerd tussen 1950 en 1975. Maar ook de tantaalelco’s uit ca. 1980-1995 staan slecht bekend. Net als deBumblebees en Black Beauties, al hebben die tenminste (vaak) geen vloeibare inhoud. Het hoeft niemand te verbazen dat na een jaar of veertig veronachtzamen en uitdrogen, terwijl zich smerige chemicaliën ontwikkelen in de beker een elektrolytische condensator opeens “uit zijn dak gaat” in 2016, tot grote schrik van beginnelingen. Zulke incidenten bezorgen ook de buizentechnologie een slechte naam. Er kan gewoon zoveel mis gaan met een ouderwetse beker-elco dat ze spontaan kunnen overlijden, zelfs als je ze gebruikt binnen hun veilige spanningsbereik. Je zult ermee moeten leven. De stank is vreselijk en die zul je niet snel vergeten.

8

Maar ook een gloednieuwe beker-elco kan spectaculair reageren als we de spanning verkeerdom aansluiten of als we er een te hoge spanning op zetten. In 1947 sloeg de schrik de arbeiders bij Daven Laboratories in Newark in de USA om het hart toen een elektrolytische condensator ontplofte, “de beker sloeg tegen het plafond met de snelheid van een kogel en de spiralen van folie en papier vlogen door de lucht in een grote rookwolk.” Er verscheen over deze gebeurtenis een klein artikeltje in Radio News magazine edition January 1947. De fotograaf van de redactie, Walter Steinhard, reproduceerde daarvoor de explosie met dezelfde onderdelen. Want wat is elektronica zonder mooie plaatjes? Zo is het nog steeds. Probeer dit trouwens niet @ home. Radio News werd van 1919 tot 1948 gepubliceerd in de Verenigde Staten.

Microcontrollers werken tot 200 °C

Elektor, september 2016

Microcontrollers werken tot 200 °C

Bij Vorago Technologies lopen microcontrollers met een ARM Cortex-M0 al meer dan 400 uur in een omgevingstemperatuur van 200 °C. Meer dan 7200 biljoen sequentiële, foutloze operaties zijn er geteld.

9

Om ervoor te zorgen dat de microcontrollers de barre omstandigheden doorstaan, is de behuizing van een speciaal soort plastic gemaakt. Er is ook een keramische variant verkrijgbaar. Om de chip geschikt te maken, gebruikt Vorago haar gepatenteerde HARDSIL-technologie, die CMOS-logica wapent tegen stralings- en temperatuursinvloeden. Hiervoor zijn geen aangepaste productiemachines nodig, wat de kosten binnen de perken houdt. Meer info: www.voragotech.com.

Samsung’s Galaxy-gate: Nu ook terugroepacties bij elektronica?

Elektor, september 2016

De Galaxy Note 7 van Samsung wordt in de USA teruggeroepen. Foto: Dhunganashashwat (bewerkt)

Blijkbaar is het nu zover: Ook apparaten zoals mobiele telefoons worden nu in de USA min of meer vrijwillig teruggeroepen door de fabrikant. Wat tot nu toe uit veiligheidsoverwegingen een specialiteit van de automobielindustrie was, lijkt nu om zich heen te grijpen naar elektronische apparaten in alle delen van de techniek in ons dagelijks leven. We kunnen twisten over de vraag, of deze maatregel gerechtvaardigd is of niet, maar kort na de introductie op de markt is de bij enkele exemplaren van de Galaxy Note 7, de nieuwste smartphone van Samsung, de accu “ontploft” bij het opladen. Blijkbaar was er een probleem met de accubewaking of iets dergelijks. Volgens Samsung kan deze fout optreden bij 0,1 % van deze telefoons. Maar helaas zijn er wereldwijd al ruim 2,5 miljoen stuks van dit draagbare stukje high-tech over de toonbank gegaan, voordat de verkoop begin september werd gestopt. Dus kunnen ca. 2.500 smartphones gevaarlijk zijn, dat is geen kleinigheid. In de USA gaat het om 1 miljoen exemplaren. Samsung bood tot nu toe gratis omruilen aan, maar zo gemakkelijk schijnt het niet te zijn, want nu hebben de Amerikaanse overheidsinstanties die belast

10

zijn met veiligheidskwesties zich in de zaak gemengd, want die zijn blijkbaar niet tevreden met zo’n vrijwillige actie. Nu moet Samsung de bezitters van een Galaxy Note 7 in de USA de keuze bieden om het toestel om te ruilen of de volledige koopprijs terug te betalen. Techniek heeft altijd risico’s. Nu lijkt de fabricage van techniek ook riskant te zijn voor de aandelenkoers van de fabrikant, het aandeel Samsung is met 6 % gekelderd. Vermoedelijk zal er in de toekomst nog meer aandacht aan de veiligheid van accu’s worden besteed...

Hallo, kunt u mij goed horen? Elektor, 14 oktober 2016

Toen ik zomaar, zonder echte reden, het Engelse Wikipedia-artikel over de microfoon doorlas, viel mij in de tweede zin een klein maar niet onbelangrijk detail op: “Microphones are used in many applications such as telephones, hearing aids, public address systems for concert halls etc.“. Hoewel de hier als eerste genoemde toepassing niet het eerste is waar ik aan denk als men het over een microfoon heeft, lijkt me deze toch redelijk logisch: Microfoon en telefoon zijn tegelijkertijd ontwikkeld en als de mensen anderhalve eeuw na dit vruchtbare huwelijk meer dan ooit mondeling communiceren, maken zij toch massaal gebruik van de microfoon in hun telefoon? De verrassing kwam van de tweede toepassing die wordt genoemd, hoortoestellen! Ik had ze daar niet verwacht, ondanks dat ze een razendsnelle ontwikkeling doormaken die in het algemeen verband houdt met de vergrijzing van de bevolking. Wat betreft de techniek wordt deze opmars van de microfoon veroorzaakt door een nieuw onderdeel, de MEMS-microfoon. Deze micro-elektromechanische systemen, en in het bijzonder de bioMEMS die in het biomedische domein worden gebruikt waaronder ook de hoortoestellen vallen, zijn, zoals bij ieder hybride domein, interessante onderdelen. Grote concurrent van de MEMS-microfoon is op dit moment nog de goedkopere en op grote schaal toegepaste elektreetmicrofoon, maar deze verliest terrein. MEMS-microfoons zijn kleiner en zijn geschikt voor oppervlaktemontage waardoor ze miniaturisatie mogelijk maken. Bovendien gaan ze langer mee. De verschillen in prijs tussen MEMS- en bioMEMS-microfoons worden veroorzaakt door zowel de verschillende eigenschappen (de een verbruikt 300 µA bij 1,5 V en de ander 30 µA bij 0,9 V) als de verschillende productieaantallen: miljoenen exemplaren bij de medische variant tegen miljarden exemplaren bij de variant voor algemeen gebruik.

11

Over miljarden gesproken, als u een elektronische industrie zoekt om uw spaargeld in te investeren, lijken de hoortoestellen een betrouwbare optie. De vergrijzing van de bevolking garandeert een florissante ontwikkeling; bovendien zal de onomkeerbare schade door de abnormale geluidsniveaus waaraan jonge mensen zich blootstellen zorgen voor fraaie audiologie-dividenden.

HF Rubriek 214 De condities in het najaar waren niet al te best. Gelukkig trekt het nu een klein beetje aan. Zit hier nog steeds met wat antenneperikelen zodat de activiteit niet optimaal was. Ramon PZ5RA uit Suriname is nog steeds vrij actief. Hij kon op 17 meter in CW worden gewerkt. Ook A93JA uit het olie-staatje Bahrein was op deze band te werken. Later werkte Cor hem nog op 15 meter in CW. TC7G is de call van Gresun contestclub uit Turkije. Dit station was op 20 meter in SSB te werken. Het station A5A uit Bhutan is nog steeds actief. Hij werd op 15 meter in CW gewerkt. De QSL-kaart gaat via JH1AJT. In Namibië was V5/DK1CE op 17 meter actief en kon vrij makkelijk worden gewerkt op 17 meter. Een andere Duitser was actief met de call CT9/DL1RNT uit Madeira. Blijkbaar was hij niet alleen naar dit eiland gegaan, ook CT9/DJ7JC kon hiervandaan op 20 meter worden gewerkt.

Verder waren er een groot aantal AN stations uit Spanje te werken. Ze waren van 17 september tot en met 9 oktober 2016 in de lucht ter gelegenheid ter viering van IV Centenary of the death of the Cervantes. Heb niet gekeken wat dit nu precies was maar Cor werkte met AN400D, AN400A, AN400R, AN400I en AN400E. Een DX-peditie was actief vanuit het eiland Comoren in de Indische Oceaan met de call D66D. Ze zaten in een hotel aan de noordkant van dit eiland. Cor werkte dit station op 20 en 15 meter in CW. Tot slot werd nog gewerkt met A65BD in de Verenigde Arabische Emiraten.

12

Dit was het voor deze keer. 73, Bert PA7MM en Cor PA0COR

De Friese 11-steden contest

De VERON afdeling A-14 Friesland-Noord nodigt iedereen van harte uit mee tedoen aan de 32ste Friese 11 steden contest 2016. Ook dit jaar zullen stations uit de afdelingen A-14, A-62, A-63, FRAG, andere contest groepen en diverse OM’s zich weer inspannen om alle plaatsen te bezetten. De datum van deze contest is op zondag 20 november 2016. BELANGRIJKE MEDEDELING:

De laatste jaren zijn er veel signalen geweest om de contest van de 80 meterband te verschuiven naar de 40 meterband. Om nu de voor- en nadelen hiervan het beste te kunnen beoordelen, vragen we de deelnemers dit jaar bij wijze van experiment de 40 meterband te gebruiken. Graag ontvangen we de ervaringen en beoordeling van de deelnemers. Dus ook al bent u geen voorstander van het gebruik van de 40 meter, we ontvangen graag uw ervaringen. Na aanleiding van deze ervaringen zal de organisatie voor de komende jaren een beslissing nemen. Het contest deel op 40 meter loopt van 7060 – 7100 kHz en van 7130 – 7200 kHz. Mocht je willen nalezen hoe de contest in z’n werk gaat? In het reglement lees je alle informatie. Denk er om: elk station mag per band maar 1 maal worden gewerkt. Contact voor de bezetting en organisatie: pe1cda@veron.nl . Tot zover deze november 2016 editie. Wil Stilma, redactie Radio Nieuwsflits

13

Periode: Zondag 20 november 2016, 11.00 - 14.00 uur lokale tijd.

Banden: 40 m (contestdeel) en 2m band. Mode: SSB en FM Secties: 2 m stations buiten R-14, 2 m

stations in R-14, 40 m stations buiten R-14, 40 m stations in R-14. Alle secties single band - single

transmitter. (evt. multi-operator, maar 1 zender per band)

Uitwisselen: Call, Rapport + regionummer en QTH.

Punten: Stations in de eigen regio: 2 punten. Stations buiten eigen regio: 5 punten.

Buitenlandse stations: 2 punten. Ieder station mag per band maar eenmaal gewerkt worden en

verbindingen via omzetters e.d. zijn niet geldig. Operators/medewerkers van een station mogen

tijdens de contest alleen onder de call v/h betreffende station werken.

Multiplier: Elke gewerkte Friese stad en de klunplaats.

Steden: Leeuwarden, Sneek, IJlst, Sloten, Stavoren, Hindelopen, Workum, Bolsward, Harlingen,

Franeker en Dokkum.

Klunplaats: Bartlehiem.

Score: Het totaal aantal punten maal de behaalde multipliers (elke stad/klunplaats telt als multiplier

maar één maal, maximaal dus 12).

Logs: Voor iedere band een APART log met daarin: Tijd, call, ontv. + geg. rapport + regionummer,

QTH en punten. De logs moeten voor iedere band ook een aparte score berekening bevatten. De logs

moeten voor 5 december 2016 binnen zijn. E-mail: pa2ip@amsat.org Per post kan ook: Friese

Elfsteden Contest, Buorren 91, 9081 AP Lekkum.

Waarin het reglement niet voorziet beslist de organisatie. Binnengekomen logs worden vermeld op:

www.pi4lwd.nl onder “11st.contest”

Coördinatie bezetting v/d steden: Peter, PE1CDA, pe1cda@veron.nl