DUURZAAM & HEDENDAAGS

BOUWEN

‘3011’ – contactdag voor duurzame Vlaamse steden en gemeenten

• Inleiding

• Wat is duurzaamheid en waar staan we ?

• Voorstel IOK plangroep en duurzaamheidsteam

• op bestaand weefsel: verbouwing, heropbouw, nieuwbouw

• nieuwe projectgebieden/verkavelingen

Toegelicht: Gewest (GSA), Provincie Antwerpen , Kamp C, Platform Dubolimburg, Infodag IOK, Vlinter, 3011 contactdag…

a. Voorkom onnodig gebruik -beperk de energievraag/materiaalgebruik/

ruimtegebruik

b. Gebruik eindeloze bronnen –hernieuwbare energie/recycleerbaar materiaal/

herbestemming

c. Ga efficiënt om met eindige bronnen

1. HANTEREN VAN HET TRIAS ECOLOGICA PRINCIPE

Wat is DUURZAAM BOUWEN ?

DUURZAAM BOUWEN HOUDT NIET OP AAN DE VOORDEUR !

3. HOOG INZETTEN OP WOON- EN LEEFKWALITEIT

(cfr stads/centrumvlucht)

4. STREVEN NAAR DUURZAME MOBILITEIT

Duurzaamheid is meer dan compactheid, energie- en waterhuishouding. Een aantrekkelijke woonomgeving en

een hoge woonkwaliteit zijn evenwaardige duurzaamheidsaspecten.

2. AANDACHT VOOR DE NATUUR - ZUINIG OMGAAN MET WATER EN

GRONDSTOFFEN (C2C)

DUURZAAMHEID wordt voor het overgrote deel al geboekt

vóór men begint te bouwen

• het opstellen van een DOORDACHT

stedenbouwkundig PLAN met aangepaste

voorschriften

De milieubelasting en duurzaamheid van een wijk

wordt in belangrijke mate bepaald door:

• de juiste locatie en oriëntatiekeuze – respect

voor de omgeving, het bestaand landschap

en duurzame mobiliteit

• de kwaliteitsvolle inrichting van de

woonomgeving – woon- en leefkwaliteit

• sociaal aspect: betaalbaar wonen, voor alle

doelgroepen

Compactheid: minder energievraag,

minder materiaalgebruik, efficient

ruimtegebruik kleinere

betaalbare kavels en woningen

TE WEINIG VOLGENS DE EUROPESE EN VLAAMSE

RICHTLIJNEN

Vlaanderen: sterke groei in initiatieven op bouwniveau (condensatieketel, pv-

cellen, dakisolatie) maar ONTBREKEN van een INTEGRALE

STEDENBOUWKUNDIGE AANPAK zoals in bvb in Duitsland en Nederland.

Startschot werd eind vorige eeuw reeds gegeven :

• 1997: Structuurplan Vlaanderen ‘streven naar een duurzame ontwikkeling’

13 jaar geleden

• 1997: Ondertekening Kyoto-protocol ‘broeikasgassen verminderen’

• 2002: Europese richtlijn ‘minimumeisen energieprestatie gebouwen’

• 2003: Fiscaal voordeel energiebesparende maatregelen

• 2009: Ontwerp Europese richtlijn ‘2021 nieuwbouw – bijna nulenergiewoning’

NOG 11 jaar !!! van kracht midden 2010

2010: 2014 schone energie bij nieuwbouw verplicht ? (voorstel minister)

Vervolg Kyoto-protocol: nieuwe klimaattop ? (Kopenhagen Mexico)

Waar staan wij nu ?

Waar ligt het probleem ?Teveel vraag naar open bebouwing (minst duurzame bouwwijze - compactheid)

De Vlaming heeft een uitgesproken, historisch gegroeide, voorkeur voor een

vrijstaande woning omgeven door groen – destijds in de hand gewerkt door een

doelbewust politiek beleid.

Onaantrekkelijke dichtere bebouwing (meest duurzame)

Het beleid heeft gekozen voor een verdichtingsstrategie en aantrekkelijk maken van

steden en kernen - MAAR in de realiteit heeft de kwaliteit moeten inboeten op de

kwantiteit – STADSVLUCHT GEZINNEN + VRAAG NAAR LANDELIJK WONEN

• rijwoning heeft een negatieve bijklank gekregen – keuze voor appartement

• kwaliteitsloze appartementsbouw (opbrengstarchitectuur)

• nog volgens een oud bebouwingsprofiel en klassieke verkavelingsprincipes

• geen aandacht voor zonoriëntatie en ruimtelijke krachtlijnen

• veel aanvragen stedenbouwkundige afwijkingen voor woonkwaliteit

• parkeerproblematiek: inname waardevolle ruimte (achtertuin/binnengebied)

Traditioneel verkavelen

• te weinig aangepaste

verkavelingstypologieën om de

gewenste dichtheden te halen

• inboeten op kwaliteit

• nog steeds gebruik van klassieke

verkavelingsprincipes

• ontbreken van een doordacht plan

• geen aandacht voor zonoriëntatie

(tuin – glaspartij – lichtinval) en

ruimtelijke krachtlijnen

• vroeger: te ruimteverkwistend (grote

percelen 5 – 8 w/ha)

• geen aandacht voor nuttig en

efficiënt ruimtegebruik

• nu: dezelfde bouwtypologieën op

kleinere percelen

Geraardsbergen

Bij RUP’s, verkavelingsplannen, een bouw- of

een stedenbouwkundig project voor bestaande

bebouwing en nieuwbouw:

Aanbieden alternatieve hedendaagse duurzame

bouwprofielen voor bestaande bebouwing tot

nieuwbouw in open tot gesloten bebouwing:

• dat Innovatief is

• dat Transformeert met hedendaagse

bouwvormen

• met als doel Integratie van duurzaamheids- en

leefbaarheidsaspectenITI-profiel

HOE NU VERDER ?Herontdekking van de woonvormen met een

hedendaagse benadering.

TRANSFORMATIE VAN HET BESTAAND BOUWWEEFSEL

- verbouwingen, heropbouw, nieuwbouw www.renovatie2020.be – www.energiesparen.be

Wat is het standaardprofiel ?Bij gesloten bebouwing tot halfopen, soms bij open bebouwing EENZELFDE PROFIEL

Maximale bouwperimeter

Max 75 m²

Tuinzone bouwzone tuinzone

kelderzone

Wat is er mis mee ? Getrapt principe, beperkte bouwdiepte en bouwhoogte

• hokjes architectuur door draagmuren/verwarming

• bij inpandige garage weinig ruimte op gelijkvloers

• zolder als bergruimte

• te weinig ruimte voor het voorzien van voldoende isolatie –

achterbouw moeilijk te gebruiken als leefruimte

Beperkte licht- en zoninval

• te weinig warmtewinsten zon in de gevelkamers

• geen licht en warmtewinsten in de middenkamers

• beperking op woonkwaliteit – als gevolg profiel

wordt niet maximaal benut (minder compact)

Schaduwhinder op de achterbouw en bij

buren

• beperkte lichtinval (via dak) op gelijkvloers

door uitbouw verdieping

• bouwprofiel kan niet maximaal benut worden

• vraag naar zuidoriëntatie van

leefruimten/tuinen/terrassen maar door

standaardprofiel meestal niet mogelijk

Teveel op maat van appartementsbouw: overschrijding draagkracht

Wat is het alternatief ?

Het aanbieden van flexibele hedendaagse duurzame

bouwprofielen : ITI-profiel

Een ITI-profiel is geen nieuw star standaardprofiel maar een flexibel alternatief op

maat van de gewenste bouwtypologie (gesloten, gekoppeld, open) en de

omgevingsomstandigheden. Het ITI-profiel speelt in op de gewenste diversiteit van

een woonomgeving, zo kan een verkaveling bestaan uit meerdere ITI-profielen.

Verhoging bouwhoogte: + 1 m (6 > 7 m)

van zolder (berging) naar

leefruimte (min 2 slaapkamers - duplex)

hogere leefruimten

meer ruimte voor isolatie (passieve woning – 50 cm buitenschil)

Voorbeeld van omvorming van het standaardprofiel naar een ITI-

profiel voor gesloten bebouwing

Diepere bouwdiepte hoofdbouw (oplossing voor smalle percelen)

2 ruime kinderkamers onder dak tot 3 kinderkamers

1 ruime slaapk. en badk. op verdieping

Ruimte op verdieping

nog nodig ?

Grote eet- en leefruimte in relatie met tuin

Minder schaduwhinder op dak

achterbouw als bij buur

Zonlicht op verdiepingsniveau

Herprofilering achterbouw op basis duurzaamheid en woonkwaliteit

Verhoging achterbouw

hogere leefruimten

meer ruimte voor isolatie en zon/licht

mogelijkheden voor groendaken

Vb ITI-profiel voor gesloten bebouwing

Tuinbedekkingsmateriaal/alternatieve energie

MAXIMALE BOUWPERIMETER

Alternatieve energie

kelderzone

standaardprofiel alternatief ITI-profiel

Flexibel, uitbreidbaar en

aanpasbaar (levenslang wonen)

Wat als ik mijn bestaande woning wil ver/herbouwen ?

Voorstel – bouwheer twee keuzes laten

1. Volgens het standaardprofiel

2. OF volgens een ITI-profiel

Wat als mijn achtergevel zuidgericht is en daarom toch

gebruik wil maken van een hogere achterbouw ?Omwille van de juiste oriëntatie wordt er hiervoor ook een ITI-profiel aangeboden

Een ITI-profiel stimuleert duurzaam bouwen maar verplicht geen uitsluitend

moderne architectuur, het profiel aat klassieke tot moderne bouwstijlen toe, mits

het verenigbaar is met de omgeving.

Ik wil een klassieke woning met zadeldak, kan dit nog ?

Wat als ik een praktijkruimte of een zorgwoning of

meegroeiwoning of een patiotuin op gelijkvloers wil ?

Max. 80 %

VWD NAAR DUURZAAMHEID: bvb extra isolatie, verplicht groendak,…

Voor dergelijke gevallen is in specifieke omstandigheden (diepe percelen, in

handelsas, centrumgebied,…) een alternatief ITI-profiel mogelijk

Kan dit ITI-profiel ook voor halfopen bebouwing gebruikt

worden ?Bij halfopen bebouwing tot gekoppelde bebouwing: vb eenzelfde ITI-profiel, dezelfde

voorwaarden voor alternatieven

Hoe vertaalt een ITI-profiel zich naar open bebouwing ?Bij open bebouwing in bestaande wijken: om zijtuinen mogelijk te maken en de woning af te

stemmen op zonoriëntatie: volgend ITI-profiel

Hellende daken 45/35°

laagenergiewoning

Voorbeeld gesloten bebouwing - traditioneel versus ITI

Woonopp: 137 m² (164 m²)

Volume: 544,25 m³

Schilopp: 478 m²

Verliesopp: 262,64 m²

Compactheid: 2,07

Woonopp: 192 m²

Volume: 685 m³

Schilopp: 566, 71 m²

Verliesopp: 292,7 m²

Compactheid: 2,34

Woonopp: 164 m²

Volume: 573 m³

Schilopp: 465,9 m² (- 2,6 %)

Verliesopp: 236,7 m²

Compactheid: 2,42 (+ 17 %)

Vb 5 meter perceelsbreedte: standaard arbeiderswoning

Vb 7 meter perceelsbreedte: indeling binnenruimten bij zelfde bouwdiepte gelijkvloers

Voorbeeld open bebouwing - traditioneel versus ITI

201 m²

484 m² (+ 140 %)

201 m²

Zuidgerichte leefruimte en RUIME tuin

Van 7,2 are naar 4 are tot 3,6 are

met tuinbreedte van 6 m.

Woonoppervlakte: 210 m²

Volume: 801 m³

Verliesopp.: 574,23 m²

Compactheid: 1,395

verharding woongebouw: 132 m²

verharding toegang/bijgebouwen: 193 m²

Totaal verhardingsopp: 325 m²

Woonoppervlakte: 210 m²

Volume: 728 m³

Verliesopp.: 460 m² (- 25 % materiaalgebruik)

Compactheid: 1,58 (+ 13 %)

verharding woongebouw: 105 m² (-25 %)

verharding toegang/bijgebouwen: 76 m² (-150 %)

Totaal verhardingsopp. bij groendak op bijgebouwen: 131 m² (-150%)

7. Mobiliteit op maat van de wijk

NIEUWE BUURTEN – NIEUWE WIJKENOp maat gemaakte en economisch verantwoorde verkavelingen en woonprojecten

Ontwerpstrategie IOK plangroep & duurzaamheidsteam:

1. Bestaand landschap en ruimtelijke krachtlijnen als kader:

IDENTITEIT VAN DE WIJK BEPALEN

2. Zuidgericht verkavelen en aandacht voor compact bouwen

3. Flexibel plan en voorschriften: mogelijkheden creëren

5. Aandacht voor waterbeheer

6. Ruimte voor groenvoorzieningen en buitenruimten

4. Mix van ITI-typologieën en doelgroepen

RUIMTELIJKE KRACHTLIJNEN VASTLEGGEN

ZUIDGERICHT VERKAVELENTuin met tuingevel, dak met pv-cellen maximaal zuidgericht

Voorbeelden van ITI-profielen voor

open bebouwing

Voorbeeld van ITI-profielen voor gekoppelde bebouwing:

Voorbeeld van ITI-profielen voor gesloten bebouwing:

Voorbeeld van ITI-profielen voor gesloten bebouwing:

Zuidgericht verkavelen met mix van ITI- typologieën

Behalen van de woningdichtheden, inclusief kwalitatieve openbare ruimten

Behalen van de sociale en bescheiden doelstelling (grond- en pandendecreet)

Bereik van verschillende doelgroepen

AANDACHT VOOR WATER, GROEN,

PRIVATE- EN PUBLIEKE RUIMTE

VOLDOENDE publieke ruimte, te realiseren door intensieve laagbouw: ontspanning,

sport, spel, ontmoeting, …

Water: hergebruik-hemelwaterput, infiltratie tuinen-groendaken-bekkens

Groen: bomen, erfafscheidingen, groendaken, tuinzones, …

RUIME private buitenruimte: zuidgerichte tuinen en terrassen (als zonwering)

Mobiliteit op maat – terugdringen van autoverkeerAandacht voor fiets- en voetgangersverbinding (traag netwerk): doorwaadbaarheid

Aandacht voor de ontsluiting van de bouwkavel en woning op dit traag netwerk:

Publieke ruimte meer als verblijfsruimte

Privaat parkeren maximaal uit straatbeeld

Parkeren op eigen terrein, maximaal uit straatbeeld

Sint-Janneke

Herentals

Voorbeeld traditioneel verkavelen versus duurzaam hedendaags verkavelen

Woondichtheid (24): 12 w/ha

Plein/park: -

Woondichtheid (32): 18 w/ha

Plein/park: 2 pleinen/parkjes

Duurzaam bouwen ≠ DUUR = Hedendaags bouwen Hogere compactheid bouwvolume

Investeringskost: lagere bouwkost (10 tot 25 % minder)

Leefkost: lagere energiekosten (minder energievraag)

Terugverdientijd: DIRECTE WINSTGoede oriëntatie en lokatie van het gebouw op perceel, efficient ruimtegebruik

Investeringskost: geen (kleinere betaalbare kavels)

Leefkost: lagere energiekosten (winsten zonnewarmte)

Terugverdientijd: DIRECTE WINST

Flexibel en uitbreidbaar/aanpasbaar bouwen (levenslang wonen)

Investeringskost: lagere bouwkost (bouwen op maat van behoefte)

Leefkost: lagere energiekosten (afhankelijk van de bouwgrootte)

Terugverdientijd: DIRECTE WINST (bouwen op maat van budget)

Mogelijkheden tot passief bouwen

Investeringskost: hogere bouwkost (meer isolatie, ventilatie, …)

Leefkost: lagere energiekosten ( 75 – 85 % lager)

Terugverdientijd: < 14 jaar

Mogelijkheden voor plaatsing zonnecellen

Investeringskost: hogere bouwkost (installatie zonnecellen)

Leefkost: lagere energiekosten

Terugverdientijd: < 7 jaarMogelijkheden voor inrichting groendak

Investeringskost: hogere bouwkost (tot 80 euro/m² extensief groendak)

!!! 2 x langer levensduur dakbedekking

Leefkost: lagere energiekosten (verwarming winter/verkoeling zomer)

Hoe implementeren?Rol van de overheid:

Beleid gemeente

- ITI-profiel als nieuwe of alternatieve richtlijn

- verankeren in stedenbouwkundige voorschriften

Sensibiliseren/informeren/promoten

- infobrochures in het gemeentehuis, via gemeentelijke website en infobladen

- info door de gemeentelijke stedenbouwkundige dienst

- vb halfjaarlijkse infoavond voor kandidaat (ver)bouwers + infobrochures

- vb jaarlijkse infoavond voor architecten en projectontwikkelaars +

infobrochures

Rol van derden:

begeleiding door Kamp C/Dubolimburg, architect(energiedesk.) –…

begeleiding, advisering bij planning door Duurzaam studiebureau/IOK

Zijn er nog vragen?

LET THE ITIFICATION BEGIN !!!!