Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale...

29
Steunpunt Wonen Vlaanderen: Universiteiten Leuven, Hasselt, Antwerpen en Delft 17 mei 2016 Economie van de Woningmarkt: universele en regionale marktmechanismen Dr. Paul de Vries Woningmarkteconoom Kennis en Economisch onderzoek

Transcript of Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale...

Page 1: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Steunpunt Wonen Vlaanderen: Universiteiten Leuven, Hasselt, Antwerpen en Delft17 mei 2016

Economie van de Woningmarkt: universele en regionale marktmechanismen

Dr. Paul de VriesWoningmarkteconoomKennis en Economisch onderzoek

Page 2: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Agenda

Theorie• Belangrijke fundamenten• Woningmarktcyclus

Waarnemingena. Belgische woningprijs stijgt sneller dan de Nederlandseb. Belgische hypotheekrente is lager dan de Nederlandsec. Vraag‐aanbodverhouding beïnvloedt de woningprijsd. Crisis: woningprijs is “los van de fundamenten” e. Regelgeving: beïnvloedt sterkt de woningprijs

2 van 29

Page 3: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Fundamenten van de woningmarktOp basis van theorie…

• Inkomen…• ….rente…• …instituties…• ….financieringsvoorwaarden…• …sentiment…• …demografie en sociaaleconomische factoren

Verder is er sprake van een niet efficiënte marktwerking

3 van 29

Page 4: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Prijs‐verandering

Aantal verkopen

kentering

herstel

actief

stagnerend

teruglopend

inactief

De woningmarkt volgt het honingraadmodelNederland zit in de actieve fase

4 van 29

Page 5: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Een internationale vergelijking

Page 6: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

1990 = 100 2005 = 100

Internationale vergelijking en effect regelgeving

0

50

100

150

200

0

50

100

150

200

75 78 81 84 87 90 93 96 99 02 05 08 11 14Australië Spanje Finland FrankrijkVerenigd Koninkrijk Italië Japan LuxemburgNederland Noorwegen Nieuw Zeeland ZwedenVS België Canada ZwitserlandDuitsland Denemarken

index 2005 = 100 index 2005 = 100

0

100

200

300

400

500

0

100

200

300

400

500

75 78 81 84 87 90 93 96 99 02 05 08 11 14Australië Spanje Finland FrankrijkVerenigd Koninkrijk Italië Japan LuxemburgNederland Noorwegen Nieuw Zeeland ZwedenVS België Canada ZwitserlandDuitsland Denemarken

index 1990 = 100 index 1990 = 100

Effect van de woonbonus in België en het effect van strengere hypotheeknormen in Nederland zijn zichtbaar 

6 van 29

Page 7: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Hypotheekrente

7

Page 8: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

In België liggen de rentetarieven lager dan in Nederland

0

1

2

3

4

5

6

7

8

0

1

2

3

4

5

6

7

8

08 09 10 11 12 13 14 15

NL spaar NL hypotheek BL spaar BL hypotheek

% %

8 van 29

Page 9: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Regionale ontwikkelingen

Markthal Rotterdam

Page 10: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Ontwikkeling in regio’s nagenoeg hetzelfde, niveau’s verschillen

100

200

300

400

500

600

25 30 35 40 45 50 55

Gem

idde

lde

verk

oopp

rijs

Besteedbaar inkomen

x €1.000

x €1.000

50

100

150

200

250

300

350

400

450

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014Oost-Groningen Noord-Drenthe Zuidoost-Drenthe Zuidwest-DrentheNoord-Overijssel Zuidwest-Overijssel Twente VeluweAchterhoek Arnhem/Nijmegen Delfzijl en omgeving Overig GroningenNoord-Friesland Zuidwest-Friesland Zuidoost-Friesland Zuidwest-GelderlandUtrecht Kop van Noord-Holland Alkmaar en omgeving IJmondAgglomeratie Haarlem Zaanstreek Groot-Amsterdam Het Gooi en VechtstreekLeiden en Bollenstreek Agglomeratie 's-Gravenhage Delft en Westland Oost-Zuid-HollandGroot-Rijnmond Zuidoost-Zuid-Holland Zeeuwsch-Vlaanderen Overig ZeelandWest-Noord-Brabant Midden-Noord-Brabant Noordoost-Noord-Brabant Zuidoost-Noord-Brabant

woningprijs woningprijs

Regio’s verschillen in hoogte, maar niet echt in prijsontwikkeling

Er is een verband tussen huishoudinkomen en woningprijs, ook per regio

Woningprijs per Corop‐gebied                      

Relatie inkomen en woningprijs

10 van 29

Page 11: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Ruimtelijk gebruik kan tot andere woningprijzen leiden

11 van 29

Page 12: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Inkomensverdeling zorgt voor andere regionale woningprijzen

12 van 29

Page 13: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Prijzen en inkomens hoger rondom verstedelijkte gebieden

13

Gemiddelde woningprijs x 1.000 euro2015K3 (4-kwartaals gemiddelde)

300 tot 575250 tot 300227 tot 250200 tot 227150 tot 200121 tot 150

Page 14: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Vraag en aanbod

Page 15: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

In heel Nederland meer woningverkopen

15 van 29

Page 16: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Krapte 2013

16 van 29

Krapte: aantal verkopen in verhouding tot het aanbod

Page 17: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Krapte 2014

17 van 29

Krapte: aantal verkopen in verhouding tot het aanbod

Page 18: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Krapte 2015

18 van 29

Krapte: aantal verkopen in verhouding tot het aanbod

Page 19: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Krapte 2015

19 van 29

2016

Krapte: aantal verkopen in verhouding tot het aanbod

Page 20: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

De woningmarkt wordt krapper en de prijs stijgt daardoor

-10

-5

0

5

10

15

20

0

5

10

15

20

25

30

97 99 01 03 05 07 09 11 13 15

Gemiddelde krapte van alle woningtypen (l-as)

Gemiddelde jaar-op-jaar prijsontwikkeling (r-as)

Aantal keuzemogelijkheden J-o-j prijsmutatie (%)

Krapte-indicator NVM en PBK van het CBS, eigen seizoenscorrectie op de kwartaaldata

Correlatie: -87%

Een krapper wordende markt (verhouding vraag en aanbod) zorgt voor druk op de woningprijs

Bron: NVM, bewerking Rabobank 20 van 29

Page 21: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Regionale prijsontwikkeling afhankelijk van stedelijkheidsgraad

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

Zeer sterkstedelijk

Sterk stedelijk Matig stedelijk Weinig stedelijk Niet stedelijk Nederland

%-toename Verschil NL

Prijsverandering (%) 2015-2020

Zeer sterk stedelijke omgeving zorgt voor een flinke prijstoename

Bron: Regionale prognoses Rabobank 

21 van 29

Page 22: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Voorspellen van de woningprijs

Page 23: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Onder‐ en overwaardering van de woningprijs• Ons prijsmodel duidt op een onderwaardering van ongeveer 10% • Momenteel bevindt de woningmarkt zich ook weer  in een stabiele fase,                        

hierdoor werken modellen weer iets beter 

Bron: Woningprijsmodel Rabobank,

0102030405060708090100

0102030405060708090

100

7779818385878991939597990103050709111315

Kans dat de woningmarkt in een instabiele staat verkeert

Kans (%) Kans (%)

Kans op een stabiele woningmarkt   Werkelijke en geschatte woningprijs 

23 van 29

Page 24: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Regelgeving

Page 25: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

De Nederlandsche Bank (DNB): door verscherpte hypotheekvoorwaarden 10% prijsdaling

25 van 29

Page 26: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Lagere LTV? Voorlopig geen goed idee

Bron: NVB, Rabobank

0102030405060708090100

0102030405060708090

100

Loan-to-Value-Ratios-of-New-Mortgage-Loan-Originations

% %

26 van 29

Page 27: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Groeiend marktaandeel ‘nieuwkomers’

27 van 29

Page 28: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

Verzekeraars en pensioenfondsen zoeken risicoarme investeringen  

• Banken krijgen te maken met strengere voorwaarden (Basel). Verzekeraars hebben andere eisen (Sovency). Er ontstaat een ongelijk level‐playing‐field.

• Verzekeraars/pensioenfondsen zoeken risicoarm rendement. Bijvoorbeeld staatsobligaties. Maar die renderen niet meer. Second best: hypotheken.

• Doordat verzekeraars en pensioenfondsen met eigen vermogen  werken, hebben zij geen fundingskosten. Ook liggen de verplichtingen verder weg in de tijd. Dit vertaalt dit zich in een ‘extra’ marge ten opzichte van banken.

‐ Op langere termijn > obligatiemarkten gaan renderen, verzekeraars edverlaten hypotheekmarkt. Verzekeraars stappen in en uit.

‐ Dit heeft gevolgen voor woonconsumenten die bijvoorbeeld een extra hypotheek willen. Als de hypotheekverstrekker even ‘uit de markt is’, valt er geen hypotheek op te hogen. 

28 van 29

Page 29: Economie van de Woningmarkt: universele en regionale ......1990 = 100 2005 = 100 Internationale vergelijking en effect regelgeving 0 50 100 150 200 0 50 100 150 200 75 78 81 84 87

29

Bedankt voor uw aandacht

• Vragen?• Paul de Vries, woningmarkteconoom, [email protected]• https://economie.rabobank.com/

29 van 29