De leeftijd van loofbomen kan gemakkelijk achterhaald worden door bij een afgezaagde stam op het zaagvlak de jaarringen te tellen. Bij naaldbomen bestaat er een methode om de leeftijd te kennen zonder dat de boom omgehakt werd.D Meet of schat de lengte van de naalden:

tot 10 mm = tot 10 j / tussen 10 en 20 mm = tussen 10 en 20 j enz.E Tel het aantal groeven op eenzelfde hoogte rondom de stam.F Tel het aantal takkenkransen (kring van takken op eenzelfde hoogte)

over de gehele lengte van de stam.

Op de weg naar het bos een paardenbloemplant uitgraven, dat mag je wel doen. In het bos is dat echter bij wet verboden. Welk ondergronds deel komt er tevoorschijn?I penwortel J wortelstok K knol

Je zal op je tocht ongetwijfeld slakken tegen ’t lijf lopen. Vooral tijdens en na een regenperiode kan je er veel vinden. Zowel huisjesslakken als naaktslakken hebben een kop met ogen en tentakels en een week lichaam met een brede kruipvoet. Hoeveel tentakels zie je? Waar staan de oogjes?F Op het uiteinde van het kleinste paar tentakels.G Op het uiteinde van het grootste paar tentakels.H Op het uiteinde van beide paren tentakels.

Vroeger was het overal veel stiller en rustiger. Dat hoor je vaak oudere mensen zeggen. Ga naar een rustige plek. Welke geluiden hoor je op deze plek? Geluiden van mensen, verkeersgeluiden, machines, vogelgeluiden, … Welke geluiden vind je op deze plek niet passend? Geluid zorgt vaak voor hinder. Door welk geluid worden de meeste Vlamingen gehinderd?O verkeer P burenlawaai Q dancings en boemcars

De merel laat zich graag zien. Je kunt hem het makkelijkst in je tuin begluren en beluisteren. Elke vogel zingt maar vooral eet zoals hij gebekt is. Welke bek past bij onze vriend?

Ga op zoek naar berk, esdoorn en zomereik. Hier zie je een schets van hun bladeren. Deze zijn echter niet afge-beeld op ware grootte. Rangschik van klein naar groot. Welke reeks is de juiste?F zomereik – berk – esdoorn G berk – esdoorn – zomereikH berk – zomereik – esdoorn

Voor wie? • Gezinnen met kinderen die een boswande-

ling als boeiend willen ervaren.• Kinderen van 10 tot 14 jaar in klasverband.

• Iedereen die het leuk vindt het bos in te trekken en graag iets wil bijleren.

Wat neem ik mee?

Waar?

Tijdstip

In een willekeurig bos in Vlaanderen. Ook in je tuin kan je een aantal

antwoorden vinden.

Het ganse jaar. Slechts enkele vragen zijn

eerder seizoensgebonden. Deze vragen worden gevolgd

door een alternatieve vraag.

Goed humeur, gespitste oren, scherpe ogen en een frisse neus.Een papieren zakdoekje, een vergrootglas en/of verrekijker en een potlood komen ook van pas. (Een omgekeerde verrekijker kan een vergrootglas vervangen.)

H I J

esdoorn berk zomereik

12

14

13

15

16a

16B

Wij zijn niet de enige wezens die met een haardos door het leven gaan. Ook dieren en zelfs planten zijn vaak goed voorzien. Neem je vergrootglas of omgekeerde ver-rekijker en ga op zoek naar braam, madeliefje en klimop. Welke plant gaat met kale bladeren door het leven?B braam C madeliefje D klimop

Neem een handvol afgestorven bladeren en takjes vast en ruik er eens aan. Waaraan doet de geur van deze ‘strooisellaag’ je denken?K munt L dierenpoep M zwammen

Ga op zoek naar veren. Herken je met de tekeningen welke veer je gevonden hebt? Welke veren houden de warmte zo goed mogelijk vast?E donsveren F donsveren en dekverenG dekveren

staartpen slagpen dekveer donsveer

Til een stuk dood hout of een steen op. Kijk onder vermolmde schors of peuter in het bladstrooisel en ga op zoek naar een pissebed. Links zie je de pasfoto. De pootjes tellen van dit zenuwpeesje is een echte uitdaging.M 12 paar pootjes N 7 paar pootjes O 8 pootjes

Duw met je vingers in het mos. Hoe voelt het aan? Begrijp je nu waarom mos zo belangrijk is voor het bos?B Het voelt stekelig aan. Het beschermt wortels van bomen en planten tegen ongewenste indringers.C Het voelt vochtig aan. Het beschermt de bodem tegen uitdroging.D Het voelt lekker zacht aan, ideaal als bedje voor kriebelbeestjes.

hoe los ik deze puzzel op?De vragenreeks heeft geen vaste volgorde. Bij elke vraag zie je een figuur van dat waar je tijdens de wandeling moet op letten. Alle figuren staan hier onderaan ook afgebeeld om niets uit het oog te verliezen. Bij elke vraag kan je kiezen uit 3 antwoorden. Slechts één enkel antwoord is juist. Duid de letter aan die bij dit juiste antwoord staat. Als je alle vragen beantwoord hebt, kan je het voorgesneden fotoraster losmaken en de stukjes in de juiste volgorde leggen (vb. vraag 1 = antwoord B, dus B op de eerste plaats; vraag 2 = M dus M op de tweede plaats enz.). De foto neemt 4 rijen in van 4 puzzelstukjes. Als je alle vragen juist beantwoord hebt, krijg je een prachtige foto cadeau.

Een boom die vrij algemeen verspreid is in Vlaanderen is de ruwe berk. Voel aan de opvallende schors van deze boom.Begin onderaan de stam en eindig zo hoog mogelijk. Wat voel je?B Een ruwe schors die naar boven toe gladder wordt.C Diepe groeven die rond de ganse stam heen draaien.D Een geschilferde schors die naar boven toe ruwer wordt.

Zoek een paddestoel met een hoed(je) en wrijf zachtjes met een papieren zakdoek aan de onderkant ervan. In de meeste gevallen verschijnt er een kleur op het doekje. Eigenlijk zie je…A sporenB stuifmeelC stof dat aan de onderzijde van de hoed blijft kleven

Brandnetels komen je wellicht bekend voor. Als je met je hand van onder naar boven langs de brand-netel strijkt dan zal je niet geprikt worden. Durf je? Wat is de sleutel van het geheim? Bekijk bladeren en stengel van dichtbij met je vergrootglas.N De donzige bolletjes laten geen gif los bij het wrijven van beneden naar boven omdat ze niet

opengaan.O Het maakt niet uit in welke richting je wrijft. Het al dan niet geprikt worden is pure inbeelding.P Wanneer je van boven naar onder wrijft breken de brandhaartjes af en komt er een prikkend sap

op je huid. Dit voelt vervelend aan. Als je van onder naar boven wrijft breken de brandhaartjes niet af want ze staan schuin omhoog.

Pluk een pluizenbol van de paardenbloem en blaas alle zaadjes weg. Of toch niet, pluk er eerst één en bekijk het aandachtig. Welk zaadje lijkt best op dat van de paardenbloem?

Op sommige bladeren zal je kronkelende lijnen of sporen zien. Vaak komt dit voor op de bladeren van braamstruiken, maar ook bij berk of distel e.a. Kijk naar de tekening zodat je weet wat je moet zoeken. Wat zijn die geheimzinnige lijnen?J Zilverachtige sporen van slakken die slijm achterlaten bij het voortbewegen.K Gangetjes veroorzaakt door larven van mineervliegen die zich een weg eten door het bladmoes.L Een boodschap die elfjes achterlaten voor hun vriendjes.

Muizenholletjes zijn diersporen die je veel ziet. Let er maar eens op. De bewoner zelf zal je minder makkelijk ontmoeten. Waarom? Heel wat muizensoorten gaan ’s nachts op zoek naar voedsel omdatH zij ’s nachts makkelijker voedsel vinden.I het ’s nachts minder warm is.J zij in de duisternis minder gevaar lopen.

Als je deze vraag correct wil beantwoorden ga je best op zoek naar een regenworm. Met een takje in de grond peuteren en dan lukt het wel. Hou je kostbare vondst tegen het licht en kijk of je zijn darm kunt zien. De darm is donker als hij gevuld is met eten. De darm…J kronkelt flink K kronkelt een beetje L kronkelt niet

D B C

3

2

1

4

KI J

6

7

8

9

10

11

5

B

9a