Duurzaam Bouwen in de Tuinstad Nieuwland Te Amersfoort

8/9/2019 Duurzaam Bouwen in de Tuinstad Nieuwland Te Amersfoort

1/73

\

ZAAM BOUWEN

NIEUWLAND TEAMERSFOORT

Symposiumverslag


2/73

in UI

umve

Kelly U", , , I t -u" .1;ir. van

Met van:Decaan:

SOM Symposium "Duurzaam Bouwen" 22 februari 1995

Dr.D.K.J.T.

ir.Drs. A. Dorrestein

Ir. G. van Boomenir. J.

S. KruisIr. H. van ,IA,,"'.,."' ...

Ir. R.Ir. J.


3/73

alofan

met

met

2

Samenstelling

van

symposium

van

Kelly BooltinkRonaid van de Worp

Cor HulstStef Janssen

Tilsma

Anniek van denYtsje TilsmaKelly BooltinkKees DuijvesteinRonaid van de Worp

Michelle HollemanJeroen KerkhofRonaid Vosman

Publikatieburo BouwkundeBouwkunde Technische Universiteit Delf t

l : l e r l a q , e W E ~ q 1 - 2628 CR DelftTelefoon (015) 784737Telefax (01 784727

Druk UniversiteitsdrukkerijKoninklijke Den Haag

ISBN 90-5269-1 79-7Copyright 1995 SOM, Faculteit der Bouwkunde TU-Delft


4/73

Inhoud

- Voorwoord

- Welkom

- Het van duurzaam bouwen vooren praktijk

- Duurzaam bouwen en wonen

- Het "''''\" ........ '',''',...''''- en be1qeleidlinClsoroc:esvan Duurzaam Bouwen

- Van basisdocument to t bouwwerk

- De .. . ", , ' r ' I " ' I " ' ' ' ' ' " ' l" \ ln in de planvorming

- Duurzaam stedelJOUiwkur concept

- 1 20 Woningen in de , . . " ,1"0 , . " .... 0 sociale

- 114 \ I \ / r \n l r ,n " , .n in ' ~ I ; U V V l l a l waarvanSO met zonnedaken

- Samenwerken binnen he t orCllec:tte!am

- 139 Woningen huur en koop; VIBA

- De Confrontatie


blz.

5

Prof. H.J. Rosemann 6

Dr. D.K.J. Tommei 7

T. de Man 12Prof. ir. C.A.J. 15

Drs. A. Dorrestein 23

J.B.A. 26

Ir. G van der Boomen 29

Prof. ir. J. Kristinsson 33

Ing. S. Kruis 41Ir. H. van Zwieten 47

Ir. R. de Ruiter ssIr. J. Giezen 60

Prof. dr. ir T .M. de 66Prof. dr. E.Prof. J. Doorman

3


5/73

Een aantal van de teksten in di t zijn door de redactie bewerkt en/of In, . . "oV,I" \ "". illustraties voorzien. De tekst en illustraties dus niet de weergavevan de C;:\frnn,nCIl u l t ! ~ e ! : j p n J K E ~ n en

De redactie.

4


6/73

00 ordOp 22 februari 1995 de en Milieu, een onderdeel van deFaculteit der Bouwkunde van de TU-Delft, een in het kader van het IMAGO(integratie van in de Gebouwde Omgeving). Praktijk en onderwijs werden qelcopipelOdoor het ook open te stellen voor van buiten de universiteit. Deh A I ~ n , n c : t ' A l l l l n n was mede omdat het momenteel ontwikkelde Nieuwland te eenaktuele VINEX-bouwopgave, als voorbeeld van duurzaam bouwen was g e l K m ~ e n Het doel was om via en van en met direct betrokkenen bij het duurzaam bouwenin het en Nieuwland in het bekendheid te geven aan de stand van zakenbetreffende dit in het Nederlandse milieubeleid en de en ...,v .. vv " ... ,Het van duurzaam bouwen voor het en de ......""v,..'n' en de stimulering hiervan metbehulp van sturend milieubeleid kwam aan de orde in de van staatssecretaris dr.D.K.J. TommeI. Via het de en de

,""-,.-, ....,.."" .... zich ten slotte via"Duurzaam Bouwen".

Door het samenstellen van dit zijn de uitkomsten van deze boeiende symposiumdagnog eens door een ieder na te lezen. Daarnaast zal het voor studenten en andere

in de van de Faculteit der Bouwkunde (01

Wij willen alle "' .....-01"0 . " danken voor hun h l l l " l r ~ ( ' , , , , , aan deze wensen hen en debezoekers een duurzame toekomst.

SOM Symposium "Duurzaam Bouwen" 22 februari 1995 5


7/73

eldoor:

Prof. H.J. Rosemanndecaan faculteit der Bouwkunde

Welkom op dit Het is niet zo maar een Het gaat om een bijzonder belangrijkr" In, ; " , r ' IA/" , . rn" de duurzaamheid van het bouwen en daaraan de duurzaamheid van het bestaan.Aan het behoud van het milieu wordt vaak de noodzaak om terug te keren naarleefvormen, zonder zonder koelkast enzovoort. Maar inmiddels weten we dat in zekerezin romantische op het niet vodoende is. De van de e X ~ ) l m ) l e t vragen om radicaal andere I " \ n l l " \ c c ~ w l f " i " , n

Wij willen voortdurend meer, steeds meer en betere maar ook steeds minder (bouw)afvalen minder Meer vervoeren, maar ook minder C02 uitstoot. Meer industrie en tochniet alleen om andere maar vooral ook om andere

U P ' l o ~ i S l r l q E m die door ondermeer architecten enontwikkeld dienen te worden. Hier een c n ~ " ' ' ' ' ' ' 1 1 ' I " , i I ' " , nllrll"""n,,,, van de technischeuniversiteit en ook in het van de faculteit Bouwkunde.Op deze faculteit zijn drie leerstoelen die zich en milieutechnischDit is op europees niveau een unieke concentratie van kennis en het milieu, deduurzaamheid van het is ook een in ons studieprogramma geworden.Als van dit welkomstwoord wordt de dat deze zal nllrlr,:>r,,,,naan de att itude 'Duurzaam Bouwen'.

6


8/73

"H n u pr ktijk"door:

Dr. D.K.J. TommeiS t c i l a t s s E ~ c r e t c l r s Ministerie van VROM

Toen de verzochten hier inDelft een heb ik met veel genoegen Duurzaam bouwen ligtna aan het hart en ik de kans om mensen toe te spreken die zo belangrijk zijn voorde toekomst van de bouw als u, studenten Bouwkunde aan de Technische Universiteit. Ook de andere

a n c ~ s t ~ : ! I I e l n d E m hier ik natuurlijk graag toe. Ik ben dat de h " " I ' , = , n r j c t ~ " l l i n l ( " j voor duurzaam bouwen toeneemt en dat als deze plaatsvinden om informatie enervaringen uit te wisselen.Dit is gewijd aan de wijk Nieuwland in Amersfoort. Ik heb zelf de officile

I n ( " j c h ~ , n r l " " l i r , 1 " 4 van de wijk mogen verrichten. die heb ik benadrukt dat ikvoorbeeld vind van wat er allemaal al is om een - gewone en groteop meer duurzame wijze in te richten. Het gaat dan om de structuur, de te

maar ook om wat er mogelijk is op organisatorisch vlak en op het van"'", .....o,"' .."."' . ;' ........ tussen een aantal De betrokkenen Nieuwland bereid veleanderen deelgenoot te maken van hun Dat ook uit deze Ik laat het dan ookgraag aan hen over u meer over de wijk Nieuwland te vertellen. Van mij kunt u een beleicisl11atlgevisie over duurzaam bouwen verwachten de van de ontwikkelingen in devolkshuisvesting. (Ik zal in het ook iets zeggen over hoe ik aankijk de rol van het

in di t

Het vanHoe duurzaam bouwen is wil ik benadrukken door enkele cijfers te noemen.U wist wellicht al dat de woningen utiliteitsbouw in Nederland is voor bijna 30% vanhet totale binnenlandse Het bij deze om zowel als

60% van het totale verbruik van r l r l l n V \ J ~ I ~ t ' di t is ongeveer 700 miljard liter.In 1993 de zinkemissie van woningen 436 ton, afkomstig van ondermeer 21,9

vierkante meter Hiervan komt ongeveer 70% terecht in het riool enuiteindelijk dus in het 30% direct in de bodem. De bouw alsgeheel is \10""" . . " , . .. , , . , ," . .-1'''11

OdlJCe:erc:le de bouw in 1990 14 ton bouwen ~ l r l r l r " ' : I ' h / . : . 1 en 25% gestort. In 1993 was deze totale hoeveelheid ietston; het herbruik was 64%; de stort nog steeds 25%.


Hiervan werdUd(:!elcJPEm tot

7


9/73

U de bouw een claim op het r l r - : i ~ I " I \ I " " I ' r ' Y H " " I " I . : . n van ons milieu. Het doel vanduurzaam bouwen is derhalve deze claim te verminderen en de nnt" IAJl l f ! fP l ln r1pn om te in eenmeer duurzame nr. 'rlr ' ....

denken n C ' \ J < ~ r " " . . . . . , o , .....

Denogal wat veranderd in de

1"1"",/"'1"..,..... om daarmee ruimte te geven voor dezoals de de woningbouwcorporaties en de

investeerders. staan we in de voor opgaven. Ik noem ude Tussen 1995 en het 2005 moeten er bijna een miljoen wordenbijgebouwd, vooral op de lokaties die zijn aangewezen door de Vierde NotaExtra. We zullen moeten zorgen dat die een maar ookwoonmilieu vormen. We moeten houden met een toenemend aantal ouderen op dewoningmarkt die maar ook zijnaangewezen op het deel van de voorraad. De moet voor hen en anderenbetaalbaar blijven, ondermeer door een en inzet van huursubsidie. dit alleskomt nog de zorg voor de bestaande stad. Ik wil ook het thema leefbaarheid noemen. Het wordtsteeds dUidelijker dat we met het beheren en verdelen van nog niet automatischeen leefklimaat creren. Daar is een aanpak voorKortom: er staat een te doen. Maar als we dat alles gaan doen zonder ook daarbij de milieu-aspecten te betrekken mssen we kansen die er

De vanAls ik zo om me heen kijk, heb ik stellig de indruk dat die handschoen wordt o p l : : J e ~ ) a k t . daar een voorbeeld van, maar er in Nederland meer voorbeelden. Mijn isdat duurzaam bouwen het stadium van en de nu onderhand is.We hebben ons ten doel om van duurzaam bouwen een en onderdeel vanhet te maken. Dat de aandacht voor milieu-effecten van het bouwen geen hobby meer isvan wereldverbeteraars. Het moet nu ook in de hoofden van de beslissers gaan in dehoofden van de wethouders, de opdrachtgevers, de architekten en de bouwers. Duurzaam Bouwenmoet gewoon worden. Zo gewoon dat we het op een gegeven moment niet eens meer duurzaambouwen noemen, maar gewoon: 'bouwen'. Op dat moment wordt bij het bouwen het belang van hetmilieu net zo meegewogen als de andere kwaliteiten van een Daarvoor is cruciaal dat al invroeg stadium van het aan wordt Liefst nog vrdat detekentafel wordt de eerste Daarom is het zo belangrijk dat er ookin het onderwijs aandacht voor duurzaam bouwen is. Een kwestie van zou ik haast zeggen;de van in de GebouwdeOnderwDuurzaam bouwen mag dan het stadium van een "uitontwikkeld"v a . ( q e ~ O I ~ q is het natuurlijk nog allerminst. Ik hoef u waarschijnlijk niets te vertellen over verhittediscussies die met elkaar voeren over de exacte van materialen. Dat isook beschouwd we nog helemaal niet zo lang met duurzaambouwen aan de In het kader van het Milieuberaad Bouw - di t is zoals u wellicht weet, eenoverleg tussen rijksoverheid en het over de van het bouwen - is.Je(:orlstc3.teerd dat duurzaam bouwen op dit moment nog geen onderdeel is van deIOC'll"\rr ' ....r"I'V'II .......""C' in Nederland. Daarmee bedoel ik dat duurzaam bouwen, als het al aan de orde komt,als een onderwerp wordt Een plus, een soort "meerwerk". Ik denk dat deze8


10/73

fase onvermijdelijk zelfs om niet over te slaan. "Meerwerk" is nog beter danhelemaal niets. Duurzaam bouwen heeft toch een achterstand bij andere die alle veledeccenia in het bouwen verweven Daarom s nu wat extra aandacht noodzakelijk. Niet alleenvoor die nog in maar ook voor die al in de bouwpraktijkwerken. In dat kader heeft het Ministerie van VROM samen met de Bestuursacademies een cursusDuurzaam Bouwen voor en andere belanICjst:eIlE:mcjen o p ~ ~ e z : e t : . Een soortI">lIe' ' ' ' .... ,....III ' 'I ',.. dus voor een relatief nieuw thema als duurzaam bouwen.

Ik en verwacht dat deze extra aandacht voor duurzaam bouwen in het I" ' \nri l ' lOrl. I I I I IC over eenaantal niet meer zal Dan zal duurzaamheid een thema zijn in de en daarmee

l\l""I'"I,...:>,I'"IC wil ik nog welok in het onderwijs, dat zich niet meer onderscheidt van andere thema's.kwijt dat in met andere landen, Nederland er op nnlrlpr"WIIIC::-:=I::JrlhrHi en duurzaam bouwenniet slecht Een milieu-blok in het 2e van de Bouwkunde van eenTechnische Universiteit zoals bij u, is wat dat betreft uniek. Geen van de ons omringende landenheeft mijn weten een

vanIk zal nu op een aantal die ik voor de komende zie op het terrein vanduurzaam bouwen. Duurzaam bouwen is een terrein zoals ik al in de technischemogelijkheden worden steeds groter, de bereidheid om duurzaam te bouwen neemt toe en "'''''1''''''','''1'"11is dat er een kosten neutraal in de bouw is op te nemen.Nu is het echter nog vaak zo duurzaam bouwen als een soortextra bonuspakket wordt wat 'leuke mee te geven. Een

. " ' ' ' ' ... I ' I ' ' ' ' ' i " dat dus k zomaar kan worden Ik vind dat een duurzame enduurzame materialen vaste onderdelen van het bouwen moeten worden. Ik denk dat dat kan, nietmeteen morgen, maar de komende moeten we een flinke in die richting kunnen maken. Omdat te bevorderen zal ik over een paar maanden aan de Tweede Kamer een Plan vanDuurzaam Bouwen " ....,"""1'"1." .........,.'"'De vraag kan natuurlijk worden of nu vaststaat wat er technisch allemaal kan bij duurzaambouwen. Het antwoord op die vraag is: "nee". Niet omdat we niet weten wat er nu al maaromdat de snel gaan en we steeds weer to t nieuwe en betere inzichten komen. Deinnovatie in de bouwen de bouwmaterialenindustrie op het van duurzaam bouwen snel. Datlevert voortdurend betere mogelijkheden op. Daarmee is niet dat het ook meteen eensucces wordt. Soms waarin iets nieuws wordt dat er toch

het onderhoud. Maar met wat vallen en zijn er in deIk zal hier geen ....... ....' : ' i ". ."' ..... rI O verhandeling geven, maar ik wil op een aantal thema's wat nader

. e n e r u ~ ~ p l a f l n g , tenslotte zijn we daar al het mee Dat ook ui t dedie we daar hebben wat kan blijken ui t enkele ciifers:

Een nieuwbouwwoning in 1983 voor 1.500 m3gas, in 1994 was dat nog maar zo'n 850 m3 dus de helft. De \ l \ I l " ' I ln ln, " ! " "nwoonwij k Ecolonia in ald Rijn zijn zelfs maar ,..""r ...... l l" lr l t : l l lr lnog eens de helft van het Dat komt omdat bij het van die woningen is ,...,..",-1'".:>,.,.'1" ....naar onder andere door gebruik te maken van de warmte van de zon. Hetkan dus steeds beter en nog di t jaar zal daarom in het waarin alle bouwtechnischevoorschriften voor de bouw opgenomen, een worden opgenomen. Met die



11/73

norm kan nog eens zo'n 1 5 to t 20% meer """""' ..... '0 " . " r \ r r ~ " " n b e ~ ) p a a r d dan het1-",,11-: 1'"\I"'iI'"111 Ir is dat - behoudens enkele bodemeisen - niet wordt \ 1 , . . . , , . . . , r l " 1 , , , , ~ , . . . h r " " \ , I " ' 1 ' " \ moet breiken. De en "" ...1 'AI" ' r ' ' . ' .of dat het beste zou kunnen via de b e ~ ~ l a 2 : l n q

kleine op het noorden en enlercllet)eS;parerldandere manieren. Als maar aan de ....... < ~ . , . ... . . ,h." '_ai '"de noodzaak to t verdere enE:!rqleb,eSIJarlnq vanwege onder andere het b r c ) e l ~ ~ a S l e r r , e c t studeren op nog beteree n E ~ r q l e b e s ~ J a r i n q dus een

om to t te komen. Voor ontwerperstaak in de komende tijd.

en dat is het tweede thema waar ik wat bij zal voor het' - ' - ' - " ~ - ' - - - ' - " " ' ' ' ' ' - ' - ~ - ' ' ' ' _ ' ' ' ' ' - U ' ' U J ! . ' ' ' Van een aantal materialen weten we inmiddels dat ze nieth l l \ / ........wh " ' ' ' ' l r l omdat ze chemische stoffen of

is het even een materiaal is.hlll./Af", .hOQ,lrI aluminium. Je hoeft het niet te schilderen met milieubelastende verven, niet te

het is vrijwel dus gaat mee, maar aldie voordelen moet je wel afzetten tegen de enorme hoeveelheid die nodig is om het metaalte Dit voorbeeld maakt dat je alleen zeker weet hoebouwmateriaal als de keten van winning van de ruwe tot en metvan het materiaal na hebt En dan nog moet verschillende effecten elkaar

want wat is erger: een of vervuiling van het milieu met chemischestoffen? AI een aantal wordt er onder meer in het al Milieuberaad Bouw riQ\,ua . rraan het vaststellen van een voor materialen en de '7 ..... ' N " ' r ' ~ - : . milieu maat. Uiteindelijk zou zo'n milieumaat kunnen leiden to t een milieuclassificatie vooreen De test nu zo'n milieuclassificatievoor woningen uit in tien waaronder Amersfoort met Nieuwland, maar het zal nog welwat duren voordat deze methodiek helemaal uitontwikkeld is. Dat wil niet zeggen dat weondertussen niets kunen doen. van een aantal materialen en weten wevoldoende om er in de van te maken. Steeds vaker wordt in de bouwpraktijkdan ook met zoals de SEV die heeft in deH ~ l n r l l " " , r l l n r t Duurzame Woningbouw. Hetbewandelen.

Ten derde wil ik iets stilstaan de manier waarop we in het ~ ~ " " - ' - I " ' - - - " ' ' ' L L ' ' ' ' _ ' ' ' ' ' , ' ' ' - ' ' - - ' ' - ~ ' ' ' - ' ' ' _ ' ' ' _ ' ' ' duurzaam kunnen handelen. Duurzaam bouwen met een Wie wel eens op eenbOIJwlolaats komt zal het dat soms het ontwerp zo slordig is dat debouwers om met grote hoeveelheden PUR-schuim de kieren te dichten.Het is maar een voorbeeld maar er blijkt wel uit hoe is.AI even is een van het Zo is qetJlef(endeel van het bouwafval dat op een ontstaat word t veroorzaakt dooromstandigheden. Een paar voorbeelden: Er worden voor de zekerheid heipalen besteld en vaakmoeten die op de worden to t de de rest is bouwafval: Bakstenenworden en daarom voor een deel niet bruikbaar: Beton wordt soms inveel grotere hoeveelheden besteld dan kan worden verwerkt, de rest is bouwafval. Bij ~ , . . , t Y l r Y I l n " ,

.. A ... .. " \ I IO, . . . I "OI '" \ \ , , , ,y ' r l IAl ' l ln ' t door en toelevering van hetdie manier ontstaat op de veel bouwafval dat voor een belangrijk deel met

een betere had kunnen worden voorkomen. Nu groeit gelukkig de vansecundaire in de vorm van maar het is natuurlijk hetbeste te aan de bron, dus het verminderen van de behoefte aan ruwe Want jekunt leuk surfen op de grindwinningsplassen de maar er zitten natuurlijk aanrI . f"' ... r ~ e 1 - , f " \ h ' ' ' j ...... .. rI erg veel milieu-effecten. Daarom wordt al een aantal jaren met allebetrokkenen in de bouw gekeken hoe de hoeveelheid en ook de hoeveelheidsloopafval, kan worden verminderd. Binnenkort worden daar nieuwe afspraken over in hetherziene Bouw- en Sloopafval.

10


12/73

Voorts wil ik stilstaan bij een thema dat met name de van de VINEX-bouwlocatieseen rol speelt. De uitdaging. In een recente van het Ministerie vanVROM is een overzicht gegeven van de ontwerpprincipes voor duurzame stedebouw. Hieruit blij ktdat bij de keuze en van nieuwbouwlocaties er al om voorwaarden te~ i " ' h , , , , , n t " \ , , , , n voor duurzame bouw. In de meeste wegen de kosten en de baten elkaar op,

I 1 1 " H " r l e > ~ \ I , r " " n " Q n of zongerichte...,nir"".:: ...... r. . t"f"'i ' ..oe ' in toenemende mate

voor van dex.-IC)Caities. zoals die in het l r e : > t " l n i ' : : ! I " \ \ / e : > r r l n : l i " ' h , t C : : f " \ r f ' 1 , f ' l r ~ : : I m m ! : l Kwaliteit op Locatie opgenomen.

Dit programma in de komende de kwaliteit van de VINEX-Iokaties, waarvan duurzaambouwen een onderdeel vormt, te stimuleren. Duurzame stedebouw is in mijn ogen een

voorbeeld hoe milieu-besef en woon kwali teit hand in hand kunnen gaan. Deze vormenover het een t"\1I"'l . . . ,n,r i"" . . . . . . .01"1"11"10 1I1"...,...,nn'I'Y'If"1I""\llni"1

Tenslotte wil ik graag nog iets het duurzaam bouwen. Ik benbegonnen met de te de van desector en een kaderstellende en rol van de rijksoverheid. Deze ontwikkelingstaat niet op zichzelf. De in Nederland veranderd. Hiermee wil ikzeggen dat duurzaam bouwen een zorg, een taak en een is voor ons allemaal. Van allebetrokkenen het bouwen en wonen in Nederland. Uiteraard zal ook ik mijn verantwoordelijkheidnemen. In het Plan van waarover ik het al zal ik een aantal voorstelleninstrumenten concrete initiatieven nemen. Ik ben ervan dat we 1 " I " " l ' ~ n " A n , l l l l r vaart kunnen zetten achter het duurzaam bouwen.

Dames en heren. Ik ben op een aantal thema's wat maar dat wil nietzeggen dat duurzaam bouwen zich to t deze thema's Denk bijvoorbeeld ook aan .., . ", . 1--00'''' .... ' ' . ,.,, ... of aan een binnenmilieu. Maar de door belichte thema's maken \ , ,4UII\, ,4vlll"

de bouwtechniek en het aanknopingspunten bieden om eenverder te komen met het duurzaam bouwen. U, heef t studenten zoals ook alleandere betrokkenen het hele een taak. Een boeiende als u het mijvraagt. want de nieuwe opgave in de bouw leidt soms to t hele verrassende resultaten.Het van Duurzaam Bouwen voor en zo luidt de titel van di tODlemnmiW()ord volgens het programma. Ik zou het ook willen omkeren: Het van en

voor Duurzaam Bouwen! Het duurzaam bouwen is aan uI



13/73

u

door:

T. de ManWethouder, Gemeente Amersfoort

AANAls bestuurder van de stad Amersfoort en eerst verantwoordelij ke voor Milieu- enmaar ook voor Financin en Planeconomie, ben ik mij bewust van met name in onze stad met

verstedelijking, Wij hebben onder het groeistadregiem ca.IA.lrlnU"H''!""n '-" ... ...,,,, . . . . .... in de Het ziet er naar uit dat we in het kader van het

in het kader van het VINEX-beleid, vanbouwvolume zullen komen.

1 I 1 1 f ' ! I J - : ~ : : J n i t ' : : J ~ , T l n l n op veel andere in het waardevolle l ' : I n r 1 C / ~ n ' : l n r",,. o l l l l , de groene ruimte direct bij de stad beperken en de

stedelijke acti viteit binnen onze sterk doen toenemen. activi teiten zijnbelastend voor het milieu. Hoewel de mobiliteit door voor

wonen en werken in een stedelijk te is de stad als zodanig eenbrcledplaats voor "milieu-ontucht". verschaft die en ontwikkeling ons meer

dan waar dan ook om die verdere van het milieu te en eenn r ..." " ' I " "n r l milieubesef inhoud en vorm te geven. Het is vanuit die dat het Qellle1ent:ebest:uUlvan Amersfoort heeft besloten om na tal van baanbrekende en experimenten

Nieuwland (ca. 4500 behalve een volkshuisvestelijke en architectonische KWanten:zoals de inmiddels bekende wijk Kattenbroek, ook een milieukwaliteit mee te geven.

over van onzek

Voor een vierkamerwoning gebruikt men bij nieuwbouw ca. 120 m3 materiaal. Gaan we inderdaadnog 15000 woningen bouwen dan moeten we dus denken aan ca. 2 miljoen ofwel een zo

als Onze Lieve Vrouwentoren met een grondvlak van 200 bij 200 meter. Dat heeft dus iets metuitputting te maken. Voor een verantwoord dus volop benvloedingsruimte.

* AfvalDe hoeveelheid bouwen sloopafval in Amersfoort ca. 150.000 ton per Per inwonerligt dat boven het landelijk maar dat is op ons bouwvolume niet UY'\I\I,..."nr1,,,,r l l ' IVGaan we zo door dan zou echter in die 1 5 jaar ca. 2 miljoen ton afval worden daarliggen dus kansen voor beperking. afval bli jkt iets met verhuizen te maken te hebben

12


14/73

en in Amersfoort eveneens hoog, ca. 1200 per huishouden per ofwel deomvang 55.000 ton per Zonder zou dat naar 70 75000 ton. Wat een

aandacht krijgen.

* Verkeer

hergebruiktmateriaal

Als je op schaal bouwt moet men zich niet teveel illusies maken over de vanautobezit. onbereikbaar maken of kan (nog) niet als in zo'nwijk mensen komen wonen. Dat wil niet zeggen dat je de bereikbaarheid optimaal moetmaken en alle huizen eente en """v .... . . " , ~ ~ i . ' \ , . . . C ' h t r ' \ . , . V ' \ zeker benvloed maar ik zie hier toch nog slechts ""' ...,..... .......I' " \I"" ..I'",,,,,t'''''r'II'"Int:>n

eens ontoelaatbaar vanuit v e l l i a t l e l l d s E ~ I S E m

* Buitenmilieuvan Amersfoort en zeker van de nieuwbouw t.O.V. en railverbindingen heeft

Bij nieuwbouw kunnen planoloCllsc:hevan

* Binnenmilieu,.n",."7t""n van de invloeden van het de bouwmaterialen en de bouwconstructie het

hier om het van mensen. Voorlichting is hier Bewoners van Nieuwland zullen eenmilieu-gebruiksaanwijzing ontvangen om te voorkomen dat de milieu-investeringen niet verlorengaan door onkundig - of en

n l . . "n " , l " ,n i i " , is het om in het kadervan planontwikkeling maximale aandacht te geven aan Lukt het om dezonnewarmte meer dan aan te wenden door u i t l : : 1 e ~ : i e r l d te verkavelen en te ontwerpen danis het een effectieve manier om het Daarnaast leent de schaalvan Nieuwland zich er uitstekend voor om initiatieven van anderen zoals e n l e r C l i e t ) e s ; p a r i n : q s ~ ) l a l n n E : . m

l u t : s b E ~ d r I I V E m het kader te bieden. Wij hebben in Nieuwland een oO\raliEmaPV-cellen en 100 % verwarmingsinstallaties.



15/73

Als we de \ /A '1 ' "1"""" ' j"" 15000 \A/AV'lIn .... ::;nen daar moeten we minstens in

m3 gas per

hO(JQ\NacirdIQe woonwijk met

gebruik duurzamebronnen voorthermische "' ...." ...... ,'"

e n E ~ r q l e b e s r ) a r l n Q realiseren als nu in Nieuwland hetdan hebben we het wel over een van 1 5

geen er worden geen milieu-technische h O I O Q ~ 5 t a n d l e s Het is

n " " ~ l - : . - : . I ! r I er worden geen forseextra OU


16/73

"H a n n udoor:

SOM faculteit UVI .HVI \ .U IMilieukundig Onderzoek- en (BOOM)

In 1978 startte de eerste Interuniversitaire S t L l d l e ~ q r c ) e p ; : : , t c l a S U n ( W ~ 3 r o & Milieu (SOM 1) . Indeze groep zaten afstudeerders van diverse studierichtingen, waaronder architecten en

maar ook een en een ae:zor1orlelc::!steclnnlCI"" lnrlr-: ' l ' " \h. l"\ rt ' behandelde een aantal bouwmaterialen en

werden behandeld: de en deen de manier van behandelen oogsten alom

r-:.n,nl"\ lrT werd zelfs door een van de als eenuitstekend voorbeeld van een ,..,'1","' ...... ..,.10 visie.De derde in februari 1980 een "StadsOntwerp enMilieu" waarbij een over wonen in 2003 en enkele toen nogschaarse werden behandeld. De minister van VROM jh r drs P A.C.Beelaerts van Blokland was op de tweede wellicht om te kijken welke ideenvoor beleid hij kon Enkele van de zijn nu direct of indirect de"' .. I " I " ' IV I ' .o " ....... van de tuinstad Nieuwland in Amersfoort betrokken; onder andere dat prof. ir. Jn

ir. Dan van Woerden, ir. Peter van ir. Bert ir. Frank Stofberg en ir.nog Henk) .....""""" .U ... ""

\ I ~ l n l ' 1 ~ ~ ~ 1 ' 1 is er weer een en staatssecretarisdr.D.K.J.Tommel. komt ons het en de taak die de huidigestudenten in dat kader bij de t' l"\t"v,.." ..... " ' t ' in 'o ont\Jvlklkelllnq van de VIN EX-locaties.

ho .......i." ..." ... voor oude zaken:sustainable duurzaam; kringloop werdHet was voor 1"110"'' ' ' ' ' '01''1

mee waren wel even wennen, maar het scheen om de l" Io it '""v"lh""r"",-,C'r,vv,on_groepen bij het bouwen betrokkenen te omzeilen.

ook belangrijke taken aan de zij immers hebben contact mt en als het isde zoals de woningbouwverenigingen en ontwikkelaars in het moderne

f" Iolm""""n1'""n bij deze taak te steunen heeft de SEV (Stuurgroep in dedoor BOOM het "Duurzaam Bouwen op grote schaal met name NieuwlandAmersfoor t" laten Uit de vele in dat koos de ....o t ... o.on1 ' o

Amersfoort bij de ontwikkeling van de wijk Nieuwland voor een



17/73

t"'I!"\."'I""rh"',l"'lrl."'lin' .... over de als werd mij in 1992weer te geven wat visie was op de taken. Die taken leken toen:

informerenDe Nieuwland betrokkenen informeren over de he'' ' ' ' ' ' ' ' 'vi l ' \t '1' ' ' '1' ' ' l m ( ) q E ~ l i H ( h E l d E ~ n enhet milieu aan de bouw biedt.inspirerenDe bouwteams in",,,", i . ol'o,1"\ om demotiverenDe bouwteams motiveren om ookkordinerenDe verschillende n l " "nn . : : .nkordineren t.a.v.intermediren

op te

t 'e ' ' ' ie r ' 'A l ln r l door te gaan.

en schaalniveaus

Een intermediair vormen het ( . ; " " I " V \ " " e n ' t e l " \ t : > c ~ 1 " 1 I \ A l t " \ r ~ v 1 " l l v en de universiteiten en O n l n p . 1 7 ( l l e l ( ~ S - 1 r 1 s t l t l de ontwikkelaars, deom zodoende zoveel mogelijk de

milieukennis en _Qr"'"'y''''' .... ui t te wisselen.stimulerenIn'!',t:> . r i lc r ' ln l ln - : l11 r denken en I !"\T,Clrtl"-:.-:.I t"'I\'\'hA"ClY'r,,,,,n stimulerenbalancerenBalanceren tussen de eisen vanuit milieu en decontroleren

"" ' \ /O" ' .. Y\ , . . . . . . _ en \I1"\1'1"V\/"'I""\II!"\f"1C eisen.

Controleren of decorr igerenWaar nodighonoreren

en voornemens wel gehandhaafd blijven.

Met en/of namens het Gemeentebestuur de beste n r r " ' ' ' ' I F r .. n honoreren.de en van een Duurzaam Nieuwland via

1"'..,. ln ... " ' \ ' \ bekend maken aan de nederlandse bouwwereld.

Hoewel deze tekst toen niet aan de u""nAI' ::Irt1'1' IY1rt"' .!"\ het nu tochde breedte weer te geven waarop een moet werken. Dat werken in de

breedte is alleen in teamverband. BOOM wordt dat team " ' ' ' ' \ l " , r ~ n ir. Indira ir. Karin Elema en Anniek van den Berge.

Van de andere betrokken teams, belielcisrrlakers f"\niClAI",.rn,c:>r", en ontwikkelaars hoort u \ / ~ r ' \ r t ~ . ~ r t eengroot , aantal cn r .. v,.,.Y'cIn al die teams is de I n t ' " " r r ' l I " " ' l n l l n ~ I i Y ' ' ' ' ' samenwerking van

C . c r n u r s t e d e ~ w o o n o m g e v m ~ ~ ) c i V i e l ~ techniek )

De deelnemers wagen zich over de grenzen: j ..... 1 - o y r ~ i ( y ' i ..... li .."' iy samenwerken

16


18/73

i n i - " " " f " i i < " ~ i .... l in ., . i . ,, e- : : . tY l" " ' I " ' I IA l" , .V' in/4 te is de DCBA- of viervariantenmethodeDeze methode werd ooit ontwikkeld bij het initiatief voor een

lililUdlerrlonlstratieoark het latere Ecolonia inzoals Morra Park in Drachten en Ecodus in Delft

aid Rijn en werd daarna bij diverse

C is de Correctie op de normale situatie en/4.:l1t'YI"',Qont't:> Amersfoort koos de DCBA-methodeh""." .... ''',.., van het niveau van Duurzaam Bouwen. Het minimaal te behalen niveau werd door

o e i m e ~ e n t e t ) e s ; t u l u l bl8081ala op het dat wil zeggen: minstens n beter danlinie.

de aanvang van het planvormingsproces van deelplan I is een waar door het"de Gemeente", de VOF de de achitecten en de adviseurs met

van de viervarianten methode de n de mogelijkheden van de eisminimaal C-niveau werden h"", l " " n op en

\.lIJIUIIJ'U. Per woning zijn to t nu toe premies van f en f 1 000,-De nominatie wordt na het 'I- ..... ,1J"""' ........;n ... na het bestek en debij de oplevering.



19/73

I I l I E ~ u s u p e r \ " s c ) r vooral zou toetsen; ditom de

mc,aelllKlneCjen en kansen aan te geven. Het verstrekken van de juiste hoeveelheid informatie, voorpersoon, op het tijdstip blijkt essentieel.

Zie hiervoor op de voor hetin ontwikkelde Duurzaam Bouwen het Voorlopigde die op basis van de DCBA methode door ir. lndira werd op I " Q " " , r l e , l " ' h ~ ~ 1 ' " \ in te zetten en niet als een Alleen dan is het mogelijkte komen to t de gewenste 111, milieu in het of watmij betreft liever nog milieu als uitdaging en ~ ~ r ~ l o l r l l r ' r 1

o50 % tussenzuidoost en

zuidwest

C70 % tussenzuidoost en

zuidwest

Zon-orintaties \ / I ' " \ I , , ,QY,C DCBA-methode

18

B90 % tussen

zuidzuidoost enzuidzuidwest

A100 % zuid


20/73

Voldoende afstand houden tussen de zuid georinteerde blokken

asymmetrisch dak meer zon in de tuinen

bouwenHoe minder 2:e1v'el,oD1oervla hoe minder e n j ~ r Q : l e ' l e r . l 1 e ; s . hoe de bouwkosten.

Hellend dakEen hellend dak is duurzamer encollectoren op het dak.

l 1 e l 1 V l ~ l e I l C I e ~ 1 1 1 j l < : e r uit te voeren dan daken. M I [ ) g ( ~ 1 1 1 k l 1 e ( 1 I ~ n voor 111teg;ratle van

OverstekEen overstek beschermt de gevel tegen weersinvloeden en ( ) V I ~ r v f \ r t l 1 t t m architectonisch weer in zwang.

in de zomer. Te2:erlW()ordr is dit ook

Grote ramen op het minimale ramen op het noordenzonulstI'aling wordt verwezen naar de tabel op pag. 26 van het werkboek

en/ofRuimten die relatief veel warmte hebben (woonkamer) aan de warms te leggen (zuid, zuidwest). Ruimten meteen warmtevraag zoals hal, trap, en keuken aan de Door tussen voor- enacllteJ,geve] een binnenwand te creren (b.v. of afsluitbare ontstaat er de omverschillende temperaturen te handhaven in de ruimten en wordt vooral het ventilatieverlies sterk beperkt. Dooraangebouwde o e l ~ g l I l g e : n en toc:htlDOltaJ.en worden de transmissie en ventilatieverliezentoepassen,

Geen open trap

De CV ketel met warmwatertoestel voorkeur tussen keuken en badkamer IJH1Ul1> ;;U. Leidinglengte tussenwarmwatertoestel en keuken bij voorkeur minder dan 5 meter. Centrale plaatsing van de ventilatie-unit is ook belanllf1Jkvooral t m ~ p a . s s l n g van g e ! ) a l ~ ; m c : e e J , d e ventilatie met warmteterugwinning. Deze is vooral goed betaalbaar insituaties met een hogere g e l l u i < j b e ~ l a ~ ; t i n g op de dan geen dure suskasten

voorkeur geenIndien geen wordt toegepast is het aanbevelenswaardig om de meterkast en toilet tegen de te situerenof het toepassen van een zone waar eventueel de toch nog bereikbaar (misschien een grote mantelpijp?)

containers afvalhet ontwerp is er misschien arutllelding voor het creren van een (0 )verdekte o p : s t e l m o g l ~ l l J I k l 1 e l d van dit soort

containers.

bij voorlopig ontwerp" (Ad 1-1 ...... ,. ........ "" , .. "



21/73

zeer

21 maart 1994 is n . eu " ' \ n rn , noo l ' n voor eenvan en'"#",01"""'#"';.0 in het ontwerp van bouwen - en andereop niveau B de schade to t he t minimum) o.a.:

l i r t 1 j ~ .. :,,"rii bouwen- warmteweerstand R 3

- keram;sclJe r l ! l l fn!l tHl t3i '1"Cl"""";'''''-;''''#" dekvloerenop basis van RO

u . u .. r ; < ~ : > hout IRobinia

29 x fwethouder financin, receatie,

i n h m l 1 l a t i ~ s e r i n q . nrnnrb':1II1>1\ en milieuT de Man

De milieupremienominatie

20


22/73

eno:s:

N.....

BOUWDEEL

" begane 2fcmd,vl(x:r

materiaalkeuze besluit DO toetsil1!g bestek

- b c t o m ~ l e m c n t c n - bct oncl em. mel pUtn!.!;rJ.llul:a.at- gasbeton elementen- houten elementen (europees hou[)

- prefab beton met puin granulaat- kalkL1.ndstcen (ankerloze spouwmuur)- houtskc!etbouw met r o g i ~ ( \ ' e z e l ) p l a a t

- gasbeton elementen- houtskclelbouw met rogips(vczel)plaat

- gasbeton elementen- gipsblokken (rogips)_ houtskclctbouw met ~ ~ , . ; ~ , ~ { " , . . " , 1 \ . " I ' l . , t


23/73

22


24/73

ndoor:

Drs. A. DorresteinAmersfoort

vanaf het van dede ontwikkeling van Kattenbroek. Hierin had de n""I'Y'I""""nt"""

p r ( ) l e ~ : : t I E ~ l d E ~ r in alleen in een iets andere rol.Nieuwland ligt ten noorden van de I J l JV I . 4VV I Ide Al, van Amsterdam naar H f " ' I , t : > \ I ~ ~ I ~ L ' " " n 'I"r""V"' .....,,'I",I"."" N199. Het is dus een ho l ........ ...... "

in Amersfoort. Het ligt ingeklemd tussen de ~ n " , . I \ I \ I " ' n I ' "nl '"lrhA./""n die het Noorden van Amersfoort ontsluit en de

I I ' t l " ' l ~ n l n n hier een duurzame, milieuvriendelijkemaar ook een wat

h " " , r 1 I ' " I I t ' ~ t " " " l ' " r ' ' ' ' ' l n dat in Nieuwland np.rp.::IIIC::IF"P.t'/i

SOM C"nn .... ..c;'"nn "Duurzaam Bouwen" 22 februari 1995 23


25/73

.....""'hAlil.d""'li"',,.. van Nieuwland terug to t het eind van de '70. Beginin om eind '80 weer te worden. Het eerste watvan een MER. Het is een 1I"'Il"lif"h'rll"l,F"fC'_1\JI1-

he t milieu een 1"'\1"1", ..... ,"".:"",.'"Om di t te kunnen doen moest er een worden voor de wijk,waarin het milieu was in alle plan. Daarinhet om de vragen: wat bouwen we dus ook waarom), waar bouwen we en wanneer bouwen we?Uiteraard moest dit ook financieel worden, in de zin van een Anderepunten waren de sociale veiligheid in de en het beheer van de wijk na de oplevering.van he t milieu in het rol toebedeeld dan in de MERto t uitdrukking was , . .olr ........ .,"'1"1In de MER wordt aandacht besteed aan het 1 / ....li,.."'I"I.rl,"'gesloten ketenbeheer

enkele andere kwaliteits verbeterendeOm enkele hiervan beter uit te zoeken ,...""' ....,,"'.n door enkele

van de is naast een different iatie en eenIIS'v'eS1[eIiIKe mix ook veel aandacht besteed aan de PlattElqnonltKortom de verwevenheid tussen Overeem en de is behoorlijk

de,elplan een programma van eisen op, ineen waarin alle aspecten uit het I \ J l " " " ' T ' < : ~ r n l . . " n

is"'''''I'Y"I'''',''''I"IT''''' stelt voor

verkavelingsstructuur en dat de realisatoren en architecten wetenwaar en wat ze moeten bouwen en ook onder welke voorwaarden dat moet gebeuren. Het deelplan isweer verdeeld in van 400 waarvoor wederom door de een programmavan eisen wordt Daarna wordt er een voorontwerp en een definitief ontwerp De\1""tV""'II""'ll"Iri en de wordt door Overeem \ I " " c ~ T " " " , , , , T , , , , I . r l Vooraf stond al vast dat Overeem een bouwvolume heeft van ongeveer 1600 woningen. Deheeft de verantwoording voor de uitwerking van alle sociale en de woningen inde marksector.In het hele planproces is de gemeente een belangrijk instrument om de plannen vorm tegeven. Er was binnen de gemeentelijke diensten een samenwerking, wat ook vrij uniek net

24


26/73

als de wijk Nieuwland. De hobbels zijn genomen, maar er zal nog wel het n en ander aande moeten worden. Het hele proces was de moeite vooral alswat Nieuwland nu gaat worden. Je kan dit een noemen tussen de t"Ie:>I'YIe:>,pnt'pen de VOF Overeem.



27/73

ng In a ing"door:

Ing. J.B.A. KranenburgOvereem VOF

Overeem is een < : ~ : : U Y l " , n \ l \ I " , r L ( i n t " 1 < : \ " " , r l ' " ' l ~ r v ' l van Bouwfonds Woningbouw Mabon en Volker Stevinto t ontwikkelaars van WonlnlOboU'wprolec1ten

in vanin willen gaan op di t aan de hand van de volgende vraag:

rlrl''' .....C'l"'lh'' ' l in' ' ' ' 'A/I" I, .... ' ..... ..h,...'J\IIIfIOfcatles, waaronder de Vinex lokaties in deze nog te ontwikkelenU zult uit het feit dat ik hier sta, dat antwoordontkennend is. van VINEX-Iokaties zoals Nieuwland, zijn complex enrisicovol. Er vanuit en het ontbreekt een verkeerd g e l < 0 2 ~ e n

het proces te sturen of opnieuw te moeten we dus op voorhanduitsluiten. Daarnaast dient het uiteindeli jke resultaat een ofwel een wijk te zijn, welke een

basis vormt voor een kwalitatief woon- en leefmilieu. We kunnen het ons metelkaar dus niet deze opgave onzorgvuldig te behandelen of met een onvoldoenderesultaat to t stand te brengen.Wil men di t proces dus op de meest efficinte laten \/"""1,..."'''''..... dan dient vanaf hetn A I ' n ~ ~ l t ' t te worden van alle benodigde en beschikbare kennis op di t ~ ; ; ! J I " " U , welkecomplexiteit vaak niet meer binnen n ,...r .~ " " , n , i " , , , , , h , , , , InT,o::>rlY'"",-:'1 ~ ' : I r l l l \ l " " ' 7 l n Binnen de vanouds bestaande was de gemeente met de -:.1"r!""III",n

de

S t c ~ d s o n ' t w l k k ( ~ l I n q de initiator van een plan, maakte de en bracht het plan in delento t realisatie. De ontwikkelaar realiseerde de binnen de vooraf vastgelegde kaderswelke mogelijk strijdig waren met de van die ontwikkelaar of de bewonersmarkt.Let ik pleit hier niet voor het afstemmen van een ontwikkeling van plannen op eenmaximalisatie van de belangen van een maar naar een van alle.teneinde te komen tot een maximaal product in casu \ A I , . . . ( ' \ n \ , ~ 1 I I 1 r Zonder nu in te gaan op de achtergrond van het to t stand komen van de samenwerkingtussen de gemeente Amersfoort en Overeem is he t van te weten, dat begin 1993 eene-:"""QnIAI"" .Lrin'"lC'I '",,,,,ro.:.nL'An,,,,, '" is in een vorm van PPS of wel Publiek PrivateSamenwerking.

26


28/73

Deze houdt in dat Overeemoverneemt inzake de en hetHiertoe heeft Overeem zich verbonden aan twee adviseurs te weten:

\ 1 \ 1 1 < ~ C : l r . n Stedebouw en Ruimtelijke Vormgeving BV uit Barendrecht, welke \ 1 " " 1 ' ~ n 1 " \ I \ I f " ' t f " ' t l r r l " , . 1 1 I voor het totale werk in brede zin.

Utrecht als civieltechnisch aO\f leSnUI welke \ / O I ~ . , . .... r'AlI'\I'"" ..rl".1i i vcivieltechnische \ I \ I I C ~ C : l n , n worden

Met andere woorden: twee adviserende instanties welke het totale eno n t w i k k ~ ~ l i n Q s ~ ; p r o c l a s \1 / ...11""1"111"1 afdekken. Indien een discipline niet voor handen wordt

\ I " " t ~ n t l l \ " " ' I f " ' t r r l l n , t " I van n van de adviseurs die discipline ~ ~ r H ' 1 " . 1 " r . " , v L ' " " n is met een klein team het totale te "trekken" en zodoende

doublures en onnodige discussie te vermijden. De taak van Overeem behelst het "overall1"n!Jln!Jt"I""IYI""ln1"", de voor het Met dit "team" is dus 1993 het

n " " ' ~ ' I " ~ i r ' l " met de randvoorwaarden :o r r ~ i , . . . l - l r i n , , . . . van het reeds ' /0. , /"" ', , , ,1",.;1' ... 1"10 ont'''Iikkelinlsplan

Overname van het I I t v o e l n n ( ~ s b U d I C l e t v a ~ j t q l 9 s t e l d voor hetRealisatie en f"'tnl.,.\I,"rll"ln van het totale woniniaboU1i1\10!roclral'TIrrla vr einde van deze eeuw.Vasthouden aan de het plan te ontwikkelen en te realiseren alsh O I : > m " , a ~ ~ r d i a milieuvriendelijk woon/werken r e ( : r e : a n 9 a E ~ O l l e a .

is

Naast h ...... I/.,.' ' 'In''.nl '' ' '.,.n''lrl .,. randvoorwaarden is n van de eerste dOIls'tellilnlen a e ' N e E ~ s t . te trachten de1 I I l E l U a O e l l S t E ~ l I I r l a naar het een positieve

en te geven. De term I l/rI",n,1. , .I IIV heeft ons toch nog een temaken met idealisten en de aelte\"IollenHet leek ons van met ongeveer 12.500 inwoners niet terealiseren binnen een sfeer van .,.v, ....,.YII"n,"'nt.,.n

.,.vl ... .,.yII"n . ,.n1''''' ... wel eens de hebben te mislukken. Immers het moet een wijkh.,.',I ..... lvlnnc::Ir"IrI"'I.,.n en niet voor een kleine groep idealisten. Van essentieel

is namelijk dat de vanaf het en 1 " ' I " " \ . A I ~ ~ : : I l " r I " ' ' ' ' I ' r I il"'lt"ll.,.\I\I,('\..-tolrlo weerstand is weg te werken.

En van de overwegingen is daarbij de IIIle!uo!pq.we te vertalen inDUURZAAM BOUWEN I DUURZAAM ONTWIKKELEN.

Zeker wanneer het n Nederland een woning ""1,,,ol"I',o


29/73

partij uitvoerbaar en afzetbaar is. Indien deze voor in di t geval Overeemzal het meestal voor andere ,..,,,,,y'hi,,,,n ook Met andere

C'I"\I'"""""I,..'" de taaJ van de realisatoren. Voor hetac(:::er)tatle als criterium op te voeren. Door de C ~ r Y l " " l r ' l \ I I I . o : > r I t U " l n

dOlels1telling ontstaat een '""0''''''''',.-1 c l n ~ r , n i t " l n C : ~ \ I " " l r I resultaat mag worden n " " c ~ n l " . n l r " , . n

van de aan de qeacc:::er:;ltelerdle

tweede stelling is er niet n die automatisch voortkomt uit de maar meer Innl=>n,Q\I""n isdoor de procesvorm en zeker van is voor een duurzame ontwikkeling:

In juni 1 993 werd besloten de en invulling van het eerste Deelplan van 1 600 'A',.....,''' .... ' ' 'nte r hand te nemen. Het was dat voor de zich binnen dit bevindendesociale vr 1 1994 een diende te worden verstrekt. Voor di tdeelplan dienden zich 14 realisatoren en 1 6 architectenburo's aan.1"\1"'':lI ....h .,. .... -1'o zin slechts 3 maanden het ,....,,,,,.... ,.,...1"'\..,.'1-""",.,. te bundelen. Per prc)lel:::tClebledgeorganiseerd. In deze \I""t"rt""rI""rin, .",n

en \" ..,..1" .. , .. ", . . , . , . .Stand van de olalnont\Nll


30/73

u a undoor:

Ir. G. van der Boomen.." ..... ,.-1"',.'1-1..,. ...."'.">"',..1-1; ...",,.. .. \ I \ f I < : ~ I I " I , n stedebouw en \1/"'\r"rYlr1&:>\/lnn B.V.

Contextvan introduct ie wordt het Duurzaam Bouwen in de , ; : ) \ . ; u ; ~ V U V V I \ . U I

t O E ~ q e p a ! 5 t in Nieuwland, In Nieuwland is duurzame stedebouw qel)aseer"d

beeldkwaliteitidentificatie

multifunctionaliteitduurzame financile waarde

milieutechnisch: bodem, water, t :>n,:ornl l


31/73

- -', f ~ J : \\

MASTERPLAN TUINSTAD NIEUWLAND

DE VESTINGWAL

30


32/73

drieTeneinde de te geven, is een

zo elkaar aanvullen enmaar ook zorgen voor contrast en variatie. In Nieuwland worden deze door

elkaar heen geweven. De inzet wordt door hun effectiviteit en het pr()bIE:!ernOI)lo:SSEmdvermogen. De keuze enduurzame stedet)ouDe .....""r',...Q ... t - < ~ r . vormen lagen waaruit Nieuwland wordt OPQeIOOIJWiCI.t 1 e : L J C Q J [ 1 Q e p J u ! U e . u . . w ~ l i l : : ~ : S 1 J n g _ wordt de " "n ' I " IA/ ! V v.::> I H", t"I van Nieuwlan d alsals nieuwe wijk van Amersfoort. Tegelijkertijd biedt het een effectieve oplossing voor de

en

zorgvuldige stad, biedt een instrumentarium voor dede de en de architectuur.

Door de hirarchie van stElde:bo,uwrkul

1. De woonveste,de stad

2. De landschappelijkestad

3.De stad

ervan.

WaterwonenStadswonenHofwonen

De

de constante factor milieu.thema's op COl1cEmtueei

De beschermde en beschermende

Het bestaande l ~ n r 1 e t ~ n ~ l n als

van woonmilieu en

Door alle thema's heen de economische haalbaarheid van Nieuwland. Het t O E ~ p a s s E m e c ( ) l o ( ~ i s ( : h e ideen hoeft niets extra's te zelfsvan de middelen anders .......r ' ' ' ' 'n iC'ol ..on

"Duurzaam Bouwen" 22 februari 1995 31


33/73

STAD

WATER

LAGE HOVEN

WOONTHEMA 'S EN WOONSFEREN

32


34/73

" 120door:

Prof. ir J. Kristinsson,nr.,.,"",.,,,"" ... TU Delftilieu-TechnischArchitecten- en I n l " l ~ n l ~ 1 Kristinsson.

Het is niet dat de van een nieuw in alle facetten op deFaculteit der Bouwkunde behandeld worden. Namens deze mogen deinitiatiefnemers en alle deelnemers dankbaar voor hun inspanning om dit hier voor het voetlichtte Ten heb ik twee op ten eerste die vaneen die naar beste weten in de sociale sector waar tracht te maken. Detweede is die van een docent van die in andere en in een anderbouwklimaat moeten realiseren, De van de architect zal in detoekomst niet toenemen. De beschikbare zal een zeer bepalendefactor worden bij duurzaam bouwen. Ik kom hier op Gemakshalve deel ik mijn intwee delen, Ten eerste: de tot en met Nieuwland en ten tweede de \ 1 \ I ~ ' : : I r C f " ' h l l n l l l \ l Q t ~ .... r l Q ' i " " ' ~ Q " " i n d e A I ~ , .... i n ~ h ~ ' Van is aan het te weten wat er van je verwacht wordt en wat je van de anderen-:""Tn,QrC mag verwachten. In de traditionele is de aannemer de van de

die de beste In Nieuwland

Onze beiden en bouwers. Dit valt direct op n kortZonder veel omhaal kan je aan het werk. De T " ' ~ I " \ 1 , , , , .. ~ , , , , I I I " I ~ worden snel Waar wij vanaf het van

ambitieniveau en het beschikbare op gespannen voet staan met elkaar. Duurzaam bouwen isbeter bouwen en kost dus gewoon meer Wij hebben hier binnen de sociale metrelatief hoge grondprijzen te die binnen de vereffendmoeten worden.Mijn voorstel was om te trachtenq e ~ 5 t a p e l d e woningen te maken. InZo hebben we wat geld op "straat" ~ " " ' , I r . r " ~ " , , n Alle knikken in onze verkaveling bestaan uit driede knikken geheel vullen. Voor het motief "stad" deed dit geen afbreuk aan het O P ( : : : 1 e ~ i t e l l d e de stedel)oUIWkUI



35/73

Over de van over de lokatie met onze Van Zwieten-Van Straalen enSCW, waren wij het gauw eens. Ze hadden de zuid dakvlakken nodig voor het van PV

voor voltasche e l e ! k t l ' i c i t e i t s ( ) P V l f e ~ c k i r l q

gebruik duurzamebronnen voorelectrische ~ n ~ : : . r r l l ~

(ons waren ook blij een lessenaarsdak te mogen maken; di t levert op he t zuiden extrawoonruimte op en kost een en een hemelwaterafvoer minder - alle helpen. Hetbijkomende is dat het een symmetrisch oplevert met de hoge aan destraat.Ondanks duurdere verdeling, door de uitvoering in twee is hiervoor in overleg Qel


36/73

totaal jaarverbruik \ lOV ' IAI" ' ' ' ' ' ' ' ' . n r .

aes;ta!:)elcle bouw

847 - 111 2 m3 ~ ~ r r l n ~ l ~ 1054 - 1316m3 ~ ~ r r l n ~ l ~

595 - 740 m3 "" .' r I , . . . , ~ C "

voorkom "".'H' ...... """,,, .""''''door isoleren

",...,. .. r l , . . ' ~ < " \ J , Q t ' l A , I ~ " I ' Y \ l r , n + 80 m3 " " r r l , . . . ~ ~ C " koken + 270-350 m3 " " r r l , . . . ~ ~ C " warm tat:lwaterglasoppervlak: :::::; 25%V.G. 55% G.O.aelTIICldelde \I""f'Vi"\,nnr'\rll'.,.""n f 152.500,-- vrij op naam.

Van rechtstreeks over naar het ik denk dat het ongeveer klopt dat:

:::: Economie / factor

Dit is ongeveer gelijk aan de definitie:

= Waarheid x factor

D =B xW xM(1 1 :::: 1 x 1 x 1

1/2 x 2 x 5 x 1/20

D: druk op het milieuB:W: welvaartM:



37/73

doorsnede 10 koopappartementen

36


38/73

begane

T(:vn:


39/73

Nu weer naar de IAI..".., ..",,...I"\,,n'" toekomst.De voor de sociale IAI/"'\,n,n,rlh/"'\, in Nederland is jarenlang relat ief gehouden door deoverheid. Deze ......" 'c:-hoh,Q" 'y ' ' ' ' , ... ,.. zoals in Nieuwland. De vraag ofdeze ,.. .."',.,,...ln ..""'\I"" . ~ , I " ' \ , . . , , , . , I " I \ / o , - r l i , ~ h t - i n , . . . , " ' I " ' I I .."''''rI van uitbreidingsplannen.Mijn ' n \ I " , ' c : - I I " I " " ~ l I '

is dat we een ,...."',.,"' ..."' .. ., ...' 0Wat wil het Een boer die als bouwgrond beurt ongeveer 25,00Im2. Als deze zelfde boer een wil bouwen op deze pas verkochte moet hij de

v .......... ..... ,'-', ... prijs betalen. Wat er allemaal met de opwaardering van de grond is een teverhaal om hier op te nemen, maar enkele onderdelen zouden to t kunnenindien ze en worden Onder versta ik datdie niet alle aan infrastructuur nodig denkt te die kosten magHet mes snijdt aan twee kanten. Dit levert niet alleen een minderprijs op voor demaar ook op de

Enkele concrete voorbeelden:Wij moeten streven naar minder Wie 100 m vanaf een centrale

n.."'V..:o",,rr,\!..,,:li:"e wil wonen betaalt minder aan h O < ~ T r ~ l T j n l r l l " ' I " " I , ~ l o r , r l aan het idee dat met 20 30 ton water dag en nacht door

onze woonstraat moeten kunnen De statistiek van de eenbrandt eens per 1000 af. De kans dat een eens per ca. 1200 1 500 jaar afbrandtdichter de waarheid. Een roeiboot bij de is vaak logischer dan devermaarde rI""":let"..,It'"",,,,,,,rrl,,,,, I"'\,,,,,,rl"lorl,il'Y\.,,,,.,c:-il"'\I",ool"rlo

Wie het r"""10nIAl ': l1 'or , - ,n ' ' ' ' ' ' . '>r lr in tuin, betaalt minder rioolheffing. Wie I"OI"'lI..:onIAl..,1'buiten de watermeter om, mag dat.

schoon water vasthouden

......0"",,,.'1"11 ..... ""0 kruipruimte de woonhuizen is een rudiment uit devan de houten niet meer wordt t O E ~ Q E ~ p a I S t .

De in de straten en de voor hemelwater staan niet alleen te r discussieomdat ze veel kosten in en onderhoud, maar heel vaak het milieu verschralen.Met minder verharding in woonstraten kan een andere en een betere watercultuurontstaan. Het is niet om volledig te over wat is als maar erligt veel op straat en nog meer onder de straten, dat heel goed benut kan worden voor duurzaam

Een nagenoeg zelfvoorzienende woning is een doel voor duurzam bouwen op midden-lange

38


40/73

De ge.:iLQ1terJLKrms;u-mlell passen bij het I 'Y'IAne':: '1I1 v handelen die de toekomst duurzaam zullen maken.

hergebruiktmateriaal

zelfvoorzienende die ik will i e \ , / o t " 1 ' A I ~ t " , " " " l n l " ' l valt te verwachten dat dit

IAI


41/73

40


42/73

oon pologien"door:

Ing. S. KruisGemeente Amersfoort, Sector VHV

De van ing. S. Kruis behandelde de van dewijk Nieuwland. De onderstaande tekst is geen weergave van de maar een deel uithet 'Basisdocument'. Dit document de randvoorwaarden -, n is het uitgangspunt van hetSommige gegevens, zoals het aantal IAll"ol'"'lll'"\I""",on dat in Nieuwland moet worden npn::':::III,n

eTl'" l lr l inh."r1t : : .... zo veel mogelijk weg te nemen. Hiertoe zijndoels'tellinlen verwerkt die een nadere van het kwalitatieve deel

voor de ontwikkeling en van Nieuwland.

van het wonen in Nieuwland geldt als uitgangspunt de woon- en leefsituatie vande mens. Niet het zo snel voorzien in de van 4000 huishoudens wordt

maar een kwalitatief en duurzaam woonmilieu menselijke maat.Bewoners die buitenshuis werken of studeren, mensen die door hun functioneren of

in sterke mate aan de zoals huisvrouwen en mannen, \ -::I1rCT':>rY'Il'YIln,n en een zekere differentiatie van woningen en buurten kunnen Nieuwland

voor verschillende typen huishoudens to t een maken.Het is in het oog te houden dat het bouwen van een woonwijk niet automatisch inhoudt

er ook een van bewoners ontstaat. Pas in de van de zal zich die gaanontwikkelen. Bij de inrichting van en van de komt het erop aan voorwaardente die het van de wijk als maar stimuleren.



43/73

waaronder sociale veiligheid, en De woningen en hetmoeten voor bewoners en bezoekers niet (psychisch en

Daarnaast is het van belang dat ze mensen stimuleren tot aCl: lVI '[el1:eneen 1"1"\"'1"1""\11"\1::>1'1 ...1"" waarde hebben voor hun persoonlijke identiteit.

DifferentiatieNieuwland is nadrukkelijk ook eeneen functie heeft in de \I ..... ,"" . ."i"'l"'Iil"'lndeels alsdiverse m a a t ~ i c h a P J ) e l l l k e verscheidenheid aan typen l e e ~ t s t : I I I E ~ n nog te aandacht besteed. Een n ....... ' i"ol"O

a a l l b ( ) a ~ ~ l I a l e is daar""in.''' .. 'ri .....r ...c'' .....rIVY'l en biedt de n .."' .....t-'".'l-o . ."o l l " ,.rhoi ,r l dat Nieuwland ook op langere termijn

functioneren. Iedere vorm van in de woningbouw maakt een wijk indeze orde van kwestbaar.

\ A l I " \ n n \ , ~ I I I V een thema In Nieuwland neemt eC()IO!::jlsc;n meerverantwoord en minder milieubelastend bouwen en wonen een in. De centrale

is hoever met het tOEmaSSelnn \ / ~ " I " I " " I A a ' O e I S ( E ~ l l I r l l E ) n en financile kaders

r... .. I ....... ....OC gegaan kan worden zonderaan te doen. In dit stadium het vooral

om het bewust ontwikkelen van de wijk. Wanneer Nieuwland een, zoals hiervoor ho': : ' ...h, ..A\/ondan zullen bewoners en bezoekers geneigd een extra hi i , r i .." ,no

milieubewust gebruik en beheer van de wijk te leveren.Doel is om In1",Qnl"'-::O-::01 te on1twlkkE3lel1: basisdocumentMilieu

ramma

voor gemeentelijk l u l ~ i v e s t l n l : 5 b E ~ l e l a ten aanzien van de vanNieuwland is het realiseren van een een lellllcldelde bevolkingsopbouw. Dit betekenteen mate van differentiatie naar woonvorm, \.., ... "'III"' ... r ...."' ' ' ' i ' ' t oVanuit de volkshuisvesting wordt aandacht voor de invloed van sociaal-

Hieraan wordt concreet invulling gegeven door middel van hetDaarnaast invulling te worden gegeven aan bouwen

en wonen.

wOlnmlObou'woroClralmnla voor Nieuwland in relatie to t het r j j ~ : s b e I E ! i d , als'AI" ' lni l" ' l / " ion in de sociale sector te realiseren en 60% in de

marktsector. Binnen de sociale sector worden sociale huur- en sociale ! p ~ ) e c : t o l

42


44/73

Verwacht mag worden dat de grondprijs- en sUch1:inc::Isk:osterlV:rlaairla die zich in 1992 voor Utrechtvoordoet in 1993 weer zal worden qeIIlK!::!et:rOIKKemVooralsnog wordt er in de grondexploitatie Nieuwland voor beide vaneenzelfde op de te verwachten Het van de

moet ertoe dat de niet alleen in kwaliteit maar ook in stichtingskostenc.q. woonlasten meer Daarnaast biedt het schakelen van de grondkostenvan sociale koop- en huursector als dat van de mogelijkheid het BWS biedt om deze,...,.,t''''''''',I"\ . i < ~ .... uit te wisselen kan worden n " " I ' Y \ ~ ' : : I v r

o e ~ : : I e s t a r l e " " " ~ l " ' I n l r l n " I I . , ' " " n voor Utrecht niet worden,..... ... n , . ~ n .. i .,.r-li+to .lnlr ....""n worden Deze worden opgenomen in de programma's van eisen voor de d e E ~ l p l a n r l e n en in de voorwaarden voor de n r ( ' , n f ' l n \ l p . r ( , 1 r ~ . ~ n r

Goedkope koopwoning.enHet totale ............1"',..",...0'''1" nlre:>n"lIe:>IAlnl"l lnl"fp.n koopwoningen tebouwen voor de doelgroep die niet voor subsidie in de in ~ ~ r , m , : : > r v l n n wel voor een De von-prijs mag daarom niet meer dan f 1 \.JV'V

De woningen worden op een kleinere kavel dan to t op heden als normatiefnr.:: 'mlp.\A,'n ...ln n met navenant

Dure huurwoningen worden in de Het betreft hier vanafDe is niet in het programma opgenomen, aangezien de huren met

premiehuur subsidie al to t meer dan f 1.200,-. onvoldoende in dekunnen deze alsnog worden r l " ' l " " n " " \ l n e ~ n n

Koopwoningen in de sector worden aelreallisleer"d vanaf f 180.000,- . Bij de \ I ~ ( ~ r C 1 r p . l l l n n differentiatie binnen de vrije sector is als voor de gemiddelde von-prijzen r t p . ' ' ' I ~ n l ' l " ' : : > j ' ' r r l dat de 20% - 25% van de \I .... .._ n . lc ho'''i .....,...,''''i"'In het programma zijn circa 80 kavels opgenomen in eerste instantie een V'::I\/.::>I,., . "'I{,\'I"'I"van 500 m2 meter is In de verdere uitwerking van het plan wordt het aanbod van vrijesector kavels naar grootte, varirend van 400 to t circa 1000 m2. De kavelsmoeten gefaseerd over de planperiode op de markt komen. Dit betekent dat er een naarn .. ,{' \TT'p' n""r l l !TT"""P.I" t l . : .orr l aanbod zal van circa 20 kavels. Vanuit de volkshuisvesting is het niet

sector kavels is. Indien dat uit andere{'\\": 'I '"IA/""nllnl"l""n gewenst is, zou in een bepaald kavels kunnen wordenopgenomen dat over een aantal jaren wordt uitgegeven, terwijl in een ander een klusterkleine op de markt wordt , " , O ~ " \ " ' ' : : 1 , , " , h ' "



45/73

" , . . , . t " " , I ~ , , , , r ' ~ Q n (in het 4e of

'Aln,,,,"'",,"""'" en van huur- en !(Q()DVVDrlln(:lenIAl r .nu"" .",.n ten van elkaar dient wel een zekere

de situering van de eveneens een rol. woningenp r i i s o ~ ) b c , u w van de van dan wanneer de

11II1'1.nll'"ln",.n van elkaar Potentile conflictsituaties (marktwaarde) als gevolg van eennrl l ,C\I , : : : . rc, . .nl l tussen twee op elkaar dienen vermeden te

worden.

In de Nieuwbouw en Woningverbetering is voor Nieuwland in de 9971 - : l ~ r I I l L f C een programma van 800 in differentiatie. Op grondvan de wordt verwacht dat in Nieuwland op in 1994 de eerste'AI"'.", .., . ",,,, in aanbouw genomen kunnen worden. De aanvraag dient derhalve te worden Qe':lctualise,erd

Als van r i " " r Y \ " , N r - : l 1 1 C f ~ h " " een traditioneel n " " ' ' ' I I ' ' ' I ( ~ \ J ' ' ' ' i ' ' h " , n r i Amersfoortse huishoudens uit n " " ~ 7 1 I " ' 1 r , , , , , 1 " ' 1

collectieve woonvormen enn""Lf"n"l""1"'I van het voorheen overheersende kerngezin.

Een andere !" '\ol l '>l" 'I ,nrl l binnen de ri.: . 'I"'\,,.. . . . , + i ~ l ~ h " " o n t w l k k E ~ l I n Q zijn in toenemende mate in

Momenteel is 1 van de AmersfoortersQ r ( ) e l ~ ) t a d - ~ ~ t t c : ; c t neemt deze groep de komende 1 5 in

maar neemt het relatief aandeel in de bevolking licht af 12% in 2006).maatsichaPJ)elllKe ont:WII


46/73

moet worden waarin alle een basisniveau moeten krijgen ten aanzien vanmilieubewust bouwen en wonen: liever 3500 voor 50% dan 500

zo di t zou - 100%. is het mogelijk om op schaalelementen toe te voegen. Het gewenste basisniveau dient een ,0..'1"',0 ..... "' ' ' '1

van alle Een krijgt in Nederland to tEcodus in

In het MER en het r.nl-\AIII!t '! t '", lIn'"lerol-:!n wordt voor deen, onderdeel de nota Duurzaam Bouwen. Het n!'"...."hl.::.",1'Y'Imilieubewust bouwen nog

wordt er bij het ministerie van VROM samen met kOEmels..... 1 ' " ( ' 1 - : ! r l l c ~ I t " I " ' . C in het Milieuberaad Bouw aan aanbevelingen voor

een meer milieubewuste van en met he tl"I"'i"",-:>I'"'I"'",rY"l"'I,",1" wordt bezien op welke er tussen beide ontwikkelingen "theoretische" vanVROM en de "praktische" in Amersfoort) verband kan worden gelegd. Uiteraard gaat het omUltlNISSellnCl van kennis en maar de kunnen ook naar het benutten van deontwikkeling in Nieuwland als "toetssteen" voor de toepasbaarheid van de -:!' . :lr,h"'\I""lInr"1""nvanuit het Milieuberaad Bouw.

In het basisdocument Milieu is het aangegeven van een c- : ! tY\ " ,nh ' : .nr ' lQr . r l\/Pf'nnninn van de milieukwaliteit van Nieuwland als woon-,

betekent dit:1""\01"':1111"'('1 van een st1lnaaal'apiaKIKetwordt ervaneen beschrijving van de verschillende mogelijkheden om aan een dergelijk b a ~ ; I S I = ) a K I K e t inhoudte geven;

A

de relatie van de metruimte voor extra milieumaatregelen op kleinere schaal, hl l ' , ' I ' " \ I " " \ , . . i " " \oo l l r l o'v,",


47/73

BC

vergroten van de kennis binnen het r l A I ' Y l A I ~ n t ' " , , 1 I 1 de lJeliVaKma van de milieukwaliteit van de woningbouw;

via.....""'n"""nn van de dO(Jrl()o!:ltllcjen van de d e l e l l J l a n o n : t w l l < k E ~ l I n q extra tijder wordt

opgenomen voor: voor het eerste del9lplan;I " \ r ' ' ' ' O , ~ ' I " O , n als laatste laaprC)dLlktle in aanbouw nemen,

waardoor extra ruimte ontstaat voor "" ...."'rf v ... "",nT.:::, 1"1

Gestreefd wordt naar een basisniveau voor een wijk op de schaal van 400070 ha. De moeten evenwel kunnen worden gebouwd binnen

SUIJSlc:!lelrellmes. Het streven is er dus op een maximum aantegen minimale kosten te bereiken. De verdienen daarom nadere invulling:

Gebruik maken van de schaal van het door bijvoorbeeld over maltel"jacllqE:;bn",'I-., .... r.,.I/"'.'" te maken basisdocument Milieu).Schaalvoordelen zullen ook anderszins wordenrealisatoren over het te bereiken niveau van

nadere

.... "", .... ,,\,,.., met het oog op maximale t O E ~ p a l s b a a r ' h e l d van milieubewuste materialen en ter van verdergaande produktontwikkelingkostenverlaging wordt ",,,,,...,,,,,c,t-r.,,,,,,,irIHet tot stand van een commitment van de bij de ontwikk(9Hnla ho .... ....I ' I/o .. "" ' "waardoor de bereidheid kan ontstaan om daadwerkelijk te participerenvan ervaringen) in de ontwikkeling van de wijle De

is in het basisdocument DI"''''l''\r,.."-",,.,deielplan worden in nru"\,....,r"", n of meer ""'r'\'''Y'In.l'''''''An van maximaal circa 100 woningen

rI"",ri""t,nl."'""rrl voor onder meer onderzoek naar r'\ntlml-:ll!,::,,,,,rlnrl van de

I r n ~ l ~ i " i r " " ' ' ' I ' ' ' ' ' ' ' : : , n op de verschillende deelterreinen staat centraal in Nieuwland. Deis daarin belangrijk. Met name in de relatie tussen en het

op de verschillende niveaus van

Er worden in de grcmclexplc)italtie bouwen.

46


48/73

" 114 in i ,zonnedaken"door:

Ir. H. van ZwietenArchitectenbureau van Straalen

Zomer 1993 I ' " ' I n ( i r ~ , r h 1 " voor het van ruim honderd in de socialesector in het t h E ~ m ; : l Q E ~ b I E ~ d nl'>l,,,,n,,,.n in het eerste Hieraan zijn bij deS.C.W. referentiekaders vO(JrQest:eld een duurzame ontwikkeling te kunnen

voorop elementen in het nietten koste mocht gaan van de \ / l" \ t " l ' r l r1Q\/ ' lnnVoorts werd ook de vraag Q e ~ ) t e l l a of het mogelijk is een woonmilieu te waar hetover 50 jaar ook nog wonen is. Dit betekent o.a. veel aandacht voor het vormgevenvan de directe \ A l r \ l " \ n l " " \ t ' Y \ n ~ , \ / i l " , n In het van 1993 bleek dat ook de REMU een belangrijke rol zou gaan spelen in het ontwerp.Hun ambitieuze energieprogramma voor Nieuwland heef t ervoor dat in ons als eender eersten in Nederland op schaal (50 een actief kan worden\ I"H" lAI" ' ,7Qlr" I l i i l r r in "'""vn"' l . . ,h", ........ met een zwaar warmte-'lsc,latie!:,akket

nl'>r"l l"\rl l '> 1""'1"'''''-1'''.''''' ... van zomer 1993 to t zomer 1994. Dein het van 1994 en in november de bouw officieel van

' . 'r""'rt' ..."" ... worden in het tweede kwartaal van 1995 opgeleverd.

Locatie uzeNieuwland is verdeeld in vier kwartieren of themagebieden:In het eerste deelplan is voor het thema "Stad". HetDe stadsas in het van de Laan dercentrale deel van Nieuwland. Rondom de stadsas zijn n " , r ' l l " l " \ l ' > n ~ " .. ,r ,r I stadsstraten. Wij te leveren aan de van de stadsstraten.

kwam de bureau Grossmann und Henriksen uit Berlijn goed vanpas, omdat de stadsstraten in vooroorlogse in Berlijn, zoals de Siedlung !lOnde Toms Htte"

van architect Bruno T aut voor beide bureaus als hebbenAls referentiebeeld voor het "Stad" is n Q l r " I l " \ ' ~ I ' r l , r I '

Dudok in Eindhoven.



49/73

In de is v a ~ ) t a l : l s t l e l d . r""r,"'I"nInr\I""rI van de voorstellen, het thema"Stad" het best to t recht zou laten komen. in over der i - . :>V' I"\""l l l l l " ' I r i (20 0 30 0), kleur- en en de directe woonomgeving

H

In ons voorstel is Q e l k 0 2 ~ e n

alsmede de t O E ! p a ~ : ; S l r I Q ' ' ' '1',1''\' ' '\1'1''',1'' '1 h,.,. ..."'.I.:: . ,,1"'1 Ql8Wl3est. Voorts moest

" " \ I . " , n u , / I f " ~ , r l " " 1 ' " verdeling van de ........,1" ... ,'"' . , ~ ' ... sociale huur- en.........~ n r ' ' ' ' ' ... in de stadsstraten.

hogere woningtypes, die naar voren komen en het brede .,.'1"1""''''1" ....... ' ' ' '1''001verkleinen. Deze zorgen voor ritmiek en in het straatbeeld en geven accentenwaar de situatie hiertoe De lessenaarvorm zorgt voor extra hoogte in hetstraatbeeld en is ook bruikbaar voor actieve """ ' . "1" ' ' ' ' _0 ' ' ' 10 ' ' ' 1"110

* Stadsfonteinenin de stadsas geven voor water als

b e 4 3 I d l : J e ~ ) a I E m d element is opgenomen in de vorm van zg. stadsfonteinen. Het zonlicht zorgt voor de1"'\0 ..."'I'lIrlrlo 0' ' " '0 ' '1 '100 in de vorm van onder water Photo-Voltaische cellen in"'\1&:>1'"11'::'('1 met bureau en de installaties met de REMU en 1.:. ...1" ...r ........

"De Sneui"

sociaal-culturelernr,"'''''"lvn''''/'''I""n behoort.

*

die in het Plalnaeblled ......,I"" ...r1h" ' 'd r1Het is nog niet duidelij k of in de een

h l l . " ...v ' l ' "h"""" l r i een ecowinkel of milieu-info voor bewoners to t dehet aan de VIBA tOE!Qe'we:z:en Planqc:lblled, waarin ook 2 Milieu-

1/III",I"\II'"'r1.::,n Qlasaatcen in de vorm van PV-cellen en zonnecollectoren en

De straten kwaliteit met .... . . . , . o ~ l ' o o ...c''I'' .. " \V . , ' n dwars op de rijrichting in het middenvan het door straatbanden en kleuraccenten in de h . " " r r , ~ 1 " i r . 1 " I Hierdoor blijft de voorzijde van de \ / I I r .n l l" \ r1 ' : : , ' " n,""/I"'II\/II


50/73

* Binnenterrein

gelegen. Hierdoor ontstaanJel::>la,atst. Het wordt 'savonds "aangelicht" een bekleed met

1"'10'"'1", . "'1"'" het door bewoners voorkomen. Twee t" \ ... , ~ " " . r l , . . " ........, .. .., .." .."' ....I"",,",,,,,,..,i-C't-,., ... ,-I,c, ... naar de straat niet te groot worden.

Dew o n l r l a d l l t t l e r E ~ n t l l a t i e - [ ) r a l a r : 3 m m a van de S.C.W. is nt"("\'!",::.nnl""",,Ic:: ">'''''' ". "",,,",' 3- en 4-

mee te geven.Zoveel Oa!:;SIEwe 7f"1lnn," '-", 'n""Fnl"" in het meegenomen: veel

' -1 ..I1 '1 .l ' -" I.l ' l ; : , en meer Je!5lo1ten

De IAlr' ... '. ' ... ",., aan de ..........rw''!..,,'''no van de stadsas kleiner en zodat de noordtuinen beter"bezond" warden.

zijn allen op het zuiden 1'"1,r. . ii:. ... I"o,:: .~ r I o a ! : ; s l E : ~ v e "7 .... n l" . '_"' ... O, . . . . . O_,:. ' ! " ' ! ", . , . ... !" en zorgen voor daglicht op

de zolders. De lichtstratentraditionele n ~ l " n . , . n r ~ ~ 1 I '

Archi tectuur

\ 1 " " , h l y , r l l I , n o : : ~ " " I " ' l ' n j : . n ' l " tussen het

orinteren op de zon

ui t de en De inzet is"duurzaamheid" zodanig J e ~ s t a l l t e te geven, dat ook over een reeks van een

woonklimaat heeft voorop gestaan, dat inpassing vanmilieuvriendelijke materialen en installaties niet ten koste mocht gaan van devormgeving.



51/73

LIGGING IN HET STADSKWARTIER EN AXONOMETRIE VAN EEN WOONSTRAAT

50


52/73

ACHTERGEVEL VOORGEVEL

1IIgtI

EERSTE VERDIEPING BEGANE GROND

t 900+

i,

DOORSNEDE TYPE 3 DOORSNEDE TYPE 7



53/73

Zonne-energie

De 50 best bezon de \fI1r'.nll '" l l" ' i",.n worden in C ~ r Y ' l " ' I " I \ A l I P r l t l n l " ' i met de REMU voorzien van 25 m2 alasdi3ke:nwaarvan:

m2 zonnecollectoren ten behoeve van de zg. z o r 1 n ~ a a s c c ) m t ) l ' s Dit zijn installaties die de'A."',t"t'YI"A/..,',.."" ..\lr'' ' ..... .,.."., ... r. en de """ . "'..", .........''''r. ..... . , . , . " . h " ~ r t .. = . "r"rIzonnecollectoren (TNO heeft een h " " ( ~ n ~ , r l , , , n ,",,"""""''' ' ' ' ' ' ' ' ',' ' ' ' Dit is het

z o r 1 n E ~ q a S c ( ) m l ) I ' S wordenerste20 m2 Photo-Voltasche Dit zijn die zonnewarmte omzetten in

u a , a e l e V ~ 9 r a aan het net. Hiervoor zijn per 6 IA l r ,n IY ln " , .ninvertorruimtes waarin via meet- en di t proces Deinvertorruimtes bevinden zich aan de van de smallere Om een,,,,,'1"0,...,-..,.'1""0 in het dakvlak te krijgen zijn de van in totaal 25 m2 aan de

hf ' l 'UAI "I711I r1"" qelJlaiatst. De overgang naar het pannendak wordt gevormd door dieook nog een derde functie hebben ten behoeve van zonne-Door het zonnedak echt als te ontwerpen is het beter te , ...1"."',..,..'0 ."' ...

Relatief veel

De van verre zichtbaar s m e a E ~ l e r l d oppervlak)van dichtbij te zien bij de aan het bij boerderij "de Sneui",

duurzamebronnen voorthermische ""n,,,rn,,,,,,

LUluw:::ve:IS en

duurzamebronnen voorelectrische "'''''''''''''''''0

in noordgevels. Lichtstraten bij 50 'A1,""ni . n", .nvoor extra 1nr ' ' ' ' ' . , - :>n ,nEnergie paring

52

l l i / f ' l I " I ,n ' '1" ,n moeten voldoen aan de e n l e n : : l i e ~ ) r e s t c l t i : n o r m zoals.. "i",Q ..",n i" i . "" I I I f " \n i . n :::: 750 m3 per

Re-waardeRe-waarde 3,0;

daken: Re-waarde ae'lsolee,-d met mnerale wol in een houten a r G l a a s v ~ ; t e e m De worden qelsoleer"d

voorkom ""1"""'1"1"1110\,''''1'11''''''door isoleren

h.s.b.


54/73

M

M

inPhoto-voltasche cellen in de stadsfonteinen.Omgeving "de Sneui" in he t teken van milieu.

' \ A I - , , , , , , , , , , , , , , ' I . I ' ' ' ' ' ' ~ O ' ' ' ' met voor afvalcontainers onder 1"1.::>,"',...,., .....,::>, . .ht " , .. " , . . , , . ~ , , , ... voorzien van h - : : l l h " , : . r h ~ ~ r r l i n r t en zonder 1'"11"\10 . . . . .1"1 ten behoeve

van hemelwaterafvoer via tuinen).verduurzaamd met spieClale o P s t E ~ I P l a a ~ s t E ~ n te in de schaduw.

Standaard hOIl"'li.'I"1"' .... met schemerschakelaar.Hemelwaterafvoer via regenton met overstort opI-r1""I"I"''''''''''I''''''''''''' voor en achter van

opVoordeuren voorzien van afkomend regenwater zorgt via een rooster voor de1A#-::I'r.Qr\II"\'''',...."i'''' ... i . . 1''I van de ae"eU)eClrO,8I1nla in de vorm van klimplanten.

711(1P\I'plc:: voorzien van dakoverstekken.Vurehouten VA71f1'1' ' ' ' ' ... ramen en deuren.Keramische rl",liI'n-,,.,,. . , ,on

. . . ."'\J"' . ~ . , . . in minerale verfIn het is rekening gehouden met natuurlijketoiletten en badkamers aan dedoor: Qe!5lo'tenbij de tuindeuren.

t o ~ e p ( : l S S l n a van mechanische ventilatie worden keukens en badkamers voorzien vanO,..\Ju-::I,.. ..... iv'l"'I en warmwater via Hoog Rendementsketels in Low-NOx (58 50

stuks in de vorm van zg. en 6 stuks in de vorm van electrischeDuurzame \ lo. i-h, :: .h"'nrlo!i ... 1"1Vurehouten hi,..,,..,,,,,...+ ..,, ..."''''',.,

'AI"'+O'-I"I",.rly"I"'I


55/73

u

Duurzame I ITs:>nnl: :>\ I&: l I IC in stucnoorcjoc)st:Zllcie bij "' ... 01'"1"'101'"11

alternatief voor minerale wol en aan den S : > l m ~ ~ l r t van vulkanisch ,.."','i-"'''' ... i-

Isofloc is eenworden voor minerale wol, omdat minerale wol nr"\I" ' I I&:'1'Yl&3n

kan di t een serieuze vervangerbij de verwerking.

worden zonder kruipruimte gebouwd. Dit heeft onder andere als groot voordeel, dat~ T " 1 & : > \ l I " \ & : > I " n hoeft te worden, De worden met minerale wol.

Alle betonnen elementen uitvoeren met 1 00% beton metIn r l l& :> l ' " i nn ' fundatiemix met casco 60% 1-\.0'1" .... '" . . . . . . ."" ...

en zonder grind).

deZoveel YY\(",ns:>,lf lv "kit- en PUR-loos" bouwen.

54

materiaaltoepassen

in


56/73

nn hdoor:

Ir. R. de Ruiterarchitecten buro Henk Klunder

Er staan drie items ter discussie in Nieuwland: architectuur en milieu. Waar nou hetnaar toe dat hiervoor is toegezegd; de architectuur, de van de woning of het milieu?&:In,QnIJurv'\rrllt" ' l kunnen we met de techniek h'::>I',,,,I,,,.n dat we ook 's winters tomaten kunnen eten. Dit

aan dat de mens steeds is gaan handelen. Ook in Amersfoort is dit zo, de mensOe!)aalt dat hier worden.Er is een milieu-cordinator: Kees Hij een lijstje met milieu-eisen waaraan hetontwerp moet voldoen. Voldoet het aan het dan krijg een handtekening. Ook moest er eenEPN (energie norm) worden. Deze kun pas berekenen als de woning alhelemaal uitgetekend is. Hier heb ik wat bezwaar het is een achteraf-toets. Als architect hebje iets nodig om te kunnen toetsen.Het eindrapport van de evaluatie van Ecolonia heeft op de diverseelementen die dienden te worden in het wat is enwat met name voor de bewoner.In Nieuwland zijn vooraf al veel bel:;lIs:sln(:!en4000 woningen buro \ 1 \ 1 1 c ~ e , i n l n heeft bepaald dat je de hele wijk niet er zijn n r " ' l " ' I r ~ I ' Y ' I I ' Y ' I - : l I I ' Y ' l ~ l V & : l r e , en nn,'"'ir",,..hlrl"'l,,,,\I.::>lre,budget en welke er komen Pas in di t stadium kom je als architectbinnen.Wij zijn als architect met ons architectenburo in C en E.Deelplan C is een sociaal woningbouw met een heel krap 1 J 1 . I \ . . I ~ , " . waar je de hele wijk ziet en de is dus erg .... ",,11'='1"1""1"11de architectuur gegaan dan naar het milieu.D e E ~ l o l c m E beslaat 220 als "" ... ,"'! . . ' , , . . .... 'I"I"I


57/73

Het met milieu-eisen:door de orintatie heeft 80% van de woningen zonne o" , , , , . u,, ,"< : : t r ' I " ' I I r , l " ' n \ l P , r l r ~ \ " p , l i i n n waardoor de auto aan de kopgevel staat, je hebt minder verhardingveel tuinmuren ende zijn .... 1",,,,,,,,"'1"0''' ' ' ' '1''1 op zoninval;

fiets naast de deurvvnvo,,..,,,,n op afstand

1'\1'"\1hA"" .n is veel aandacht aan de stedebouw en hethebben minder aandacht ,..",1.'''0''''''''''

belemmeringshoek14 of 17

de architectuur en het

Een anekdote over de tussen architect en brandweer aan dat er zich altijd hobbels in hetI'\n1r'A/'" . '', ...... .... ' ' ' .,, ' ' ' bevinden die helemaal niet verwachtte. In het ontwerp van het

in het straatbeeld oudhollandse fruitbomen (appel-, pere- en pruimebomen)om de straten waar de bomen geplant zouden worden dan ook tevernoemen naar deze dus Perelaan en Pruimelaan. Alles en wel, maar dan istoch even buiten de dienst gerekend die de straatnamen verdeeld. Deze namen warenal gegeven aan andere straten in Nieuwland. Na veel over en weer is het dan tochgelukt om de namen in het te

Nu komt de brandweer en die dat de bomen niet in de straten geplaatst kunnen omdat debrandweer dan niet meer bij de huizen kan komen. De straten te smal om met dewagen in te en de die nu to t hun hebben genoeg om aanhet begin van de straat te kunnen staan. Het aanbod van de ontwikkelaar om 1""1'\1'"10""" ",1""l'\r"1""nte geven hebben ze Toen is er maar besloten om de bomen aan de bewoners te geven. Zekunnen deze dan in hun voortuin Hierdoor is het idee van een fruitlaan wel on"I'"1"''''''I'\'''ontkracht.

Als conclusie van di t verhaal moet nog wel even vermeld worden dat milieuvriendelijk bouwen nogsteeds duurder is dan conventioneel moet zo'n f gulden extra1'"10'il'"\,,,,,,,,t-'''''''t"rI worden. Het milieu zou iets moeten denken om voor iedereen bereikbaarte worden. Waarom gaan we geen sparen in van Air Miles!

56


58/73

\. \

1 ' 5 W I 2 ~ _ 1 I- - ~ G f 1 V 8 ) : : - . - fY'!l ~ \ e 1 \ t - . ) 4 T E ~ . W Q . N i f , ) ~ __ Tui"L ___ :;;wMT ~ ~ r u 'fru? 'Ire\l!.C('ttJC,

1 ': 1ClO .



59/73

VEGETATIE PAIL

58


60/73

M in

- Meer dan 80% van de woningen metwoonstraten; - ..... f "I fY' ln' :a ....1" n ' . : l f I r ~ I r ' ~ n -::IT 1"1 '.:I 1'"I'> grond vloeren, ...."'''''V,I''\'''' - isolatiewaarde

- 11 0 watt photo-voltaschel'"\':Ii',,,,,I,,,,n mono

Materialenvloer met minerale - beton met 20%

van baksteen met western red geen p.v.c. maar p.p.c. of "''''''':;1


61/73

"1 9 hudoor:

Ir. J. GiezenART S architecten en adviseurs

ART S architekten en adviseurs hanteert ala S ~ ) e K t e n die invloed hebben op het en het milieu op eenintegrale worden n .......nrnIQ\ I , .....""rnSinds eindvarianten , " " ,o1 "h ..,l"Io

De VIIn 1991 in het kader van het 1Architektuur (VIBA) in een viertal nOI",",o""n1-on

\/ornolliiln:.n is met de methode BOOM 4-nut bewezen.

n.1. de lokaties Arnhem en Amersfoort. In beide "'''''''',''''''1'''-0''"".... ''''rl'.-. ... ''' .... en met het werken met de methode BOOM in

het projekt Waterland in Dit was voor ART S een mooie gelegenheid die telaten beoordelen en toetsen door een bredeZowel in Arnhem als in Amersfoort aan ARTS 1e door minstens n van dedrie beoordelendeDe te weten:1e fase: I nn l " "n lnn nr t"" ' \1 ....,.., .....

2e fase: me!en lOUiO IC le ...... , " ' n r . . , . , . . . . ~ .. T aan drie nrl lC' I /UI 'nn, : : .nr l"" buro'sDe winnaar van fase twee verwierf de definitieve ..."" \ ' " ' i r '> , ..."'1'"

qet)aseer-d op een fiktieve lokatie in Nieuwland. Ons' uit van eenwelke dienst zou kunnen doen als ruimte van de

nl=>I,,,,"I"1"'II'"\ woningen. Deze ruimte zou in kollektief beheer van de bewoners uitgegeven kunnenworden.De hofplan te In't,l'l>l"1r'""r,,'netc.

60


62/73

Rond de hof zijn de verschillende woninlQkatElQorien: sociale huur, sociale koop en huur\AJr.nirlne;:.n zijn opgezet op basis van een standaard kasko-systeem in n 1"\,,,"' .. ,. ....""t.,ni'nl'"'lc'I'V\'''''''i-

h.o.h.). Binnen dit kasko verschillende en woonvormen realiseerbaar:

aarlae:oa!3te woningenwoongroepunit

Het ekologisch ambitienivo werd -::ti"r1""c'i"""I'YIrl op het nivo B.

faseDrie .....r ' l lc IAl lnr 'OI"'.r l "" architektenburo's ontvingen een meenlOUIOICle I"\innr'-:.I""'"I'!"om hun uit te werken to t een \ l l" \ f ' \ r l" ' , .... 11'"I I"\n1hAI&::>rn

van eendienden te wordenhadden. Dit vond

"" in,r lol i i l / ' de meteen werd en er een nieuwe lokatie werd in de een inNieuwland waarvoor een hovenstruktuur werd ontwikkeld. Alle architekten hebben hun plannena a r l ! e p a ~ ) t op basis van een programma van eisen van Wonen Amersfoort en waren vrijeen voorstel in te dienen voor een van vrije sektor De ,",nt"'!r"",,...n'!"I'"'1""','''''''

..... ,.1.1'\.'-'''.1''' de wens!eis ui t dat de architekten het \ l I " \ , ..rll"\nll'" ' l I"\n1rlAu::.rngeest van het ARTS was daar erg gelukkig mee.ontwerpen is het ontwerp van ART S als winnend

dede ruimtede interessante tOEmclSS!lnQ van de bestaandede met 31

"" ' ' ' ' I ,u",rvl- op basis van de DCBA-methode van BOOM. BOOM is tevens door deAlle in Nieuwland plannen in te

e k ( ) l o ~ J s c : h nivo C en nivo na te.......... ' r IA" ......."'''', . volgens deze methode. Ons

r-.nlnAlt::.rn op het nivo B-C. Inmiddels is het definitiefAan de is niet er wordt in

een waardoor er autovrije gebieden ontstaan. De wordt als interessantlandschappelijk element gehandhaafd.



63/73

62

U L-J00 u o=


64/73

"Duurzaam Bouwen" 22 februari 1995 63


65/73

Aa

duurzamebronnen voorthermische 0""''''''''';0duurzamebronnen voorelectrische 0""''''''''''0

'AI" ...... ,...., .... worden verder voorzien van HR-warmte en hot-fil! installaties deDe plannen zijn inmiddels door BOOM ae1:oetst en scoren hoog, nivo tussen B

is het op enkele wat betreft dedi t vanwege de van een sctloc)lolebc)u\lv.

is daardoor gewijzigd van 75 % naar 65 %.

orinteren op de zon

ng"'-1-"."' ., ..... -.1 en worden door Thomasson Dura uit l - I on " " " " I ' "

dat er binnen de gangbareU . . . . . . . . . .L."\lU kan worden op ekologisch nivo C en ten aanzien van diverse as(>ekten

64


66/73



67/73

"de ie"

met:

dr. ir. T.M. deDiscussieleider:

Opbouw Confrontatie: als eerste zal de nrr\nr.,ne:>t'lT minutenverder zal toelichten. Na elke heeft de .....1'"\11'"\..... l n " " r ~ 1 " dan wel te ontkrachten. De zaal discussieerd mee.

1 e STELLING:Er geen andere dan de van de of demondiale biodiversiteit.

het ontwikkelen van scenario's to t 2015 blijkt elke keer de eerste deessentie van de te zijn. Andere formuleringen leiden to t IClUIClE!IIJI


68/73

Geen van de is erg zolang ze de m A n ~ I " " I L ' A ri,o."'1,,w,,'lno,'ri niet in gevaar Ook de WHOziet dat het van mondiaal is de daar is binnen de

is de definitie van de WHO zij heeft rI"'"7I'"\rl(ihe::.lrI1"Ie::.,"ie::.tln""'","V"rI en als zou op grotere schaal dan is de mondiale ,.,,.,r't-,.,.,..t-i .. .... ook een ........ v.t-"."t - ........van de cultuur. Je kan het niet loskoppelen van de cultuurhistorischewaarden hebben daarin ook hunTaeke de is ten aanzien van stelling 1 bereid een n"". r."," ' . A/o,.. 'n ... dan wel I O E ~ V C ) e a l n a te makenvoor wat betreft cultuurhistorische elementen.Dan komt vanuit de zaal de reactie dat de geen zin omdat

,,,,,,,,..,1'"\10""'''''' is, maar een me

Duurzaam Bouwen in de Tuinstad Nieuwland Te Amersfoort

Documents

Transcript of Duurzaam Bouwen in de Tuinstad Nieuwland Te Amersfoort