Duurzaamheid KNX

48
ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCH INSTALLATEUR NEGENDE JAARGANG maart 2014 # 2 Duurzaamheid Doorbraak of doorontwikkeling, that’s the question KNX Alles gekoppeld Spotlight Energie (besparing)/energiezuinig installeren Van ‘nul op de meter’ wordt iedereen beter Spotlight Energie (besparing)/energiezuinig installeren Herman de Zonnestroomverdeler voor Verenigingen van Eigenaren…

Transcript of Duurzaamheid KNX

Page 1: Duurzaamheid KNX

ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCH INSTALLATEUR

NEGENDE JAARGANG maart 2014 # 2 Duurzaamheid

Doorbraak of doorontwikkeling, that’s the question

KNX Alles gekoppeld

Spotlight Energie (besparing)/energiezuinig installeren

Van ‘nul op de meter’ wordt iedereen beter

Spotlight Energie (besparing)/energiezuinig installeren

Herman de Zonnestroomverdeler voor Verenigingen van Eigenaren…

Page 2: Duurzaamheid KNX

Een nieuwe dimensiein dimmen.

Busch-Dimmer® LED.

Led’s voor een nieuwe defi nitie van licht. Vooral voor het besparen vanenergie. De Busch-Dimmer® is speciaal ontwikkeld voor het dimmen vanmoderne retrofi t-leds, maar is ook geschikt voor halogeen(spaar)lampen.Bekijk de nieuwe dimensie in dimmen op www.BUSCH-JAEGER.nl

De toekomst begint nu. www.BUSCH-JAEGER.nl

Page 3: Duurzaamheid KNX

de grootste zonne-energie vakbeurs van de BeneluxInternAtIonAl

Alles weten over zonne-energie?

registreer via solarsolutions.nl/bbezoekers/tickets-2014/ met onderstaande invitatiecode en ontvang een gratis entreebewijs per email voor de grootste zonne-energie vakbeurs van de Benelux.

Solar14Y59code:

– 100+ bedrijven met alle producten voor solar installaties!

– gratis praktijk gerichte workshops en trainingen

– introductiecursus erkenning zonne-energie

– inclusief Solar Almanak (beurscatalogus) van meer dan 150 pagina’s

– Innovatie Boulevard; alle innovaties in één expositie

16 & 17 april, expo Haarlemmermeerwoensdag 16 april 10.00 - 20.00 uur (v.a. 18.00 uur speciaal avondprogramma) donderdag 17 april 10.00 - 18.00 uur

solarsolutions.nl

16 & 17 april, expo Haarlemmermeer

RegIStReeR

nu met code

vooR gRAtIS

toegAng

Page 4: Duurzaamheid KNX

#2 maart 20144

o l u m nC I

i n hEnergieboost Op 1 januari van dit jaar startte – na mijn vertrek als hoofdredacteur bij het Kennisplatform Duur-zaam Gebouwd – voor mij een nieuw hoofdstuk. Ik had de beslissing weliswaar zelf genomen, tóch leek mijn energie op dat moment volledig verdwenen en was het even zoeken naar een nieuwe weg om in te slaan.

Een vriend van mij wees mij op de ‘Impulsgroep’ (www.impulsgroep.com). Hij vertelde mij dat deze ‘klankbordgroep’ ondernemers de moge-lijkheid biedt zakelijke dilemma’s voor te leg-gen. “De moeite waard om te proberen”, zo zei ik hardop tegen mijzelf. En zo geschiedde.

De avond – halverwege januari – was bijzonder. Na een pitch van slechts vier minuten boog een vijftiental – voor mij totaal onbekende – onder-nemers zich in drie groepen over mijn vraagstuk. Gedurende één uur gingen zij aan de slag. Eén groep kreeg de opdracht mee mijn idee helemaal af te kraken; een groep werd geacht het een po-sitieve wending te geven en slechts te zoeken naar verbeterpunten terwijl de derde groep tenslotte vragen aan mij mocht stellen, zodat ze die ideeën verder konden uitwerken. Vervolgens presenteerden de drie groepen hun bevindingen aan mij en kreeg ik de impuls die nodig was. En meer dan dat!

Het is nu maart 2014. De impuls heeft zijn effect gehad, sterker nog: hij werkt nog steeds. Mijn energie is volledig terug, en ik ben volop bezig op verschillende vlakken nieuwe activiteiten te ontplooien.

De moraal van dit verhaal: durf te vragen! Heb het lef ideeën te spiegelen bij anderen, ook al lij-ken ze wellicht nog zo vreemd en ook al hebben de mensen van de Impulsgroep wellicht geen verstand van de betreffende materie. Het laatste is misschien zelfs wel beter…

Mij heeft het geholpen. Misschien ook een idee voor u?!

Jan van den BroekHoofdredacteur Elektropraktijk

e-mail: [email protected]: @duurzaamcontact

twitter: @JanvandenBroek

Duurzaamheid

Doorbraak of doorontwikkeling, that’s the question

16Bij de uitreiking van de VSK-Award op de vak-beurs VSK 2014 aan Nefit

meldde juryvoorzitter Ed Nijpels dat in Nederland gebrek is aan doorbraaktechnologie. De be-schikbaarheid van zoveel gas remt volgens hem innovatie. Nijpels vindt dat installateurs en advi-seurs harder aan de bel mogen trekken bij producenten om zo meer innovaties uit te lokken. Hoe zien de producenten dat en met welke vragen kwamen installa-teurs langs op de stands tijdens de VSK-beurs?

KNX

Alles gekoppeld

20Een nieuw gebouw is ook een nieuwe kans om het bedrijf op een andere

manier te organiseren. Die kans heeft Van Mourik Ede, installaties voor verwerking van droge stof-fen, met beide handen aangegre-pen. Alle systemen zijn via KNX met elkaar verbonden. Volgens directeur Marco van Mourik le-vert dat het bedrijf, naast gemak, ook een aanzienlijke kostenbe-sparing op.

Page 5: Duurzaamheid KNX

#2 maart 2014 5

n h o u dI

o u dhSpotlightEnergie (besparing) / energiezuinig installeren

Van ‘nul op de meter’ wordt iedereen beter

24Dr. Ivo Opstelten is pro-grammaregisseur van het innovatie- en implemen-

tatieprogramma Energiesprong en lector aan de Hogeschool Utrecht. Op de hogeschool ontwik-kelde hij binnen het lectoraat ‘Nieuwe energie in de stad’ het concept ‘nul op de meter’. Dit idee moet particuliere woningeigena-ren na woningrenovatie geen energierekening meer opleveren. Wat is nodig om dit te laten slagen en welke rol speelt de installateur hierbij?

SpotlightEnergie (besparing) / energiezuinig installeren

Herman de Zonnestroomverdeler voor Verenigingen van Eigenaren…

28Zonnepanelen installe-ren op wooncomplexen die worden beheerd

door VvE lijkt lucratief, maar gaat in de praktijk vooral ge-paard met langdurig organisa-torisch en juridisch ‘geneuzel’. De bedenkers van ‘Herman de Zonnestroomverdeler’ pakken het daarom anders aan en da-gen de E-installateur uit om meer te gaan samenwerken in de keten.

En verder in dit nummer

Marktnieuws kort 7

Marktnieuws: Welkome LED-kennis op LED Expo 10

Marktnieuws: Het roer moet om 13

Spotlight: E-installateur nog onbekend met instrumenten en wetgeving energiebesparing 32

Inntel Amsterdam stapt over op LED-verlichting 36

Slimme innovatie beperkt graafschade bij glasvezelaanleg tot minimum 38

Productnieuws 42

Colofon enadverteerdersindex 46

RoofSupport omvat een compleet kabel-gootsysteem voor daken. Dit unieke systeem bestaat uit thermisch ver-zinkt- óf RVS draad-goot, in combinatie met betongevulde daksteunen en de

bijhorende koppelingen. De verschillende sets zoals RS6060-12M (vier lengtes van 3 meter 60 × 60 mm) wordt op basis van één artikelnummer geleverd. Hiermee krijgt de PV- of airco-installateur in één doos het complete systeem geleverd.

Conduct Technical Solutions BVStockholm 312993 LM [email protected](0180) 53 11 20

Bij de voorpagina

Page 6: Duurzaamheid KNX

PROFESSIONEEL BEVESTIGINGSMATERIAAL

Lion + Euro-Clip ACS + Euro-Clip TRM + Euro-Clip

Nieuw: meer dan 300 praktische oplossingen voor bevestigen op staalBekijk het volledige pakket en de actievoorwaarden op jmv.nl

GELD TERUGactie!

Advertentie-Maart-2014-Elektropraktijk-JMV.indd 1 06-03-14 12:59

Page 7: Duurzaamheid KNX

7#2 maart 2014

aM r k t n i e u w s trok

Kijk op www.elektropraktijk.nl voor de meest actuele agenda.

Website voor veilig en gezond werken in installatie- en isolatiebranche

Kalibratie op locatie

De sociale partners van de installatie- en isolatiebran-che lanceerden onlangs een vernieuwde website voor veilig en gezond werken. De digitale Arbocatalogus is de wegwijzer voor elke werknemer en werkgever bij het implementeren of verder verbeteren van veilig werken. Alle instrumenten zijn overzichtelijk bij el-kaar gebracht, actueel en eenvoudig te downloaden.

De oplossingen en maatregelen sluiten direct aan op de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E). Veilig werken zorgt voor meer plezier in het werk, een betere bedrijfsvoering en betere prestaties.

De Arbocatalogus In de Arbocatalogus voor de installatie- en isolatie-branche staan afspraken over veilig en gezond wer-ken. De catalogus is een hulpmiddel voor werkgevers en werknemers waarmee aan de Arbowetgeving kan worden voldaan. De Inspectie SZW controleert de na-leving van deze wet en houdt daarbij rekening met de oplossingen uit de Arbocatalogus. De catalogus is

daarentegen niet door de overheid gemaakt, maar tot stand gekomen door werkgevers en werknemers uit de branches zelf. Ook is de Arbocatalogus een instru-ment dat continu in ontwikkeling is. Daardoor zijn en blijven de oplossingen beter afgestemd op het werk in deze sector.

AandachtsgebiedenIn de Arbocatalogus voor de installatie- en isolatie-

branche is er aandacht voor wer-ken (z)onder spanning , werken op hoogte, werken in kruipruimten en werken met gevaarlijke stoffen. Maar ook individuele aandachts-punten komen aan de orde, zoals langdurige hoge werkdruk, stress tijdens het werk, verkeerd tillen of veel dezelfde bewegingen maken. Ook hier worden concrete hand-vatten geboden.

NieuwsbriefMet de lancering van de website zal ook de nieuwsbrief opnieuw regelmatig verschijnen. Hierin zal aandacht worden besteed aan de ontwikkelingen binnen de Arboca-talogus. Maar ook werkgevers en werknemers komen aan het woord en delen hun ervaringen met het inzetten van de verschillende in-strumenten.

T www.ii-mensenwerk.nl W [email protected]

stationaire gasdetectiesystemen van onder andere brandbare gas-sen, koudemiddelen en speciale gassen.

Optimale beveiligingIn Nederland is beveiliging van inpandige stookruimtes of stook-ruimtes die onder het maaiveld zijn gebouwd verplicht. MW In-struments adviseert hierover en helpt daarbij met diverse instru-menten voor het beveiligen van koeltechnische machinekamers en koelcellen. Voor deze belang-rijke service op locatie heeft MW Instruments de dienstverlening verder uitgebouwd met een nieu-we professionele kalibratiebus.

De gasdetectiesystemen van Dale-mans en Murco worden ook ge-bruikt voor controle van opgesla-gen stoffen, waaronder natuurlijke koudemiddelen zoals, ammoniak, kooldioxide en propaan, maar ook koudemiddelen zoals R134a, R407c en R507c.

T www.mw-instruments.nlW [email protected] (036) 535 06 51

MW Instruments heeft voor onderhoud en / of ka-libratie van stationaire gasdetectiesystemen een mobiele dienstverlening opgezet. Speciaal voor deze werkzaamheden is een extra service- en ka-libratietechnicus in dienst genomen die met een

volledig uitgeruste kalibratiebus op bezoek gaat bij klanten.

De buitendienst van MW Instruments is gespeciali-seerd in het testen, onderhouden en kalibreren van

MW Instruments zet een kalibratiebus in.

Page 8: Duurzaamheid KNX

Equipped NL A4.indd 1 11/03/14 10:20

Page 9: Duurzaamheid KNX

9#2 maart 2014

DoorstartPV-groothandel Natutech maakt een doorstart on-der de naam Klimaatgarant Solar. Natutech bleek het vanwege te weinig liquide middelen niet meer te redden. De afgelopen jaren heeft Natutech een brede klantenkring aan zich weten te binden, één van de redenen dat Klimaatgarant de activiteiten van Natu-tech heeft overgenomen en het bedrijf hiermee weer voorziet van een solide financiële basis.

Klimaatgarant is partner van vele gemeenten, project-ontwikkelaars en bouwers in het vinden van de meest economische weg naar woningen met een EPC van 0 en energieneutrale wijken. Daarbij worden creatieve wegen bewandeld en wordt de grote stap gezet van producten naar prestaties. In de projecten die Kli-maatgarant realiseert wordt de consument gegaran-

Opening nieuw bedrijfspandSinds kort is KWx gevestigd in een compleet nieuw pand op industrieterrein De Hoogerwerf. In dit pand beschikt KWx over kantoren, cursusmogelijkheden, een kalibratielaboratorium en een groot magazijn. KWx is gespecialiseerd in drie vakgebieden: meetin-strumenten, explosieveilige materialen en vermo-genselektronica.

KWx levert meetinstrumenten, bijvoorbeeld voor elektrotechnisch installateurs of voor energiemetin-gen. Ook worden warmtebeeldcamera’s geleverd voor controle van gebouwen en installaties. In het eigen ka-libratielaboratorium worden meetinstrumenten van klanten gecontroleerd.De explosieveilige materialen worden onder andere toegepast in raffinaderijen en olieplatforms. Hier is het voorkomen van vonken en daarmee mogelijk een explosie een van de meest belangrijke aandachtspun-ten. Voor de vermogenselektronica van KWx ten slotte kan worden gedacht aan de onderdelen voor treinen, defi-brillatoren, windmolens, laadpalen of hijskranen.

Op 20 maart jongstleden is het KWx pand feestelijk geopend door wethouder Conny Verbaas, wethouder Financiën en economische zaken, sociale zaken en werkgelegenheid van de gemeente Oud-Beijerland.

Nieuwsberichten

over uw bedrijf of organisatie

kunt u – voorzien van een afbeelding – doorgeven via:

[email protected]

Elektropraktijk 2014Nr. Spotlight (thema) Verschijning Redactionele sluiting

3 Domotica / gebouwautomatisering dinsdag 22 april 2014

4 Licht / (nood)verlichting / lichtregelsystemen dinsdag 27 mei 2014 vrijdag 11 april 2014

5 Schakel- en verdeelinrichting / (schakel)kasten & panelen dinsdag 24 juni 2014 vrijdag 9 mei 2014

6 Duurzaam installeren / energiebesparing dinsdag 23 september 2014 vrijdag 8 augustus 2014

7 Gebouwautomatisering / domotica dinsdag 21 oktober 2014 vrijdag 5 september 2014

8 UPS / noodstroom / aggregaten dinsdag 25 november 2014 vrijdag 10 oktober 2014

8A Officiële beursspecial Elektro Vakbeurs Hardenberg 2014 (losse uitgave)

dinsdag 25 november 2014 vrijdag 10 oktober 2014

Sinds kort is KWx gevestigd in een compleet nieuw pand.

deerd dat er voor het woninggebonden gebruik geen energie meer nodig is.

Klimaatgarant Solar biedt een pakket aan van zon-nepanelen, omvormers, PV montagesystemen, be-kabeling, connectoren en gerelateerde duurzame producten. Klimaatgarant Solar heeft deskundige mensen en een uniek PV Indak montage systemen. Met geavanceerde software en praktisch kennis ondersteunen zij projectontwikkelaars, installa-teurs, aannemers, architecten, dakdekkers en de overheid met het kiezen van oplossingen.

T www.klimaatgarantsolar.comW [email protected] (0180) 49 67 60

PV-groothandel Natutech maakt

een doorstart onder de naam

Klimaatgarant Solar.

Page 10: Duurzaamheid KNX

10 #2 maart 2014

aM r k t n i e u w s

Welkome LED-kennis op LED ExpoEr zijn drie dingen waar de installateur behoefte aan heeft wanneer het gaat om LED-verlichting: kennis, kennis en kennis. Dat bleek tijdens de eerste editie van de vak-beurs LED Expo, die op woensdag 5 en donderdag 6 februari 2014 gehouden werd in de Jaarbeurs in Utrecht. “Installateurs zijn nog niet altijd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.”

Auteur: Henk-Jan Hoekjen

s er in Nederland voldoende animo voor een levensvatbare beurs op het gebied van verlich-

ting? Tot voor kort was dit zeer de vraag. Een aantal jaren geleden sneuvelde het sympathieke initiatief ‘Licht & Architec-tuur’ wegens gebrek aan belangstelling van potentiële exposanten. Maar wie al te negatief is over de mogelijkheden van een licht-gerelateerd vakevene-ment in Nederland moet na de LED Expo in Utrecht zijn mening toch enigszins bijstellen. Want deze laatstgenoemde vakbeurs, gehouden op 5 en 6 febru-ari in Utrecht, toonde aan dat er in ons

land wel degelijk volop belangstelling is voor innovatieve ontwikkelingen op het gebied van LED-licht. Niet alleen had de organisatie van de LED Expo zo’n 70 ex-posanten aan zich weten te binden, ook werd het evenement goed bezocht: gedu-rende de twee beursdagen was er voort-durend reuring op de beursvloer.

Definitief volwassenCritici zouden kunnen vallen over het ontbreken van een aantal ‘grote namen’. Maar daar stond tegenover dat tal van kleinere ondernemingen de bezoekers informeerden over de vele mogelijk-heden die LED-verlichting momenteel te bieden heeft. Zo was er op de beurs

onder meer aandacht voor LED’s in de openbare ruimte, in de projectomge-ving, in de woonsfeer en in de industrie. Daarbij waren de exposanten het over één ding volstrekt eens: de LED is defini-tief volwassen. Waar ‘solid state lighting’

een aantal jaren geleden nog duidelijk in de kinderschoenen stond, daar is de LED nu verantwoord toepasbaar op alle gebieden. De elektronische lichtbron is leverbaar in allerlei kleurtemperaturen – ook in het ‘warme’ bereik rond de 3.000 K – en bovendien is een kleurweergave van minimaal CRI 90 tegenwoordig geen uitzondering meer. “Maar dit betekent niet dat de proble-

Afb. 1: Met LED is tegenwoordig veel mogelijk.

“De installatiebranche is nog te amateuristisch”I

Page 11: Duurzaamheid KNX

11#2 maart 2014

Laagdrempelige kennisuitwisselingWie níet voor een onaangename verrassing kwam te staan, was GVCC/Good!, dat verantwoordelijk was voor de organisatie van LED Expo. Want het evenement werd be-zocht door maar liefst 3.036 bezoe-kers. Woordvoerder Rolf Heynen stelt dan ook dat het evenement volgend jaar zeker zal terugkeren. “De beurs wordt dan zeker twee keer zo groot.” Dat is goed nieuws voor de instal-latiebranche. Want als de afgelopen editie één ding toonde, dan is het dat de Nederlandse installatiebranche ten zeerste gediend is bij een evene-ment dat de mogelijkheid biedt tot laagdrempelige kennisuitwisseling op het gebied van LED.

men helemaal de wereld uit zijn”, be-nadrukt Wouter Klein Kieskamp, Com-mercieel Directeur van exposant Go2Led. “Het grote probleem is dat je aan de bui-tenkant niet kunt zien of een lamp goed is. Je ziet op deze beurs allerlei lichtbron-nen en ze lijken allemaal op elkaar. Toch is er veel kwaliteitsverschil.”

Gebrek aan kennis probleem!Klein Kieskamp benadrukt dat elk ele-ment in een LED-verlichtingsoplossing bijdraagt aan de kwaliteit van de lamp. “Zo kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om een zo goedkoop mogelijke condensator te gebruiken. Het probleem is echter dat wanneer de condensator kapot gaat de hele lamp waardeloos is. Daarom ma-ken wij gebruik van duurdere conden-satoren. Aan de buitenkant zie je dat niet. Het gevolg is dat installateurs soms kiezen voor de goedkopere variant, niet wetende dat ze daarmee een kwaliteits-risico nemen.”Volgens de directeur van Go2Led is het precies daarom erg belangrijk dat instal-lateurs zich op de hoogte stellen van de precieze ins en outs van een LED-oplos-sing. Bij exposant Elincom Electronics is men het daar helemaal mee eens. Vol-gens de woordvoerder van deze distri-buteur is het in de huidige LED-markt. “Installateurs moeten zich echt nog meer verdiepen in deze nieuwe lichtbron. Vooral voor wat betreft de noodzakelijke

koeling zie je in de praktijk nog altijd veel amateuristische oplossingen. En dat is ernstig, want wanneer een LED niet goed gekoeld wordt, gaat de levensduur dras-tisch omlaag.”

Ingewikkelde marktDe kennisbehoefte van de installatie-branche is niet alleen virulent op het ge-bied van de samenstelling van een LED-oplossing, maar ook voor wat betreft de

aansturing van deze lichtbron. Want ook op dit vlak weten installateurs volgens menigeen nog niet altijd het naadje van de kous. “Maar dat kun je de installateur niet werkelijk kwalijk nemen”, nuanceert Mark Bierbooms van Helvar Lighting Controls. “Dit is een ingewikkelde markt met vele nieuwe mogelijkheden. Ik kan mij voorstellen dat een installateur door de bomen het bos niet meer ziet. Wij zijn daarom van mening dat het onze taak is om producten te bieden die het de markt zo gemakkelijk mogelijk maakt. Boven-dien organiseren wij voor installateurs speciale cursussen, bedoeld om hen in staat te stellen optimaal met onze syste-men te werken.”

Lineaire dimkarakteristiekOok de organisatie van de LED Expo be-toonde zich bewust van de grote kennis-vraag in de huidige installatiemarkt. Niet voor niets maakte een uitgebreid lezin-genprogramma deel uit van het beurs-programma. Hier kwamen onderwerpen aan bod als de kleureigenschappen van LED-verlichting, de besparingsmoge-lijkheden en de mogelijkheden op het gebied van het dimmen van LED-licht. “Want op dit terrein valt nog veel te win-nen, stelde Koen Vangorp van Telerex Ne-derland over het laatstgenoemde onder-werp. “Ik heb aan den lijve ondervonden dat de installatiebranche nog redelijk amateuristisch is wanneer het gaat om LED-verlichting. Ik vroeg recentelijk een bekend installateur om in mijn keuken LED-verlichting te installeren. Het resul-taat was erg teleurstellend: de lichtkleur en de lumens van de verschillende licht-bronnen kwamen totaal niet overheen. En ook van het dimmen van LED’s had men blijkbaar nog nooit gehoord.” Dat laatste is echter zeer goed mogelijk, benadrukt Vangorp. “De LED is een elek-tronische lichtbron en daarmee mak-kelijk bestuurbaar. Er zijn vele drivers op de markt die het mogelijk maken op verschillende manieren te dimmen. Het is belangrijk dat installateurs zich op de hoogte stellen van de verschillende tech-nieken. Zo moet men bijvoorbeeld weten dat er bij resistief dimmen sprake is van een lineaire dimkarakteristiek. Dit bete-kent dat het menselijk oog bij de eerste 30 procent geen verschil waarneemt. Wie dat soort dingen niet weet, kan voor onaangename verrassingen komen te staan.” Y

Afb. 2: LED Expo werd druk bezocht. Foto’s: Julie Blik Fotografie

Page 12: Duurzaamheid KNX

12 #2 maart 2014

WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219

GEYER IS OFFICIEEL PARTNER VAN HENSEL GmbH & Co. KG.

HENSEL biedt zeer goede kwaliteit aftakproducten,

beveiligingsproducten en verdeeltoepassingen voor

elektrische energie binnen het laagspanningsbereik.

HENSEL wordt vooral toegepast waar hoge eisen

worden gesteld in zowel utiliteit als industrie. Voor

HENSEL zijn tevreden klanten de beste referentie.

WWW.HENSEL-ELECTRIC.NL

503413015.indd 7 07-10-13 11:47

OP ZOEK NAAR EEN VERDEELKAST VOOR UW PV INSTALLATIE...?

Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een scherpe prijs spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit.

� Professionaliteit, kwaliteit en fl exibiliteit� Persoonlijk contact met elke opdrachtgever� Heldere, gezamenlijke communicatielijnen� Messcherpe calculatie, duidelijke presentatie� Begeleiding van A tot Z bij alle opdrachten

WWW.GEYER.NL

WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219

BIJ GEYER!

503413015.indd 1 07-10-13 11:46

Page 13: Duurzaamheid KNX

13#2 maart 2014

aM r k t n i e u w s

Brainstormen over de toekomst

Het roer moet om Op initiatief van Attema en de Technische Unie kwamen woensdag 12 februari zo’n tachtig specialisten uit de installatiebranche bij elkaar om te brainstormen over de toekomst van de branche. De conclusie aan het eind van de middag: de installateur moet afstand doen van zijn ‘Calimero-gevoel.’

Auteur: Gerrit Tenkink

e hebben verstand van zaken en weten waarschijnlijk net zo goed als de aannemer hoe het bouw-

proces in elkaar steekt. Ook wat betreft innovatie op productniveau zit de sec-tor niet stil. Toch staan we altijd achter-aan en mogen alleen aan het eind van de rit prijs opgeven, waarbij we alleen meedoen als we de goedkoopste zijn. Dat moet anders, aldus Theo Harzing, directeur bij Attema en Wim van Rixtel, directeur National Accounts & Commer-ciële projecten Technische Unie. En dus namen ze het initiatief voor deze bijeen-komst.”

InformatiefNa de inleidende woorden van de ini-tiatiefnemers werd de groep in drieën opgedeeld, voor de nodige informatie, inventiviteit en inspiratie, verzorgd door respectievelijk Olaf Prinsen, wethouder in Apeldoorn, Joris van Zoelen, oprichter adviesbureau Synergie en onder andere

actief voor de FEDET (Federatie Elektro-techniek) en Boudewijn Goedhart, direc-teur BouwKennis.Prinsen probeerde wat meer inzicht te verschaffen in het ambtelijke apparaat. Als wethouder van Apeldoorn werd hij de afgelopen jaren geconfronteerd met flinke bezuinigingen (onder andere van-wege het falend grondbeleid), hetgeen betekent dat hij doorlopend keuzes moet maken. In dat kader had hij nog en-kel tips voor de aanwezigen: “Weet wat er op gemeentelijk niveau leeft. Als je wil bouwen of renoveren, kies dan voor plekken op basis van de behoefte van een stad. Als gemeente zijn we ook blij als een bouwende partij zich meldt voor een dichtgetimmerd pand in het stads-centrum. Daarnaast is het belangrijk om op de prioriteiten van een stad in te spe-len. Apeldoorn wil in 2020 energieneu-traal zijn. Speel daar op in en kom met een goed duurzaamheidsverhaal. En tot slot: op tijd opschalen. Het is goed om je plan in eerste instantie bij de ambtenaar neer te leggen, maar kom je niet verder,

schroom niet om dan bij de wethouder aan te kloppen.”

InventiefJoris van Zoelen, zette vooral in op de softe kant. “De identiteit van de organi-satie bepaalt het succes. Kom dus niet met nietszeggende slogans als ‘de beste’ of ‘de snelste’, want voordat het op de zij-kant van jouw busje staat is er alweer ie-mand anders sneller of beter”, aldus Van Zoelen. Volgens hem draait alles om de 'Triple C'-gedachte: comfort, connectivity en control. “Als techneuten praten we het liefst over techniek. Die klant heeft echter maar één wens. Hij wil de juiste tempe-

ratuur of het juiste licht. De klant vraag niet om techniek, maar om de oplossing. Als connectivity en control goed op el-kaar zijn ingesteld, dan is er sprake van maximale tevredenheid en comfort. En dat is wat de klant wil”, aldus Van Zoelen.

InhoudelijkBoudewijn Goedhart drukte de sector met de neus op de feiten. “De installateur werkt in een generieke industrie en biedt dus weinig toegevoegde waarde ten op-zichte van de concurrent. Je bent dus makkelijk in te wisselen. Kortom: zorg dat je wel die toegevoegde waarde biedt, anders word je ingewisseld. Wil je je on-derscheiden, dan moet je innoveren. Toch is de sector niet erg innovatief. Hoe komt dat”, vroeg Goedhart zijn toehoorders. Nadat het even angstig stil was, kwam hij zelf met het antwoord: “De sector is lui geworden. Gooi die aannemer er uit en ga zelf in gesprek met de klant. Extreme klantgerichtheid, dat is de toekomst.”

Plenaire afsluitingTijdens de plenaire afsluiting viel het op dat alle aanwezigen zich ervan bewust zijn dat de markt aan het veranderen is, maar hoe moeilijk het tegelijkertijd is om los te komen van de waan van de dag. Neem de inrichting van de bouwko-lom. Vreemd, we zetten met een aantal partijen heel succesvol een gebouw neer Afb. 1: Dagvoorzitter Joop Vos (midden) in gesprek met Wim van Rixtel (l) en Theo Harzing.

Extreme klantgerichtheid, dat is

de toekomst

W

Page 14: Duurzaamheid KNX

Geaard in techniek

Postbus 96842 - 2509 JE Den HaagT 070 3501661I www.simcas.nl E [email protected]

SIMCAST

Simcas vernieuwt de serie groepen-kasten. Met een nieuw modern design en vele ingebouwde extra's is het voor de installateur makkelijkom sneller, eenvoudiger, en veiliger te werken.

Sterke puntenn 220x330 vanaf nu leverbaarn Voorbedraad met GEWISS componenten

n Bekend van de Schupa kwaliteit

n Binnenkort: Extra bovenstuk met buisinvoer

SIMCAST: Snel, duurzaam en betrouwbaar

simcas_advertentie_1018_Opmaak 1 04-11-13 09:39 Pagina 1

Page 15: Duurzaamheid KNX

15#2 maart 2014

swueintkra

en vervolgens wordt de complete samen-werking weer opgedoekt en voor een vol-gend project gaan we weer met anderen om de tafel. Zoets kan alleen maar in de bouw. Een tweede voorbeeld dat door iedereen in de zaal werd herkend: het gebrek aan gemeenschappelijke verant-woordelijkheid, waarbij de vergelijking met de auto-industrie werd getrokken. Je kunt je toch niet voorstellen dat ze bij

Audi een deur inbouwen terwijl de stoel er nog niet inzit? In de bouw gebeurt dat.

Social media Een ander fenomeen dat invloed heeft op de toekomst van de bouw en de instal-latiesector is de invloed van social media en in het verlengde daarvan transparan-tie van de markt. Social media zorgt voor transparantie, maar ook voor het delen

van kennis. Veel bouwende partijen zijn bang voor die transparantie, maar zie het als kans in plaats van bedreiging. In het kader van de klantgerichtheid waar Goedhart eerder over sprak, kwam Wim van Rixtel met een mooi voorstel: “Stop met oplevertermijnen. We leveren het gebouw niet op, maar zorgen ervoor dat de klant daar tot volle tevredenheid kan wonen en werken”, waarmee Van Rixtel aangeeft dat het maar eens afgelopen moet zijn met opleveren en daarmee af-scheid nemen van verantwoordelijkhe-den, één van de oorzaken van het slechte imago van de bouw.

Op tijd aan tafelAllemaal mooi en wel, maar één opmer-king uit de zaal gaf duidelijk aan hoe de installateur gebukt gaat onder zijn plaats in de bouwkolom: We hebben wel een verhaal, maar we krijgen de kans niet om het te vertellen.” Op dat moment greep dagvoorzitter Joop Vos de kans om de sector over de knie te leggen: “Het gaat om hoofd, hart en ballen. Met het hoofd en het hart zit het wel goed. Het gaat om de ballen. Weg met dat Calimero-denken. Zorg dat je zo belangrijk wordt dat de op-drachtgever wel gedwongen is om jou op tijd aan tafel uit te nodigen.” Y

Afb. 2: We hebben verstand van zaken en weten waarschijnlijk beter dan de aannemer hoe het bouwproces in elkaar steekt.

Afb. 3: Tijdens het afsluitende plenaire deel beloofden de aanwezigen (met de hand op het hart) dat ze voortaan de marktpar-tijen met opgeheven hoofd en borst vooruit gaan benaderen.

Page 16: Duurzaamheid KNX

16 #2 maart 2014

uD u r z a a m h e i d u

Doorbraak of doorontwikkeling, that’s the question

Bij de uitreiking van de VSK-Award op de vakbeurs VSK 2014 aan Nefit meldde jury-voorzitter Ed Nijpels dat in Nederland gebrek is aan doorbraaktechnologie. De beschik-baarheid van zoveel gas remt volgens hem innovatie. Nijpels vindt dat installateurs en adviseurs harder aan de bel mogen trekken bij producenten om zo meer innovaties uit te lokken. Hoe zien de producenten dat en met welke vragen kwamen installateurs langs op de stands tijdens de VSK-beurs?

Auteur: Tom de Hoog

echniek uit E en W ontmoet el-kaar steeds meer. Dat bleek ook op de afgelopen VSK-vakbeurs.

Ondanks minder deelnemende produ-centen en groothandels werd een record-aantal bezoekers geregistreerd. Er waren voor installateurs dan ook genoeg rede-nen deze beurs te bezoeken. Veel instal-latiebedrijven onderzoeken immers juist nu of nieuwe technieken kunnen worden toegevoegd aan het producten- en dien-

stenpakket. Ook zoekt men steeds vaker de samenwerking met installateurs uit een andere dan de eigen discipline.

Innovatie bij regelen en aanstu-renMartin Wendels van Wolf Energiesyste-men sprak veel installateurs op de VSK-beurs. “Er is een oriëntatie naar energie-besparing en welke systemen het best gekozen kunnen worden. Daarom wil men de technische gedachte achter de systemen kennen en waarom er op die manier energie valt te besparen. Daar-bij is er de laatste jaren veel innovatie bij aansturing, regeling en communica-tie. Die trend zal sterker doorzetten. We zien in steeds grotere mate dat systemen compleet met regeltechniek worden uit-gerust, bijvoorbeeld bij luchtbehande-ling. Er komt veel op de installateurs af met de nieuwe mogelijkheden en tech-niek. Een aantal installateurs moet er nog in groeien, maar anderen zijn daarin al zeer voortvarend en succesvol.”

Intelligente koppelingen“Steeds meer producten bevatten moge-lijkheden voor intelligente koppelingen en fabrikanten komen met bedienings-mogelijkheden op afstand via een smart-phone-applicatie. Bij Wolf Energiesyste-men is voor de onderlinge communicatie tussen componenten voor verwarming, luchtbehandeling, ventilatie, zonne-energie en warmte-kracht-koppelingen en de besturing van woninginstallaties bewust voor een eigen protocol gekozen. De beschikbare protocollen ‘praten’ wat ons betreft te veel in ‘dialecten’ en dat geeft problemen. Daar zit geen enkele installateur op te wachten. Aansluitin-gen voor het Wolf WRS-2 ‘Smart Home’ regelsysteem zijn overigens gewoon via de gangbare e-bustechniek te maken. Voor visualisatie van het totale systeem

is middels een LON-bus een koppeling mogelijk. Ook is door een module in de ketel de koppeling aan een LAN- of Wifi-netwerk mogelijk voor bediening via een smartphone-app. Nu alleen nog voor iOS, maar binnenkort ook voor het Android-platform beschikbaar. Overigens bieden we bij utiliteit-oplossingen connectivi-teit via Modbus, LON, BACnet en Ether-net. Dit zijn bekende zaken voor de werk-tuigbouwkundig installateur maar we zien dat ook daar de E-installateur een grotere rol gaat spelen”, aldus Wendels.

VSK-Award winnaar takes allDe slimme kamerthermostaat Nefit Easy won de VSK Award in de categorie systeemoplossingen. Ook voor deze ther-mostaat geldt dat de gebruiker via een smartphone-app op afstand de tempe-ratuur kan regelen en informatie krijgt over energieverbruik. Storingen worden automatisch gemeld en dat stelt de in-stallateur in staat om het probleem te analyseren voordat hij voorrijdt. Daarbij is deze thermostaat zelflerend. Volgens VSK Awards juryvoorzitter Ed Nijpels is de Nefit Easy een goede manier om mensen bewuster met energie om te laten gaan. Jan Bosch, marcom manager particuliere markt bij Nefit ziet door deze producten

de diverse typen installateurs naar el-kaar toe groeien: “Slimme thermostaten die via Wifi communiceren en op afstand apparatuur regelen zijn echter complexe apparaten. Wellicht een volgende stap is dat dergelijke systemen worden opgeno-men in domotica-oplossingen en home-automation systemen. Op het gebied van connectivity is de gemiddelde W-installateur wellicht nog niet helemaal thuis en dat geeft ons als fabrikant de opdracht de producten zo te maken dat de installateur wél met die producten uit

Afb. 1: Energiebesparende hoogrendement warmtepomp. Bron: Wolf Energiesystemen

Wij kozen voor een eigen

communicatieprotocol voor onze systemen

T

Page 17: Duurzaamheid KNX

17#2 maart 2014

r o d u c t n i e u w s uswueintkra

de voeten kan. We proberen installateurs daarom zo goed mogelijk te informeren tijdens producttrainingen. Dat geldt ook voor andere ontwikkelingen, bij-voorbeeld op het gebied van duurzame systeemoplossingen. Bedenk daarbij dat sommige producten niet door iedere in-stallateur zonder meer toegepast mogen worden. Dat geldt bijvoorbeeld warmte-pompen, waarbij wordt gewerkt met F-gassen. Daarvoor moet een installateur een certificaat halen. Wij leveren derge-lijke producten uitsluitend aan installa-teurs die daarvoor zijn getraind."

Hr-ketel blijft ruggengraatBosch vervolgt: “Voor de slimme ther-mostaat is veel animo bij installateurs en de consument. Het apparaat is zo ontworpen dat aansluiten en program-meren door de consument mogelijk is. Wij adviseren echter dat de installateur dat doet. Er komt vaak meer bij kijken en de combinatie van werkzaamheden aan een installatie maakt het ook voor de hand liggend dat de installateur dat inregelen van de thermostaat ook voor zijn rekening neemt. Onze helpdesk krijgt zoals verwacht veel vragen over

Wifi en de verbinding van thermostaat met de router en alles eromheen. Dat is voor ons relatief nieuw als cv-fabrikant. Ik verwacht overigens dat de hr-ketel de komende tien jaar de ruggengraat blijft voor verwarmingssystemen. Onder meer door de infrastructuur voor gastransport in Nederland en ook omdat de hr-ketel een doorontwikkeld en bewezen product is met een hoge (kosten)efficiency en betrouwbaarheid. Onder druk van over-heidsmaatregelen en maatschappelijke trends zal deze techniek steeds vaker worden aangevuld met photovoltaïsche (PV) en thermische systemen en warmte-pompen. Wij voeren zonneboilers al een

tiental jaren in ons programma. Een zon-neboiler sluit je aan op een cv-ketel als een soort voorverwarming. De cv-ketel is dan de naverwarming op de boiler. Ove-rigens introduceren we net een warmte-pomp die niet hybride is maar standa-lone ‘all electric’. Dit Enviline-systeem is zowel mono- als bivalent en te koppelen met de Nefit-zonnestroomsystemen en kan zo energieneutraal verwarmen of koelen.”

Zonne-energie gestage groei-markt Libra Energy is een internationale groot-handel en distributeur op het gebied van zonne-energie. General Manager Benelux Vincent van Vaalen kreeg veel installateurs op de stand tijdens de VSK. “Het was druk op onze stand. De vragen die we kregen liepen uiteen van ‘Of er wat mee te verdienen viel’ tot ‘Hoe werkt zo’n zonnecel?’. Maar er zijn ook installa-teurs die al veel ervaring hebben en die hadden bijvoorbeeld specifieke vragen over support in het veld. De trend is dat technieken gecombineerd worden en daarom geven we ook veel voorlichting en trainingen. Daar is absoluut veel be-hoefte aan.

Je ziet ook dat consumenten nu meer van een totaalplaatje uitgaan. Men wil niet

“Voor de slimme thermostaat is veel

animo bij installateurs en de consument”

Afb. 2: Vakantiewoningen op Texel met zonne-energiesysteem. Bron: Libra Energy

Page 18: Duurzaamheid KNX

18 #2 maart 2014

www.spelsberg.nl

Het opladen van de elektrische fiets wordt steeds makkelijker met het

Fietsenoplaadpunt van Spelsberg. Een must voor iedere ondernemer.

Het Fietsenoplaadpunt is verkrijgbaar met en zonder Led verlichting. Dit

model is compact, robuust en waterdicht (IP44). Het plaatsen van deze

oplaadpunten is relatief eenvoudig met onze montagezuil met regendak

of alleen een regendak.

VERNIEUWD!

Bezoek ons op de Elektro Vakbeursin Venray 11 – 13 maart 2014

standnummer 335

www.heatinggroup.eu

Heating Group InternationalBijsterhuizen 51186604 LX WIJCHENT: 024 - 34 34 222F: 024 - 34 30 025E: [email protected]

Opritverwarming

Tracing

Kanaalluchtverhitters

Ribbenbuiskachels

HGI Advertentie.indd 1 10-03-14 16:02

Page 19: Duurzaamheid KNX

19#2 maart 2014

r o d u c t n i e u w s u

alleen meer praten over vervanging van een ketel maar advies over het totaal aan energiesystemen in huis.”

Kies voor kwaliteitVan Vaalen: “Ik zie E-installateurs die met een loodgieter gaan samenwerken of met een typische W-installateur die in cv-systemen en warmtepompen actief is. Voor de samenwerkingsprojecten richt men dan soms een gezamenlijke bv op.

Wat betreft de zonnestroomsystemen zie ik een doorontwikkeling van bewe-zen techniek. Het rendement op zon-necellen neemt gestaag toe. Innovatie is er voldoende. Zo is er een nieuwe cel ontwikkeld met een vier tot vijf keer zo hoog rendement als de huidige cellen, maar die is waarschijnlijk pas over meer dan tien jaar rijp voor massaproductie. Ik denk dat het met het oog op prijs-pres-tatie nu een gunstig moment is om te investeren in zonne-energie voor de con-sument. Het rendement is ruim tien pro-cent op geïnvesteerd vermogen of een gemiddelde kWh-prijs van zeven à acht eurocent over een periode van 25 jaar. Bij Libra merken we voldoende interesse zonder dat er subsidie op zonne-energie wordt gegeven. Liever geen subsidie en

een duidelijk statement van de overheid heeft sowieso mijn voorkeur. Mijn advies aan installateurs is dat ze goed moeten letten op kwaliteit en beschikbaarheid. Dat heeft puur te maken met de pro-ducten uit Azië. Nu de eigen afzetmarkt daar groeit, kan beschikbaarheid hier van kwaliteitsproducten een probleem worden. Wij testen zelf en importeren uit vele landen: Europa, Canada, China of Taiwan. Omvormers bijvoorbeeld testen we uitvoerig. Zonnepanelen laten we testen bij Eternal Sun, een spin-off van de TU Delft.”

Innovaties ruim voorhandenTechnische geavanceerde systemen die combinatie zijn toe te passen, het is er allemaal al: WKK's voor de werking met aard- of biogas en thermische zonne-energie-installaties met vlakke plaat en vacuüm-buiscollectoren voor tap-waterverwarming (Viessmann); WTW-rendementen hoger dan negentig pro-cent, indirecte adiabatische koeling, systemen die voldoen aan passiefhuis-standaards (Menerga); zonneboilersys-temen (HRSolar); Energiebesparende totaaloplossingen met open communi-catiestructuren, zoals BACnet® CEN en LON® (Kieback&Peter); Het Scholencon-cept voor decentrale sturing van koeling, verwarming en traploos ventileren (Kli-maatgroep Holland). Waar het om gaat is dat de eindgebruiker een totaaladvies krijgt over een investering in technische oplossingen die comfort garandeert of verhoogt waarbij tegelijkertijd duur-zaamheid (materialen, uitstoot, levens-duur) en energiebesparing een hoofdrol spelen. De installateur die dat allemaal in zijn bagage heeft - of in een samen-werkingsverband vindt - en dat helder over het voetlicht krijgt, heeft de toe-komst. Y

Beschikbaarheid van kwaliteitsproducten

kan een probleem worden

Afb. 3: Schema van Nefit Easy de slimme thermostaat. Bron: Nefit

Afb. 4: Standalone ‘all electric’ mono-bivalente warmtepomp. Bron: Nefit

Page 20: Duurzaamheid KNX

#2 maart 201420

keinhcetoXNK

Alles gekoppeldEen nieuw gebouw is ook een nieuwe kans om het bedrijf op een andere ma-nier te organiseren. Die kans heeft Van Mourik Ede, installaties voor verwerking van droge stoffen, met beide handen aangegrepen. Alle systemen zijn via KNX met elkaar verbonden. Volgens directeur Marco van Mourik levert dat het bedrijf, naast gemak, ook een aanzienlijke kos-tenbesparing op.

Auteur: Leon van den Berg

an Mourik Ede ontwikkelt en bouwt complete ‘turnkey’ instal-laties voor de verwerking van

droge stoffen. De machines en installa-ties worden ingezet in de diervoederin-dustrie en aanverwante industrieën. Met behulp van deze installaties kunnen fa-brikanten efficiënt en doeltreffend pro-duceren. De focus ligt op klantgerichte en contaminatie-arme ontwerpen en voor bestaande installaties op het opti-maliseren van het productieproces. Tot voor kort werd het werk verricht in een gebouw dat door de toegenomen activi-teit uit de voegen barstte. De ongeveer honderd medewerkers konden met de

beschikbare ruimte niet meer uit de voe-ten, waarbij vooral het ruimtegebrek op het kantoor en werkplaats nijpend werd. Daarom werd besloten om te verhuizen naar een nieuw te bouwen eigen pand aan de Boylestraat in Ede.

Gouden greepHet oude pand voldeed niet alleen qua ruimte maar ook qua installatie niet meer aan de eisen. Daarom werd ge-kozen voor een complete systeeminte-gratie. Marco van Mourik: “In het oude gebouw moesten we alles met de hand doen. Dat betekende bijvoorbeeld dat als ergens licht bleef branden er iemand na kantoor terug moest komen om dat uit te doen. Ook moest er altijd iemand aanwezig zijn met de juiste rechten om het alarm in of uit te schakelen. In de praktijk bleek dat moeizaam. We hebben nogal wat monteurs want we verlenen 24/7-service en dus moeten er soms ook zaken uit de werkplaats gehaald wor-den. In de oude situatie moest er dan altijd een medewerker met de monteur mee om het alarm uit te schakelen en bij vertrek weer in te schakelen. Kortom, doorwerken op de oude manier in een

nieuw pand zou nogal inefficiënt zijn. We hebben dus meteen voor de toekomst gekozen, met in ons achterhoofd dat we graag iPad’s en telefoons wilden gaan ge-bruiken om alles op afstand te regelen. Toen kwam KNX in beeld en dat is echt een gouden greep gebleken.”

Dienstverlenend De systeemintegratie gebeurde in een samenwerking tussen de klant, de aan-nemer bouwbedrijf Van de Fliert uit Ederveen, E-Installateur Van Veldhuizen uit Lunteren en de Van Maanen Tech-niekgroep uit Ede. Eigenaar Wijnand Van Maanen: “Wij zijn een mkb-bedrijf met vier aandachtsvelden: techniek, domo-

tica, zorgtechniek en beveiliging. Je ziet er dus geen installatietechniek bij staan en dat is een bewuste keuze. Wij willen in ons bedrijf juist dienstverlenend zijn aan installateurs en beslist geen concurrent. Zaken zoals systeemintegratie en werken

Afb. 1: De gevelverlichting is naar wens aanpasbaar in de drie kleuren van de onderdelen van de Van Mourik Group. Fotobewerking: jbcv

Afb. 2: Ook de sfeerverlichting in de kantoorruim ten kan worden gevarieerd. Fotobewerking: jbcv

“Wij willen in ons bedrijf juist

dienstverlenend zijn aan installateurs en

beslist geen concurrent”

V

Page 21: Duurzaamheid KNX

#2 maart 2014

r t i k e l n a a m

21

met KNX komen niet dagelijks op het bordje van installateurs en die kunnen er soms slecht mee uit de voeten. Juist dat

onderdeel is ons specialisme. Samen met de installateur zorgen we dat het sys-teem er komt en dat het goed werkend wordt opgeleverd. Onze hoofdtaak daar-bij is het programmeren van het systeem, maar indien noodzakelijk steken we ook daadwerkelijk de handen uit de mou-wen. In de praktijk wordt onze dienstver-lening gewaardeerd. Als een installateur eenmaal met ons gewerkt heeft, zal hij zeker voor een volgende KNX-opdracht bij ons aankloppen.”

Alles werkt samenIn het drie verdiepingen tellende gebouw en de daarachter gelegen bedrijfshal is op systeemgebied heel wat gebeurd en KNX speelt daarbij een sleutelrol, maar de tentakels van KNX reiken ook tot ver buiten het gebouw. Van Maanen: We hebben hier alles wat een gebouw nodig heeft en wat je kunt automatiseren aan elkaar geknoopt. Ik noem de brandbevei-liging en -doormelding, het alarmsys-teem, de toegangscontrole, een camera-systeem voor toezicht, de zonwering, de verlichting (in lichtkleur te regelen LED’s), de wtw-unit, de (vloer)verwarming, de

airco- en luchtbehandeling, de noodsys-temen, de gevelbelettering, de telefoon-centrale en de ict-infrastructuur. Alles is uitgekozen met in het achterhoofd de comptabiliteit met KNX. Alle verbindin-gen daarmee zijn gelegd met kabels en gateways. De bediening gebeurt deels centraal in de receptie waar bijvoorbeeld bepaalde zaken (tijdelijk) kunnen wor-den uitgeschakeld. Het is wel heel erg handig als de zonwering niet werkt als er een glazenwasser aan het werk is. Ook de toegangscontrole wordt van daaruit geregeld. Dat geldt zowel voor de hoofd-ingang als de ingang tot de fabriekshal. Voor de rest hebben de mensen die tot het systeem zijn toegelaten een iPad waarmee ze het systeem desgewenst kunnen aanpassen, afhankelijk van de rechten waarover ze beschikken.”

Wereldwijd KNX-platform?Hoe zit het met KNX buiten het gebouw? Van Mourik: “Ik vertelde al dat monteurs dag en nacht bij ons in het gebouw kun-nen als dat nodig is. We hebben door het land heen echter meer werkplaatsen dan alleen op ons hoofdkantoor. Vaak hebben

Afb. 2: Ook de sfeerverlichting in de kantoorruim ten kan worden gevarieerd. Fotobewerking: jbcv

Afb. 3: In de directieruimte is goed te zien dat daar LED-spots voor de hoofdverlichting zorgen.

Page 22: Duurzaamheid KNX

#2 maart 201422

keinhcetoXNK

we ook een ruimte bij onze klanten. Ook daar kunnen de monteurs bellen op de intercom en dan kan iemand van ons bedrijf de deuren openen, het alarm en de verlichting bedienen en alles volgen met de camera’s. De plek van waar dat gebeurt is niet meer van belang. Zolang je een internetverbinding hebt, kan dat vanuit de hele wereld. Met de camera kunnen technici op de thuisbasis real-time meekijken en als dat nodig is kun-nen zij de monteur ondersteunen met aanwijzingen en advies. Op die manier is de storing sneller verholpen. We heb-ben dus de oude situatie waarbij altijd iemand ter plaatse toegang moest verlenen aangepakt en dat betekent een enorme kostenbesparing.”

Van Mourik werkt internationaal en storingen houden zich niet aan landsgrenzen en tijdzones. Zijn er ook plannen om dit systeem buiten de landsgrenzen toe te passen? “Nee, op dit moment niet, maar het zou wel een mogelijkheid zijn. Overigens wil ik nog graag een opmerking maken over het positieve effect op het sleu-telbeheer. We werken niet alleen met eigen medewerkers, maar ook met onderaannemers en tijdelijke krachten. Zo iemand vertrekt ook weer en soms raakt dan een sleutel kwijt. Voorheen moesten we dan alle sloten vervangen, maar nu maken we

gebruik van een RF-sluitsysteem en zo’n druppelsleutel kunnen we op afstand deactiveren. Als die kwijtraakt kost het je een paar euro, een stuk minder dan vroeger.”

ToekomstgerichtHet klinkt allemaal behoorlijk geavan-ceerd, zou zoiets ook mogelijk zijn zon-der KNX. Van Maanen denkt even na en antwoordt dan bevestigend maar met

een voorbehoud. “Ja ik denk wel dat er andere bussystemen zijn die min of meer hetzelfde kunnen, maar daaraan kleven toch ook weer wat nadelen. Voor KNX heb je gewoon de meeste componenten. Ieder zichzelf respecterend merk zorgt ervoor dat zijn producten naadloos wer-ken met KNX en dat betekent dat er heel veel op de markt is wat goed te gebrui-ken is. Andere bussystemen zijn meer verbonden met een bepaalde fabrikant of met een bepaalde groep producten zoals verlichting. Daardoor is een totale integratie moeilijker, maar niet volstrekt onmogelijk. De vraag is echter waarom je moeilijkheden zou willen zoeken, als er een goede oplossing voorhanden is. Bovendien is KNX ook zeer toekomstge-richt. Overigens heb ik daar nog wel een aandachtspunt bij. Je ziet dat de bestu-ring nu al draadloos kan. Je ziet ook dat IP steeds belangrijker wordt. Dat zijn toch zaken waarmee KNX voor de toekomst rekening mee moet houden denk ik.”

Gestructureerd en gefaseerd denkenStel dat een niet KNX-ervaren installa-teur een opdracht krijgt om een gebouw met KNX aan te sturen, waar moet hij dan mee beginnen? Van Maanen: “De eerste vraag is natuurlijk of je voldoende kennis in huis hebt om bijvoorbeeld ook de programmering van het systeem uit te voeren. Je kunt in die kennis investe-

Afb. 4: In de andere kantoren is er sprake van traditionele verlichtingsarmaturen, die overi-gens wel regelbaar zijn.

Afb. 5: Via de iPad kan het hele systeem op afstand worden bediend. Bron: Van Maanen

Page 23: Duurzaamheid KNX

#2 maart 2014 23

Advertentie

technical solutionsStockholm 31, 2993 LM BarendrechtT 0180 - 53 11 20 F 0180 - 53 11 21 I www.roofsupport.nl

Hét unieke kabelmanagement systeem voor op daken!

Voor Informatie bel Conduct! 0180-531120 of mail: [email protected]

RoofSupport omvat een duurzaam kabel- geleidingsysteem op basis van thermisch verzinkte- of RVS draadgoot in combinatie met betongevulde daksteunen.

RoofSupport wordt snel geïnstalleerd, netjes en stormvast opgeleverd!

Roofsupport wordt op basis van één artikelnummer als complete set (4 lengtes van 3 meter) inclusief koppelingen en daksteunen geleverd via de landelijk dekkende elektrotechnische groothandels.

Leverbaar in verschillende uitvoeringen:RS6060 - 12M: 60x60mm 12 meterRS60100 - 12M: 60x100mm 12 meterRS35100 - 12M: 35x100mm 12 meterBredere draadgoot is op aanvraag verkrijgbaar.

powered by

ren, maar als dat ten koste gaat van an-der meer regulier werk is dat misschien niet de beste keuze en kun je beter sa-menwerking zoeken omdat je zo een be-ter resultaat krijgt. Natuurlijk heeft het inhuren van deskundigheid ook een prijs, maar die moet je wel afzetten tegen de eigen opleidingskosten en inkomsten-derving.”

Gefaseerde aanpak mogelijkVolgens Van Maanen moet je als je een KNX-project aanpakt in een zo vroeg mogelijk stadium met de andere betrok-kenen in de bouwkolom aan tafel gaan zitten. “Sommige wensen van de klant zijn in de ontwerpfase beter en dus goed-koper in te passen dan in de fase waarin alle bouwtekeningen al klaar zijn. Ga ook na of de klantenwensen wel reëel zijn. In principe kan alles, maar daar hangt wel een bepaalde prijskaart aan en de klant moet die ook wel kunnen en willen be-talen. Je kunt ook gefaseerd werken als

dat nodig is. In dat geval zou ik beginnen met de basis: verwarming en verlichting en dat desgewenst later met andere functionaliteiten aanvullen. Laat je niet verblinden door gadgets. Besturing via de telefoon is leuk, maar vaak niet per se noodzakelijk. We hebben hier de bui-tenverlichting die naar wens in de drie kleuren van de bedrijfsactiviteiten kan worden aangepast. Leuk, maar niet per se een hot item. Het trekt hier langs de A12 natuurlijk wel de aandacht!”Hij vervolgt: “Doe ook goed onderzoek naar wat er precies moet worden gekop-peld en welke producten daar het beste bij passen. Je kunt bij een KNX-installatie niet blind varen op producten die je al kent en altijd toepast. Soms zullen leve-ranciers gaandeweg het keuzeproces af-vallen – ook goede – omdat ze niet kun-nen leveren wat nodig is of simpelweg te duur zijn. Heb je eenmaal de goede keu-zes gemaakt, dan is de aanleg zelf nogal simpel. Je bevestigt de producten, legt de

bekabeling en verbindt die twee met een gateway. Het moeilijkste – het doeltref-fend programmeren – komt pas daarna. Daarin kunnen wij installateurs prima ondersteunen.”

TipVan Mourik is heel erg tevreden over de nieuwe installatie op basis van KNX van-wege de efficiëntie en kostenvoordelen. Voor het inregelen van het systeem heb je echt wel even de tijd nodig en zodra dan iemand iets in het systeem gebruikt, terwijl dat juist op hetzelfde moment ge-programmeerd wordt, krijg je vreemde dingen. Dat kost dan weer veel tijd – en dus ook geld – omdat je opnieuw moet programmeren. Kinderziekten natuur-lijk, want inmiddels werkt de installatie echt heel goed. Zo goed zelfs, dat ik KNX ook in mijn nieuw te bouwen woning ga toepassen.” Y

Page 24: Duurzaamheid KNX

Ener

gie

(bes

pari

ng)

/ e

ner

giez

uin

ig

inst

alle

ren

24 #2 maart 2014

pS o t l i g h t a m

Dr. Ivo Opstelten is programmaregisseur van het innovatie- en implementatieprogramma Energiesprong

en lector aan de Hogeschool Utrecht. Op de hogeschool ontwikkelde hij binnen het lectoraat ‘Nieuwe

energie in de stad’ het concept ‘nul op de meter’. Dit idee moet particuliere woningeigenaren na wo-

ningrenovatie geen energierekening meer opleveren. Wat is nodig om dit te laten slagen en welke rol

speelt de installateur hierbij? De antwoorden van dr. Ivo Opstelten laten we vergezeld gaan van een visie

vanuit de praktijk van totaalinstallateur Schouten Techniek uit Zwaag.

Auteur: Tom de Hoog

Van ‘nul op de meter’ wordt iedereen beter

aar komt de kreet ‘nul op de me-ter’ vandaan? Dr. Ivo Opstelten: “De term komt voort uit het in-

novatieprogramma Energiesprong van

Platform 31. Het doel daarvan is om op grote schaal vraag en aanbod te laten ontstaan voor gebouwen zonder ener-gienota. Het gaat om woningen, kanto-

ren, winkels en zorginstellingen. Bij de term energieneutraal denkt de overheid aan het energiegebruik voor ruimte-verwarming, tapwater en hulpenergie. Vraag je het aan de consument, dan gaat het over al het energiegebruik op de energiemeter.”

Subsidies als smeerolie Volgens Opstelten heeft het innovatie-programma Energiesprong goede markt-condities voor de realisatie van energie-neutrale gebouwen helpen creëren. "We komen nu in een versnellingsfase en daar is ook het nodige voor gedaan. In het begin van het Energiesprongprogramma zijn subsidies verstrekt om voorbeelden te creëren, risico's te helpen wegnemen en de afstand tussen theorie en praktijk te verkleinen. Om vervolgens te leren wat de consument belangrijk vindt en op welke incentives je kan inspelen. Er wordt nog wel eens gesproken over te-rugverdientijd, maar hoe relevant is dat? Ik ken geen consument die nadenkt over de terugverdientijd van een keuken of badkamer. Er zijn soms andere argumen-ten waarmee je een consument in bewe-ging krijgt. Lang niet iedereen vindt het milieu belangrijk. Als het dan vooral 'de portemonnee' is, dan kunnen subsidies helpen. Echter, zolang je subsidies nodig hebt is de business case niet rond. Daar-bij speelt bij het energieneutraal maken van een woning meer dan alleen maar de Afb. 1: Dr. Ivo Opstelten is de drijvende kracht achter ‘nul op de meter’.

W

Page 25: Duurzaamheid KNX

25#2 maart 2014

p o t l i g h t a m

energierekening wegnemen. Het effect is veel groter en zit ook in een kwalitatief veel betere woning.”

Inzicht is nodigWaarom is het 'nul op de meter-concept' nog niet omarmd? Opstelten: “Dat heeft te maken met de economische haalbaar-heid. Ook waren er nog te veel risico's ver-bonden aan het halen van de prestaties. Dus we kunnen wel zeggen dat het tech-nisch kan maar als je als woningeigenaar een flinke investering gaat doen, dan wil je ook garanties dat gehaald wordt wat je theoretisch verwacht of wordt beloofd. Sommige technieken zijn nog niet in combinatie uitgeprobeerd of komen in de praktijk nog niet veel voor. Neem een warmtepomp die deels gevoed wordt door een zonnethermisch systeem in een woning met een bepaalde energievraag en afgifte. Dan kan je in de verleiding

komen de prestaties van afzonderlijke technieken bij elkaar op te tellen. Maar dat is niet zo simpel. Ook het gedrag van

de eindgebruiker heeft invloed op het energiegebruik. Alle kennis over elk on-derdeel van deze overall-systemen is no-dig om inzicht te krijgen in de praktische toepassing."

Integraal denkenAls het over de praktijk gaat, komen we bij de installateur terecht. Die weet im-mers alles van de ontwikkelingen rond-om apparatuur. Opstelten: "De installa-tiebranche is heel goed in de technieken die ze kennen: het beste rendement, de beste prijs-prestatieverhouding en zo meer. Echter, de prestaties van een ap-paraat hangen ook af van bijvoorbeeld het afgiftesysteem en van de isolatie van de woning. Dus als de installateur te veel het product verkoopt als deeloplos-

sing en niet de integrale oplossingen in samenhang dan is het ook niet gek dat de prestaties in de praktijk tegenvallen. Dat denken in losse producten zit ook erg diep in de wijze waarop de (consu-ment)markt is benaderd. Er waren subsi-dieregelingen voor pv-panelen sec, voor warmtepompen en isolatie allemaal los van elkaar. Nu wordt toch meer integraal gedacht en daar liggen kansen voor - én de noodzaak tot - productontwikkeling. Voor een ‘nul op de meter’-woning is in-stallatietechniek namelijk zeer belang-rijk. Als er prestatiegaranties voor de langere duur gegeven moeten worden is kennis over de werking van componen-ten onontbeerlijk.”

"Studenten in het technisch onderwijs werden vaak opgeleid met de kennis van gisteren voor de problemen van eergis-teren”, aldus Opstelten. “Dat wordt nu veranderd zodat we opleidingen kunnen bieden met de kennis van vandaag om de problemen van morgen op te lossen. De ‘nul op de meter’-insteek bijvoorbeeld heeft binnen de Hogeschool Utrecht ge-leid tot de opzet van een afstudeerate-lier: de One Stop Shop. Daar richten we

Stefan Smit hoofd inkoop en logis-tiek van Schouten Techniek over kennis van zaken “Wij weten van elke schakel in het proces vanaf advies tot en met on-derhoud en beheer veel. Toch werken we nauw samen met voorkeursleve-ranciers die diepgaande technische kennis over hun producten hebben. Wordt ons dus om advies gevraagd, dan kunnen wij dat samen met die voorkeursleverancier goed invullen.”

Afb. 2: Skid voor het leveren van duurzame bodemenergie. Bron: Schouten Techniek

“Studenten worden nu opgeleid om de

problemen van morgen op te lossen”

Page 26: Duurzaamheid KNX

26 #2 maart 2014

OUTDOORINFRAROOD VERWARMING

Jowitherm Nederland BV Specialist in infraroodverwarming | www.jowitherm.nl | [email protected]

Infraroodverwarming;

en duurzaam,en duurzaam,comfortabel

duurzaam,als de zon.

BUITENSHUIS VERWARMEN

Voor het verwarmen op terrassen en veranda`s is de SOLAMAGIC

korte golf infrarood onverslaanbaar. Het is de meest efficiënte

manier van verwarmen. Bovendien heeft de SOLAMAGIC een fraai

design en zijn er diverse accessoires en regeltechniek leverbaar.

Uniek is de mogelijkheid elke gewenste kleur te bestellen en te

combineren met licht en geluid.

WWW.EENWARMTERRAS.NL

Voor de toekomst Van ons milieu!

Bewegingsmelders

AAnwezigheidsmelders

AutomAtische ArmAturen

hAlogeen- en led schijnwerpers

schemerschAkelAArs

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

BEG-Logo_LUXOMAT_CYMK_300_130608Page 1 02.11.2009 11:03:31

B.E.G Nederland BV, Tjalk 42, 2411 NZ Bodegraven, Tel: + 31 (0)172 47 68 00, www.beg-luxomat.com

Ziel 1 • 4704 RS Roosendaal

Telefoon 0165 56 33 00 • Fax. 0165 56 33 33

[email protected] • www.hofkabelfabriek.com

Kabelproductie vanaf 200 meter, er is er niet één beter.

Beveiliging & CCTV

Brandmeld- &

Ontruimingsinstallaties

Industrie & Utiliteit

Telefonie & Data

Audio & Video

Speciaal kabels

Toepassingsgebieden:

Wij zijn de“verbinding”van uw hoogwaardige

technologie. Maatwerk maakt

ons uniek.

de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van de“verbinding”van

Page 27: Duurzaamheid KNX

27#2 maart 2014

p o t l i g h t a m

ons specifiek op de vraag hoe je een ‘nul op de meter’-concept maakt met pres-tatiegaranties dat ook nog eens door de consument gewenst wordt, juridisch klopt én de combinatie van bouwtech-niek, bouwfysica, installatietechniek en meet- en regeltechniek in zich heeft. Dat verbinden we aan elkaar om op hbo-niveau ontwikkelaars te helpen die het straks ook kunnen maken.”

Nieuwe rol voor de installateurOpstelten: "De kennis die de installateur heeft over techniek moet aangeboden worden op het moment dat er integraal over een energiesysteem voor een wo-ning nagedacht wordt. Dat moet dan los van het bestaande productdenken gebeuren. Installateurs moeten het niet als een kans zien om hun bestaande pro-

duct te verkopen, maar juist als kans om mee te denken over het ideale product voor het systeem dat ontwikkeld moet worden. Als ze zo hun kennis inzetten, biedt ze dat een eerlijke en serieuze rol in het proces. Een rol waarbij ze elkaar niet meer hoeven te bevechten op prijs maar kunnen concurreren op prestatie en ken-nis. Er zijn al bouwtechnische en installa-tietechnische bureaus hiermee actief. Zij

zullen de markt opengooien en vinden het prima als er meer bedrijven zouden komen die dit ook aan gaan bieden. Als er te weinig aanbieders zijn ontstaat er geen massamarkt en dat werkt belem-merend op de snelle acceptatie van de

integrale aanpak om tot energieneutrale woningen te komen. Het moet de grote beweging worden, geen nicheaanpak.”

Wie betaalt het?Opstelten: “Als men niet meer hoeft te betalen voor energie maar een renova-tie-investering aflost, kan daarvoor een woning naar ‘nul op de meter’-woning worden gerenoveerd. Echter, die finan-ciering mag nog niet worden gegeven. Er is geen bank die daarvoor een lening verstrekt. Ook het revolverend fonds van minister Blok is geen oplossing, want de ‘nul op de meter-‘woning past daar niet binnen. De termijn voor en de hoogte van de investering zijn bij die regeling te beperkend voor een dergelijke reno-vatie. Gelukkig werken meerdere markt-partijen aan financieringsconstructies. Zo onderzoekt de makelaar/taxateurs-branche de financiële waardering van het effect van een renovatie naar nul-op-de-meter die immers een grote financi-ele impact heeft. Dit alles geeft aan dat we hard op weg zijn naar een gezonde business case.” Y

Stefan Smit over TCO“We werken met een simulatietool waarin we zowel bouwkundige als installatietechnische kengetallen kunnen invoeren en presenteren. Zo kunnen we kengetallen voor de exploitatie presenteren, de eco-nomische levensduur of de Total Cost Of Ownership (TCO). Dit geeft ons de mogelijkheid duurzaam-heid en energiebesparing te laten meewegen voor de totale exploi-tatieperiode. Dat is iets anders dan een installatie leveren binnen een aanbesteding met een bestek. Dan is het advies- en denkwerk over de installatie in grote lijnen al gedaan en krijgen prijs en dus eenvoudigere oplossingen vaak de voorkeur.”

Afb. 3: Minister Blok heeft op 28 november 2013 – in het bijzijn van burgemeester Bezuijen en de wethouders Van Hemert en Jense van de gemeente Rijswijk én de heer Dielwart van Dura Vermeer – de sleutels van één van de vijf bijzondere ‘nul op de meter’ woningen in RijswijkBuiten overhandigd aan de heer Tan en mevrouw Knefel. Bron: Gemeente Rijswijk

Stefan Smit over prestatiegarantie “Onze afdeling regeltechniek kijkt hoe gecombineerde oplossingen werken. Uit data die verzameld wordt van projecten met een ge-bouwbeheerssysteem (GBS) is een databank ontstaan met gegevens over de prestaties van systemen in diverse gebouwen. Zo weten we welke combinaties van techniek en systemen besparingen bij gebruik opleveren. Dat geeft onze adviseurs weer de nodige kerncijfers voor hun werk naar de klant toe.”

“Financiering via de hypotheek is

mogelijk door toename woningwaarde”

Page 28: Duurzaamheid KNX

Ener

gie

(bes

pari

ng)

/ e

ner

giez

uin

ig

inst

alle

ren

28 #2 maart 2014

pS o t l i g h t a m

Zonnepanelen installeren op wooncomplexen die worden beheerd door VvE lijkt lucratief, maar gaat in

de praktijk vooral gepaard met langdurig organisatorisch en juridisch ‘geneuzel’. De bedenkers van ‘Her-

man de Zonnestroomverdeler’ pakken het daarom anders aan en dagen de E-installateur uit om meer te

gaan samenwerken in de keten.

Auteur: Ing. M. de Wit - Blok

…en voor E-installateurs die willen samenwerken

Herman de Zonnestroomverdeler voor Verenigingen van Eigenaren…

ENS Energie heeft twee verhalen te vertellen die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. In het

eerste verhaal staat een nieuwe techni-sche oplossing centraal die het mogelijk maakt om zonne-energie, afkomstig van een set PV-panelen, willekeurig te ver-delen over de elektriciteitsmeters van verschillende woningen. Het tweede

verhaal gaat over de wijze waarop het bedrijf deze innovatie (die eind 2013 de Herman Wijffels Innovatieprijs won) in de markt wil zetten. “Want” zegt Christi-aan Brester, de bedenker van Herman en directeur van LENS: “De markt voor Her-man de Zonnestroomverdeler is taaie materie voor de E-installateur van nu, aangezien hij een hele VvE moet zien

mee te krijgen. Als Lens zijn we juist uit-stekend in staat deze markt te bewerken maar het ontbreekt ons op dit moment capaciteit om het installatiewerk uit te voeren. Samenwerken is derhalve de ul-tieme oplossing.”

Herman zonnestroomverdelerOm bij het eerste verhaal te beginnen:

Afb. 1: Christiaan Brester met mede-eigenaar Jim Wiese tijdens de installatie van een Herman op Bresters eigen woonark in Amsterdam.

L

Page 29: Duurzaamheid KNX

29#2 maart 2014

p o t l i g h t a m

Herman de Zonnestroomverdeler is spe-ciaal ontwikkeld voor VvE’s (Vereniging van Eigenaren). Vóór die tijd bestonden er twee soorten systemen voor gestapel-de bouw. In het eerste systeem werd ge-bruik gemaakt van kleine setjes van 3-12 zonnepalen die de zonnestroom via een kleine omvormer aan de elektriciteits-meter in een willekeurig huishouden leveren. Hierbij ontvangt de eigenaar de hoogste vergoeding voor zonnestroom; op dit moment ongeveer € 0,23 per kWh. Het nadeel van dit systeem is dat er voor ieder huishouden een omvormer nodig is waarbij kleinere omvormers een lager energetisch rendement hebben dan gro-tere. Verder is de bekabeling complex en dus duur, is er sprake van stroomverlies en is er ruimte nodig om alle omvormers onder te brengen. Verder zijn de daken niet optimaal te benutten, ontstaan er problemen bij leegstand én moet ieder systeem apart worden gemonitord.

Het alternatief is één zonnepanelensys-teem gecombineerd met één omvormer. Het belangrijkste nadeel van deze op-lossing is dat dit systeem alleen aan te sluiten is op de collectieve elektriciteits-meter van de VvE. De vergoeding voor zonnestroom is daar veel lager en hangt bovendien af van het verbruik. Wordt er veel stroom verbruikt voor bijvoorbeeld lift en gangverlichting, dan is de vergoe-ding € 0,13 per kWh. Wanneer de VvE weinig stroom verbruikt dan zakt de ver-goeding naar € 0,09 per kWh waardoor de terugverdientijd relatief groot wordt.

Herman Met de ‘Herman de Zonnestroomverde-ler’ – ontwikkeld door Christiaan Brester en Jim Wiese – is een combinatie ge-maakt van deze twee zonnesystemen, waarbij de zonnestroom van één groot systeem – alle PV panelen die op het complex passen – wordt verdeeld over de elektriciteitsmeters van alle huishou-dens die willen deelnemen. Hiermee ont-vangt de VvE de hoogste vergoeding voor zonnestroom terwijl de nadelen van vele omvormers – duurdere bekabeling en la-gere rendementen – vervallen.

Het vernieuwende zit vooral in de soft-ware waarmee het mogelijk is een wil-lekeurige verdeling te maken van de zonnestroom over de betreffende elek-triciteitsmeters. Met andere woorden:

wie niet mee wil doen betaalt niet mee maar ontvangt ook geen zonne-energie. Bewoners die veel willen investeren krij-gen een evenredig deel, evenals bewo-ners die minder geld kunnen of willen vrijmaken. De beheerder van het systeem heeft daarbij uiteraard de mogelijkheid om de instellingen eenvoudig aan te pas-sen wanneer de situatie daarom vraagt én profiteert van de mogelijkheden om het hele systeem 24/7 te monitoren.

Honderd woningen, tweehon-derd meningenTot zover de technische oplossing, maar nu de praktijk. Christiaan Brester: “De markt voor zonnepanelen is helaas ver-geven van de ‘cowboys’ die de installatie ervan zien als een lucratieve bezigheid maar ondertussen slechte kwaliteit afle-veren omdat ze te weinig kennis hebben. Natuurlijk zijn ze allemaal gecertificeerd,

maar de waarde en de ‘geldigheid’ van de certificaten laat te wensen over. Als je ge-luk hebt, is er enige kennis beschikbaar over de juiste combinatie van kabels, om-vormers en zonnepanelen en de (veilige) installatie ervan maar daarmee kom je er niet wanneer het gaat om VvE. De prak-tijk leert dat bij een VvE met bijvoorbeeld honderd woningen al snel tweehonderd

meningen beschikbaar zijn die in de jaar-vergadering moeten worden besproken en waarover een beslissing wordt ge-nomen in de volgende vergadering die drie tot zes maanden later plaatsvindt. Waarschijnlijk zie je de problematiek al opdoemen: het verkopen en installeren van PV installaties bij een VvE gaat ge-paard met heel veel tijd, juridische zaken, besluitvorming, salderingsproblemen… Onderwerpen waarvoor de gemiddelde E-installateur beslist niet warm loopt!”

Samenwerking*Om die reden heeft LENS besloten Her-man de Zonnestroomverdeler in de markt te zetten als hoofdaannemer. Daarbij neemt LENS het sociale / juridische deel voor haar rekening en selecteert het be-drijf voor het uitvoeren van de uiteinde-lijke installatie zogenaamde ‘solateurs’. Deze specialisten in zonnepanelen wor-den door LENS opgeleid om de Herman te kunnen installeren. Brester: “Of een installateur geschikt is om onze partner te worden hangt van diverse factoren af. Uiteraard bekijken we hoe hij zijn werk aflevert maar ook hoe hij het organiseert, of hij meedenkt met zijn klanten, bereid is om te leren en ons inzicht te geven in zijn boeken. Er is nog geen vast protocol dat we hanteren maar zeker is dat gevoel een rol speelt. Het moet klikken tussen de beide partijen; er moet vertrouwen zijn en de wil om elkaar te helpen. Niet alleen op korte termijn, maar juist wat de lan-gere termijn betreft.”

Eén van deze solateurs is Marco Sander; werkzaam bij Green Focus. “Ons bedrijf houdt zich bezig met verschillende vor-

Afb. 2: De eerste Herman de Zonnestroomverdeler is geïnstalleerd in Wageningen.

“De markt voor zonnepanelen is helaas

vergeven van de ‘cowboys’”

Page 30: Duurzaamheid KNX

Waar anderen stoppen gaan wij verderIsoleren, verbinden en beschermen in het laag- en middenspannings segment met innovatieve encomplete systeemoplossingen. Van het ontwikkelen, produceren en leveren van hoogwaardigeproducten tot en met het geven van scholing en trainingen. Cellpack: Wij bieden meer!

CELLPACK BENELUX BV Keersluisweg 13 1332 EE Almere Tel: 036 549 03 36 Fax: 036 532 74 99 Email: [email protected] www.cellpack.nl

advertentie EI 052008.indd 1 18-10-2007 10:14:47

Page 31: Duurzaamheid KNX

31#2 maart 2014

p o t l i g h t a m

aandraagt. Hiervoor hebben we onder meer een training gevolgd aangezien het zeker geen apparaat is dat je klakkeloos aansluit of aan een willekeurig installa-teur kunt meegeven.”

Inmiddels heeft GreenFocus al diverse systemen aangesloten – waaronder de allereerste in Wageningen. Sander: “Ik

ben tot nu toe zeer tevreden over zowel het apparaat als de samenwerking met LENS. Onder andere het feit dat dit bedrijf zeer serieus omgaat met de techniek. Je mag het systeem pas aansluiten als je bevoegd bent en daarnaast ben je ver-plicht het systeem na installatie te ver-zegelen door middel van een zegel met een uniek nummer. Dit verzegelen is ook verplicht wanneer je tussentijds de werk-plek verlaat om bijvoorbeeld de volgende dag verder te gaan. Het systeem waarbij LENS fungeert als hoofdaannemer werkt prima. Ik ben wat dat betreft altijd al van mening geweest dat een schoenmaker bij zijn eigen leest moet blijven, en dat gebeurt op deze manier.”

VertrouwenDe wijze waarop LENS en Green Focus samenwerken is precies wat Brester voor ogen heeft. “We zoeken onze partners nauwkeurig uit. Samenwerken kan al-leen als er vertrouwen is. Wij willen niet dat de installateurs de techniek naar buiten brengen terwijl de installateurs zelf het vertrouwen moeten hebben dat wij niet gebaat zijn bij het ‘afpakken’ van hun klanten. Integendeel, wij nemen de installateur dát deel van het traject uit handen dat niet tot zijn corebusiness behoort. Onder andere de deelname aan aanbestedingstrajecten waarop een in-stallateur letterlijk kan leeglopen terwijl wij de kennis hebben om dit goed te doen en het groot inkopen van de panelen.

Verder doen we uitsluitend zaken met partners die serieus bereid zijn zich in de materie te verdiepen en kwaliteit willen leveren. Een must. Zeker waar het zonnepanelen aangaat. Als je daar verzuimt kost het zoveel tijd en geld om fouten weer op te lossen. Wat dat betreft zien we nog veel te veel installateurs die hopeloos achterlopen. De cowboys waar ik het eerder over had die zich er niet voor schamen om gewoon een 60 W TL te vervangen door een 60 W TL in plaats van een aanbieding te doen voor een duurzaam LED alternatief. Ik zou al deze installateurs toch vooral willen aanmoedigen om te gaan samenwerken in de keten. Zich te verdiepen in nieuwe technologieën en daarbij overeenkom-sten aangaan met bijvoorbeeld toeleve-ranciers of collega installateurs.” Y

www.zonnestroomverdeler.nl

men van duurzame energie waaronder de installatie van zonnepanelen. Op dit vlak werken we onder andere samen met LENS voor wie wij Herman de Zon-nestroomverdeler installeren. Wij dragen aan LENS klanten aan die door hen in het besluitvormingsproces worden begeleid. Installeren doen we dan zowel voor die eigen klanten als voor klanten die LENS

Afb. 3A: De stroom van verschillende kleine zon-nesystemen gaat het net in via de individuele elektriciteitsmeters van de huishoudens.

Afb. 3B: De stroom van één groot zonnesysteem gaat het net in via de collectieve elektriciteitsmeter.

Afb. 3C: Herman verdeelt de zonnestroom van één groot systeem over de individuele elektriciteits-meters.

Waar anderen stoppen gaan wij verderIsoleren, verbinden en beschermen in het laag- en middenspannings segment met innovatieve encomplete systeemoplossingen. Van het ontwikkelen, produceren en leveren van hoogwaardigeproducten tot en met het geven van scholing en trainingen. Cellpack: Wij bieden meer!

CELLPACK BENELUX BV Keersluisweg 13 1332 EE Almere Tel: 036 549 03 36 Fax: 036 532 74 99 Email: [email protected] www.cellpack.nl

advertentie EI 052008.indd 1 18-10-2007 10:14:47

Page 32: Duurzaamheid KNX

Ener

gie

(bes

pari

ng)

/ e

ner

giez

uin

ig

inst

alle

ren

32 #2 maart 2014

pS o t l i g h t a m

Energiebesparing is een onderwerp waar E-installateurs steeds meer mee te maken zullen krijgen. Er zijn

steeds meer initiatieven om energiebesparing te bevorderen. Initiatieven die de E-installateur kunnen

helpen Sinds ruim twee jaar vraagt USP Marketing Consultancy u, als abonnee van Elektropraktijk, naar

uw mening over actuele onderwerpen die spelen in het vakgebied E-installatie. Het onderzoek naar

energiebesparing is in de maand februari uitgevoerd onder E-installateurs uit het abonneebestand van

Elektropraktijk.

Auteur: Reinoud de Jager, USP Marketing Consultancy

E-installateur nog onbekend met instrumenten en wetgeving energiebesparing

p 6 september 2013 sloten ruim veertig partijen, waaronder de overheid, samen het Energieak-

koord voor duurzame groei. De komende jaren gaan zij fors investeren in energie-besparing en hernieuwbare energieop-wekking.

E-installateurs nog sceptisch over EnergieakkoordHet Energieakkoord is daarom niet al-leen goed voor het milieu, maar ook voor

de Nederlandse economie. Zo komt er een energiebesparingfonds dat ervoor zorgt dat woonconsumenten hun ener-giebesparende maatregelen makkelijker kunnen financieren en installateurs krij-gen mogelijkheden om klanten aantrek-kelijke financieringsconstructies aan te bieden. Werknemers krijgen kansen zich te laten om- en bijscholen op het gebied van ‘green skills’, vaardigheden die nodig zijn in de schone technologie en energie-besparing. Verder krijgen consumenten

een aanbod en informatie van leveran-ciers om oude apparaten te vervangen en krijgen zij van dienstverleners zoals energieleveranciers, installatie-, bouw- en technologiebedrijven een totaalaan-bod met alle mogelijke diensten om energie te besparen. Die diensten kun-

nen consumenten dan vanaf 2014 in stappen betalen via de energierekening.

UNETO-VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche, liet al weten positief te zijn over de hoofdpunten van het Energieakkoord. Volgens voorzitter Titia Siertsema van UNETO-VNI is de be-langrijkste winst van het energieakkoord dat er nu brede consensus is over het toe-komstig energiebeleid; “Er zijn duidelijke spelregels welke vaststaan voor de lange termijn. Het akkoord zal het bedrijfsleven investeringszekerheid bieden en kan de installatiebranche helpen om sterker uit de huidige crisis te komen.” Daarnaast stelt UNETO-VNI dat de installateur on-misbaar is in de uitwerking van het Ener-

43%

30%

57%

51% 19%

Bekend met Energieakkoord

Energieakkoord haalbaar

Bekendheid en haalbaarheid Energieakkoord

Ja Nee Weet niet/geen mening

Afb. 1: Bekendheid en haalbaarheid Energieakkoord.

Installateur onmisbaar in de uitwerking van het Energieakkoord

O

Page 33: Duurzaamheid KNX

33#2 maart 2014

p o t l i g h t a m

USP Marketing Consultancy USP Marketing Consultancy BV is een marktonderzoeks- en advies-bureau dat onderzoek verricht naar en adviseert rond vraagstukken op het gebied van bouw, vastgoed en installatie. USP is continu actief in deze branches en werkt voor veel toonaangevende marktpartijen zo-als brancheorganisaties, uitgevers, kennisinstituten, fabrikanten, han-delsorganisaties, bouwbedrijven en installateurs. De installatiesector kenmerkt zich door ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing, ontwikkeling van nieuwe producten en concepten en het alsmaar belangrijker worden van de marketingfunctie.

www.usp-mc.nl

gieakkoord. Immers, energiebesparende maatregelen toepassen, duurzame ener-gie opwekken en hierbij met nieuwe en innovatieve oplossingen komen, vergt vakspecifieke kennis en kunde.

Hoewel UNETO-VNI dus positief is over het Energieakkoord en de installatie-branche hierin van grote waarde schat, is het Energieakkoord onder E-installateurs nog relatief onbekend. Meer dan de helft van de E-installateurs (57%) geeft aan nog niet bekend te zijn met dit akkoord. Belangrijke punten uit het Energieak-koord zijn dat het energieverbruik in Ne-derland omlaag moet met 1,5% per jaar en een toename van het aandeel van hernieuwbare energie zoals zonne-ener-gie van de huidige 4% naar 14% in 2020. Wanneer E-installateurs gevraagd wordt of zij denken dat deze doelstellingen ook daadwerkelijk gehaald gaan worden, denkt de helft dat dit niet het geval zal zijn. Indien men vooraf al bekend was met het Energieakkoord, heeft men zelfs nog wat meer twijfels over de haalbaar-heid ervan dan wanneer men er niet mee bekend was.

Opvallend is verder dat ‘slechts’ iets meer dan een derde denkt dat E-installatie maatregelen (o.a. zonnepanelen), dus maatregelen uit hun eigen vakgebied, het meest geschikt zijn om bestaande

woningen energiezuiniger te maken. E-installateurs denken vooral dat bouw-kundige maatregelen, zoals isolatie, het meeste effect hebben. Deze resultaten kunnen erop wijzen dat de E-installa-teurs over het algemeen nog weinig bezig zijn met energiebesparing in de praktijk.

Bekendheid met instrumenten t.b.v. energieprestaties laagIn het onderzoek is verder gevraagd wel-ke instrumenten E-installateurs kennen

die inzicht geven in de energieprestatie van gebouwen en mogelijke energiebe-sparende maatregelen. Met 51% is het meest bekende instrument het Energie-label. Maarliefst 38% van de E-installa-teurs kent geen enkel instrument. Mo-gelijk hebben deze lage percentages te maken met het feit dat de ondervraagde E-installateurs bij deze vraag veronder-stelden dat zij met een instrument ook echt daadwerkelijk moeten werken om het goed te kennen. Inzoomend op het EPA Maatwerkadvies (Energie Prestatie

45%

35%

13%

7%

Bouwkundige maatregelen(o.a. isolatie)

E-installatie maatregelen(o.a. zonnepanelen)

W-installatie maatregelen(o.a. zuinigere cv-ketels)

Weet niet/geen mening

Maatregelen meest geschikt energiezuiniger maken bestaande woningen

51%

29%

15%

6%

38%

Energielabel

EPA Maatwerkadvies

Installatie Performance Scan(IPS)

Anders

Weet niet

Bekendheid instrumenten t.b.v. energieprestaties

Afb. 2: Maatregelen meest geschikt energiezuiniger maken bestaande woningen.

Afb. 3: Bekendheid instrumenten t.b.v. energieprestaties.

Page 34: Duurzaamheid KNX

WAGO INTERFACE & ELECTRONIC

www.wago.com

WAGO INTERFACE & ELECTRONIC

- JUMPFLEX® meetwaardeomvormers Multitalenten met profiel

- EPSITRON® voedingen Krachtig en efficiënt

- WAGO relais en optocouplers Schakelen in perfectie

- WAGO overgangsmodules

Veelprezen veelzijdigheid

WAGO INTERFACE & ELECTRONIC

www.wago.com

WAGO INTERFACE & ELECTRONIC

- JUMPFLEX® meetwaardeomvormers Multitalenten met profiel

- EPSITRON® voedingen Krachtig en efficiënt

- WAGO relais en optocouplers Schakelen in perfectie

- WAGO overgangsmodules

Veelprezen veelzijdigheid

Page 35: Duurzaamheid KNX

35#2 maart 2014

p o t l i g h t a m

Advies), werd de volgende korte uitleg hiervan voorgelegd aan de installateurs: “EPA Maatwerkadvies biedt een overzicht van de huidige energieprestatie van het gebouw van uw opdrachtgever en van de kosten en baten als gevolg van ener-giebesparende maatregelen, inclusief de terugverdientijden”. Vervolgens is ge-vraagd in hoeverre dit instrument nuttig lijkt. Het blijkt dat, hoewel de bekendheid met EPA Maatwerkadvies laag is (29%), bijna driekwart (72%) aangeeft het nut hiervan wel in te zien. Onbekend, maakt dus zeker niet onbemind!

Verder is de bekendheid met de Wet Milieubeheer onderzocht. Bedrijven die onder deze wet vallen zijn wettelijk ver-plicht om energiebesparende maatrege-len met een terugverdientijd van maxi-maal vijf jaar te treffen. Dit biedr de in-stallatie-, maar ook bouwsector natuur-lijk grote kansen. Er liggen waarschijnlijk voor minimaal honderden miljoenen aan nog te nemen energiebesparende maatregelen te wachten op uitvoering. Wanneer deze wet wordt voorgelegd aan de E-installateurs gaf 69% aan niet bekend te zijn hiermee. Begin 2013 heeft USP Marketing Consultancy in opdracht van Agentschap NL (nu de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) onderzoek uitgevoerd naar de bekend-heid van de Wet Milieubeheer onder gebouweigenaren. Ook hier bleek een relatief lage bekendheid. Veel potentiële opdrachtgevers voor de E-installateur zijn niet op de hoogte van hun wettelijke verplichtingen om bepaalde energiebe-sparende maatregelen te nemen. Hier is ook een taak weggelegd voor de branche om hun hier op te wijzen.

De helft van de E-installateurs ziet wel kansen vanwege wetten en instrumenten m.b.t. energie-besparingZoals zojuist al beschreven, is de bekend-heid met EPA Maatwerkadvies nog laag, maar zien E-installateurs over het alge-meen wel het nut van dit instrument in. Voor het wettelijk verplicht maken van EPA Maatwerkadvies, voelt bijna de helft echter niets (47%); dit zou vrijblij-vend moeten blijven voor de eigenaren van utiliteitsgebouwen. Verder blijkt dat de helft van de E-installateurs wel van mening is dat wetten en instrumenten (zoals EPA, Energielabel en de Wet Milieu-

beheer) ervoor zorgen dat klanten eerder energiebesparende maatregelen nemen en bieden dus kansen aan de installatie-sector.

Het Energieakkoord biedt kansen voor de installatiebranche. Immers, zoals UNETO-VNI ook al aangeeft, de installateur is on-misbaar om het Energieakkoord tot een succes te maken. E-installateurs zijn ech-ter niet erg bekend met dit akkoord en zijn nog niet overtuigd dat belangrijke doelstellingen zullen worden behaald. Verder blijkt dat installateurs over het algemeen wel het nut inzien van be-paalde instrumenten en wetten op het gebied van energiebesparing, maar is de bekendheid hiermee nog erg laag. Er dient dus meer bekendheid gegeven te worden aan wetten en instrumenten op

het gebied van energieprestaties/ener-giebesparing, zodat installateurs veel beter op de hoogte zijn van regelgeving en mogelijkheden op dit gebied. De aan-gewezen instanties om meer ruchtbaar-heid aan het geheel te geven en instru-menten te promoten zijn leveranciers en brancheorganisaties. Niet alleen naar de installatiesector toe, maar ook naar potentiële opdrachtgevers die de ener-giebesparende maatregelen moeten ne-men. Wanneer de installateurs op hun beurt zaken hieromtrent gaan oppakken, dan zal er uiteindelijk een beweging op gang komen op het gebied van energie-besparing die de sector mogelijk volop kansen zal gaan bieden. Y

35% 47% 18%

Houding t.o.v. instrumenten

Het ontvangen van een EPA zou wettelijk verplicht moeten worden voor alle utiliteitsgebouwen

Eigenaren van utiliteitsgebouwen moeten zelf weten of ze wel of geen EPA laten uitvoeren

Weet niet/geen mening

49% 26% 25%

Door wetten en instrumenten meer energiebesparing door klanten, dus kansen voor installatiesector

Door wetten en instrumenten meer regeldruk en weinig/ geen bijdragen aan energiebesparing

Weet niet/geen mening

Afb. 4: Houding t.o.v. instrumenten. BRON AFBEELDINGEN: USP Marketing Consultancy B.V.

Page 36: Duurzaamheid KNX

RP o j e c t t E T 2 0 1 1

36 #2 maart 2014

1

Inntel Amsterdam stapt over op LED-verlichting

Inntel Hotels Amsterdam Centre heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Het hotel heeft recentelijk het gouden Green Key certificaat verworven als er-kenning voor het beleid en voor het stre-ven naar Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). LED-verlichting van Klemko schraagt in hoge mate deze duur-zame bedrijfsvoering.

Auteur: Ron van Hoof

et terugschroeven van het ener-gieverbruik is een belangrijk deel van het duurzame bedrijfs-

beleid van Inntel Hotel Amsterdam Centre. Dat gebeurt onder meer met de inzet van LED-verlichting. Gerrie Beems is ‒ na omzwervingen in de E- en W-installatiesector ‒ al zestien jaar hoofd technische dienst. Hij heeft in eerste in-stantie als proef een viertal LED-spots in de lift aangebracht om te bekijken hoe de verlichting zich hield ten opzichte van halogeen. Beems: “Ook de vitrines in de lobby heb-

ben wij voorzien van LED’s. Zij belichten in de uitstalkasten getoonde archeolo-gische vondsten. Deze zijn bij opgravin-gen naar boven zijn gekomen, voordat met de bouw van het hotel werd begon-nen. In het LED-licht komen de eeuwen-

Afb. 1: De vitrines in de lobby zijn voorzien van LED’s. Zij belichten in de uitstalkasten getoonde archeologische vondsten.

In het LED-licht komen de eeuwenoude

voorwerpen goed uit

H

Page 37: Duurzaamheid KNX

r t i k e l n a a m

37#2 maart 2014

Breedveld en Schröder is een elektrotechnisch aannemersbedrijf in Almere. De onderneming is in 1896 begonnen als lampenwinkel in Amsterdam. Op dit ogen-blik voert B&S werken uit op het gebied van 380 en 220 V, databekabeling en regeltechniek. Het bedrijf installeert eveneens camera-, alarm- en brandmeld-systemen. LED-verlichting is bij de onderneming een topic.

oude voorwerpen goed uit. De positieve ervaring met de LED-verlichting heeft ons ertoe gebracht om meer ruimtes in ons hotel van LED-lampen te voorzien”.

Aanwezige infrastructuurElektrotechnisch aannemersbedrijf Breedveld en Schröder uit Almere heeft in dit kader een deel van de bestaande halogeenlampen vervangen door LED-armaturen. Werkvoorbereider Eric van Koningsbrugge zegt hierover: “We heb-ben gebruik kunnen maken van de aanwezige infrastructuur. In nauwe sa-menwerking met Klemko, de leverancier van LED-lampen, drivers en dimmers, zijn eerst proeven uitgevoerd op locatie. Waar nodig hebben wij retrofit-oplossin-gen toegepast”.De bestaande verlichting bestond uit 35 en 50 W halogeen. Deze zijn verwis-seld door Venice LED-armaturen van de Lumiko serie. In de voorluifel van de in-gang zijn 28 LED’s aangebracht en in de draaideur van de entree vier. De lobby is voorzien van 49 LED-spots en het res-taurant heeft 40. De gasten ondergaan een aangename lichtbeleving, omdat is gekozen voor de warm witte lichtkleur. Waar recent een halogeen lamp van 50 watt brandde, spreidt nu een LED-arma-tuur van 10 watt helder licht.

Ombouw dimmersBij de verlichtingsrenovatie stuitte de in-stallateur op het probleem van de oude

diminstallatie. Om die weg te halen moest hak- en breekwerk worden uitge-voerd. Dat stuitte op grote bezwaren van het hotelmanagement . Er moest gezocht worden naar andere opties. Er is toen ‒ na beraad met en berekeningen door technische adviseurs van Klemko ‒ be-sloten om de bestaande dimmer te laten zitten. De aanwezige installatie met een 0 tot 6 V dimcapaciteit is nu omgebouwd

en gekoppeld op vier trafo’s, die op hun beurt zorgen voor de vereiste 0 tot 10 V dimming van de LED-verlichting.

Duurzaamheid kwaliteitsnormEen viersterren hotel in hartje Amster-dam met een eigentijdse kijk op de stad, dat is Inntel Hotels Amsterdam Centre aan de Nieuwezijds Kolk. Voorafgaand aan de ontwikkeling van het hotelproject zijn ter plaatse archeologische opgravin-gen gedaan, waar onder meer funda-menten van een kasteel zijn ontdekt. Het in 1996 in gebruik genomen hotel ligt aan een verkeersvrij plein pal tegenover een ondergrondse parkeergarage en op slechts vijf minuten van het Centraal Sta-tion. Het biedt 239 comfortabele kamers, drie vergaderruimtes en een goed geou-tilleerd ontbijtrestaurant.

Duurzaamheid is een belangrijk aspect voor de kwaliteitsnorm van Inntel Hotels. Om deze reden heeft het management steeds verdere stappen ontwikkeld op het gebied van MVO (Maatschappe-lijk Verantwoord Ondernemen). Er zijn maatregelen genomen voor een uitge-breide afvalscheiding, voor waterbespa-ringen, voor gebruiksbeperking van plas-tic artikelen en van milieuonvriendelijke schoonmaakmiddelen. Als gasten een brief willen schrijven vinden ze op hun kamers duurzaam briefpapier. Het pa-piergebruik binnen de hotelorganisatie zelf wordt teruggedrongen met het rea-liseren van digitaal archief. Het duurzame inkoopbeleid krijgt ge-stalte met het inkopen van Fairtrade-producten en -verpakkingen. Leveran-ciers hebben een duurzaamheidsver-klaring ondertekend. Het beperken van het energieverbruik gebeurt onder meer met een elektriciteitsbox in de kamers en met het gebruik van spaar- en LED-lampen en van verlichtingssensoren. Y

Afb. 2: De lobby is voorzien van 49 LED-spots.

“We hebben gebruik kunnen maken

van de aanwezige infrastructuur”

Page 38: Duurzaamheid KNX

lG a s v e z e l e i d

38 #2 maart 2014

Slimme innovatie beperkt graafschade bij glasvezelaanleg tot minimum

Op steeds meer locaties in Nederland be-schikken consumenten over hun eigen glasvezelverbinding in huis. Reggefiber, het bedrijf achter deze netwerken, legt bijna 7.000 kilometer glasvezel per jaar aan. De glasvezelkabels krijgen een plek tussen de al bestaande ondergrondse ka-bels en leidingen en dit is een omvangrijk aanlegproces. De bestrating wordt open-gehaald en er wordt een sleuf gegraven om de kabels in te leggen. Het bedrijf wil dit zo veilig, schadevrij en duurzaam mogelijk doen en werkt daarom met een nieuwe, innovatieve manier van aanleg-gen.

Auteur: Kars Hadderingh

lasvezelaansluitingen worden tot in de woning aangelegd. Daarom wordt de techniek ook wel Fiber

to the Home (FTTH) genoemd. In tegen-stelling tot andere internetverbindingen bestaat het netwerk voor 100% uit glas-vezel en heeft elke gebruiker een eigen aansluiting. Glasvezel is extreem snel en heeft een hoge capaciteit, onafhankelijk van het aantal gebruikers. Bovendien gaat het uploaden van data net zo snel als het downloaden.

Deze kenmerken maken glasvezel dé technologie van de toekomst, zeker met het oog op het groeiende aantal breed-banddiensten die hoge eisen stellen aan de stabiliteit en capaciteit van een net-werk. Glasvezel biedt een energiebespa-rende verbinding met grote bandbreed-

te. Zeker nu het dataverkeer in hoog tem-po blijft toenemen, is Nederland met een hoogwaardige data-infrastructuur klaar voor de toekomst, in economisch en in maatschappelijk opzicht.

Bewust van verantwoordelijkheidReggefiber is in 2005 opgericht en is sindsdien bezig om heel Nederland te voorzien van een glasvezelinfrastruc-

Afb. 1: Veel van de graafwerkzaamheden worden voortaan uitgevoerd met de borsteltechniek.

Dankzij het convenant is het aantal

schadegevallen met de helft verminderd

G

Page 39: Duurzaamheid KNX

39#2 maart 2014

tuur. Intussen ligt in meer dan de helft van de Nederlandse gemeenten glasvezel naar woningen en maken ruim 600.000 huishoudens iedere dag gebruik van hun eigen glasvezelverbinding . Deze infrastructuur is een aanvulling op de al bestaande infrastructuur van kabels en leidingen. Bij ongeveer 20 procent van alle graafwerkzaamheden in Neder-land, bijvoorbeeld voor waterleidingen of elektrakabels, ontstaat er schade aan de bestaande kabels en leidingen. Ook

bij de aanleg van glasvezel is er kans op schade, hetgeen ook nog eens voor on-nodige overlast zorgt. Reggefiber is zich samen met aannemers bewust van haar verantwoordelijkheid en werkt aan een structurele oplossing om graafschades zoveel mogelijk te beperken.

NetwerkregistratieIn totaal ligt er in Nederland ruim 1,7 mil-joen kilometer aan kabels en leidingen onder de grond. Om dit netwerk voor

iedereen inzichtelijk te maken en graaf-schades tegen te gaan, is in 2008 de Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netwerken (WION) ingevoerd. Alle par-tijen die graven, zoals grondroerders en netbeheerders, zijn verplicht daarvan

melding te maken in het KLIC-register, het register van het Kabels en Leidingen Informatie Centrum (KLIC). Deze infor-matie is digitaal voor iedereen beschik-baar en inzichtelijk.

Als een KLIC-melding onjuist of verou-derd is, bestaat er een kans op graafscha-de. Er wordt dan tenslotte gegraven op een plek waarvan men veronderstelt dat er geen kabels of leidingen liggen. Op ba-sis van de lokale omstandigheden wordt waar nodig een grondradar ingezet. Om nog meer veiligheid te garanderen en graafschades te beperken, legt Reggefi-ber haar netwerk letterlijk hoger. Bij de traditionele aanleg wordt glasvezel 60 centimeter diep gelegd, net als de leidin-gen voor telefoon en CAI. Bij de nieuwe manier van aanleggen, komt de glasve-zelkabel hoger te liggen en dus ruim bo-ven de bestaande kabels en leidingen. De aanleg wordt uiteraard aangemeld bij het KLIC, maar ook wordt er bovenop de glasvezelkabel een beschermmat gelegd. Zo worden grondroerders in de toekomst tijdig gewezen op de aanwezigheid van de glasvezelkabel. Het verschil in graaf-diepte zorgt voor minder schades en is dus veiliger. Bovendien hoeft het werk minder vaak onderbroken te worden, dus het levert ook tijdswinst op. Zo kan er op kosten bespaard worden en hebben bewoners minder overlast. De grondroer-ders zijn immers sneller de straat weer uit.

BorsteltechniekDaarnaast zijn aannemers in opdracht van Reggefiber op zoek gegaan naar

Afb. 2: De graafmachine maakt gebruik van roterende kunststof borstels die een smalle sleuf met een vlakke bodem maken.

Afb. 3: Deze glasvezelinfrastructuur is een aanvulling op de al bestaande infrastruc-tuur van kabels en leidingen.

De borstelmachine werkt nagenoeg

schadevrij en tot vijf keer sneller dan de

traditionele manier van graven

Page 40: Duurzaamheid KNX

System pro E comfort MISTRAL65. Creëer uw eigen meesterwerk.

Vrijheid is essentieel voor innovatie, vernieuwing en onbegrensde mogelijkheden. Met de nieuwe serie System pro E comfort MISTRAL65 installatiekasten installeert u vrijwel elke elektrische installatie moeiteloos in elke industriële of commerciële omgeving. De IP65 units combineren alle sterke eigenschappen die u mag verwachten van ABB-producten. De combinatie van ruimte, flexibele configuratie, elegant ontwerp en een lijn van praktische accessoires maakt uw werk sneller en makkelijker. Het resultaat is hoogwaardig werk waar u trots op kunt zijn. Kijk voor meer informatie op www.abb.nl

ABB b.v.Tel.: +31(0)318 66 93 00Fax: +31(0)318 63 17 18E-mail: [email protected]

Page 41: Duurzaamheid KNX

41#2 maart 2014

nieuwe, innovatieve manieren van aanleggen. Dit heeft geresulteerd in een nieuwe graaftechniek, die zowel snel als nauwkeurig werkt. Veel van de graafwerkzaamheden worden voort-aan uitgevoerd met de borsteltechniek. De graafmachine maakt hierbij gebruik van roterende kunststof borstels die een smalle sleuf met een vlakke bodem ma-ken. Er wordt minder grond omgewoeld en de verdichting van de bodem blijft grotendeels in tact. Bovendien wordt de aarde netjes op de rand van de sleuf ge-legd. Mocht de machine een andere ka-bel of leiding tegenkomen, dan zal deze zachtjes geraakt worden door de borstel en dus niet beschadigd raken.

De borstelmachine bereikt een graaf-snelheid tot ongeveer acht meter per minuut. Dit kan tot wel vijf keer sneller zijn dan de traditionele aanlegmethode. Doordat de aarde op de graafrand wordt gelegd, is ook het herstelproces sneller. Tegels worden vooraf heel gericht ver-wijderd en vervolgens op dezelfde plaats teruggelegd. De reductie van graafscha-de is een groot voordeel, maar ook bewo-ners ervaren minder overlast, doordat de gravers hun werk sneller kunnen doen. Bovendien is de machine CO2-gecertifi-ceerd en blijft de CO2-uitstoot beperkt.

Individuele aansluitingEen bijzonder kenmerk van glasvezel is dat elke woning in de buurt een eigen glasvezelverbinding krijgt. Een onder-grondse glasvezelkabel in een straat bestaat dus eigenlijk uit tientallen af-zonderlijke kabels die elk naar een indi-viduele woning gaan. De glasvezelkabel wordt vanaf de straat naar de woning getrokken. Ook hierbij is het belangrijk dat de bewoner zo min mogelijk over-last heeft. Reggefiber graaft daarom niet in voortuinen, maar boort een onder-grondse sleuf door de bodem. De tuin blijft hierdoor vaak volledig in tact.

Afspraken en communicatieAan de basis van de innovatieve manier van aanleggen ligt een goede communi-catie tussen de verschillende samenwer-kingspartijen, zoals gemeentes, netbe-heerders en partners in infrabouw. Reg-gefiber legt afspraken over de taakverde-ling vast in een convenant. Zo is het voor iedereen duidelijk wat men moet doen. Door tijdens de uitvoering regelmatig te

overleggen en verbetermogelijkheden met elkaar te delen, blijft de nieuwe ma-nier van aanleggen zich ontwikkelen.

Bij een goede samenwerking hoort ook het delen van kennis en ervaring. Om dit te realiseren, heeft Reggefiber samen met andere netbeheerders en partners in infrabouw de training ‘Graafschade voorkomen in FttH-projecten’ ontwik-keld. In deze training staat het voorko-

men van graafschades centraal en leren deelnemers hoe zij het beste kunnen graven. Medewerkers die werkzaamhe-den uitvoeren aan de geul, voormannen, uitvoerders en procesbeheerders kunnen de training volgen om goed voorbereid te zijn op het graafproces. Ze oefenen het praktijkgedeelte, maar krijgen ook theorie over veiligheid, WION en de KLIC-melding.

ResultaatDe resultaten van de nieuwe manier van aanleggen zijn veelbelovend. De vooruit-

gang is bijvoorbeeld duidelijk te zien in project De Aker in Amsterdam. In deze wijk werd maar liefst 50 kilometer gegra-ven voor de aanleg van glasvezel om 5500 woningen van een eigen aansluiting te voorzien. Nog tot eind maart wordt er ge-werkt aan het aansluiten van de wonin-gen, maar de graafwerkzaamheden zijn intussen afgerond. 45 kilometer werd geborsteld met de borstelmachine en dit resulteerde in geen enkele schade.

Ook het werken met convenanten werpt haar vruchten af. Sinds er een convenant is – bijvoorbeeld met Stedin, netbeheer-der van gas- en elektriciteitsnetten in di-verse provincies en plaatsen, en met alle aannemers die glasvezel aanleggen voor Reggefiber – is het aantal schadegevallen met ruim de helft verminderd. Y

Afb. 4: Bij de nieuwe manier van aanleggen, komt de glasvezelkabel hoger te liggen en dus ruim boven de bestaande kabels en leidingen.

Duidelijke communicatie vormt de

basis voor innovatie

Page 42: Duurzaamheid KNX

42 #2 maart 2014

rP o d u c t n i e u w s u

PV-verdeler zonder hakken of brekenDankzij de PV-verdeler die Legrand ontwikkelde, kan in elke bestaande woning een zonne-energie-installatie wor-den geplaatst zonder hak- of breekwerk.Voor PV-omvormers tot een vermogen van 2,25A was dat al geen probleem, aangezien deze direct op het lichtnet mogen worden aangesloten, bijvoorbeeld via een wandcon-tactdoos. Is de zonne-energie-installatie groter, dan is aansluiting op een aparte eindgroep noodzake-lijk. Hiervoor is de nieuwe PV-verdeler van Legrand ontwikkeld. Deze PV-verdeler is geschikt voor installaties t/m 3000 VA en voorkomt hakken en breken, mits er een ononderbroken leiding aanwezig is in de woning.De nieuwe PV-verdeler wordt compleet bedraad, getest en gecodeerd geleverd. De installateur hoeft alleen de kast te monteren. Indien alsnog een kleine wijziging in de bestaande meterkast moeten worden door-gevoerd, dan kan via de website, per type PV-verdeler en de situatie van de bestaande meterkast, meer informatie worden gevonden.

Legrand Nederland B.V.T www.legrand.nl / www.legrandservices.nlW [email protected]

a (0411) 65 31 11

Elektronische motorbeveiligingenEaton breidt het programma PKE elektronische motorbe-veiligingen uit met nieuwe PKE-XTU...CP trip blocks. Dankzij deze uitbreiding kun-nen gebruikers een bestaande PKE basisunit eenvoudig ver-anderen in een IEC 60947-2 vermogensautomaat voor het beschermen van kabels en leidingen. Bij gebruik in combinatie met de SmartWire-DT module, kan ook de data van schakelaars of verbruikers worden uitgelezen en bewaakt, zodat de beschikbaarheid van instal-laties en het energieverbruik moeiteloos kan worden geoptimaliseerd. Het modulaire PKE systeem bestaat hoofdzakelijk uit de PKE basisunit en een inplugbare trip block, waardoor elke wijziging achteraf aan de schakelaar eenvoudig kan worden doorgevoerd. Eaton levert de nieuwe trip blocks in de standaard en de advanced va-rianten. Met behulp van het nieuwe PKE-SWD-CP functie-element, kan met de advanced modellen de PKE motorbeveiliging worden aangeslo-ten op het SmartWire-DT communicatiesysteem.

Eaton Industries (Netherlands) B.V.T www.eaton.nlW [email protected]

a (0418) 57 02 00

Boards voor apparatenbeveiligingsschakelaarsDe nieuwe meerkanaals boards voor apparaten-beveiligingsschakelaars CBB van Phoenix Contact bieden een aansluit-mogelijkheid van vijf verbruikers per beveili-gingscircuit en reduce-ren daarmee tegelijker-tijd de installatietijd. De boards worden gekenmerkt door een ruimtebesparende potentiaalver-deling in combinatie met de voordelen van de serie apparatenbeveili-gingsschakelaars CB TM1. Door de individuele keuze van de bezetting met thermomagnetische beveiligingsschakelaars ontstaan veel toepassingsmogelijkheden. De hoge stroomgeleidbaarheid van het board maakt een voeding tot 60 A mogelijk. De geïntegreerde afstandsmelding levert relevante informa-tie over de actuele toestand van de installatie. Het product is leverbaar met vier, acht of twaalf kanalen. Bovendien ondersteunen de boards een redundante opbouw van de schakelinstallatie.

PHOENIX CONTACT BVT www.phoenixcontact.nl W [email protected]

a (0316) 59 17 20

Industriële tablet-pc voor techniciPanasonic Toughbook heeft onlangs de nieuw-ste versie van de robuus-te industriële tablet, de Toughbook CF-D1, ge-presenteerd. De tablet-pc, die werd ontwikkeld voor technici die in een werkplaats of onderweg diagnoses uitvoeren aan machines, motoren, auto’s of vrachtwagens is in dit marktsegment volgens de leverancier één van de meest ge-bruikte tablets. De CF-D1 is nu beschikbaar met het Windows 8.1 Pro besturingssysteem en biedt betere prestaties en connectiviteit, waar-onder 4G-ondersteuning.De laatste upgrade van de Toughbook CF-D1 biedt niet alleen de sterk verbeterde functionaliteit en voordelen van Windows 8.1 Pro, maar de vernieuwde tablet is ook uitgerust met de derde generatie van de Intel® Core™ i5-3340M vPro™-processor (2,7 GHz), een harde schijf van 500 GB (in plaats van 320 GB) en een optionele SSD-schijf van 256 GB.

Panasonic ToughbookT www.toughbook.eu

a (073) 640 25 76

Page 43: Duurzaamheid KNX

43#2 maart 2014

r o d u c t n i e u w s u

Normconform testen van laadpalenVerschillende typen auto’s worden op verschil-lende manieren geladen. De functionaliteiten van de laadzuilen moeten dan ook gegarandeerd zijn, evenals de elektrische veiligheid ervan.Met de Profitest MTech en MXtra kunnen alle vei-ligheidsaspecten volgens IEC 60364-6 worden getest en gedocumenteerd, zodat achteraf een keuringsrapport kan worden afgegeven. Wan-neer de Profitest wordt gebruikt in combinatie met de testbox van Mennekes kan volgens IEC 61851 ook de verschillende laad-modi worden ge-test (ondersteund wordt type 1 en 2). Dit gebeurt in een automatische testfrequentie, waarbij de inspecteur door de testprocedure wordt geleid. Daardoor kunnen er geen fouten meer optreden en kunnen we met zekerheid vaststellen dat ook functioneel gezien de laadpalen in orde zijn. Het apparaat be-schikt bovendien over een DKD geaccrediteerd kalibratiecertificaat in de Veiligheidscategorie IV.

GMC-Instruments Nederland BVT www.gmc-instruments.nlW [email protected]

a (0348) 42 11 55

RouteIT-kabelmanagers voor high-density bekabelingssystemenSiemon introduceert RouteIT®, een nieuw verticaal en hori-zontaal kabelmanagementsysteem dat speciaal is ontwik-keld voor hight-density bekabelingssystemen voor bedrij-ven en datacenters.Met RouteIT-kabelmanagers is een systeem beschikbaar waarmee zowel horizontale bekabeling als patchkabels kunnen worden gerouteerd en beschermd, en dat onder-steuning biedt aan high-end bekabelingssystemen. De high-capacity, in het veld vervangbare geleiders bieden ruimte aan meer dan 48 categorie 6A-kabels en werken naadloos samen met high-density patchpanelen en bladeswitches. De straal van de geleiders voorkomt vervorming van kabels die de verticale managers binnenkomen of verlaten.Route-IT – leverbaar als enkel- of dubbelzijdige verticale managers in di-verse breedten en als horizontale managers, met kabelvingers van vier of zes inch – is bij uitstek geschikt voor gebruik met de racks van Siemon uit de VersaPOD®- en RS-serie.

SiemonT www.siemon.com/RouteITW [email protected]

a (06) 28 40 24 62

ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCH INSTALLATEUR

NEGENDE JAARGANG maart 2014 # 2 DuurzaamheidDoorbraak of doorontwikkeling, that’s the question

KNX Alles gekoppeld

Spotlight Energie (besparing)/energiezuinig installerenVan ‘0 op de meter’ wordt iedereen beter

Spotlight Energie (besparing)/energiezuinig installerenHerman de Zonnestroomverdeler voor Verenigingen van Eigenaren…

HOI. DE HARDE CIJFERS VAN DIGITAAL ÉN PRINT. Instituut voor Media Auditing

7500 PRINT EXEMPLAREN

100% Betrouwbare oplagecijfers? Alleen met het HOI-keurmerk.Dit tijdschrift draagt het HOI-keurmerk. Zo weet u zeker dat de oplage-cijfers kloppen en dat u niet te veel betaalt voor uw advertentie. Dat zijn gegaran-deerd de harde cijfers. Dat is HOI.

Page 44: Duurzaamheid KNX

44 #2 maart 2014

r o d u c t n i e u w s u

Televisiesignaal ongevoelig voor 4G netwerken met juiste kabel

Dat 4G netwerken storingen kunnen veroorzaken op sommige coax-kabels, is al langer bekend. Afgelopen september, tijdens de vakbeurs Elektrotechniek 2013 in Utrecht, toonde Draka al een demonstratie-opstelling met twee typen coaxiale kabels: een correct afgeschermde Draka Coax9 AD en één standaard coax, afkomstig uit een willekeurige bouwmarkt. Bij de juiste frequentie, zoals in het 4G spectrum, stoorde de bouwmarkt coax, terwijl het televisiesignaal bij de Draka Coax9 AD helder en scherp bleef. Draka adviseert dan ook voor het door het agent-schap Telecom gesignaleerde probleem, de Coax9 AD, een kabel met het juiste type afscherming. De elektromagnetische afscherming van ka-bels geschiedt via een als vlechtwerk aangebrachte beschermingslaag. Hoog kwalitatieve afschermingen hebben een combinatie van een ko-per vlechtwerk en geleidende tape.

DrakaT www.draka.nl

Micro-omvormer voor zonnestroom installatiesDe Sunny Boy 240, SMA’s mi-cro-omvormer, is nu beschik-baar voor de Benelux. Met dit nieuwste lid van de Sunny Family completeert SMA haar productportfolio. Het micro-omvormer systeem is eenvou-dig te installeren, gemakkelijk uit te breiden en toepasbaar in verschillende omstandighe-den. De Sunny Boy 240 micro-omvormers worden onder de zonnepanelen geplaatst en met elkaar verbonden tot aan de Sunny Multigate. Per Sunny Multigate kunnen tot twaalf Sunny Boy 240 micro-omvormers worden aangeslo-ten. Via de geïntegreerde Webconnect wordt de Sunny Multigate ver-bonden met de Sunny Portal en hierdoor hebben installatiebeheerders een duidelijk overzicht van hun installatie.De Sunny Boy 240 heeft een lange levensduur door het thermisch ont-werp en de unieke architectuur in combinatie met de Sunny Multigate.

SMA BeneluxT www.SMA-Benelux.com/micro-omvormerW [email protected]

a +32 15 28 67 39

LED met langere levensduur bij hogere temperaturenExcessieve hitteont-wikkeling is één van de belangrijkste redenen waarom ‘light emit-ting diodes’ falen. Met de Oslon Square, pre-senteert OSRAM Opto Semiconductors een LED welke bijzonder goed tegen hoge om-gevingstemperaturen bestand is. Om ervoor te zorgen dat de kleuren van de diverse LED’s in een armatuur hetzelfde blijven, zelfs bij hogere temperaturen, wordt er gemeten en gegroe-peerd bij 85 ºC. Dit is een temperatuur die dicht bij de huidige lichttoe-passingen in gebouwen komt, van spotlights tot retrofit lichtbronnen.OSRAM heeft de warmteverspreiding van de Oslon Square zo geoptima-liseerd, dat er alleen een verhoging van temperatuur in de verbindin-gen wordt toegestaan. “Met onze nieuwe conversietechnologie, kunnen we aanmerkelijk dunnere conversielagen produceren. De dunne lagen verspreiden de hitte beter en maken daarmee hogere temperaturen in de LED mogelijk.” zegt Ivar Tangring, SSL Product Development bij OS-RAM Opto Semiconductors.

OSRAM Benelux B.V.T www.osram-benelux.com [email protected]

a (010) 750 14 32

Boor-/schroefmachine in slechts 36 minuten opgeladen Makita heeft de nieuw-ste 18V boor-/schroefma-chine en slagboorma-chine uitgerust met een 4,0 Ah accu die in slechts 36 minuten alweer vol-ledig opgeladen is. Deze accu's in combinatie met de koolborstelloze motor zorgen ervoor dat het werkvolume van deze allround 18V machines hoger is dan vergelijkbare machines met een 4-polige motor. De energiezuinige motor geeft daarnaast een lagere warmteontwikkeling af. Samen met de geharde stalen tand-wielaandrijving, de beveiliging van de accu tegen overbelasting en diepontlading blinken deze nieuwste modellen op alle fronten uit in duurzaamheid. De Makita DDF480RMJ boor-/schroefmachine is standaard uitgerust met een 4,0 Ah accu. In combinatie met de koolborstelloze motor gaat de machine dus nog efficiënter met zijn accu's om.

Makita Nederland B.V.T www.makita.nlW [email protected]

a (040) 206 40 40

Page 45: Duurzaamheid KNX

45#2 maart 2014

r o d u c t n i e u w s u

Krimpkous voor scheepvaart en offshoreMet de introductie van MA40 en HA40 is het krimpkousprogramma van HellermannTyton verder uitgebreid. Ook voor applicaties aan boord van schepen is nu een passende oplossing leverbaar in middel- of dikwandige krimpkous die is voorzien van een GL-goedkeuring. Deze krimpkous is speciaal ontwikkeld voor laagspanningsaftakkingen en -verbindingen; de kous isoleert en beschermt tegen vocht en mechanische invloeden.De middelwandige uitvoering is leverbaar in maten tussen 8/2 en 55/16, de dikwandige tussen 9/3 en 92/25. Beide uitvoeringen worden geleverd in lengten van één meter, zijn vlamvertragend en uitstekend bestendig tegen UV-straling en verou-dering.

HellermannTyton B.V.T www.hellermanntyton.nl

a (033) 460 06 90

Nieuwe lijn met test- en meetinstrumentenFLIR Systems maakt de lancering bekend van een nieuwe lijn met test- en meet-instrumenten. Deze lijn bevat drie elek-trische meters: de FLIR DM93, FLIR CM83 en FLIR CM78. Alle meters worden ge-kenmerkt door een groot / helder LCD-scherm, heldere dubbele LED-werkver-lichting om donkere werkgebieden mee te verlichten, Bluetooth®-connectiviteit met mobiele Android™-apparaten waarop de nieuwste mobiele FLIR Tools-app is geïnstalleerd en de mogelijkheid om draadloos verbinding te maken met FLIR-warmtebeeldcamera's die geschikt zijn voor METERLiNK®, zodat elektrische metingen realtime kunnen worden in-gesloten in IR-beelden.

FLIR Commercial Systems BVT www.FLIR.com

a (076) 579 41 90

Overspanning beschadigt

Overspanningsbeveiliging voor eindapparatuur

in kabelgoot als stekerbare oplossing

als 35mm DIN-rail oplossing

DEHNflex DEHNprotector DEHNrail

Type 3 overspanningsbeveiliging uit de Red/Line serie minimaliseren de doorlaatenergie komende van upstream beveiligingen type 1 en type 2 én vereffenen inductie spanningen als gevolg van schakelhandelingen binnen de elektrotechnische installatie.

Voor meer informatie: www.conduct.nl

Op iedere locatie de juiste oplossing:

Conduct NederlandStockholm 31, 2993 LM Barendrecht, (t) 0180-531120, (f) [email protected]

DEHN beveiligt.Overspanningsbeveiliging, Bliksembeveiliging en Veiligheidsmateriaal

Officieel Agentschap

Anz_RedLine-Endgeraeteschutz_NL_90x270_.indd 1 21.01.14 10:47

Page 46: Duurzaamheid KNX

A. van der Hof Kabelfabriek 26ABB Omslag 2ABB 40B.E.G. Nederland 26B.E.G. Nederland bijsluiterCalpe 46Cellpack 30Conduct Nederland 45Conduct Nederland 23

Advertentie-IndexEvenementenhal Hardenberg Omslag 3Finder Relais - Nederland BV Omslag 4Flir Systems 8Fluke bijsluiterGeyer Nederland 12Heating Group International 18Hellermann Tyton 46Hemmink 6Hensel 12

Jowitherm 26Solar Solutions 3Spelsberg 18Wago 34

Advertentie

46 #2 maart 2014

oC l o f o n

Jaargang 9, nummer 2,maart 2014Verschijnt 8X per jaar

UitgeverFair-MediaJaap KorvingT: (0570) 67 65 00F: (0570) 62 00 11E: [email protected]: www.Fair-Media.nl

HoofdredacteurJan van den BroekT: (073) 623 42 46M: (06) 40 88 68 37E: [email protected]

RedactieadresRedactie ElektropraktijkPostbus 22905202 CG ’s-Hertogenbosch

MedewerkersLeon van den Berg, Henk-Jan Hoekjen, Ron van Hoof, Tom de Hoog, Reinoud de Jager, Elke van der Putten, Gerrit Tenkink, Marjolein de Wit - Blok

AdvertentieverkoopJaap KorvingT: (0570) 67 65 00 F: (0570) 62 00 11E: [email protected]

Abonnementen en administratieJaarabonnement binnenland: € 79,50Studententarief: € 25,-Losse nummers: € 15,-Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten en exclusief 6% BTW. Prijswijzigingen voorbehouden.Abonnementen kunnen worden opge-geven bij

Fair-MediaPostbus 2817400 AG Deventer

o.v.v. Vakblad Elektropraktijk.T: (0570) 67 65 00F: (0570) 62 00 11E: [email protected]

Een abonnement kan op ieder gewenst tijdstip ingaan en geldt tot wederop-zegging, tenzij anders overeengeko-men. De minimum looptijd van een abonnement is één jaar. Partijen kun-nen tegen het einde van de abonne-mentsperiode ieder schriftelijk opzeg-gen, met inachtneming van een opzeg-termijn van twee (2) maanden.

Wij verwerken uw gegevens voor de uitvoering van de (abonnementen)-over eenkomst en om u van informatie te voorzien over Fair-Media en eventu-ele zorgvuldig geselecteerde andere bedrijven.Indien u geen prijs stelt op deze infor-matie, kunt u dit schriftelijk melden bijFair-MediaPostbus 281, 7400 AG Deventer

Voor informatie over onze leve-ringsvoorwaarden kunt u terecht op www.Elektropraktijk.nl.

Grafische VormgevingCreate-by, Zutphen

Basisvormgevingheuvelmans ontwerp!’s-Hertogenbosch

DrukDrukkerij Veldhuis, Raalte

ISSN 1873-6556

© 2014 Fair-Media, Deventer

Alle rechten voorbehoudenBehoudens de door de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbe-stand en / of openbaar worden ge-maakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

De bij toepassing van art. 16b en 17 Au-teurswet 1912 wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens fotokopiëren, dienen te worden voldaan aanStichting ReprorechtPostbus 30602130 KB HoofddorpT: (0900) 202 28 29I: www.reprorecht.nl

Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken op grond van art. 16 Auteurswet 1912 dient men zich te wenden totStichting PROPostbus 30602130 KB HoofddorpT: (023) 799 78 09I: www.cedar.nl/pro

Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient u zich te wenden tot de uitgever.Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kunnen eventuele (druk)fouten en on-volledigheden niet worden uitgesloten. De auteur(s), redacteur(en) en uitgever aanvaarden dan ook geen aansprake-lijkheid voor de gevolgen van eventu-eel voorkomende fouten en / of onvol-ledigheden.

www.elektropraktijk.nl

Snel. Eenvoudig. Efficiënt: Q-serie!

Q-serie

bundelen

ruim

25%sneller

Hardenberg9, 10 en 11 december 2014

Venray17, 18 en 19 maart 2015

Introductie nieuwe huisstijlIntroductie nieuwe huisstijl

Met veel trots introduceren wij vandaag onze nieuwe huisstijl en het

nieuw logo. In de afgelopen jaren is Elektro Vakbeurs gegroeid naar

een stabiel en betrouwbaar platform voor de gehele wereld van

elektrotechniek. Ook onze toekomstplannen zijn ambitieus, dus wij

vonden het tijd voor een nieuwe, moderne en frisse uitstraling. Het

nieuwe logo straalt kracht en betrouwbaarheid uit. De combinatie van

verschillende elementen in het logo, symboliseren de disciplines

installatie, industrie en energie, die wij met elkaar willen verbinden om

zo een waardevolle vertaalslag te maken naar de beursvloer.

Interesse in deelname?Neem contact op met de beursorganisator!

Marit Rothman

T. +31 (0) 523 - 289 844

E. [email protected]

Evenementen

HALHARDENBERG

GORINCHEM VENRAY

De vakbeurs die installatie, industrie en energie met elkaar verbindt

Evenementenhal VenrayDe Voorde 305807 EZ VenrayT 0478 - 51 97 90E [email protected]

Evenementenhal HardenbergEnergieweg 27772 TV HardenbergT 0523 - 28 98 98E [email protected]

www.evenementenhal.nl

Ons evenement.UW MOMENT.

Page 47: Duurzaamheid KNX

Hardenberg9, 10 en 11 december 2014

Venray17, 18 en 19 maart 2015

Introductie nieuwe huisstijlIntroductie nieuwe huisstijl

Met veel trots introduceren wij vandaag onze nieuwe huisstijl en het

nieuw logo. In de afgelopen jaren is Elektro Vakbeurs gegroeid naar

een stabiel en betrouwbaar platform voor de gehele wereld van

elektrotechniek. Ook onze toekomstplannen zijn ambitieus, dus wij

vonden het tijd voor een nieuwe, moderne en frisse uitstraling. Het

nieuwe logo straalt kracht en betrouwbaarheid uit. De combinatie van

verschillende elementen in het logo, symboliseren de disciplines

installatie, industrie en energie, die wij met elkaar willen verbinden om

zo een waardevolle vertaalslag te maken naar de beursvloer.

Interesse in deelname?Neem contact op met de beursorganisator!

Marit Rothman

T. +31 (0) 523 - 289 844

E. [email protected]

Evenementen

HALHARDENBERG

GORINCHEM VENRAY

De vakbeurs die installatie, industrie en energie met elkaar verbindt

Evenementenhal VenrayDe Voorde 305807 EZ VenrayT 0478 - 51 97 90E [email protected]

Evenementenhal HardenbergEnergieweg 27772 TV HardenbergT 0523 - 28 98 98E [email protected]

www.evenementenhal.nl

Ons evenement.UW MOMENT.

Page 48: Duurzaamheid KNX

FINDER RELAISNEDERLAND B.V.Dukdalfweg 511041 BC AMSTERDAMTel.: 020 - 615 65 57Fax: 020 - 617 89 92�nder.nl@�ndernet.com

PIR bewegingsmelders en aanwezigheidsmeldersSerie 18

Comfortabel energie besparen!● Type 18.31.8.230.0031: bewegingsmelder voor plafonds tot 6 meter of als aanwezigheidsmelder met 3 meter detectiebereik

● Type 18.41: bewegingsmelder speciaal voor gangen in bedrijven en hotels etc. Detectiebereik: 30 meter x 4 meter

● Type 18.51: aanwezigheidsmelder met 4 meter detectiebereik of als bewegingsmelder met 8 meter detectiebereik

● Type 18.61: bewegingsmelder voor wandmontage in inbouw- doos met een detectiebereik van max. 18 meter

● Energiebesparend, verlichting blijft niet onnodig branden

www.�nder.nl

18.31

18.41

18.51

18.61